Katarzyna Szczerbińska
Zdrowie publiczne
Literatura:
Wojtczak A. Zdrowie publiczne
– wyzwaniem dla
systemów zdrowia XXI wieku. PZWL Warszawa 2009
Pytania LEP: 2-3
Katarzyna Szczerbińska
Zdrowie publiczne
Literatura:
Wojtczak A. Zdrowie publiczne
– wyzwaniem dla
systemów zdrowia XXI wieku. PZWL Warszawa 2009
Pytania LEP: 2-3
Katarzyna Szczerbińska
Narodowy Program Zdrowia
2007 - 2015
Dr hab. med. Katarzyna Szczerbińska
Collegium Medicum Uniwersytet
Jagielloński
Katedra Epidemiologii i Medycyny Zapobiegawczej
Katarzyna Szczerbińska
Narodowy Program Zdrowia
Strategia WHO „Zdrowie 2000”
1990
– pierwszy NPZ
1993
– nowelizacja NZP
1996
– NPZ na lata 1996-2005
2007
– nowy NPZ na lata 2007-2015 przyjęty
uchwałą Rady Ministrów Nr 90/2007 w dn. 15
maja 2007 r.
Katarzyna Szczerbińska
Podstawy NPZ 2007-2015
Analiza stanu zdrowia społeczeństwa w
Polsce w 2003 roku
Światowa Deklaracja Zdrowia przez
Światowe Zgromadzenie Zdrowia w 1998 r.
Strategia WHO „Zdrowie dla wszystkich w
XXI wieku” wytyczająca kierunki polityki
zdrowotnej w Europie
Europejska Strategia Zdrowia opracowana
przez WHO
Katarzyna Szczerbińska
Ogólnym celem NPZ 2007-2015
Poprawa zdrowia i jakości życia ludzi oraz
zmniejszanie różnic terytorialnych w stanie
zdrowia populacji poprzez:
Kształtowanie prozdrowotnego stylu życia
Tworzenie sprzyjającego zdrowiu
środowiska życia, pracy i nauki
Aktywizowanie jednostek samorządu
terytorialnego i organizacji pozarządowych
Katarzyna Szczerbińska
Cele strategiczne NPZ 2007-2015
Program wytycza następujące główne cele strategiczne
ukierunkowane na najważniejsze zagrożenia zdrowotne populacji
polskiej:
1
– choroby ukł. sercowo-naczyniowego, udary
2 -
nowotwory złośliwe
3 - urazy
4 - choroby psychiczne
5
– choroby układu kostno-stawowego
6
– przewlekłe choroby układu oddechowego
7 -
choroby zakaźne
8
– zmniejszenie różnic społecznych i terytorialnych w stanie zdrowia
Katarzyna Szczerbińska
Cel 1:
Zmniejszenie zachorowalności i
przedwczesnej umieralności z
powodu chorób sercowo-
naczyniowych, w tym udarów.
1.
Choroby ukł. krążenia są najczęstszą
przyczyną przedwczesnej umieralności
kobiet i mężczyzn, absencji chorobowej,
hospitalizacji i inwalidztwa
2.
Poziom umieralności w Polsce jest o 80%
wyższy od przeciętnego w UE
3.
Dotyczy to zwłaszcza udarów
Katarzyna Szczerbińska
Cel 1:
Co należy zrobić ?
1.
Poprawić sposób żywienia
2.
Ograniczyć występowanie otyłości i cukrzycy
3.
Zwiększyć aktywność fizyczną
4.
Ograniczyć palenie tytoniu i spożycie alkoholu
5.
Wczesna diagnostyka czynników ryzyka zawału
serca i udaru mózgu (cholesterol; TG)
6.
Leczyć nadciśnienie tętnicze i migotanie
przedsionków
7.
Leczyć udar trombolitycznie
8.
Edukować społeczeństwo o zapobieganiu
Katarzyna Szczerbińska
Cel 1:
wskaźniki docelowe NPZ
1.
Redukcja przedwczesnej umieralności o 30%
u osób przed 65 rż
2.
