2015-05-10
1
Metody diagnostyki chorób skóry.
Wykwity skórne - rodzaje, występowanie.
Sylwia Krzętowska
Dermatologia - definicja
Dermatologia
– dział medycyny zajmujący się
diagnostyką, leczeniem i profilaktyką chorób
skóry oraz jej przydatków
Metody diagnostyki chorób skóry
W diagnozowaniu schorzeń dermatologicznych
najczęściej stosuje się:
•
oglądanie skóry
•
badanie palpacyjne
•
wywiad chorobowy
•
specjalistyczne badania diagnostyczne
Metody diagnostyki chorób skóry
OGLĄDANIE SKÓRY
Zmiany skórne należy oglądać przy dobrym oświetleniu, dziennym lub
stonowanym sztucznym, z odległości nie większej niż 30 cm
Pomocniczymi przyrządami mogą być lupa i szkiełko podstawowe,
przydatne w rozpoznaniu niektórych chorób np. zmian gruźliczych.
Szkiełkiem uciska się zmianę, która w przypadku gruźlicy przyjmuje
odmienne niż pierwotne zabarwienie
W innych jednostkach chorobowych z materiału biologicznego pobranego
z miejsc chorobowo zmienionych wykonuje się preparat mikroskopowy,
który po zabarwieniu ogląda się pod mikroskopem świetlnym
Zastosowanie w diagnostyce chorób skóry
znajduje również lampa Wooda. Emituje
ona światło ultrafioletowe, które wywołuje
fluorescencję skóry widoczną w ciemnym
pomieszczeniu
– w zależności od rodzaju
cery i zmian skórnych świecenie jest różne.
Lampa umożliwia rozpoznanie m.in. zmian
grzybiczych, która bardzo silnie fluoryzują
2015-05-10
2
Metody diagnostyki chorób skóry
BADANIE PALPACYJNE
Zmiany skórne dotyka się palcami, co pozwala ocenić ich
kształt, głębokość, odgraniczenie od otoczenia,
temperaturę, bolesność, konsystencję i ewentualne
chełbotanie (uczucie przelewania się pod palcem płynu
wypełniającego zmianę skórną)
Metody diagnostyki chorób skóry
WYWIAD CHOROBOWY
Jest to rozmowa z pacjentem prowadząca do ustalenia rodzaju
dolegliwości i czasu ich trwania, a także uzyskania informacji na
temat przyjmowanych leków
Objawy oceniane podczas wywiadu chorobowego mogą mieć
charakter:
objawów subiektywnych – dolegliwości odczuwane przez
pacjenta, których osoba prowadząca rozmowę nie może
zweryfikować np. ból, świąd, pieczenie
objawów obiektywnych – objawy, które osoba prowadząca jest w
stanie zauważyć sama np. nadmierne ucieplenie skóry, zmiana jej
zabarwienia, poszerzenie naczyń krwionośnych, duszności
objawów obiektywno-subiektywnych – objawy, które zauważają
zarówno chory, jak i badający
Metody diagnostyki chorób skóry
SPECJALISTYCZNE BADANIA
DIAGNOSTYCZNE
Są to szczególne metody diagnostyki
stosowane w dermatologii, wśród
których można wyróżnić m.in.:
•
badania mikrobiologiczne
–
wykrywanie oraz identyfikacja
drobnoustrojów chorobotwórczych,
a także oznaczanie ich wrażliwości
na stosowane leki
•
testy alergologiczne
–
potwierdzenie lub wykluczenie
uczulenia na alergeny np. testy
skórne
•
testy immunologiczne
–
wykonywane w przypadku chorób
autoimmunologicznych np. tocznia
rumieniowatego
Metody diagnostyki chorób skóry
SPECJALISTYCZNE BADANIA
DIAGNOSTYCZNE cd.
•
badania czynnościowe skóry –
ocena elastyczności, nawilżenia,
natłuszczenia itp.
