background image

 

Chemia Analityczna 

 
 

Chromatografia

 

 
 
 
 

Tłumaczyła: inż. Karolina Hierasimczyk 

 

Korekta: 

dr hab. inż. Waldemar Wardencki, prof. nadzw. PG 

prof. dr hab. inż. Jacek Namieśnik 

 

 

 
 

Część VI B

 

 

Detektory. 

 
 
 
 
 

Katedra Chemii Analitycznej 

Wydział Chemiczny 

Politechnika Gdańska 

2002 

background image

 

SPIS TREŚCI 
Wprowadzenie 
1. Co to jest chromatografia ?  
                          
   1.1. Proces chromatograficzny   
   1.2. Podział metod chromatograficznych   
   1.3. Co to jest chromatografia gazowa?   
2. Terminy i definicje    
   2.1. Czas retencji (t

R

)   

   2.2. Współczynnik retencji (k)  
   2.3. Indeks retencji  (I)   
   2.4. Współczynnik rozdzielenia   
   2.5. Teoretyczna liczba półek (N) lub sprawność kolumny   
   2.6. Rozdzielczość (R

S

)   

   2.7. Stosunek faz (β)   
3. Kolumny kapilarne do chromatografii gazowej   
   3.1. Fazy stacjonarne   
     3.1.1. Polisiloksany    
     3.1.2. Glikole polietylenowe   
4. Gazy nośne    
5. Dozowniki    
   5.1. Dozowniki wykorzystujące odparowanie   
   5.2. Dyskryminacja związków dozowanych   
   5.3. Opłukiwanie membrany   
   5.4. Dozowanie na kolumnę typu „Megabore” 
   5.5. Dozowniki z dzieleniem strumienia gazu (split
   5.6. Dozownik bez podziału strumienia gazu  

6. Detektory w GC    ...........................................................................................................VI A 
   6.1. Detektor cieplno-przewodnościowy (TCD)  ..............................................................VI A 
   6.2. Detektor płomieniowo – jonizacyjny (FID)  ..............................................................VI A 
   6.3. Detektor wychwytu elektronów (ECD)  ....................................................................VI A 
   6.4. Detektor azotowo fosforowy (NPD)  ......................................................................VI B/3 
   6.5. Detektor płomieniowo – fotometryczny (FPD) ....................................................VI B/12 
   6.6. Detektor fotojonizacyjny (PID)  ...........................................................................VI B/18 
   6.7. Spektrometr mas (MS)  .........................................................................................VI B/20 

7. Analiza ilościowa   
 
 

background image

 

6.4. Detektor azotowo fosforowy (NPD) 

 
Detektor azotowo fosforowy (NPD) jest termojonowym, bezpłomieniowym detektorem 

stosowanym w chromatografii gazowej, którego czułość wywołana jest obecnością metalu 

alkalicznego. Termin „termojonowy” opisuje emisję ładunków elektrycznych z powierzchni 

stałej, która jest ogrzewana. Jony powstają w plazmie wodorowo powietrznej z wodoru w 

podwyższonej temperaturze i katalizatorów alkalicznych umieszczonych w źródle 

ceramicznym. Detektor ten czuły jest na związki azotu i fosforu. 

Chociaż dokładny mechanizm zachodzącej reakcji nie jest jeszcze poznany, uważa się że jony 

ujemne formowane są w wyniku katalitycznego oddziaływania metali alkalicznych na 

związki organiczne zawierające azot i fosfor. Jony są zbierane na elektrodzie kolektorowej 

powodując przepływ prądu. Detektor ten stał się detektorem powszechnie stosowanym w 

chromatografii gazowej o niedużych wymogach, z górną dopuszczalną temperaturą 

wynoszącą 400

0

C i możliwością stosowania impregnowanych ceramicznych katalizatorów z 

metali alkalicznych.  

 

Zasada działania detektora NPD wciąż nie jest do końca ustalona. Chemicznie reaktywna 

warstwa graniczna (lub plazma), istnieje tak długo jak dostarczane jest ciepło (600-800

0

C) i 

wodór. Uważa się, iż na warstwie granicznej następuje dekompozycja analitów na produkty 

elektroujemne (NO

2

, CN i PO

2

), które następnie wytwarzają ujemne jony (CN

-

, PO

-

, PO

2-

, i 

PO

3-

) w mało znanym procesie. Zaproponowano dwa procesy wyjaśniające jonizację: proces 

w fazie gazowej (Kolb i Bischof, 1974; Kolb, 1977) i mechanizm jonizacji na powierzchni 

(Patterson, 1978: Olah, 1979).  

