NARZĄD WZROKU (ORANUM VISUS)

Najważniejszą częścią narządu wzroku jest gałka oczna (zajmuje około 1/3 oczodołu)

- otoczona kostnym oczodołem i ciałem tłuszczowym oczodołu zamkniętym od przodu przegrodą oczodołową (septum orbitale)
- otoczona bezpośrednio łącznotkankową osłoną – pochewką gałki ocznej (torebką Tenona) oddzielona od gałki ocznej

przestrzenią nadtwardówkową

narządy dodatkowe oka:

- mm. gałki ocznej
- powieki ze spojówką i narządem łzowym

GAŁKA OCZNA (BULBS OCULI)

- podział czynnościowy – cz. przednia i tylna
- zbudowana z trzech błon:

a) bł. włóknista (tunica fibrosa bulbi)

twardówka (sclera) w cz. tylnej

rogówka (cornea) w cz. przedniej

b) bł. naczyniowa (tunica vasculosa bulbi)

naczyniówka (choroidea) w cz. tylnej

ciało rzęskowe (corpus cliare) w cz. tylnej

tęczówka (iris) w cz. przedniej

c) bł. wewnętrzna (tunica interna bulbi)

siatkówka (retina)

× światłoczuła cz. wzrokowa (pars optica retinae)
× części niewrażliwe na światło: rzęskowa (pars ciliaris retinae) i tęczówkowa (pars iridica retinae) – stanowią ślepą

cz. siatkówki (pars ceca retinae)

- wyróżnia się biegun przedni (polus anterior) – przechodzi przez środek rogówki – i tylny (polus posterior)
- wyróżnia się osie:

oś gałki ocznej (axis bulbi) – przechodzi przez oba bieguny

oś widzenia (axis visus) – od obserwowanego przedmiotu do miejsca najostrzejszego widzenia – plamki żółtej (macula lutea)

siatkówki

- największy obwód w płaszczyźnie czołowej to równik (equador), a koła przechodzące przez bieguny to południki (meridiani)

TWARDÓWKA (SCLERA)

- większa część (ok 4/5) błony włóknistej
- zbudowana z włókien tkanki łącznej
- wewnętrzna warstwa to blaszka brunatna zawierająca komórki barwnikowe; do jej zewnętrznej warstwy przyczepiają się

mm. zewnętrzne gałki ocznej

- na granicy między twardówką a rogówką biegnie kanał okrężny – zatoka żylna twardówki (kanał Schlemma) którą odpływa ciecz

wodnista oka

- nerw wzrokowy przebiega w kanale twardówki (canalis sclerae) przenikając przez blaszkę sitową

ROGÓWKA (CORNEA)

- gładka, przezroczysta błona
- wąski pas przejściowy (ok. 1mm) między rogówką a twardówką to rąbek rogówki
- nie zawiera naczyń krwionośnych – odżywiana dzięki przenikaniu płynów
- ma pięć warstw (licząc od zewnątrz)

nabłonek rogówki przedni

blaszka graniczna przednia (Bowmana)

istota właściwa

blaszka graniczna tylna (Descementa)

nabłonek tylny

NACZYNIÓWKA

- tylna, większa cz. błony naczyniowej
- oddziela siatkówkę od twardówki; na granicy między nimi jest warstwa nadnaczyniówkowa zawierająca szczelinowatości nazwane

przestrzenią okołonaczyniówkową

- w błonie naczyniowej biegną tt. i żż. rzęskowe

tt. rzęskowe odchodzą z t. ocznej głównie za pośrednictwem t. nosowo-rzęskowej

tt. rzęskowe tylne długie i krótkie przebijają twardówkę koło n. wzrokowego

tt. rzęskowe przednie odchodzą od tt. zaopatrujących mięśnie i wnikają od przodu do równika unaczyniając głównie cz. przednią

tworząc tu pierścienie tętnicze tęczówki

tt. unaczyniają wspólnie błoną naczyniową, twardówkę i głębokie warstwy siatkówki

powierzchniowe warstwy siatkówki zaopatrywane są przez t. środkową siatkówki

siatkówka

nerw wzrokowy

skrzyżowanie

wzrokowe

pasmo

wzrokowe

promienistość

wzrokowa

kora wzrokowa

żż. rzęskowe w przeciwieństwie do tętnic zbiegają się promieniście w okolicy równika w postaci czterech żył wirowatych które

uchodzą do żył ocznych górnej i dolnej

CIAŁO RZĘSKOWE (CORPUS CILIARE)

