NajwaŜniejszą częścią narządu wzroku jest gałka oczna (zajmuje około 1/3 oczodołu)
- otoczona kostnym oczodołem i ciałem tłuszczowym oczodołu zamkniętym od przodu przegrodą oczodołową ( septum orbitale)
- otoczona bezpośrednio łącznotkankową osłoną – pochewką gałki ocznej (torebką Tenona) oddzielona od gałki ocznej przestrzenią nadtwardówkową
skrzyŜowanie
pasmo
promienistość
siatkówka
nerw wzrokowy
kora wzrokowa
wzrokowe
wzrokowe
wzrokowa
narządy dodatkowe oka:
- mm. gałki ocznej
- powieki ze spojówką i narządem łzowym
GAŁKA OCZNA (BULBS OCULI)
- podział czynnościowy – cz. przednia i tylna
- zbudowana z trzech błon:
a) bł. włóknista ( tunica fibrosa bulbi)
twardówka ( sclera) w cz. tylnej
rogówka ( cornea) w cz. przedniej
b) bł. naczyniowa ( tunica vasculosa bulbi)
naczyniówka ( choroidea) w cz. tylnej
ciało rzęskowe ( corpus cliare) w cz. tylnej
tęczówka ( iris) w cz. przedniej
c) bł. wewnętrzna ( tunica interna bulbi)
siatkówka ( retina)
× światłoczuła cz. wzrokowa ( pars optica retinae)
× części niewraŜliwe na światło: rzęskowa ( pars ciliaris retinae) i tęczówkowa ( pars iridica retinae) – stanowią ślepą cz. siatkówki ( pars ceca retinae)
- wyróŜnia się biegun przedni ( polus anterior) – przechodzi przez środek rogówki – i tylny ( polus posterior)
- wyróŜnia się osie:
oś gałki ocznej ( axis bulbi) – przechodzi przez oba bieguny
oś widzenia ( axis visus) – od obserwowanego przedmiotu do miejsca najostrzejszego widzenia – plamki Ŝółtej ( macula lutea) siatkówki
- największy obwód w płaszczyźnie czołowej to równik ( equador), a koła przechodzące przez bieguny to południki ( meridiani) TWARDÓWKA (SCLERA)
- większa część (ok 4/5) błony włóknistej
- zbudowana z włókien tkanki łącznej
- wewnętrzna warstwa to blaszka brunatna zawierająca komórki barwnikowe; do jej zewnętrznej warstwy przyczepiają się mm. zewnętrzne gałki ocznej
- na granicy między twardówką a rogówką biegnie kanał okręŜny – zatoka Ŝylna twardówki ( kanał Schlemma) którą odpływa ciecz wodnista oka
- nerw wzrokowy przebiega w kanale twardówki ( canalis sclerae) przenikając przez blaszkę sitową ROGÓWKA (CORNEA)
- gładka, przezroczysta błona
- wąski pas przejściowy (ok. 1mm) między rogówką a twardówką to rąbek rogówki
- nie zawiera naczyń krwionośnych – odŜywiana dzięki przenikaniu płynów
- ma pięć warstw (licząc od zewnątrz)
nabłonek rogówki przedni
blaszka graniczna przednia (Bowmana)
istota właściwa
blaszka graniczna tylna (Descementa)
nabłonek tylny
NACZYNIÓWKA
- tylna, większa cz. błony naczyniowej
- oddziela siatkówkę od twardówki; na granicy między nimi jest warstwa nadnaczyniówkowa zawierająca szczelinowatości nazwane przestrzenią okołonaczyniówkową
- w błonie naczyniowej biegną tt. i ŜŜ. rzęskowe
tt. rzęskowe odchodzą z t. ocznej głównie za pośrednictwem t. nosowo-rzęskowej
tt. rzęskowe tylne długie i krótkie przebijają twardówkę koło n. wzrokowego
tt. rzęskowe przednie odchodzą od tt. zaopatrujących mięśnie i wnikają od przodu do równika unaczyniając głównie cz. przednią tworząc tu pierścienie tętnicze tęczówki
tt. unaczyniają wspólnie błoną naczyniową, twardówkę i głębokie warstwy siatkówki
powierzchniowe warstwy siatkówki zaopatrywane są przez t. środkową siatkówki
