plik

PAŃSTWO

1. Scharakteryzuj państwa federalne i państwa unitarne. Podaj po 2 przykłady.

Państwo federalne: jego ustrój polega na podziale instytucji władzy między całość związku i
poszczególne jego części składowe (landy, stany, republiki), które w określonym zakresie regulują
swoje sprawy oddzielnie przez własne organy władzy, często w sposób odmienny od innych.
Np.Niemcy, Szwajcaria.

Państwo unitarne: jedność struktury organizacyjnej, brak podziału na części składowe. Państwa te
dzielą się na pewne jednostki terytorialne, różniące się wielkością, zakresem kompetencji,
charakterem ustrojowym, nazwą i ważkością. Autonomia regionalna: uprawnienia do samodzielnej
działalności przyznanej przez państwo określonym podmiotom
- ważki element struktury: samorząd terytorialny
Np. Polska, Włochy.

2. Republika, rodzaje republik.

Republika: forma, w której głowa państwa jest wybierana przez lud.
- opozycja dla monarchii
- państwo wszystkich obywateli
- wyznaczniki republiki:
-> władza pochodzi z demokratycznych wyborów
-> organy wybierane na określony czas
-> głowa państwa ponosi polityczną i prawną odpowiedzialność za swoje czyny
-> legislatywa, egzekutywa i wymiar sprawiedliwości są niezależne, ale się uzupełniają
-> poszczególne akty rządzenia są wykonywane w imieniu republiki
Klasyfikacja republiki: kryteria
- reżimu politycznego:
*demokratyczne-są to wszystkie państwa współczesne nie będące monarchiami
*autokratyczne- za przykład może posłużyć m.in. Chile w czasie rządów Augusto Pinocheta
- zakresu władzy głowy państwa:
*parlamentarne
*prezydenckie
*mieszane
- wpływu obywatela na wybór naczelnych organow:
*demokratyczne- republiki demokratyczne zapewniaja udział w wyborach szerokiemu gronu
*arystokratyczne- zapewniaja udzial w wyborach tylko wąskiej grupie obywateli spełniających
określone warunki społeczne i majątkowe

3. Opisz państwo faszystowskie i wyjaśnij dlaczego doszło do jego powstania.

a) Państwo faszystowskie:
rezultat regresu niektórych państw kapitalistycznych w Europie, trzy elementy: naród, władza, partia
Cechy:
- wyeksponowany aparat przymusu
- łączenie kultu wodza z kultem państwa
- antyideologie faszyzmu: antykomunizm, antyliberalizm, antyintelektualizm, antydemokratyzm,
antyindywidualizm, antysemityzm, antyfeminizm, antyhumanitaryzm, antyparlamentaryzm,
antypluralizm, antyegalitaryzm, antyinternacjonalizm, antypacyfizm
- dwa państwa czystego faszyzmu to przede wszystkim Włochy (Benito Mussolini) i Niemcy (Adolf
Hitler)
- kult siły i tężyzny fizycznej

- brak trójpodziału władzy – władza w rękach wodza
- odgórna kontrola nad gospodarką
- nie likwidowano własności prywatnej
b) Przyczynami powstania panstw faszystowskich
Np: wybuch I wojny światowej,postęp komunizmu,brutalność kapitalizmu,złe sytuacje
państw,strajki,brak pracy dla żołnierzy,korupcja,brak pieniędzy na wskrzeszenie gospodarki w
państwach.

4. Scharakteruzuj pojęcie państwo oraz pojecie naród.

NARÓD
• kulturowe elementy więzi narodowej: więzy krwi,język, wspólna religia, wspólnota kultury i
poczucie więzi, poczucie odrębności wobec innych narodów
• zjawiska dyfuzji kulturowej i oddziaływania kulturowego
• naród jako wspólnota kulturowa – wspólnota wartości konstytucyjnych (J. Habermas), instytucja
długiego trwania (F. Braudel)
• naród jako suweren
• suwerenna równość państw
PAŃSTWO
• państwo jako hierarchiczna wspólnota przymusowa
- okolony granicami obszar, w obrębie którego ludzie są poddani jednej władzy politycznej
(„państwo” jako kraj)
- ogół ludzi żyjących w granicach danego państwa (społeczeństwo zorganizowane w państwo)
- organizację ludzi, rozpatrywaną ze względu na łączącą ich więź zależności politycznej (państwo jako
grupa społeczna zorganizowana)
- tę część organizacji państwowej, która sprawuje władzę nad innymi lub realizuje wszelkie związane
z tą władzą czynności („państwo” jako aparat państwowy)
- podmiot własności państwowej („państwo” jako fiskus, skarb państwa i podmiot prawa
międzynarodowego)