- najgrubsza część błony naczyniowej
- leży między naczyniówką a tęczówką
- z jego powierzchni uwypukla się w kierunku przyśrodkowym kilkadziesiąt wyrostków rzęskowych (processus ciliares) od których

biorą początek włókna obwódkowe

- wyrostki rzęskowe (ok. 70) to główna część składowa wieńca rzęskowego
- w ciele rzęskowym znajduje się gładki m. rzęskowy (m. ciliaris); zawierają trzy grupy włókien mięśniowych:

wł. południkowe (położone powierzchownie)

wł. okrężne

wł. promieniste
włókna te kurcząc się powodują rozluźnienie soczewki, co umożliwia ostre widzenie (akomodacja oka)

- m. rzęskowy zaopatrywany jest przez zazwojowe włókna przywspółczulne pochodzące ze zwoju rzęskowego
- wewnątrz ciałka rzęskowego znajdują się liczne naczynia krwionośne, których jednym z zadań jest wytworzenie cieczy wodnistej

TĘCZÓWKA

- przednia część błony naczyniowej
- od przodu widoczna jako barwny krążek (w środku źrenica – pupilla)
- powierzchnia tylna jest czarna dzięki warstwie barwnikowej
- w obrębie tęczówki są dwa rodzaje włókien mięśniowych

promieniste tworzące m. rozwieracz źrenicy

okrężne tworzące m. zwieracz źrenicy

- oba mm. unerwione są przez układ autonomiczny

zwieracz – włókna przywspółczulne

rozwieracz – włókna współczulne

- na przedniej powierzchni są beleczki i zatoki tęczówki, przebiegające promieniście między brzegiem rzęskowym i źrenicznym
- w pobliży źrenicy naczynie krwionośne tworzą koło tętnicze mniejsze tęczówki
- barwa tęczówki zależy od ilości barwnika występującego w chromatoforach

jeśli barwnika jest dużo (ciemne tęczówki) to tęczówka jest jednolicie zabarwiona, nie widać szczegółów anatomicznych

w niebieskich tęczówkach prześwieca tylna powierzchnia barwnikowa tęczówki uwidaczniając szczegóły budowy

przy braku barwnika (bielactwo) tęczówka czerwonawa i źrenica czerwona

SOCZEWKA

- ma kształt soczewki dwuwypukłej
- powierzchnia przednia (bardziej wypukła) skierowana do tęczówki i źrenicy, a tylna przylega do ciałka szklistego
- ø ok. 9mm; grubość ~ 4 mm
- kształt soczewki zależy od otaczającej ją torebki
- torebka soczewki (capsula lentis) stanowi cienką, sprężystą i przejżystą błonę

KOMORY GAŁKI OCZNEJ

- komora przednia łączy się z tylną poprzez szczelinę między soczewką i brzegiem źrenicznym tęczówki
- obie komory wypełnione są przejrzystą cieczą wodnistą (humor aquosus) której objętość to około 1cm

3

, jest wytwarzana przez

naczynia ciała rzęskowego i tęczówki
1) komora przednia gałki ocznej (camera anterior bulbi)

- od przodu między rogówką a tęczówką i cz. soczewki przylegająca od źrenicy (od tyłu)
- ważnym elementem jej budowy jest kąt tęczówkowo-rogówkowy, czyli miejsce w którym stykają się rogówka, twardówka,

ciało rzęskowe i tęczówka

- w tym kącie występuje więzadło grzebieniaste kąta, poprzez które ciecz wodnista przesącza się do zatoki żylnej twardówki

2) komora tylna gałki ocznej (camera posterior bulbi)

- między tęczówką, ciałem rzęskowym, ciałem szklistym i soczewką

CIAŁO SZKLISTE (CORPUS VITREA)

- ku tyłowi od soczewki
- wypełnia znaczną część gałki ocznej zwanej komorą szklistą (camera vitrea)
- ma konsystencję galaretowatą i jest połączona luźno z siatkówką
- przez środek przechodzi kanał ciała szklistego (canalis hyaloideus) w którym u płodów przebiega t. ciała szklistego