•
dermatoskopia
– oglądanie
zmian skórnych w powiększeniu
10-20 krotnym, wykorzystywane
m.in. do oceny zmian
barwnikowych i wczesnego
wykrywania czerniaka złośliwego
•
badania histopatologiczne
wycinków skóry - ocena
fragmentów pobranych tkanek
•
trichogram
– badanie
mikroskopowe włosów, pomaga
ustalić przyczyną łysienia
2015-05-10
3
Znaczenie zmian skóry w diagnostyce
chorób wewnętrznych
W przebiegu niektórych chorób wewnętrznych pojawiają się
charakterystyczne zmiany dermatologiczne, które mogą dotyczyć
różnych cech skóry, m.in. nawilżenia, zabarwienia, unaczynienia
W tabeli przedstawione są najczęściej występujące zaburzenia, ich
przyczyny i typowe umiejscowienie zmian skórnych
CECHY SKÓRY – NAWILŻENIE, ZABARWIENIE, UNACZYNIENIE
ZABURZENIA
PRZYCZYNY ZABURZEŃ
TYPOWE
UMIEJSCOWNIE
ZMIAN SKÓRNYCH
Skóra sucha
• wiatr, mróz, klimatyzacja
• zbyt częste kąpiele
• niedoczynność tarczycy
Całe ciało
Nadmierna
potliwość
• gorączka, stres, otyłość
• nadczynność tarczycy
• gruźlica
• cukrzyca (przy nagłym obniżeniu
poziomu cukru)
• zawał serca
Całe ciało
Znaczenie zmian skóry w diagnostyce
chorób wewnętrznych
CECHY SKÓRY – NAWILŻENIE, ZABARWIENIE, UNACZYNIENIE
ZABURZENIA
PRZYCZYNY ZABURZEŃ
TYPOWE
UMIEJSCOWNIE
ZMIAN SKÓRNYCH
Nadmierna
potliwość w nocy
• nowotwory układu limfatycznego Całe ciało
Skóra blada
• omdlenie
• wstrząs
• niedokrwistość (anemia)
Najbardziej wyraźna na
twarzy, spojówkach,
ustach, paznokciach
• zespół nerczycowy (nadmierna
utrata białka z moczem, pojawiają
się też obrzęki)
Miejsca obrzęknięte
Skóra czerwona
• gorączka, rumień
• spożycie alkoholu
• miejscowy stan zapalny
Twarz i górna część
klatki piersiowej lub
miejsce objęte stanem
zapalnym
• ekspozycja na zimno
Miejsca wystawione na
zimno (nos, uszy)
Znaczenie zmian skóry w diagnostyce
chorób wewnętrznych
CECHY SKÓRY – NAWILŻENIE, ZABARWIENIE, UNACZYNIENIE
ZABURZENIA
PRZYCZYNY ZABURZEŃ
TYPOWE
UMIEJSCOWNIE
ZMIAN SKÓRNYCH
Skóra sinoczerwona • czerwienica (nadkrwistość)
Twarz, spojówki,
usta, ręce, stopy
Skóra sinoniebieska • lęk
• chłodne środowisko
• czynnościowe zaburzenia naczyń
krwionośnych
Końce palców,
paznokcie, niekiedy
wargi, czubek nosa
• choroby serca lub płuc
Wargi i paznokcie
Skóra żółta
• choroby wątroby
• rozpad krwinek czerwonych
Początkowo
twardówka potem
błony śluzowe i cała
skóra
Znaczenie zmian skóry w diagnostyce
chorób wewnętrznych
CECHY SKÓRY – NAWILŻENIE, ZABARWIENIE, UNACZYNIENIE
ZABURZENIA
PRZYCZYNY ZABURZEŃ
TYPOWE
UMIEJSCOWNIE
ZMIAN SKÓRNYCH
Skóra
pomarańczowa
• zwiększone spożycie jarzyn i
owoców zawierających beta-karoten
• niedoczynność tarczycy u
dorosłych
• niedoczynność przysadki
• cukrzyca
Dłonie, podeszwy,
twarz (nie obejmuje
blizn i bon śluzowych)
Wybroczyny (bardzo
liczne wynaczynienia
krwi w formie
punkcików, nie
znikają pod wpływem
ucisku) i wylewy
krwi do skóry i pod
skórę
• skazy krwotoczne (dziedziczna lub
nabyta skłonność do nadmiernego
krwawienia w obrębie tkanek i
narządów)
• niedotlenienie
• duży niedobór witaminy C
• zatrucia
Dowolna część ciała,
najczęściej podudzie
2015-05-10
4
Znaczenie zmian skóry w diagnostyce
chorób wewnętrznych
CECHY SKÓRY – NAWILŻENIE, ZABARWIENIE, UNACZYNIENIE
ZABURZENIA