Zmnieszenie umieralności z powodu CHNS (w
tym zawału serca) o 15-20%
3.
Zmniejszenie liczby wczesnych zgonów z
powodu udarów o 20%
4.
Uzyskanie samodzielności w zakresie ADL –
podstawowych czynności życia codziennego
u co najmniej 70% chorych po udarach
mózgu
Katarzyna Szczerbińska
Cel 2:
Zmniejszenie zachorowalności i przed-
wczesnej umieralności z powodu
nowotworów złośliwych
1.
Nowotwory są drugą przyczyną
przedwczesnych zgonów z powodu:
późnego wykrywania
małej skuteczności leczenia
dużej liczby palących tytoń
małej dostępności leczenia
onkologicznego
Katarzyna Szczerbińska
Cel 2:
Co należy zrobić ?
1.
Zmniejszyć liczbę palących tytoń
2.
Poprawić sposób żywienia (wysokobłonnikowe)
3.
Usprawnić wczesną diagnostykę :
Dostęp do mammografii, cytologii, kolonoskopii
Szczepienia przeciw wirusowi brodawczaka
4.
Realizować Narodowy Program Zwalczania Chorób
Nowotworowych
Wskaźnik docelowy:
Zmniejszenie umieralności z powodu nowotworów o 5%
Katarzyna Szczerbińska
Cel 3:
Zmniejszenie częstości urazów w wyniku
wypadków i ograniczenie ich skutków
1.
Liczba zgonów z powodu urazów i zatruć w Polsce - 28
tys. osób rocznie
2.
Rocznie
– 50 tys. wypadków drogowych – 5 tys. ofiar
śmiertelnych, 70 tys. rannych
3.
Sprawcami 11% wypadków drogowych są pijani
kierowcy
4.
Rocznie 145 tys. wypadków w szkołach (co 4-ty
nastolatek)
– 90 śmiertelnych, 1200 ciężkich
Wsk. docelowe:
Zmniejszenie liczby wypadków drogowych o 20%
Zmniejszenie liczby urazów w szkołach o 50%
Katarzyna Szczerbińska
Cel 4:
Poprawa zdrowia psychicznego i
zapobieganie zaburzeniom psychicznym
1.
27% dorosłych w Europie ma zaburzenia psychiczne –
polekowe lub depresję
2.
Rośnie liczba chorych psychicznie i uzależnionych (leki
psychotropowe i używki)
3.
Zaburzenia psychiczne kosztują 3-4% dochodu
narodowego
4.
Szczególna grupa ryzyka – młodzież (wzrost samobójstw)
Co zrobić?
– kształcenie umiejętności rozwiązywania konfliktów,
problemów życiowych, radzenia sobie ze stresem
Wsk. docelowy:
zmniejszenie liczby chorych psychicznie,
samobójstw, wystepowania depresji
Katarzyna Szczerbińska
Cel 5:
Zmniejszenie przedwczesnej zachorowalności i
ograniczenie negatywnych skutków schorzeń
układu kostno-stawowego
1.
Dotyczy grupy 200 chorób ukł. Ruchu:
Zapalne ch. reumatyczne (RZS, LE, dna
moczanowa itd.)
Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa i stawów,
osteoporoza
2.
Liczba osób z dolegliwościami reumat . – 9mln Liczba
niepełnosprawnych z rentą – 1,5 mln
Wsk. Docelowy:
Zwiększenie dostępności do świadczeń rehabilitacji
Zmniejszenie liczby niepełnosprawnych
Katarzyna Szczerbińska
Cel 6:
Zapobieganie zachorowalności i przedwczesnej
umieralności z powodu przewlekłych chorób
układu oddechowego
1.
10% osób po 40 rż choruje na POChP
2.
Liczba chorych
– 2mln (5% dorosłych kobiet; 10%
mężczyzn)
3.
Liczba przedwczesnych zgonów -15 tys. rocznie.
4.
Rocznie przyznaje się 20 tys. rent inwalidzkich
Co robić?