 

Utrzymywanie pracy detektora powyżej temperatury kolumny eliminuje kumulację 

upływającej fazy przez zmniejszenie wymogów związanych z obsługą detektora. Źródło 

ceramiczne zawiera rubid, cez i stront. Zastosowanie źródła ceramicznego zapewnia większą 

stabilność w podwyższonej temperaturze potrzebnej do procesu. W detektorach NPD 

stosowanych wcześniej, stosowano kulki z żelu krzemowego aby uniknąć utraty stałości 

katalizatora w wyższych temperaturach. Konieczność wymiany źródła została uproszczona 

poprzez wprowadzenie modelu samonastawnego (samosynchronizującego się). Dysza 

kwarcowa zapewnia spokojny przepływ związków z kolumny kapilarnej do obszaru 

jonizacyjnego, który może być umiejscowiony w pobliżu końca dyszy tak jak w detektorze 

płomieniowo-jonizacyjnym.  

background image

 

 
Selektywność: związki zawierające azot i fosfor 
 
Czułość: 1 – 10 pg 
 
Zakres liniowy: 10

4

 -10

6

 

 
Gazy: do spalań – wodór i powietrze; make-up – hel 
 
Temperatura: 250 – 300

0

Widok na wylot dyszy detektora NPD 

 

 

 
 

 

background image

 

 

 

 

Schemat detektora NPD dostępnego w handlu 

 

 

 
 
 

background image

 

 

Krzywe odpowiedzi detektora dla malationu przy zmianie natężenia przepływu wodoru 

i powietrza. Wpływ natężenia przepływu wodoru

 

na czułość NPD. 

 

Wpływ natężenia przepływu powietrza na czułość NPD 

 

 

Detektor NPD posiada operacyjny mod desensytyzacyjny, w którym energia do źródła może 

zostać zmniejszona podczas elucji rozpuszczalników chlorowanych, które z kolei mogą 

reagować z katalizatorami i skracać ich czas życia. Opcja ta kontrolowana jest w czasie pracy 

detektora i można ją programować poprzez chromatograf gazowy. Detektor NPD został tak 

zbudowany aby współpracować z kolumną kapilarną. Wewnętrzna objętość detektora jest 

bardzo mała co umożliwia minimalne zużycie gazu i wszystkie przepływy gazu są  łatwo 

monitorowane na wylocie.  

 

background image

 

 

Wskazówki praktyczne dotyczące pracy detektora NPD 

 

Dla każdej analizy należy określić optymalny przepływ gazu przez detektor, ponieważ nawet 

małe zmiany mogą mięć znaczący wpływ.  

 

Źródłem energii ogrzewającej wkładkę z metalem alkalicznym jest transformator toroidalny 

(pierścieniowy) umieszczony wewnątrz obudowy detektora NPD. Wtórna zwojnica 

transformatora toroidalnego jest połączona bezpośrednio z wkładką alkaliczną kolektora. 

Ogrzewający prąd elektryczny przechodzi bezpośrednio przez drucik platynowy, który 

wskazuje element aktywny w środku detektora. Ogrzewający prąd elektryczny przepływa 

bezpośrednio przez mały drut platynowy, który jest stosowany w celu właściwego 

umieszczenia wkładki z metalem alkalicznym wewnątrz detektora.  

 

Detektor NPD posiada wkładkę z metalem alkalicznym, który pracuje w bardzo czułym 

bilansie termicznym, zależnym od kilku różnych czynników. Wielkość odpowiedzi detektora 

jest funkcją temperatury wkładki alkalicznej i strefy aktywnej wokół niego. Z powodu 

zależności temperaturowych, wyjście detektora jest bardzo czułe na czynniki wpływające na 

temperaturę tego obszaru. Do ważnych parametrów i czynników na które one wpływają 

należą: 

 

•  Podwyższenie temperatury detektora zwiększa temperaturę wkładki z metalem 

alkalicznym i odpowiedź.  

background image

 

•  Zwiększenie energii elektrycznej doprowadzanej do wkładki alkalicznej powoduje 

wzrost zarówno jej temperatury jak i odpowiedzi.  