ŜŜ. rzęskowe w przeciwieństwie do tętnic zbiegają się promieniście w okolicy równika w postaci czterech Ŝył wirowatych które uchodzą do Ŝył ocznych górnej i dolnej
CIAŁO RZĘSKOWE (CORPUS CILIARE)
- najgrubsza część błony naczyniowej
- leŜy między naczyniówką a tęczówką
- z jego powierzchni uwypukla się w kierunku przyśrodkowym kilkadziesiąt wyrostków rzęskowych ( processus ciliares) od których biorą początek włókna obwódkowe
- wyrostki rzęskowe (ok. 70) to główna część składowa wieńca rzęskowego
- w ciele rzęskowym znajduje się gładki m. rzęskowy ( m. ciliaris); zawierają trzy grupy włókien mięśniowych:
wł. południkowe (połoŜone powierzchownie)
wł. okręŜne
wł. promieniste
włókna te kurcząc się powodują rozluźnienie soczewki, co umoŜliwia ostre widzenie (akomodacja oka)
- m. rzęskowy zaopatrywany jest przez zazwojowe włókna przywspółczulne pochodzące ze zwoju rzęskowego
- wewnątrz ciałka rzęskowego znajdują się liczne naczynia krwionośne, których jednym z zadań jest wytworzenie cieczy wodnistej TĘCZÓWKA
- przednia część błony naczyniowej
- od przodu widoczna jako barwny krąŜek (w środku źrenica – pupilla)
- powierzchnia tylna jest czarna dzięki warstwie barwnikowej
- w obrębie tęczówki są dwa rodzaje włókien mięśniowych
promieniste tworzące m. rozwieracz źrenicy
okręŜne tworzące m. zwieracz źrenicy
- oba mm. unerwione są przez układ autonomiczny
zwieracz – włókna przywspółczulne
rozwieracz – włókna współczulne
- na przedniej powierzchni są beleczki i zatoki tęczówki, przebiegające promieniście między brzegiem rzęskowym i źrenicznym
- w pobliŜy źrenicy naczynie krwionośne tworzą koło tętnicze mniejsze tęczówki
- barwa tęczówki zaleŜy od ilości barwnika występującego w chromatoforach
jeśli barwnika jest duŜo (ciemne tęczówki) to tęczówka jest jednolicie zabarwiona, nie widać szczegółów anatomicznych
w niebieskich tęczówkach prześwieca tylna powierzchnia barwnikowa tęczówki uwidaczniając szczegóły budowy
przy braku barwnika (bielactwo) tęczówka czerwonawa i źrenica czerwona SOCZEWKA
- ma kształt soczewki dwuwypukłej
- powierzchnia przednia (bardziej wypukła) skierowana do tęczówki i źrenicy, a tylna przylega do ciałka szklistego
- ø ok. 9mm; grubość ~ 4 mm
- kształt soczewki zaleŜy od otaczającej ją torebki
- torebka soczewki ( capsula lentis) stanowi cienką, spręŜystą i przejŜystą błonę KOMORY GAŁKI OCZNEJ
- komora przednia łączy się z tylną poprzez szczelinę między soczewką i brzegiem źrenicznym tęczówki
- obie komory wypełnione są przejrzystą cieczą wodnistą ( humor aquosus) której objętość to około 1cm3, jest wytwarzana przez naczynia ciała rzęskowego i tęczówki
1) komora przednia gałki ocznej ( camera anterior bulbi)
- od przodu między rogówką a tęczówką i cz. soczewki przylegająca od źrenicy (od tyłu)
- waŜnym elementem jej budowy jest kąt tęczówkowo-rogówkowy, czyli miejsce w którym stykają się rogówka, twardówka, ciało rzęskowe i tęczówka
- w tym kącie występuje więzadło grzebieniaste kąta, poprzez które ciecz wodnista przesącza się do zatoki Ŝylnej twardówki 2) komora tylna gałki ocznej ( camera posterior bulbi)
- między tęczówką, ciałem rzęskowym, ciałem szklistym i soczewką
CIAŁO SZKLISTE (CORPUS VITREA)
- ku tyłowi od soczewki
- wypełnia znaczną część gałki ocznej zwanej komorą szklistą ( camera vitrea)
- ma konsystencję galaretowatą i jest połączona luźno z siatkówką