5. Cztery sposoby powstawania państw wg L.Antonowicza:

A) Zjednoczenie dwóch lub więcej państw, prowadzące do do powstania nowego państwa (np.
Zjednoczenie NRD z RFN w 1990r.)
B) Rozczłonkowanie państwa na dwa lub więcej nowych państw (np. Rozpad Czechosłowacji na
Czechy i Słowację, które ogłosiły niepodległość w 1993r.)
C) Secesja części terytorium państwa dająca początek nowemu państwu (np.zapoczątkowane w 1860
r. wystąpienie z Unii 11 stanów południowych, które utworzyły Skonfederowane Stany Ameryki)
D) Uzyskanie przez terytorium zależne niepodległości w postaci nowego państwa (np. Uzyskanie
przez Polskę niepodległości w roku 1918.)

6. Państwo jako organizacja przymusowa:

Przymus jest jedną z cech państwa. Jest to niezbędne, ponieważ władza publiczna jest w stanie
wypełnic swoje zadania poprzez grupy rządzące, gdy wyposażona jest w środki przymusu. Łączy się
on z wymuszaniem posłuchu jednostek i grup społecznych wobec zachowań władzy publicznej.
Instytucja państwa posługuje się przymusem jawnie oraz systematycznie. Czyni to na większą skalę ,
aniżeli jakaś inna organizacja. Państwo dąży również do tego, aby stosować przymus na podstawie
ogólnych norm zachowania (prawo). Różni się tym od innych organizacji, że przymus taki jest
legalny, a więc oparty o przepisy prawa mających moc powszechnie obowiązującą. Można
wyodrębnić jego TRZY podstawowe typu:
A) Przymus Fizyczny - polega on na stosowaniu siły fizycznej wobec ludzi, jest on zmonopolizowany
przez państwo, nie mogą go stosować jednostki lub związki obywateli.
We współczesnych, demokratycznych państwach przymus fizyczny jest stosowany jako kara ( kara
więzienia) oraz jako środek zabezpieczający w przypadkach podejrzenia naruszenia normy,( areszt

tymczasowy) a także w przypadkach zagrażających bezpieczeństwu. W państwie istnieje aparat jawnie
stosujący przymus fizyczny (np.policja, wojsko).
B) Przymus ekonomiczny - polega na zastosowaniu różnych form oddziaływań, które pozbawiają
jednostki i inne podmioty(np.gospodarcze), możliwości określonych zachowań (np. Swobodnego
wywozu pieniędzy poza granice państwa).
C) Przymus psychologiczny - jest formą, której rozmiary mogą być bardzo rozległe (np. Istnienie
monopolu na przekaz informacji - cenzura). W państwie prawnym istnienie takiego przymusu jest
społecznie kontrolowane. Przymus nielegalny, a więc bezprawny jest przestępstwem, a osoby które
tego dokonały są karane.
Warto jeszcze wspomnieć, że cecha przymusowości to posługiwanie się przymusem, ale również
przymusową przynależność do państwa.

7. Podmiotowość i jej rodzaje:

Podmiotowość społeczna – normatywnie przyznanie danemu bytowi uprawnień do swobodnego
działania w dany sposób, w określonym zakresie we własnym imieniu i ze skutkiem dla siebie.

Rodzaje podmiotowości:
* potencjalna – maksymalny zakres praw i obowiązków, jest wyznaczana normatywnie i przyzwalana
przez społeczeństwo .
* minimalna – taka, poniżej której, danej roli społecznej już się nie wykonuje.
* realna – to ta, która jest realizowana przez dany byt społeczny. To, co rzeczywiście jest robione.