PRZYCZYNY ZABURZEŃ
TYPOWE
UMIEJSCOWNIE
ZMIAN SKÓRNYCH
Teleangiektazje
(trwale rozszerzone
naczynia krwionośne
prześwitujące przez
skórę, bledną pod
wpływem ucisku)
• długotrwałe korzystanie z
solarium
• przewlekłe stosowanie sterydów
Twarz, szyja i klatka
piersiowa
Wenektazje
(popularnie nazywane
żylakami)
• predyspozycje rodzinne
• długotrwałe przebywanie w
pozycji stojącej
• noszenie butów na wysokich
obcasach
• otyłość
• antykoncepcja hormonalna
Kończyny dolne
Znaczenie zmian skóry w diagnostyce
chorób wewnętrznych
Objawem wielu chorób wewnętrznych jest świąd skóry. Odczuwa się go
w wyniku podrażnienia drobnych zakończeń nerwowych znajdujących się
w skórze właściwej
Uczucie świądu występuje w przebiegu chorób:
•
pasożytniczych
•
nerek (np. przewlekłej niewydolności nerek)
•
wątroby (np. przewlekłego zapalenia wątroby)
•
układu krwionośnego (np. czerwienicy, białaczki, szpiczaka mnogiego)
•
układu limfatycznego (np. ziarnicy złośliwej)
•
gruczołów dokrewnych (np. nadczynności tarczycy, cukrzycy)
•
przewodu pokarmowego (np. nowotworów złośliwych żołądka,
przewodów żółciowych)
•
w zaburzeniach funkcjonowania układu odpornościowego (np. alergii)
•
po przyjęciu narkotyków (np. morfiny)
•
na skutek zmian zanikowych w skórze występujących w późnej starości
Znaczenie zmian skóry w diagnostyce
chorób wewnętrznych
Wielu chorobom wewnętrznym towarzyszy także obrzęk. Może on
mieć charakter uogólniony, czyli dotyczyć całego ciała lub wielu
jego okolic, albo miejscowy. Często jest skutkiem niewydolności
krążenia, ale może tez wskazywać na problemy z nerkami czy
tarczycą
Objawy chorób skóry – wykwity
Wykwity skórne
– zmiany skórne będące podstawą rozpoznania
chorób skóry
Zwyczajowo wykwity dzieli się na pierwotne i wtórne
Wykwity pierwotne
– pojawiają się w początkowym okresie
choroby. Są to: plama, bąbel pokrzywkowy, grudka, guzek, guz,
pęcherzyk, pęcherz, krosta
Wykwity wtórne – są wynikiem gojenia się (zejścia) wykwitów
pierwotnych i powstają w okresie dalszego rozwoju lub
ustępowania choroby. Należą do nich: łuska, strup, nadżerka,
otarcie, przeczos, owrzodzenie, rana, rozpadlina i blizna
Oglądając wykwity, zwraca się uwagę na ich: wielkość, kształt,
kolor, charakter powierzchni, odgraniczenie od skóry zdrowej,
ewolucję i zejście (ustępowanie)
2015-05-10
5
Objawy chorób skóry – wykwity pierwotne
Plama
Jej cechy charakterystyczne to:
•
płaska, niewyczuwalna w dotyku powierzchnia
•
zabarwienie zależne od przyczyny
•
dobre odgraniczenie od skóry zdrowej
•
ustępowanie bez pozostawienia blizny
Wyróżnia się cztery rodzaje plam:
•
barwnikowe
– mogą wynikać z nadmiernego gromadzenia się melaniny
(np. znamiona, piegi) lub ze zmniejszenia się ilości barwnika np.
bielactwo
•
złogowe – powstają wskutek odkładania się barwnika (np. tatuaż, makijaż
permanentny)
•
zapalne
– są one skutkiem przekrwienia wywołanego stanem zapalnym,
często towarzyszą im obrzęki
•
naczyniowe
– wynikają z trwałego rozszerzenia naczyń (np.
teleangiektazje) albo maja charakter nowotworowy (np. naczyniaki
płaskie)
Objawy chorób skóry – wykwity pierwotne
Bąbel pokrzywkowy
Spowodowany jest obrzękiem
skóry właściwej. Występuje np.
po poparzeniu pokrzywą.