•  Wzrost natężenia przepływu wodoru zwiększa temperaturę wkładki z metalem 

aktywnym a także wielkość strefy aktywnej wokół niej; oba czynniki wpływają na 

wzrost odpowiedzi. 

•  Wzrost natężenia przepływu powietrza do detektora w warunkach normalnych 

nieznacznie obniża temperaturę wkładki oraz odpowiedź. (Zmiana temperatury 

poprzez zmianę natężenia przepływu powietrza jest istotnie mniejsza niż zmiana 

spowodowana przepływem wodoru). Natomiast zwiększenie natężenia przepływu 

powietrza także obniża czas przebywania danego związku w strefie aktywnej i 

zmniejsza odpowiedź.  

•  Zwiększenie natężenia przepływu gazu nieznacznie obniża temperaturę strefy 

aktywnej i obniża czas przebywania składników w tym obszarze, co zmniejsza 

odpowiedź.  

  

Zbyt wysokie natężenie przepływu strumienia wodoru może spowodować powstanie 

rzeczywistego płomienia wokół wkładki z metalem alkalicznym. Mogłoby to 

spowodować kilkakrotne jego przegrzanie i zniszczyć specyficzną odpowiedź. Natężenie 

przepływu powietrza, które jest zbyt niskie może zmniejszyć odpowiedź, uniemożliwiając 

uzyskanie warunków do prawidłowego działania wkładki alkalicznej (rozpuszczalniki 

niszczą wkładkę).  
 

Kondycjonowanie wkładki z metalem alkalicznym (kulki)  

 

Należy określić warunki pracy wkładki alkalicznej (kulki) detektora NPD przy 
instalowaniu nowej wkładki lub gdy detektor nie pracował przez dłuższy okres czasu. 
Kondycjonowanie pozwala na usunięcie wody, która mogła zostać zaabsorbowana przez 
wkładkę z wilgotnego powietrza. Jeżeli wkładka z metalem alkalicznym jest ogrzewana 
elektrycznie zbyt szybko, zewnętrzna powłoka rubidowa może popękać i zniszczyć 
elektrodę.  
 
Kondycjonowanie przeprowadza się w następujący sposób: 
1. Nastawia się i włącza przepływu strumienia gazu nośnego i gazów do detektora. 
2. Przełącza się regulator zasilania wkładki całkowicie w drugą stronę tak aby ustawiona 

wartość energii wynosiła 000. 

3. Wyłącza się zasilanie detektora i wkładki z metalem alkalicznym. 

background image

 

4. Nastawia się temperaturę termostatu na 50

0

C. 

5. Podnosi się temperaturę strefy izotermicznej detektora do 220

0

C, podczas przepływu 

strumienia gazu nośnego do detektora i utrzymuje te warunki co najmniej przez 30 

minut. 

 

Gdy detektor wystawiony był na działanie dużej wilgotności, stabilizacja powinna być 
przeprowadzona przez dłuższy okres czasu.  

 

Gdy wkładka zostanie osuszona, odpowiedź specyficznego detektora NPD powinna być 
uregulowana przez nastawienie energii elementu aktywnego.  
Po osuszeniu wkładki z metalem alkalicznym, należy ustawić odpowiednią wartość jej 
zasilania aby uzyskać oczekiwaną selektywność.  

 
 
 
 

Optymalizacja pracy detektora NPD 

 

W celu pełnego wykorzystanie możliwości pracy detektora NPD należy unikać 

zanieczyszczeń detektora i zachować jak najdłuższy czas życia wkładki z metalem 

alkalicznym (kulki). Uzyskać to można poprzez unikanie zanieczyszczeń gdyż nawet 

nieznaczne zanieczyszczenie może spowodować poważne problemy detektora NPD. 

