Narząd wzroku


Wzrok, zmysł wzroku – zdolność do odbierania bodźców świetlnych ze środowiska oraz ogół

czynności związanych analizą tych bodźców, czyli widzeniem. Narządem

wyspecjalizowanym do rejestrowania obrazu jest oko czyli gałka oczna otoczona aparatem

ochronnym (brwi, powieki, rzęsy i narząd łzowy). Przystosowanie oka do pełnienia tych

funkcji umożliwia:

­

rozpoznawanie kształtów,

­

ocenianie odległości położenia obiektów od oka,

­

rozróżnianie barw.

Narząd odbiorczy, czyli gałka oczna oraz ośrodki łączące gałkę oczną z ośrodkiem

wzrokowym w korze mózgu są odpowiedzialne za odbiór fal świetlnych i ich przetwarzanie

na wrażenie wzrokowe. Sama gałka oczna spełnia złożoną funkcję i zawiera:

­

układ optyczny

­

właściwe receptory wrażliwe na falę świetlną (pręciki i czopki)

­

drogi dla impulsów nerwowych w siatkówce.

Główną część narządu wzroku (organu) stanowi gałka oczna wraz z nerwem wzrokowym.

Jest ona zaopatrzona w szereg narządów pomocniczych.

Otacza ją oczodół zbudowany z kości, stanowiący ochronę dla wrażliwej na urazy gałki.

Spoczywa ona na miękkiej podściółce tłuszczowej, zwanej ciałem tłuszczowym oczodołu.

Głębokość oczodołu wynosi 45 mm, objętość 30 cm

3

, z czego gałka oczna zajmuje zaledwie

1/4 przestrzeni. Resztę zajmują: gruczoł łzowy, umiejscowiony w górno-zewnętrznej części

oczodołu i wydzielający łzy do sklepienia górnego spojówki, sześć mięśni zewnętrznych oka,

nerwy oraz naczynia krwionośne. Pozostałą część wypełnia tłuszcz oczodołu, który odgrywa

znaczną rolę w amortyzacji oka.

Powierzchnia zewnętrzna gałki chroniona jest z przodu przez powieki, które

zabezpieczają gałkę przed urazami mechanicznymi oraz nadmiarem światła. Powieki

rozprowadzają również łzy, które chronią przednią powierzchnię gałki przed wysychaniem

oraz zmywają z niej drobne ciała obce.

Na brzegach powieki górnej i dolnej znajduje się około100-150 rzęs, do ich mieszków

uchodzą gruczoły łojowe W pobliżu kąta przyśrodkowego (od strony nosa) obu powiek, na

ich tylnej krawędzi, znajdują się punkty łzowe (górny i dolny), stanowiące początek

kanalików łzowych. Łzy wytwarzane są przez gruczoł łzowy, natomiast odprowadzają je

drogi łzowe, otwierające się do jamy nosowej.

Uciskając lekko gałkę oczną wyczuwamy jej podatność, gdyż jej zawartość stanowią

części płynne lub galaretowate. Należą do nich ciecz wodnista i ciało szkliste. Ścianę gałki

ocznej stanowią trzy błony – wewnętrzna włóknista, środkowa naczyniowa i wewnętrzna,

zawierająca elementy światłoczułe. Wewnątrz gałki ocznej leży aparat załamujący promienie

świetlne.

Spojówka (worek spojówkowy) jest cienką, delikatną błoną śluzową, która wyściela tylną

powierzchnię obu powiek. Przechodzi ona następnie na gałkę oczną aż do rogówki, tworząc

przy przejściu fałdy, zwane załamkami górnym i dolnym. Spojówka jest ściśle zrośnięta z

podłożem tylko w jej części tarczkowej, w załamkach posiada fałdy, a na powierzchni

gałkowej jest lekko przesuwalna. Daje to możliwość swobodnych ruchów gałki ocznej. Słabe

unerwienie czuciowe spojówki pozwala na jej dotykanie i usuwanie niektórych ciał obcych z

jej powierzchni bez stosowania kropli znieczulających (w przeciwieństwie do silnie

unerwionej rogówki).

Budowa gałki ocznej

Gałka oczna ma postać prawie kulistą, o przeciętnym wymiarze osi przednio-tylnej 25 mm,

osi poziomej 23 mm, objętości 6,5 cm

3

i masie 7 g. Zbudowana jest z trzech błon:

1. zewnętrznej błony włóknistej (twardówka i rogówka),

2. środkowej naczyniowej (tęczówka, ciało rzęskowe, naczyniówka)

3. wewnętrznej czuciowej (siatkówka).

Ad 1. Błona włóknista gałki nie ma jednolitej budowy. Jej większa część białawo zabarwiona

nosi nazwę twardówki, część przednia, przeźroczysta, stanowi rogówkę.