- przez środek przechodzi kanał ciała szklistego ( canalis hyaloideus) w którym u płodów przebiega t. ciała szklistego ( arteria hyaloidea)
SIATKÓWKA
- wyściela od wewnątrz gałkę oczną
- zbudowana z trzech części (wzrokowa, rzęskowa, tęczówkowa)
- część wzrokowa od rzęskowej oddziela granica utworzona przez rąbek zębaty ( ora serrata)
- siatkówka ponadto składa się z dwóch warstw
barwnikowej ( stratum pigmenti)
× połoŜona zewnętrznie
× zbudowana z komórek nabłonkowych zawierających brunatny barwnik
× reguluje ona dopływ promieni świetlnych od czopków i pręcików
nerwowej ( stratum nervosum)
× inaczej zwana mózgową
× znajduje się jedynie w części wzrokowej odbierającej bodźce świetlne
× to cienka przezroczysta błona zabarwiona czerwonawo dzięki zawartej w jej komórkach czerwieni wzrokowej
- nieprzesuwalna jedynie w miejscu wyjścia nerwu wzrokowego i na rąbku zębatym
- tarcza nerwu wzrokowego (ø ~ 1,5mm) to miejsce w którym rozpoczyna się nerw wzrokowy, jest to miejsce bez elementów światłoczułych
- około 3,5mm bocznie od tarczy nerwu znajduje się plamka Ŝółta ( macula lutea) – miejsce najlepszego widzenia
- t. środkowa siatkówki wchodzi do gałki ocznej razem z nerwem wzrokowym; zamknięcie jej światła prowadzi do ślepoty
- Ŝyła środkowa siatkówki biegnie równieŜ wraz z nerwem wzrokowym i najczęściej po oddaniu gałązki do Ŝ. ocznej górnej uchodzi do zatoki jamistej
- jej zasadniczą rolą jest odbieranie bodźców wzrokowych i przekształcanie ich w impulsy nerwowe przekazywane dalej do ośrodków mózgowia
- występują trzy kolejne neurony drogi wzrokowej
neuron pierwszy
× komórki fotorecepterowe, pręcikowe i czopkowe reagujące na światło, połoŜone w drugiej warstwie siatkówki (warstwa światłoczuła)
× komórki czopkowe ( coni) (ok. 7 mln) reagują jedynie na światło o odpowiednim natęŜeniu, umoŜliwiają widzenie w dzień i widzenie kolorów, ich największe zagęszczenie znajduje się w plamce i w dołku środkowym
× komórki pręcikowe ( bacilli) (ok. 100mln) zawierają czerwień wzrokową, wraŜliwe na światło o małym natęŜeniu, zapewniają widzenie w nocy (widzenie skotopowe), jest ich najwięcej na obwodowych częściach siatkówki i zmniejsza się w stronę dołka
neuron drugi
× to komórki dwubiegunowe przekazujące impulsy z komórek czepkowych i pręcikowych do zwojowych
× połoŜone w warstwie jądrzastej wewnętrznej
trzeci neuron
× są to komórki zwojowe siatkówki, które wysyłają aksony do ciała kolankowego bocznego podwzgórza, wzgórka górnego i jądra przedpokrywkowego
× wychodzą z gałki ocznej jako nerw wzrokowy
MIĘŚNIE GAŁKI OCZNEJ
mięsień
unerwienie
czynność
mięśnie proste
m. boczny ( m. rectus lateralis)
n. VI
odwodzi gałkę oczną
m. przyśrodkowy (m. rectus medialis)
n. III
przywodzi gałkę oczną
m. górny (m. rectus superior)
n. III
unosi biegun przedni gałki ocznej ku górze, w mniejszym stopniu
przywodzi i obraca gałkę do wewnątrz
m. dolny (m. rectus inferior)
n. III
opuszcza biegun przedni gałki ocznej ku dołowi, w mniejszym
stopniu przywodzi i obraca gałke na zewnątrz
mięśnie skośne
m. górny (m. obliquus superior)
n. IV
obraca gałkę oczna do wewnątrz i obniŜa oraz odwodzi biegun
przednie gałki
m. dolny (m. obliquus inferior)
n. III
obraca gałkę oczna na zewnątrz, unosi i odwodzi biegun przedni