 

Poniżej opisano najczęściej spotykane źródła zanieczyszczeń, których należy unikać: 

 

•  Kolumn i/lub waty szklanej traktowanej H

3

PO

4

 

•  Detergentów zawierających fosforany  
•  Kolumn krzemianowych z grupami cyjanowymi (takimi jak XE-60 i OV-225); 
•  Faz ciekłych zawierających azot  
•  Dezaktywowane fazy ciekłe stosowane do analizy związków o charakterze 

zasadowym 

•  Powietrza laboratoryjnego 

 

Zanieczyszczenie może wpłynąć na pracę detektora NPD w dwojaki sposób: 

 

•  Zanieczyszczenie „dodatnie” powodować może bardziej dodatnią równowagę, która w 

normalnych warunkach powoduje wzrost tła w porównaniu z układem wolnym od 

background image

 

10 

zanieczyszczeń. Aby to zmniejszyć można zastosować niższą energię zasilania 

wkładki detektora. Ponieważ temperatura metalu alkalicznego jest wtedy niższa niż w 

warunkach normalnych, czułość detektora będzie także obniżona.  

 

•  „Ujemne” zanieczyszczenie osłabia reakcję, co wpływa na obniżenie czułości. Bardzo 

duże zanieczyszczenie może całkowicie zniwelować wszystkie sygnały pochodzące z 
detektora. Jeżeli taka sytuacja się zdarzy, wierzchołek piku zostanie spłaszczony w 
kierunku linii podstawowej.  

 

Zapobieganie dezaktywacji wkładki z metalem alkalicznym 

  
Czas  życia wkładki może być skrócony przez tworzenie się powłoki z dwutlenku krzemu, 
utratę soli rubidowej i wilgoci. Aby zachować czas życia elementu aktywnego należy 
zastosować poniższe sugestie: 
 

•  Zapobiec pokrywaniu wkładki przez tlenek krzemu. Wkładka może być pokryta 

tlenkiem krzemu przez pozostałości reagentów do sililacji i/lub z upływu fazy z 
kolumny silikonowej. Przyczynia się to do obniżenia sprawności jonizacji i 
zmniejszenia czułości. 

•  Jeżeli sililacja jest konieczna należy usunąć nadmiar reagentu przed wprowadzeniem 

próbki. Kolumny silikonowe natomiast powinny być odpowiednio kondycjonowane 
przed pracą. 

•  Nie wolno przegrzać wkładki, ponieważ utrata rubidu jest spowodowana właśnie 

przegrzaniem elementu aktywnego, przede wszystkim gdy wkładka jest zasilana a 
przepływ gazu jest przerwany (szczególnie nośnego). Należy wyłączyć detektor lub 
zminimalizować energię zasilania wkładki do zera podczas wymiany kolumny i 
wymiany butli  z gazem. Zasilanie wkładki w momencie gdy nie ma przepływu gazu 
może zniszczyć ją w ciągu paru minut.  

•  Należy stosować zasilanie najmniejszą możliwą energią pozwalającą uzyskać 

wystarczającą czułość i selektywność detektora dla poszczególnej analizy. Należy 
także obniżyć zasilanie gdy detektor nie będzie pracował w dłuższych przedziałach 
czasu (np. przez weekend).  

•  Jeżeli zastosowany jest dodatkowy kanał elektronicznej regulacji przepływu gazów 

detektora NPD, można przeprogramować przepływ wodoru na niższą wartość. 
Powoduje to ochłodzenie wkładki i przedłużenie jej czasu życia. 

background image

 

11 

•  Eliminacja wilgotności. Wilgotność skraca czas życia elementu. Detektor, nawet gdy 

nie jest używany powinien być ogrzany (100

0

C do 500

0

C). Elektroda kolektorowa 

(dotyczy elektrod niepracujących) zawsze gdy znajduje się przez dłuższy czas poza 
detektorem NPD powinna być przechowywana w eksykatorze. 

•  Zużytą starą wkładkę należy albo ponownie pokryć albo wymienić. Można 

zainwestować w zestaw do pokrywania, który regeneruje metal alkaliczny. Dobrze jest 
także posiadać zapasową elektrodę.  

•  Generalnie, selektywność i czułość na azot maleje wraz ze starzeniem się wkładki. 

Przy czym odpowiedzi na azot są bardziej osłabiane niż odpowiedzi na fosfor.  