Bąblowi często towarzyszy
swędzenie
Jego cechy charakterystyczne to:
•
wyniesienie ponad poziom skóry
•
barwa biała lub różowa
•
wyraźne odgraniczenie od skóry
zdrowej
•
szybkie powstawanie i
ustępowanie bez pozostawienia
blizny
Grudka
Jej cechy charakterystyczne to:
•
wyniesienie ponad poziom skóry
•
średnica mniejsza niż pół centymetra
•
wzmożona konsystencja, spoistość i dobre odgraniczenie od skóry
zdrowej
•
ustępowanie bez pozostawienia blizn
Grudki dzieli się na:
•
skórne – zmiany w obrębie skóry właściwej, bez odchyleń w obrębie
naskórka (np. kępki żółte - złogi cholesterolu umiejscowione najczęściej
na powiekach)
•
naskórkowe (przerosłe) – wynikają z przerostu naskórka, czasem mogą
osiągać większe rozmiary (np. brodawki zwykłe, kłykciny kończyste, czyli
brodawki płciowe)
•
mieszane (skórno-naskórkowe) – są to zmiany obejmujące naskórek i
skórę właściwą (m.in. w łuszczycy, atopowym zapaleniu skóry)
Objawy chorób skóry – wykwity pierwotne
Objawy chorób skóry – wykwity pierwotne
Guz
Jego cechy charakterystyczne to:
•
wyniesienie ponad powierzchnię skóry
•
średnica przekraczająca jeden
centymetr
•
rozrastanie się na tkankę podskórną
•
ustępowanie z możliwością
pozostawienia blizny
Wyróżnia się trzy rodzaje guzów:
•
zapalne
– np. rumień guzowaty,
czyrak
•
nowotworowe łagodne – np.
włókniak – nowotwór tkanki łącznej,
tłuszczak – nowotwór tkanki
tłuszczowej
•
nowotworowe złośliwe – np.
czerniak
– nowotwór skóry
CZYRAK
CZERNIAK
2015-05-10
6
Objawy chorób skóry – wykwity pierwotne
Guzek
Zmiana na skórze właściwej. Guzki
są objawem m.in. gruźlicy i
sarkoidozy
Jego cechy charakterystyczne to:
•
wyniesienie ponad powierzchnię
skóry
•
średnica poniżej jednego
centymetra
•
dobre odgraniczenie od otoczenia
•
spoistość
•
ustępowanie z pozostawieniem
blizny
Objawy chorób skóry – wykwity pierwotne
Pęcherzyk i pęcherz
Podobnie jak guz i guzek, różnią się wielkością. Pęcherzyk ma średnicą
mniejszą niż pół centymetra, natomiast pęcherz – większą
Ich cechy charakterystyczne to:
•
wyniesienie ponad poziom skóry
•
wypełnienie płynem surowiczym lub krwisto-surowiczym
•
ustępowanie bez pozostawienia blizny
Wyróżnia się cztery rodzaje pęcherzy:
•
podrogowe
– płyn gromadzi się pod warstwą rogową naskórka
(występują m.in. w liszajcu zwyczajnym – chorobie bakteryjnej)
•
śródnaskórkowe – płyn gromadzi się w warstwie kolczystej naskórka, co
powoduje utratę łączności między komórkami (typowe dla pęcherzycy
zwykłej – choroby autoimmunologicznej)
•
podnaskórkowe – pokrywa pęcherzy jest napięta i składają się na nią
wszystkie warstwy naskórka (występują w chorobach wirusowych –
opryszczce zwykłej i półpaścu)
•
dermatolityczne
– powstają one w głębszych warstwach skóry poniżej
błony podstawnej
Objawy chorób skóry – wykwity pierwotne
Krosta
Jest wykwitem typu pęcherzyka
lub pęcherza, jednak od
początku zawiera ropną treść.