Twardówka – stanowi około 3/5 powierzchni błony włóknistej. U dzieci jest ona

niebieskawa, u osób dorosłych ma barwę szarawą , w wieku starczym nabiera odcienia

żółtawego.

Rogówka – jest gładka, lśniącą, przeźroczystą błoną, przez którą jest widoczna leżąca

do tyłu od niej tęczówka. Okrągła rogówka jest ja gdyby wprawiona w twardówkę na

podobieństwo szkła od zegarka.

Rogówka nie zawiera naczyń krwionośnych, a jest odżywiana w wyniku przenikania

płynów ze struktur sąsiednich. Charakteryzuje się natomiast obfitym unerwieniem. Swą

przeźroczystość zawdzięcza jednolitemu załamywaniu promieni świetlnych.

Uszkodzony nabłonek przedni regeneruje się z łatwością. Uszkodzenia głębsze grożą

niebezpieczeństwem powstania blizn, powodujących niedowidzenie.

Ad. 2. Naczyniówka –tylna, największa część błony naczyniowej; położona pomiędzy

siatkówką a twardówką gęsta sieć naczyń krwionośnych odżywiających i

dotleniających oko. W przedniej części oka naczyniówka przechodzi w ciało

rzęskowe i tęczówkę.

Tęczówka - widoczna przez rogówkę jako barwny krążek o średnicy nieco ponad

1 cm, w środku otwór o zmiennej średnicy zwany źrenicą. Obwód tęczówki łączy się

z ciałem rzęskowym. Zależnie od liczby komórek barwnikowych tęczówki otrzymują

barwę szarą, zielonkawą, brązową, czy prawie czarną.

Tęczówka zawiera dwa układy włókienek mięśniowych, które działając

antagonistycznie sprawiają, że działa ona jak przysłona i reguluje dopływ światła do

soczewki.

Ciało rzęskowe: Zbudowane jest z gładkomięśniowych nitek ścięgnistych,

tworzących mięsień rzęskowy, który przymocowany jest do powierzchni soczewki.

Jego skurcz i rozkurcz reguluje grubość soczewki, która ulega uwypukleniu bądź też

spłaszczeniu, dostosowując się do widzenia obrazów z różnej odległości – akomodacja

Produkuje ciecz wodnistą - jest wodnym płynem wypełniającym komorę przednią i

tylną gałki ocznej. Ciecz wodnista pomaga zapewnić właściwą wytrzymałość i stały

kształt powłok gałki ocznej. Jest ona również odpowiedzialna za ciśnienie

wewnątrzgałkowe.

AD. 3. Siatkówka - część oka, która jest elementem odbierającym bodźce wzrokowe. Jest

specyficznej budowy błoną znajdującą się wewnątrz gałki ocznej, na jej tylnej

powierzchni. Jest jednym z pierwszych elementów drogi wzrokowej.

Podstawowymi elementami budowy siatkówki są ułożone w kilka warstw komórki

nerwowe, które z mózgiem łączy nerw wzrokowy

Zmodyfikowane neurony: czopki i pręciki, są światłoczułymi receptorami. Pod

wpływem fali świetlnej w pręcikach i czopkach dochodzi do przemian chemicznych, a

następnie powstający impuls nerwowy przewodzony jest przez neurony do

odpowiednich ośrodków. Siatkówka ludzkiego oka zawiera ok. 6 mln czopków i 100

mln pręcików.

Pręciki są wrażliwe na natężenie światła i pozwalają na widzenie czarno-białe,

widzenie w ciemności, umożliwiają postrzeganie kształtu i ruchu.

Czopki skupiają się w centralnej części siatkówki i odpowiadają za widzenie barwne.

Zawierają trzy barwniki wrażliwe na światło niebieskie, zielone i czerwone. Czopki są

też odpowiedzialne za ostrość widzenia.

Na powierzchni siatkówki można wyróżnić dwa istotne obszary. Pierwszy, zwany jest

plamką żółtą. W obszarze tym występuje maksymalne zagęszczenie czopków,

pozbawiony jest on natomiast zupełnie pręcików . Plamka żółta jest miejscem o

największej ostrości widzenia.

Drugi punkt to plamka ślepa, która stanowi ujście włókien nerwowych z siatkówki, a

zarazem początek nerwu wzrokowego. Miejsce to jest całkowicie pozbawione

receptorów, przez co zupełnie niewrażliwe na światło i barwę. Choć w polu widzenia

istnieje miejsce gdzie nic nie widzimy, to jednak do naszej świadomości to nie dociera

ponieważ mózg uzupełnia brakującą informację

Droga wzrokowa – droga przenoszenia bodźców wzrokowych z siatkówki gałki

ocznej w głąb mózgu - aksony wszystkich komórek zwojowych tworzą nerw

wzrokowy, który przekazuje zebraną z siatkówki informacje o polu widzenia w głąb

mózgu, do kory wzrokowej na powierzchni przyśrodkowej płata potylicznego mózgu.