•  Nie można usuwać uszczelnień pokrywających detektor NPD podczas montowania tak 

długo jak kolumna nie jest podłączona i nie pracuje detektor. Bez uszczelnienia, 
wkładka może zostać zanieczyszczona, co zmniejszy sprawność kolumny i 
prawdopodobnie zniszczy wkładkę.  

•  Zmiana przepływu strumienia gazu spowoduje zarówno zmianę linii podstawowej jak 

i czułości detektora z powodu zmian temperatury wkładki. Przyczynia się to do 
przesunięcia linii podstawowej w systemach z regulacją ciśnienia na wejściu (wlot 
kapilarny) podczas programowania temperatury kolumny. Wielkość zmiany 
odpowiedzi detektora jest proporcjonalna do stosunku przepływu przez kolumnę 
(czuła na temperaturę); oznacza to całkowite natężenie przepływ strumienia gazu 
przez kolumnę podzielony przez przepływ make-up. Należy dostosować zasilanie 
wkładki po każdej zmianie natężenia przepływu gazu nośnego.  

 
Gdy detektor włączony jest po raz pierwszy, jego czułość i poziom sygnału zmieniają się 
wolno przez kilka godzin. Dlatego dla operacji wymagających trwałych warunków, należy 
zostawić detektor włączony na noc i obniżyć temperaturę termostatu w celu uniknięcia 
zanieczyszczenia elementu aktywnego przez upływ fazy kolumny. 
 

 

Detektor NPD dostępny w handlu. 

background image

 

12 

 

 

 

6.5. Detektor płomieniowo – fotometryczny (FPD) 

 
Zasada działania: Związki spalane są w bogatym płomieniu wodór – powietrze. Związki 

zawierające siarkę i fosfor wytwarzają indywidua emitujące  światło (siarka przy 394 nm a 

fosfor przy 526 nm). Filtr monochromatyczny umożliwia przejście tylko jednej z fal o 

określonej długości. Kolumna fotopowielacza stosowana jest do pomiaru ilości  światła i 

wytworzonego sygnału. Dla każdego oznaczanego pierwiastka stosowane są odmienne filtry.  

 
Selektywność: Związki zawierające siarkę / lub fosfor: > 10

dla S, 10 

6

 dla P (mieszanina 

dodekanotiolu i tributylofosforanu). Dostępne w wersji pojedynczej- lub podwójnej - długości 

fali.  

 
Czułość: 10 – 100 pg (siarka); 1 – 10 pg (fosfor) 

Zakres dynamiczny: 1,000:1 gS/gC, 10,000:1 gP/gC (mieszanina dodekanotiolu i 

tributylofosforanu).  

Zakres liniowości: Nie - liniowy (siarka); 10

3

-10

5

 (fosfor)  

Wykrywalność: <20 pg S/s, <0.9 pg P/s (mieszanina dodekanotiolu i tributylofosforanu. 

Gazy: spalanie – wodór i powietrze; make-up - azot  

Temperatura: 250-300 °C 

 

Schemat budowy detektora płomieniowo – fotometrycznego (FPD) 

 

background image

 

13 

 

 

Krzywe względnych odpowiedzi dla siarki, fosforu i węgla 

 

 

 

FPD czuły jest na natężenie przepływ strumienia gazu przez detektor

 

 

background image

 

14 

 

 
 

 

 

Powyższe krzywe odpowiedzi zostały otrzymane po zadozowaniu dodekanetiolu przy różnych 
natężeniach przepływu strumienia wodoru. Doświadczenia powtórzono przy natężeniu przepływu 
powietrza 100 i 115 mL / min. Odpowiedź fosforu badano po dodaniu tributylofosforu przy różnych 
natężeniach przepływu strumienia wodoru. Eksperymenty powtórzono przy natężeniu przepływu 
powietrza 125 i 200 mL / min. 