Występuje np. w przebiegu
chorób bakteryjnych
Jej cechy charakterystyczne to:
•
wyniesienie ponad poziom skóry
•
średnica poniżej jednego
centymetra
•
wypełnienie treścią ropną
•
ustępowanie bez pozostawienia
blizny
Objawy chorób skóry – wykwity wtórne
ŁUSKA
Jest to złuszczająca się warstwa rogowa
naskórka, powstająca w następstwie
stanu zapalnego lub jako skutek
nadmiernego lub nieprawidłowego
rogowacenia (odpowiednio:
hiperkeratozy lub parakeratozy)
Wyróżnia się następujące rodzaje łusek:
•
hiperkeratotyczne
– powstają w wyniku
nadmiernego rogowacenia naskórka
(typowe dla choroby genetycznej
– rybiej
łuski)
•
parakeratotyczne
– spowodowane są
niepełnym, przyspieszonym
rogowaceniem
– występują resztki jąder
komórkowych (m.in. w łuszczycy)
•
dyskeratotyczne
– to skutek
nieprawidłowego rogowacenia
pojedynczych komórek
RYBIA ŁUSKA
2015-05-10
7
Objawy chorób skóry – wykwity wtórne
STRUP
Powstaje na powierzchni skóry w
wyniku zasychania płynu
wysiękowego, krwi albo treści
ropnej z gojących się
pęcherzyków i pęcherzy bądź na
podłożu nadżerek lub owrzodzeń
NADŻERKA
To ubytek naskórka po
przerwaniu pokrywy pęcherzyka
czy pęcherza lub na skutek
maceracji (uszkodzenia naskórka
pod wpływem działania wody,
wilgoci) w fałdach skóry.
Ustępuje bez pozostawienia
blizny
STRUP
NADŻERKA
Objawy chorób skóry – wykwity wtórne
OTARCIE
Stanowi odmianę nadżerki i
powstaje a skutek urazu
mechanicznego. Goi się bez
pozostawienia blizny
PRZECZOS
Jest to odmiana nadżerki o
linijnym układzie. Powstaje w
wyniku drapania paznokciami
swędzącej skóry, która
uprzednio nie była zmieniona
chorobowo. Obejmuje zwykle
naskórek. Występuje m.in. we
wszawicy, świerzbie,
atopowym zapaleniu skóry
OTARCIE
PRZECZOS
Objawy chorób skóry – wykwity wtórne
OWRZODZENIE
Obejmuje zarówno naskórek, jak i
skórę właściwą, czasem także
tkanki głębiej położone. Może
powstać z guzków, krost, w wyniku
działania związków chemicznych,
fizycznych lub mechanicznych.
Ustępuje z pozostawieniem blizny
RANA
Jest to ubytek na zdrowej skórze
powstały w wyniku działania
czynników mechanicznych. Może
dotyczyć naskórka, tkanki
podskórnej i tkanek głębiej
położonych. Goi się z
pozostawieniem blizny
RANA
OWRZODZENIE
Objawy chorób skóry – wykwity wtórne
ROZPADLINA
To linijny ubytek skóry właściwej powstający w miejscach narażonych na
nadmierne rozciąganie, w których występuje stan zapalny lub
hiperkeratoza
BLIZNA
Powstaje na skutek uszkodzenia skóry właściwej i zastąpienia jej tkanką
łączną, w wyniku gojenia się owrzodzenia lub guzków, które nie ulegają
rozpadowi
Wyróżnia się cztery rodzaje blizn:
zanikowe
– zapadnięte, związane są z zanikiem skóry (np. po trądziku)
bibułkowate – cienkie
drobne
– uwypuklenia przymieszkowe
przerosłe – twarde, grube, zaczerwienione, powstają po zabiegach
operacyjnych lub wskutek gojenia się oparzeń w obrębie rany
B
LI
ZN
A
ZA
N
IK
O
W
A
B
LI
ZN
A
P
R
ZE
R
O
S
ŁA