Ciało szkliste wypełnia centralną część oka pomiędzy soczewką a siatkówką i stanowi 2/3

objętości gałki ocznej. Jest to przezroczysta, galaretowata substancja w 99% składająca się z

wody, pozbawiona nerwów oraz naczyń krwionośnych. Rola ciała szklistego polega na

utrzymaniu kształtu oka; ciało szkliste bierze też udział w załamywaniu promieni świetlnych

oraz amortyzuje wstrząsy i ruchy; odgrywa też ważną rolę w regulacji ciśnienia

wewnątrzgałkowego. Z wiekiem następuje zwyrodnienie ciała szklistego, a związane z tym

zmiany fizykochemiczne powodują u wielu osób spostrzeganie jaśniejszych lub

ciemniejszych tworów, tzw. muszek latających. Także z wiekiem ciało szkliste obkurcza się i

może odłączyć się od tylnego bieguna oka. Zwyrodnienie włókienkowe i tworzenie się

pustych jam występuje u 34% ludzi pomiędzy 10 a 40 rokiem życia, odłączenie tylne ciała

szklistego pojawia się u 6% ludzi po 50 roku życia, natomiast między 60 a 70 rokiem życia aż

u 65% pacjentów.

Komory oka Przednia komora oka jest to przestrzeń ograniczona tylną powierzchnią

rogówki, przednią powierzchnią torebki soczewki razem z przednią powierzchnią tęczówki.

Tylna komora oka znajduje się za tęczówką, pomiędzy boczną częścią soczewki a ciałem

rzęskowym. Obie komory wypełnione są cieczą wodnistą, produkowaną przez ciało

rzęskowe. Wytworzona ciecz zbiera się najpierw w komorze tylnej, następnie szczeliną

między soczewką a tęczówką i dalej przez źrenicę przedostaje się do komory przedniej. Z

komory przedniej częściowo jest wchłaniana przez tęczówkę, a reszta odpływa przez tzw. kąt

przesączania, znajdujący się pomiędzy obwodową częścią rogówki a tęczówką. Tam też płyn

komory przedniej uchodzi do tzw. żył wodnych, aby ostatecznie dotrzeć do splotów żylnych

twardówkowo-nadtwardówkowych, opuszczających oko. Krążenie cieczy wodnej, a więc i

prawidłowa budowa komory przedniej i tylnej ma ogromne znaczenie w regulacji ciśnienia

śródocznego.

WADY WZROKU

Krótkowzroczność (miopia) jest

wadą, przy której dobrze

widzimy przedmioty znajdujące

się blisko, a widzenie

przedmiotów odległych jest

zawsze niewyraźne. Krótkowzroczność jest jedną z najczęściej spotykanych wad wzroku i ma

miejsce, gdy gałka oczna jest zbyt długa. Krótkowzroczność sprawia, że obraz ogniskuje się

przed siatkówką. Krótkowzroczność jest często dziedziczna.

Krótkowzroczność można korygować za pomocą soczewek rozpraszających. Korekcja

wymaga zastosowania soczewki „minusowej”.

Dalekowzroczność/nadwzrocz

ność (hyperopia) to wada

wzroku polegająca na tym, że

wyraźnie widzisz przedmioty

znajdujące się w dużej odległości, lecz niewyraźnie te znajdujące się blisko.

Nadwzroczność powstaje, gdy gałka oczna jest zbyt krótka w stosunku do mocy

ogniskowania światła przez soczewkę oczną i rogówkę. W takiej sytuacji promienie świetlne

skupiają się za siatkówką. Człowiek z dalekowzrocznością widzi odległe przedmioty

wyraźnie, natomiast przedmioty znajdujące się blisko są zamazane. Dalekowzroczność często

powstaje zaraz po urodzeniu i bywa dziedziczna.

Dalekowzroczność można korygować za pomocą soczewek skupiających. Korekcja wymaga

soczewki „plusowej”.

Astygmatyzm wada wzroku spowodowaną nieregularnym kształtem rogówki. Powierzchnia

rogówki u osób z astygmatyzmem ma wydłużony kształt, jak piłka do gry w rugby zamiast

idealnie okrągłego kształtu piłki futbolowej. Promienie świetlne przechodzące przez

wydłużoną rogówkę

załamują się nierówno,

co powoduje

powstawanie wielu

ognisk. W konsekwencji,

widzenie z większości

odległości jest nieostre.

Zaćma (cataracta): zmętnienie soczewki;

Jaskra: zespół chorób charakteryzujących się uszkodzeniem tarczy nerwu wzrokowego przez

zwiększone ciśnienie wewnątrzgałkowe