8. Funkcje państwa oraz ich charakterystyka.

- funkcja innowacyjna-> jest wynikiem zwiększenia się dysfunkcjonalnosci powiązań pomiedzy
konkretną organizacją państwową a jej otoczeniem
- funkcja adaptacyjna -> jest wynikiem bezskutecznosci działań innowacyjnych
- funkcja regulacyjna- >jest wynikiem osiągnięcia stanu względnej równowagi i funkcjonalnosci
powiązań pomiędzy otoczeniem a organizacją panstwową, utrzymuje stan ładu w organizacji
państwowej
- funkcja gospodarczo-organizatorska ->dotyczy organizowania życia zbiorowego w ramach
organizacji państwowej, obejmuje głównie organizowanie działań jednostkowych i grupowych w
społecznych procesach wytwarzania, obrotu i podzialu dobr konsumpcji materialnej.Organizowanie
państwowej gospodarki, a także dbanie o jej rozwój
- funkcja kulturalno-wychowawcza -> W ramach funkcji kulturowej państwo będzie wspierać rozwój
oświaty, badań naukowych, ochraniać zabytki i miejsca pamięci narodowej.Funkcja wychowawcza
koncentruje się na uczeniu patriotyzmu i szacunku dla własnego narodu i państwa, oraz przestrzegania
zasad demokracji
- funkcja opiekuńczo-socjalna ->Obejmuje ona działania zmierzające do zabezpieczenia minimum
egzystencjalnego obywatelom. Organy państwowe będą tworzyć nowe miejsca pracy, zapewniać
odpowiednie warunki bezpieczeństwa i higieny pracy. W ramach funkcji kulturalnej państwo będzie
wspierać rozwój oświaty, badań naukowych, ochraniać zabytki i miejsca pamięci narodowej.

9. Umowa spoleczna wg: Spinozy, Hobbesa, Locka, Rousseau.

Spinoza: Umowa społeczna polegala na tym, że jednostki zrzekały sie posiadanych praw na rzecz
calego społeczeństwa. Ludzie przekazywali społeczeństwu wszystkie swoje prawa- z wyjątkiem prawa
swobodnego myślenia- gdyż gdyby zachowali jakąś ich część, musieliby również zachować środki do
ich obrony.
Hobbes: Umowa społeczna na rzecz ogółu- była to umowa każdego z każdym w celu przekazania
suwerenności prawa rzadzenia
Locke: Umowa społeczna nie oznaczala zrzeczenia się praw naturalnych, przeciwnie jej celem było
ich umocnienie. Skladala się z 2 aktów. Akt pierwszy-to umowa pomiedzy jednostkami powołującymi

społeczeństwo, akt drugi-umowa społeczna z władzą tworzacą rząd (państwo)
Rousseau: Umowa społeczna jako pakt zrzeszenia, poczatek instytucji panstwa, umowa spoleczna
wiąże wszystkich w takim samym stopniu, jednostki oddaja wszystkie swoje uprawnienia tak, żeby
powstala sytuacja równości, ponieważ równość jest podstawą wolności cywilnej i politycznej
chronionej przez prawo i instytucje państwa. Umowa społeczna jako podstawowa forma gwarancji
wolnosci.

10. Cechy państwa:

Po pierwsze państwo jest to organizacja polityczna, która wiąże się ze sprawowaniem władzy.
Władza, aby wymusić posłuch jednostek i grup społecznych, wykorzystuje aparat przymusu, co wiąże
się z kolejną cechą państwa – przymusem. Przymus jest legalny jedynie wtedy, gdy państwo dąży do
wywołania posłuchu na podstawie ogólnych norm zachowania, czyli na podstawie prawa. W
zależności od wykorzystywanych form oddziaływań przymus można podzielić według trzech
kryteriów: przymus fizyczny, który we współczesnych demokratycznych państwach jest stosowany
jako kara więzienia, areszt tymczasowy, a także w sytuacjach zagrażających bezpieczeństwu, przymus
ekonomiczny, który polega na zastosowaniu różnych rodzajów oddziaływań, które pozbawiają
jednostki i inne podmioty (np. gospodarcze) możliwości określonych zachowań oraz przymus
psychologiczny objawiający się w zapobieganiu różnym działaniom prowadzonym przez jednostki,
szczególnie w sferze intelektualnej (np. cenzura). Kolejną cechą państwa jest jego terytorialność. Jest
ona rozpatrywana przez pryzmat kryterium terytorialnego, którego kwestia szczegółowo została
unormowana w prawie międzynarodowym publicznym. Posiadanie własnego terytorium, czyli co
najmniej obszaru lądowego i przestrzennego, jest fundamentalnym warunkiem istnienia państwa.
Państwo powinno także posiadać, przynajmniej w pewnym stopniu, suwerenność rozumianą jako
niezależność władzy państwowej od wszelkiej władzy znajdującej się poza granicami państwa, jak
również wszelkiej innej władzy działającej wewnątrz państwa. Władza suwerenna obejmuje
wszystkich członków państwa oraz posiada zdolność do regulowania wszelkich spraw w obrębie
państwa. Wszystkie wymienione cechy państwa muszą zaistnieć jednocześnie.