 
 
 

Schemat budowy detektora FPD dostępnego w handlu 

 

background image

 

15 

 

 

 

 

Pulsacyjny detektor płomieniowo – fotometryczny (PFPD) 

 
Zalety detektora PFPD: 
 

•  Wyższa czułość od konwencjonalnego detektora FPD 
•  Trzykrotnie większa możliwość „dostrojenia” selektywności detektora PFPD niż w 

typowym detektorze FPD 

background image

 

16 

•  Przetwarzanie sygnału cyfrowego pozwala na zbieranie i dalsze przetwarzanie widma 

emisji 

•  Możliwa jednoczesna detekcja S i P 
•  Zwiększona długoterminowa stabilność i zmniejszone koszty utrzymania w 

porównaniu do niektórych detektorów selektywnych S  i  F 

•  W przybliżeniu – dziesięciokrotnie mniejsze zużycie gazów 
•  Nie powstawanie sadzy w wyniku zastosowania systemu „samooczyszczania” 
•  Uniknięcie gaszenia płomienia na przykład przez wodę lub rozpuszczalniki 
•  Możliwość wykrywania 28 wybranych pierwiastków 

 

Zasada działania detektora PFPD 

 

Zasada działania oparta jest przemieszczaniu się płomienia i jego utrzymywaniu w reaktywnej 

strefie (np. w strefie komory spalania). Rezultatem reakcji w płomieniu jest emisja światła 

przez niektóre indywidua cząsteczkowe o charakterystycznej emisji widma i czasie trwania 

emisji. Różnice w czasach trwania emisji produktów emitujących w połączeniu z możliwością 

przemieszczania i utrzymania płomienia umożliwiają selektywność detektora PFPD, i 

zmniejszenie powstałego szumu a w efekcie obniżenie wykrywalności. Zastosowanie 

przemieszczającego się płomienia umożliwia obniżenie natężenia przepływu strumienia gazu 

palnego (w przybliżeniu 1/10). Dodatkowo, zastosowanie elektronicznego systemu usuwania 

szumów umożliwia dalszą poprawę wykrywalności detektora.  

 
Wymagania dotyczące gazu:

 

• 

Gaz nośny: hel, azot, lub wodór, 80 psig; czystość 99.98% lub wyższa 

• 

Powietrze: 60 psig; Powietrze „zerowe” (CGA czystość E)  

• 

Wodór: 60 psig; 99.995% lub wyższa (czystość elektrolityczna)  

Wykrywalność: 

• 

Siarka: < 1 pg S/s 

• 

Fosfor: < 100 fg P/s 

Czułość: 

• 

Stosunek sygnału do szumu dla siarki  dla szybkości elucji 10 pgS/s: 

S/N > 300 (wielkość piku-do-poziomu szumu)  

background image

 

17 

Selektywność  (przy optymalnym poziomie detekcji)  

• 

Siarka: >10

 6

 S/C  

• 

Fosfor:>10 

6

  

Liniowość wskazań: 

• 

Siarka:  Zależność kwadratowa. Liniowa dla rzędów wielkości stężeń 

co daje pięciokrotną odpowiedź    

• 

Fosfor: Liniowość w zakresie  pięciu rzędów wielkości  

Gaz nośny: 

• 

Maksymalne natężenie przepływu (He, N 2 ): 5 mL/ min  

• 

Większe natężenia przepływu (do 15 mL/min) przy  H

2

 jako gazie nośnym 

Ograniczenia dotyczące temperatury:  

• 

Minimalna: 180°C  

• 

Maksymalna: 420°C  

Wskazówki praktyczne dla użytkowników detektora FPD 

Jednym z potencjalnie ważnych problemów pojawiających się w FPD jest niepożądana 
absorpcja światła, która może wystąpić w płomieniu. Zjawisko takie może zajść w dwojaki 
sposób. Pierwszym jest obniżenie sygnału przez węglowodory (hydrocarbon quenching) w 
wyniku kolizji mających miejsce przy dużym stężeniu dwutlenku węgla w płomieniu w tym 
samym czasie co indywidua siarkowe. CO

2

 może występować w płomieniu w stosunkowo 

dużym stężeniu gdy pik węglowodorów eluuje w tym samym czasie co związki siarki. Lepsze 
rozdzielenie chromatograficzne może być pomocne.  

Obniżenie sygnału może nastąpić przy wysokim stężeniu cząsteczek heteroatomów. W tym 
przypadku, absorpcja energii zderzeń, równoległe chemiczne reakcje, lub ponowna absorpcja 
fotonów przez cząstki nieaktywne mogłaby skutecznie zapobiegać docieraniu fotonów do 
fotopowielacza.  