-
Zmniejszyć rozpowszechnienie palenia papierosów
-
Zmniejszyć narażenie na zanieczyszczenie powietrza
-
Usprawnić wczesną diagnostykę
Katarzyna Szczerbińska
Cel 7:
Zwiększenie skuteczności zapobiegania
chorobom zakaźnym i zakażeniom
1.
WZW C, zatrucia i zakażenia pokarmowe,
gruźlica – częściej w Polsce niż w UE
2.
Rośnie liczba zakażeń wewnątrzszpitalnych
3.
Rośnie antybiotykooporność
4.
Spada wskaźnik wyszczepienia populacji
5.
Obawa przed przywleczeniem chorób
zakaźnych z innych krajów
Katarzyna Szczerbińska
Cel 7:
Co robić ?
1.
Poprawić stan sanitarny kraju
2.
Poprawa jakości żywności i jej przechowywania
3.
Regularne szczepienia
Wskaźniki docelowe:
1.
Zmniejszenie liczby zatruć pokarmowych i zakażeń
żołądkowo-jelitowych
2.
Zmniejszenie zapadalności na WZW C, HIV, zakażeń
przenoszonych drogą płciową
3.
Znaczne zmniejszenie zakażeń szpitalnych
Katarzyna Szczerbińska
Cel 8:
Z
mniejszenie różnic społecznych i
terytorialnych w stanie zdrowia
Usuwanie czynników sprzyjających
nierównościom:
1.
Ubóstwo
2.
Bezrobocie
3.
Zła jakość środowiska
4.
Utrudniony dostęp do opieki zdrowotnej
Poprzez właściwą alokację środków na poziomie
administracji rządowej, samorządowym i
pozarządowej
Katarzyna Szczerbińska
Cele operacyjne NPZ 2007-2015
1.
Zmniejszenie rozpowszechnienia tytoniu o 1-3%
rocznie
2.
Zmniejszenie i zmiana struktury spożycia alkoholu do
poniżej 6 litrów na mieszkańca rocznie
3.
Poprawa sposobu żywienia ludności poprzez:
zmniejszenie spożycia tłuszczów, cukru i soli oraz
zwiększenie warzyw, roślin strączkowych,
błonnika, ryb, chudego mięsa w diecie
4.
Zwiększenie aktywności fizycznej ludzi :
z 30% do 60% młodych
z 10% do 35% dorosłych
Katarzyna Szczerbińska
Cele operacyjne NPZ 2007-2015 cd.
5. Ograniczenie używania substancji psychoaktywnych
6.
Zwiększenie warunków bezpieczeństwa pracy i
zmniejszenie
zanieczyszczenia środowiska
7.
Poprawa opieki nad matką, noworodkiem i małym
dzieckiem
Zmniejszyć umieralność kobiet w ciąży, porodzie
i połogu z 7,4 do 5,0 na 100 tys. urodzeń
Zmniejszyć umieralność niemowląt z 7,0 do 4,0
na 1 tys. żywych urodzeń
Katarzyna Szczerbińska
Cele operacyjne NPZ 2007-2015 cd.
8. Wspieranie rozwoju i zdrowia fizycznego i
psychicznego młodzieży poprzez zapobieganie:
Nadwadze i otyłości,
Próchnicy zębów
Urazom i zatruciom
Zażywaniu narkotyków i substancji
psychoaktywnych
Przemocy w rodzinie
Ciążom u nieletnich
Ograniczenie dostępu do tytoniu i alkoholu
Katarzyna Szczerbińska
Cele operacyjne NPZ 2007-2015 cd.
9. Tworzenie warunków osobom starszym do życia w
zdrowiu i aktywności:
Międzynarodowy plan aktywnego starzenia się w
Madrycie
Silver Paper
Aktywizacja osób starszych, zdrowe żywienie,
ruch, zapobieganie upadkom, szczepienia
10. Tworzenie warunków osobom niepełnosprawnym do
aktywnego życia (14,3% niepełnosprawnych w 2002 r)
11. Zapobieganie próchnicy dzieci i młodzieży
Zwiększyć o 10-20% liczbę dzieci objętych
edukacją dot. Higieny jamy ustnej
Katarzyna Szczerbińska
Cele operacyjne NPZ 2007-2015 cd.