11. Geneza państwa – doktryna rozwarstwienia klasowego wg Engelsa

- państwo jako etap rozwoju historycznego społeczeństwa
-państwo jako wynik rozpadu na nierówne klasy pierwotnych egalitarnych społeczeństw rodowo-
plemiennych, spowodowanego wzrostem wydajności pracy
- zjawisko monopolizowania własności i funkcji władzy przez najbardziej utalentowane jednostki
-niedające się pogodzić konflikty jako przyczyna zapotrzebowania na organizację przymusową
dysponującą siłą
-drogi powstania państwa: klasyczna (ateńska), rzymska i germańska

12. Normatywna koncepcja władzy:

• Władza jako następstwo organizowania się zbiorowości ludzkich w specyficzny porządek społeczny
• Polega na specjalizowaniu się określonych ludzi w określonych czynnościach, których wykonanie
wymaga świadomego wchodzenia z innymi ludźmi w zależności względnie symetryczne (‘poziome’)
lub względnie asymetryczne (‘pionowe’)
• Podmiotowość społeczna to normatywne przyznanie podmiotowi uprawnienia do swobodnego
działania w określony sposób, w określonym zakresie, we własnym imieniu i ze skutkiem dla siebie

13. CECHY PAŃSTWA PRAWA

- zagwarantowanie obywatelom pewności prawa stanowionego przez organy państwowe
- adekwatność ingerencji prawnej w życie społeczne
- ochrona praw słusznie (legalnie) nabytych
- konstytucjonalizacja ustroju oraz zasad systemu prawnego – poddanie stabilizującym regułom o
nadrzędnej mocy prawnej oraz dużej trwałości obowiązywania

- Konstytucja ustala hierarchię, moc i skutki prawne określonych konstytucyjnie czynności państwa i
jego organów oraz reguły ich znoszenia się w stosunkach wzajemnych
- ważnym składnikiem pełnej regulacji konstytucyjnej jest wyznaczenie granic ingerencji państwowej
w stosunku do jednostek, określenie zasad ograniczania wolności jednostek (krępowania), oraz
funkcjonowania podmiotów prawnych na terytorium danego państwa
- konstytucjonalizacja relacji państwo-jednostka
- nadrzędność norm konstytucyjnych
- kontrola przestrzegania konstytucji i ochrony porządku konstytucyjnego
- legalizm działania aparatu państwowego: objęcie lub przejęcie władzy ma nastąpić z zachowaniem
obowiązujących reguł, a w znaczeniu funkcjonalnym organy mogą podejmować działania w zakresie
wyznaczonym im przez prawo
- prymat ustawy
- zaufanie obywatela wobec państwa i prawa
- konstytucyjne gwarancje wolności i praw jednostki

14. Czym jest demokracja deliberatywna.

Demokracja ta zakłada większy udział obywateli w procesie legislacyjnym poprzez organizacje
zinstytucjonalizowanych debat, uzupełniających proces nieformalnego kształtowania się opinii; w ten
sposób społeczeństwo ma szansę świadomie wyrobić sobie zdanie na temat dyskutowanych zagadnień
oraz uzasadnić swoje poglądy, natomiast władza państwowa otrzymuje dużo pełniejsze informacje na
temat oczekiwań wyborców.

15. Teoria elit Pareto.

Teoria ta zaprzecza twierdzeniu o powszechnej równości ludzi. Segreguje ona ludzi ze względu na
lepsze lub gorsze wykonywane powinności, jest to tzw. Drabina hierarchiczna. Według tej teorii elita
jest to grupa ludzi , która posiada pewnego rodzaju przewagę w odniesieniu do innych grup w obrębie
tej samej działalności. Pareto wyznaczył tzw. elitę władzy, czyli elitę szczególną. Wyróżnia się ona
wpływem na prawie każdy aspekt życia na określonym terytorium. Elitą władzy są wszystkie osoby,
które bezpośrednio bądź pośrednio biorą udział w rządzeniu. Uczestnictwo w elicie jest następstwem
procesu selekcji. Elita rządząca jest zarazem elitą majątkową, tylko ludzie majętni mogą być przy
władzy. Proces owej selekcji jest nieprzerwany. Miejsce osób opuszczających elitę , zajmują inni.
Proces ten zapobiega zdegenerowaniu elity. Jest to selekcja ciągła.