Warunki płomienia są bardzo istotne do prawidłowej pracy. Ponieważ strefa detekcji znajduje 
się powyżej płomienia, przepływ gazu i średnica dyszy palnika muszą być  właściwe aby 
zapewnić takie spalanie składników w płomieniu, które umożliwi emisję w strefie 
wykrywania.  

background image

 

18 

Natężenia przepływy gazów są także ważne dla otrzymania optymalnej czułości i 
selektywności. Do najbardziej istotnych parametrów należą stosunek przepływu 
wodór/powietrze lub wodór/tlen, oraz całkowity przepływ gazu, ponieważ one wpływają na 
temperaturę płomienia.  

Temperatura FPD może mieć także znaczący wpływ na czułość. Dla związków termicznie 
nietrwałych lub bardzo niestałych, temperatura powinna być niższa (chociaż wciąż wynosząca 
przynajmniej 25

0

C powyżej końcowej temperatury termostatu). Dodatkowo, odpowiedź na 

siarkę maleje wraz ze wzrostem temperatury detektora, podczas gdy odpowiedź na fosfory 
rośnie wraz ze wzrostem temperatury detektora.  

Ponadto, kondensacja wody, szczególnie z próbkami zawierającymi rozpuszczalniki 
chlorowcoorganiczne, może powodować korozję w strefie detekcji lub osłabić 
przepuszczalność okna prowadzącego do fotopowielacza. 

 

6.6. Detektor fotojonizacyjny (PID) 

 

Zasada działania: Eluaty z kolumny wpływają do komory detektora, gdzie są bombardowane 

fotonami o wysokiej energii emitowanymi przez lampę UV. Jonizowane są związki o 

potencjale jonizacyjnym nie przekraczającym energii fotonów. Powstające jony przyciągane 

są przez elektrodę, mierzone a następnie wytwarzany jest sygnał.  

 

Selektywność: Zależy od energii lampy. Detektor zazwyczaj stosowany jest dla związków 

aromatycznych i olefin (lampa 10 eV).  

 
Czułość: 25 – 50 pg (związki aromatyczne); 50 – 200 pg (olefiny) 
 
Zakres liniowy: 10

5

 - 10

6

 

 
Gazy: pomocniczy (make-up) – takie same jak gaz nośny 
 
Wymagania dotyczące gazu: He (99.999%) dla PID 
 
Temperatura pracy: 200 C

0

  

 

background image

 

19 

 

 

 
 
Podstawowe zastosowania: 
 

•  USEPA 502.2 
•  USEPA 503.2 
•  USEPA 602 
•  USEPA 8020 
•  Związki aromatyczne 
•  Olefiny 
•  Zanieczyszczenia powietrza/higiena w przemyśle 
•  Woda pitna/ woda podziemna 
•  Środowiskowe 
•  Testowania produktów 
•  Ultraczysta woda 
•  Podziemne zbiorniki zasobnikowe 
•  Charakterystyka odpadów 

 

 

 

background image

 

20 

 

Spektrometr mas (MS) 

 

Zasada działania: W detektorze panuje próżnia. Związki bombardowane są elektronami (EI) 

lub cząsteczkami gazu (CI) a następnie fragmentowane na jony o charakterystycznych 

ładunkach. Powstające jony są ogniskowane i przyspieszane w filtrze mas. Selektywność 

filtra mas umożliwia przejście wszystkich jonów o określonej masie do powielacza 

elektronowego. Wszystkie jony o specyficznej masie zostają wykryte. Następnie filtr masowy 

pozwala na przejście kolejnej masy wyróżniającej się od masy pozostałych jonów.  

 

Filtr mas stopniowo przeszukuje określony zakres mas kilka razy na sekundę. Za każdym 

razem liczona jest całkowita liczba jonów. Intensywność lub liczba jonów przy każdym 

przeszukiwaniu wykreślana jest w funkcji czasu na chromatogramie (zwanym 

chromatogramem całkowitego prądu jonowego - TIC). Dla każdego skanowania uzyskuje się 

widmo mas, które podaje różne masy jonów w funkcji ich intensywności lub liczby.  

 

Selektywność: Wszystkie związki dające fragmenty w wyselekcjonowanym zakresie mas. 