12. Aktywizacja jednostek samorządu terytorialnego i
organizacji pozarządowych na rzecz zdrowia
społeczeństwa
13. Poprawa jakości świadczeń zdrowotnych
(dostępności, bezpieczeństwa, akceptowalności i
przestrzegania praw pacjenta)
14. Usprawnienie wczesnej diagnostyki i leczenia chorób
wymienionych programie
15. Zwiększenie wykorzystania infrastruktury systemu
ochrony zdrowia i samorządów do promocji zdrowia
Katarzyna Szczerbińska
Teoretyczne podstawy edukacji
zdrowotnej
pacjentów w
zakresie stylu życia
Dr hab. med. Katarzyna Szczerbińska
Collegium Medicum Uni
wersytet Jagielloński
Katedra Epidemiologii i Medycyny Zapobiegawczej
ETAPY edukacji zdrowotnej
WIEDZA
UMIEJĘTNOŚCI
ZMIANA POSTAWY
ZMIANA ZACHOWANIA
Wiedza
1.
Książki
2. Prasa
3. RTV
4. Internet
5. Plakaty
6. Lekarz
Umiejętności
1. Instruktaż
2
. Ćwiczenia
3. Model
4. Samodzielne wykonanie
Zmiana postawy
Zachowanie zależy od tego:
1.
Jak postrzegam problem zdrowotny ?
(
Model przekonań zdrowotnych
)
2.
Jak oceniam swoje możliwości poradzenia sobie
z problemem ?
(
Teoria samo-
skuteczności
)
3.
Gdzie umiejscawiam przyczyny tego problemu ?
(
Teoria wyuczonej bezradności
)
4.
Czy jestem sobie w stanie z nim poradzić?
(Teoria radzenia sobie ze stresem)
Katarzyna Szczerbińska
Model przekonań zdrowotnych
Działania pacjenta zależą od:
•
sposobu postrzegania określonej sytuacji
oraz
•
od jego oczekiwań.
Postrzeganie zagrożenia
-
Czy problem jest groźny ?
-
Czy mnie dotyczy ?
Oczekiwania
Czy to mi się opłaca?
Czy sobie poradzę ?
KORZYŚCI
Co z tego będę miał?
TRUDNOŚCI
Jaki wysiłek muszę wykonać?
Jakie przeszkody pokonać ?
Zmiana przekonań
Wiara, że potrafię
Oczekiwanie
Intencja
Plan
Zachowanie
Motywacja
Wola zmiany
Postrzeganie ryzyka
Oczekiwane korzyści z
udziału w ćwiczeniach
Oczekiwana ocena innych
Oczekiwana zdolność do
udziału w ćwiczeniach
Pewność, że wolno
uczestniczyć w ćwiczeniach
Lęk przed upadkiem
Postrzeganie zagrożenia
upadkiem
Postrzeganie powagi skutków
upadków
Postrzeganie przyczyn upadków
Ocena zagrożeń
Ocena samoskuteczności
Chęć udziału w
ćwiczeniach siły i
równowagi
9%
87%
Czynniki wpływające na motywację osób
starszych do udziału w programach ćwiczeń
Recommendations for promoting the engagement of older
people in activities to prevent falls.
Quality and Safety in Health Care. 2007; 16: 230-234.
Transteoretyczny model zmiany
Fazy gotowości do zmiany
1.
Nie mam zamiaru ćwiczyć.
2.
Wiem, że powinnam ćwiczyć, ale
jeszcze nie jestem gotowa.
3.
Planuję chodzić na ćwiczenia –
podjęłam decyzję.
4.
Mogę zacząć ćwiczyć od dzisiaj -
potrzebuję tylko bodźca.
5.
Chodzę na ćwiczenia, ale nadal
potrzebuję wsparcia / towarzystwa.
6.
Raz nie poszłam na ćwiczenia i w
efekcie przestałam ćwiczyć.
PREKONTEMPLACJA
KONTEMPLACJA
PRZYGOTOWANIE
DZIAŁANIE
PODTRZYMYWANIE
NAWRÓT