16. Czym jest suwerenność?

Jest to niezależność władzy państwowej od wszelkiej władzy w stosunkach z innymi państwami i
organizacjami międzynarodowymi oraz od wszelkiej innej władzy wewnątrz państwa. Władza
suwerenna obejmuje wszystkich członków państwa, a także ma zdolność regulowania wszelkich
spraw.

17. Co to jest system polityczny ? Opisz w różnych ujęciach.

A. W ujęciu instytucjonalnym system polityczny stanowi uporządkowany układ organów władzy
publicznej oraz sformalizowanych instytucji państwowych, podejmujących, wykonujących i
sankcjonujących decyzje państwowe. Przedmiotem zainteresowania są tu funkcje pełnione przez
poszczególne elementy systemu w stosunku do całości systemu politycznego, a także powiązania
instytucjonalno- normatywne pomiędzy poszczególnymi
elementami.
B. W ujęciu behawioralno-funkcjonalnym system polityczny to układ
powiązanych wzajemnie działań podmiotów politycznych oraz ich wytworów, skupionych wokół
władzy politycznej. Przedmiotem analizy są funkcje poszczególnych podmiotów politycznych w
procesach podejmowania oraz implementacji decyzji politycznych, a także instytucjonalno-
normatywne wzorce podejmowania działań politycznych

C. W ujęciu systemowym system polityczny jako układ działań
politycznych oraz ich wytworów jest analizowany poprzez pryzmat
funkcji pełnionych przez system polityczny wobec otoczenia
społecznego.
D. W ujęciu racjonalnym system polityczny jest określany jako układ celowych, racjonalnych działań
podmiotów politycznych. Działania te są porządkowane w skali całego systemu politycznego jako
działania współpracy, konfliktu bądź neutralności.

18. Kompetencje państwa federalnego, tzw. kompetencje ‘strategiczne’:

Są to uprawnienia panstwa federalnego
Dotyczą:
-ustalenia i porwadzenia polityki zagranicznej i obronnej
-zapewnienia bezpieczeństwa wewneetrznego i zewnętrznego, kierowania armia
-przyjmowania panstw w poczet nowych członków federacji
-zagwarantowania jednolitości ustawodawstwa
-bicia monety
-ustalania podatkow i oplat
-czuwania nad zgodnością konstytucj federalnej z konstytucja czesci składowych
nadawania obywatelstwa

19.Podział monarchii ze względu na sposób powoływania władcy.

a) dziedziczna
W monarchii dziedzicznej władza przechodzi (najczęściej w chwili śmierci monarchy) na najstarszego
syna, który musi być koniecznie dorosły.
b) elekcyjna
Władca jest powoływany w drodze wyborów z grona uprawnionych osób na określoną kadencję.

20. Klasyfikacja form państw wraz z charakterystyką

a) Parlamentarno- gabinetowy - zespoł zasad polityczno-ustrojowych, określających wzajemny
stosunek między trzema naczelnymi organami władzy państwowej: parlamentem, głową państwa -
którą jest prezydent albo monarcha - i rządem w taki sposob, że rząd powoływany przez glowę
państwa musi posiadać zaufanie parlamentu.

b) Forma rządów Zgromadzenia (parlamentarno-komitetowy) : zespoł zasad polityczno-ustrojowych,
określających w szczególny sposob stosunki między trzema naczelnymi organami państwowymi, tj.
parlamentem, głową państwa i rządem, mianowicie w ten sposób, że parlament, jako najwyższy organ
państwowy, bezpośrednio powołuje i kontroluje zarowno glowę państwa, jak i rząd, który jest niejako
komitetem wykonawczym parlamentu. Parlament jest także najwyższym organem reprezentującym
suwerenne prawa narodu i wykonującym w jego imieniu władzę na zasadzie wylączności.

c) Prezydencki : zespół zasad prawnoustrojowych, opartych na idei podziału władzy, określających w
szczególny sposób relacje między parlamentem, prezydentem, będącym jednocześnie szefem rządu i
głową państwa, realizatorami polityki prezydenta oraz sądami, sprawujacymi wymiar sprawiedliwości
i kontrolę konstytucyjności aktow prawnych.