(arteria hyaloidea)

SIATKÓWKA

- wyściela od wewnątrz gałkę oczną
- zbudowana z trzech części (wzrokowa, rzęskowa, tęczówkowa)
- część wzrokowa od rzęskowej oddziela granica utworzona przez rąbek zębaty (ora serrata)
- siatkówka ponadto składa się z dwóch warstw

barwnikowej (stratum pigmenti)

× położona zewnętrznie
× zbudowana z komórek nabłonkowych zawierających brunatny barwnik

× reguluje ona dopływ promieni świetlnych od czopków i pręcików

nerwowej (stratum nervosum)

× inaczej zwana mózgową
× znajduje się jedynie w części wzrokowej odbierającej bodźce świetlne
× to cienka przezroczysta błona zabarwiona czerwonawo dzięki zawartej w jej komórkach czerwieni wzrokowej

- nieprzesuwalna jedynie w miejscu wyjścia nerwu wzrokowego i na rąbku zębatym
- tarcza nerwu wzrokowego (ø ~ 1,5mm) to miejsce w którym rozpoczyna się nerw wzrokowy, jest to miejsce bez elementów
ś

wiatłoczułych

- około 3,5mm bocznie od tarczy nerwu znajduje się plamka żółta (macula lutea) – miejsce najlepszego widzenia
- t. środkowa siatkówki wchodzi do gałki ocznej razem z nerwem wzrokowym; zamknięcie jej światła prowadzi do ślepoty
- żyła środkowa siatkówki biegnie również wraz z nerwem wzrokowym i najczęściej po oddaniu gałązki do ż. ocznej górnej uchodzi
do zatoki jamistej
- jej zasadniczą rolą jest odbieranie bodźców wzrokowych i przekształcanie ich w impulsy nerwowe przekazywane dalej do
ośrodków mózgowia
- występują trzy kolejne neurony drogi wzrokowej

neuron pierwszy

× komórki fotorecepterowe, pręcikowe i czopkowe reagujące na światło, położone w drugiej warstwie siatkówki (warstwa

ś

wiatłoczuła)

× komórki czopkowe (coni) (ok. 7 mln) reagują jedynie na światło o odpowiednim natężeniu, umożliwiają widzenie w dzień

i widzenie kolorów, ich największe zagęszczenie znajduje się w plamce i w dołku środkowym

× komórki pręcikowe (bacilli) (ok. 100mln) zawierają czerwień wzrokową, wrażliwe na światło o małym natężeniu, zapewniają

widzenie w nocy (widzenie skotopowe), jest ich najwięcej na obwodowych częściach siatkówki i zmniejsza się w stronę
dołka

neuron drugi

× to komórki dwubiegunowe przekazujące impulsy z komórek czepkowych i pręcikowych do zwojowych
× położone w warstwie jądrzastej wewnętrznej

trzeci neuron

× są to komórki zwojowe siatkówki, które wysyłają aksony do ciała kolankowego bocznego podwzgórza, wzgórka górnego

i jądra przedpokrywkowego

× wychodzą z gałki ocznej jako nerw wzrokowy

MIĘŚNIE GAŁKI OCZNEJ

mięsień

unerwienie

czynność

mięśnie proste

m. boczny (m. rectus lateralis)

n. VI

odwodzi gałkę oczną

m. przyśrodkowy (m. rectus medialis)

n. III

przywodzi gałkę oczną

m. górny (m. rectus superior)

n. III

unosi biegun przedni gałki ocznej ku górze, w mniejszym stopniu
przywodzi i obraca gałkę do wewnątrz

m. dolny (m. rectus inferior)

n. III

opuszcza biegun przedni gałki ocznej ku dołowi, w mniejszym
stopniu przywodzi i obraca gałke na zewnątrz

mięśnie skośne

m. górny (m. obliquus superior)

n. IV

obraca gałkę oczna do wewnątrz i obniża oraz odwodzi biegun
przednie gałki

m. dolny (m. obliquus inferior)

n. III

obraca gałkę oczna na zewnątrz, unosi i odwodzi biegun przedni