Można zastosować całkowity zakres mas (pełne przeszukanie – skanowanie) lub tylko 

wybrane jony (SIM).  

Czułość: 1 –10 ng (pełne przeszukanie); 1 – 10 pg (SIM) 
 
Zakres liniowy: 10

5

 - 10

6

 

 
Gazy: brak 
 
Temperatura 250 – 300 

0

C (linia transferowa); 150 – 250

 0

C (źródło) 

 

 

 

Jon Cząsteczkowy      Jon otrzymany w wyniku utraty elektronu z cząsteczki 
 Pik Podstawowy        Najbardziej intensywny pik w MS, któremu przypisuje się     
                                     intensywność  100% 
M

+                 

                    Symbol często nadawany jonowi cząsteczkowemu 

background image

 

21 

Rodnik Dodatni         Cząstki obdarzone ładunkami z nieparzystą  liczbą elektronów  
Jon                              Lżejsze jony formowane przez dekompozycję  jonu cząsteczkowego 
Fragmentacyjny        Często są one odpowiednikami stabilnych karbokationów   
 

Diagram przedstawiający  budowę magnetycznego separatora mas 

 

 

Diagram przedstawiający budowę kwadrupolowego spektrometru mas  

 

 

 

 
 

background image

 

22 

 

 
 
 
 

Diagram przedstawiający zasadę pracy spektrometru czasu przelotu 

 (Time of  flight - TOF)

 

 

Diagram przedstawiający budowę spektrometru mas z pułapką jonową 

 

background image

 

23 

 

 

Diagram przedstawiający budowę spektrometru mas z transformacją Fourier’a (FTMS) 

 

 

Przykład chromatogramu całkowitego prądu jonowego 

 

 

 
 

 

background image

 

24 

 

 

 

 

 

 

background image

 

25 

 

 

 

 

 

 

                                                              GC / MS / MS 

 

 
 
 
 
 
 

 
 
 
 
 
 

 
 
 
 
 
 

background image

 

26 

 
KWADRUPOL – ETAP 1
 
Jony formowane są w źródle 
jonów, następnie są 
ogniskowane na odpowiednio 
nastrojonym kwadrupolu w 
celu umożliwienia 
pojedynczym wybranym jonom 
przejścia do drugiego etapu. 
 
 
 

 
KWADRUPOL – ETAP 2 
Pojedyncze wzbudzone jony 
(m/z) w etapie 1 przemieszczają 
się do etapu 2, gdzie występuje  
lekkie nadciśnienie przez 
dopływający argon. Mają tu 
miejsce zderzenia energetyczne 
w wyniku których wybrane 
jony są fragmentowane. Proces  
ten zwany jest dysocjacją 
wzbudzoną zderzeniami. 

 
KWADRUPOL – ETAP 3 
Nieprzereagowane wybrane 
jony i wszystkie produkty 
jonowe CID przechodzą do 
trzeciego etapu, w którym filtr 
mas podwójnie rozdziela jony. 
Widmo masowe rejestrowane 
jest przez powielacz 
elektronowy

.

 

 

PUŁAPKA JONOWA - 
ETAP 1 
Jony są formowana w środku 
pułapki. „Niechciane” jony są 
usuwane dzięki falistemu 
kształtowi pokrywy. Wybrane 
jony są natomiast 
przechowywane w pułapce 
jonowej przez pole wyłapujące 
o częstotliwości radiowej (RF). 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

PUŁAPKA JONOWA - 
ETAP 2
 
Druga pokrywa o kształcie fali 
przyczynia się do wzbudzenia 
jonów uwięzionych. To  
powoduje zderzenia 
energetyczne z helem – gazem 
nośnym. Jony wybrane są 
fragmentowane a powstające 
produkty jonowe są złapane 
przez pole wychwytujące o 
częstotliwości radiowej (RF). 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

PUŁAPKA JONOWA - 
ETAP 3 
Pole o częstotliwości radiowej 
jest przeszukiwane w normalny 
sposób. Nieprzereagowane, 
wybrane jony i wszystkie 
produkty jonowe rejestrowane 
są przez powielacz 
elektronowy. Cały ten proces 
odbywa się w przeciągu  
0.2 – 0.2 sekund.

background image

 

27