D) Półprezydencki - ma charakter hybrydowy, gdyż posiada on cechy zarówno formy prezydenckiej
jak i parlamentarno-gabinetowej. Definiuje się go jako: zespół zasad prawnoustrojowych, według
których prezydent posiadając szeroki kompetencje osobiste, jest powoływany niezależnie od
parlamentu w wyborach powszechnych, on to powołuje nastepnie rząd, który jest odpowiedzialny
zarówno przed nim, jak i przed parlamentem.

21. Państwo socjalistyczne:

Oparte na socjalizmie, sprzeciw wobec indywidualizmu, liberalizmu, konserwatyzmu, a zwłaszcza
kapitalizmu, który był źródłem wszelkiego zła i niepowodzeń
- socjalizm: związany z ruchem robotniczym Marksa i Engelsa
- nurty: rewolucyjny (komunizm) i reformistyczny (socjalizm)
- komunizm – Lenin, socjalizm – Bernstein
- pierwsze państwo socjalistyczne: Rosja, po abdykacji cara Mikołaja II w 1917r.
- potem m.in. Kuba, Chiny, Korea Płd., Niemcy (NRD)
- Jugosławia – socjalizm samorządowy, Josip Broz Tito zerwał kontakty z obozem socjalistycznym
- E. Zieliński: państwa socjalistyczne stworzyły nowy typ i formę organizacji społeczeństwa
- trzy grupy społeczne: robotnicy, chłopi i inteligencja
- system monopartyjny (dominująca partia lewicowa)
- zasada równości i kolektywizmu – ograniczenie wolności, próba stworzenia idealnego człowieka
- pod koniec lat 90. XX wieku państwa socjalistyczne zaczęły przekształcać się w liberalno-
demokratyczne.

22. Pojęcie władzy.

- nauka o polityce = nauka o władzy
- władza jest rodzajem zależności pomiędzy ludźmi, czyli rodzajem stosunku społecznego
- władza jest rzeczywistą zdolnością wywoływania określonych rezultatów, bez względu na rodzaj
zastosowanych do tego celu środków
- Czarnowski: „tam gdzie zaczyna się przymus, kończy się władza”
- Robert Bierstedt: „władza to potencjalny przymus”
- Robert Dahl: „władza to taki rodzaj zależności między podmiotami społecznymi, że zachowania
jednego lub więcej z tych podmiotów są uzależnione w określonych okolicznościach od zachowań
innych podmiotów. Zachowania C powodują zachowania R.”
- Bertrand Russell: przyrównywanie władzy do zjawisk fizycznych
- władza to sytuacja komunikacyjna, w której dochodzi do konsensualnej decyzji, wiążącej
uczestników dyskursu
- następstwo stratyfikacji społecznej, opartej na nierównej ważności poszczególnych funkcji
spełnianych przez poszczególne podmioty (instytucje) na rzecz całego systemu społecznego
- Znaniecki: władza jest następstwem sposobu organizowania się zbiorowości ludzkich w specyficzny
porządek. Polega on na specjalizowaniu się określonych ludzi w rozmaitych czynnościach, których
wykonywanie zmusza do świadomego wchodzenia z innymi ludźmi w zależności względnie
symetryczne (wzajemnie, „poziome”) i względnie asymetryczne (jednostronne, „pionowe”)

23. Czym jest doktryna podboju? Opis.

- początki w Starożytności: Kallikles i Taryzmach u Platona (silniejszy może być lepszy od słabszego)
- Eugen Duhring – powstanie państwa łączy się działaniem sił zewnętrznych. Polityka, w danym
przypadku zastosowania przemocy, określa swój rozwój ekonomiczny i powstanie państwa.
- Ludwik Gumplowicz – od początku antagonizmy między plemiona ludzkimi prowadziły do
krwawych konfrontacji zbrojnych, wskutek czego powstawały państwa pod rządami plemion
silniejszych, liczebniejszych, waleczniejszych. Państwo to instrument panowania silniejszych nad
słabszymi.

24. Trzy aspekty pojmowania państwa:

a)etniczny – stanowi bowiem z reguły określony szczebel życia społecznego
b)kulturowy - zbiorowość państwowa wytwarza bowiem wiele wspólnych elementów kultury, które
dziedziczone są przez kolejne dochodzące do władzy elity polityczne
c) ekonomiczny – stanowi bowiem pewną jedność gospodarczą, zawiązaną w celu zaspokojenia
potrzeb podmiotom wchodzącym w skład danej społeczności.