„Oby mi Bóg dał słowo odpowiednie do myśli,
a myśli godne tego co mi dano”
Księga Mądrości 7,15
„WBC”
Prof. zw. dr hab. med. Lech Torliński
Katedra Chemii i Biochemii Klinicznej
Zakład Biochemii Klinicznej i Medycyny Laboratoryjnej
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
WBC (LEUKOCYTY)
Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
Wartości referencyjne:
4 -10 x 10
9
/ L krwi
4 -10 x 10
3
/
μL krwi
4000
– 10 000 w μL krwi
LEUKOPENIA
LEUKOCYTOZA
↓ ↑
WBC
Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
LEUKOCYTOGRAM wg Schillinga
100 % WBC = 7000 WBC/μl
1 % WBC = 70 WBC/μL = 70 x 10
6
/L
DUŻE
DUŻE
3 -5 %
45 -65 %
NEU pał.
NEU segm.
210-350/
μL
3150-4550/
μL
ŚREDNIE
ŚREDNIE
ŚREDNIE
2 - 7 %
1 - 4%
0 - 1 %
MONO
EOS
BASO
140-490/
μL
70-280/
μL
0-70/
μL
MAŁE
20-45% LYMPH
1400-3150/
μL
Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
WBC
LEUKOCYTOZA I NEUTROCYTOZA
1/.
ZAKAŻENIA:
-bakteryjne (ropnie, posocznice);
-
pierwotniaki, grzyby, pasożyty;
-
wirusy (np. półpasiec)
2/. NOWOTWORY:
-
rak oskrzela, trzustki, żołądka
3/. USZKODZENIA TKANEK:
-urazy, oparzenia, operacje
-
zawał serca i płuc
-
ostra martwica wątroby
Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
WBC
LEUKOCYTOZA I NEUTROCYTOZA
(cd)
4/. ZABURZENIA METABOLICZNE:
- mocznica, dna moczanowa, kwasica
cukrzycowa, rzucawka ciężarnych;
5/. ROZROSTOWE ch. hematologiczne;
6/. FIZJOLOGIA:
-
posiłek!, wysiłek!, stres!, rytm dobowy!
-
trzeci trymestr ciąży;
- leki: adrenalina, hormony steroidowe.
Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
WBC
LEUKOPENIA I NEUTROPENIA
1/. USZKODZENIA SZPIKU:
-
toksyny, cytostatyki, radioterapia;
2/.
PO PRZEBYTYCH ZAKAŻENIACH:
-
bakterie ( np.gruźlica, dur brzuszny)
-
wirusy ( np. odra, różyczka, grypa!)
-inne (np. toksoplazmoza, malaria)
3/.
BIAŁACZKI, SZPICZAKI, PRZERZUTY
NOWOTWORÓW, HIPOPLAZJA SZPIKU
WBC
Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
LEUKOCYTOGRAM wg Schillinga
100 % WBC = 7000 WBC/μl
1 % WBC = 70 WBC/μL = 70 x 10
6
/L
DUŻE
DUŻE
3 -5 %
45 -65 %
NEU pał.
NEU segm.
210-350/
μL
3150-4550/
μL
ŚREDNIE
ŚREDNIE
ŚREDNIE
2 - 7 %
1 - 4%
0 - 1 %
MONO
EOS
BASO
140-490/
μL
70-280/
μL
0-70/
μL
MAŁE
20-45% LYMPH
1400-3150/
μL
Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
WBC
-NEUTROCYTY
ROZMIESZCZENIE W ORGANIŹMIE
90%
3%
7%
Szpik kostny
90%,
130.000.000.000/d
obę
Naczynia
krwionośne 2-
3%, żyją 8 godz
Tkanki 7-8%
Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
WBC-
NEUTROCYTY
Szpik kostny 90% NEU
, 130.000.000.000/dobę
Komórki macierzyste hematopoetyczne:
(podział i różnicowanie);
Komórki macierzyste granulopoetyczne:
(podział i nieodwracalne różnicowanie się);
NEU dojrzewajace proliferujące 4 dni:
mieloblast, promielocyt, mielocyt;
NEU dojrzewajace nieproliferujące 4 dni:
metamielocyt, Neu pał., Neu z jadrem segm.
(REZERWA SZPIKOWA NEUTROCYTÓW).
Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
WBC-
NEUTROCYTY
Uwalnianie z rezerwy szpikowej do krwi
HOMEOSTAZA:
sprzężenie zwrotne, liczba neu we krwi;
NARUSZENIE HOMEOSTAZY:
infekcje (endotoksyny bakteryjne),
uszkodzenia tkanek, antygeny nowotworów;
ZLECONE PRZEZ LEKARZA:
kortykosteroidy, endotoksyny bakteryjne,
glukagon, C3e komplementu, IL1(makrofag)
Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
WBC-
NEU w krwi
NEUpał 3-5%WBC; NEUsegm.45-65%WBC
2-3%NEUwe krwi:
44%p.krążąca
,56%p.marginalna
56%
44%
1. Kw
2. Kw
Pula
marginalna
Pula
krążąca
•Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
WBC-
NEU w krwi
NEUpał 3-5%WBC; NEUsegm.45-65%WBC
żyją do 8 godzin;
2-3% NEU we krwi:
44% pula krążąca, 56% pula marginalna.
Przesunięcie NEU
z puli marginalnej do krążącej
podwaja ich liczbę w krwioobiegu:
1/. Stres (adrenalina);
2/. Po posiłku;
3/. Po wysiłku fizycznym.
UWAGA NA WARUNKI STANDARDOWE
ANALIZ LEKARSKICH.
•Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
WBC-
NEU
żyją do 8 godzin; 7-8% NEU w tkankach:
Po przejściu z krwi do tkanek
nie powracają już do łożyska naczyniowego:
1/
ochrona błon śluzowych kontaktujących
się ze środowiskiem zewnętrznym układów:
pokarmowego, oddechowego,
moczowego, rozrodczego;
2/ migracja do ogniska zapalnego;
3/ po 8 godzinach niszczone
przez makrofagi śledziony i wątroby.
•Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
WBC-
NEU
żyją do 8 godzin;
Mechanizm obrony organizmu:
1/ chemotaksja neutrocytów;
2/ opsonizacja bakterii;
3/ fagocytoza bakterii przez neutrocyty;
4/ systemy bakteriobójcze
fagolizosomów.
Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
WBC-
NEU
żyją do 8 godzin;
Mechanizm obrony organizmu:
ad1/ chemotaksja neutrocytów zgodnie z
gradientem stężeń („do źródła”):
-
składowe dopełniacza C5a i C3a;
-produkty rozpadu neu
trocytów;
-N-formylo-metionylo-peptydy bakteryjne.
-kompleks C5,6,7-kalikreina;
-proaktywator plazminogenu;
-leukotrieny;
•Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
WBC-
NEU
żyją do 8 godzin;
Mechanizm obrony organizmu (cd):
ad2/ opsonizacja bakterii:
-IgG;
-
składowa C3b dopełniacza.
•Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
WBC-
NEU
żyją do 8 godzin;
Mechanizm obrony organizmu (cd):
3/ fagocytoza bakterii przez neutrocyty
dzięki receptorom błonowym Neu:
-dla Fc IgG;
-
dla składowych C3b, C5a, C3a dopełn.;
-dla N-formylo-metionylo-
peptydów
bakteryjnych;
-
dla czynników chemotaktycznych;
•Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
WBC-
NEU
żyją do 8 godzin;
Mechanizm obrony organizmu (cd):
4/ systemy bakteriobójcze
fagolizosomów:
-eksplozja oddechowa neutrofila;
-
tlenowoniezależny system
bakteriobójczy;
-
tlenowozależny system
bakteriobójczy;
•Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
WBC-
NEU
Mechanizm obrony organizmu (cd):
ad4/ systemy bakteriobójcze Neu
-
eksplozja oddechowa
neutrofila po
połączeniu z opsonizowaną bakterią:
-nieodwracalny wzrost katabolizmu glukozy
(wzrost stęż. kw.mlek.i NADPH, spadek pH);
-
eksplozja zużycia tlenu;
-
endoproteinazy i fosfolipaza A2 uczynniają
błonową lipooksygenazę i wzrost LTB4 i D4
[zapal.,chemot.,akt. makrof(IL1) i TH1(IL2)];
-powstanie fagosomu
, systemy bakteriobój.
•Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
WBC-
NEU
Mechanizm obrony organizmu (cd):
ad4/
tlenowoniezależny
system
bakteriobójczy: odizolowanie bakterii w
fagosomie,spadek do pH4 i akt.kw.hydrolaz.
-degranulacja
ziarnistości specyficznych
(2/3): fosfataza alkaliczna i laktoferryna;
-degranulacja
ziarnistości azurofilnych (1/3)
[hydrolazy
degradujące białka, lipidy,
polisacharydy, kwasy nukleinowe i ATP;
białka kationowe i mieloperoksydaza].
•Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
WBC-
NEU
ad4/
tlenowozależne
systemy
bakteriobójcze:
a/ 2O
2
+NADPH+H
+
→
2O
2
.-
+ NADP
+
+2H
+
oksydaza NADPHzależna
b/ O
2
.-
+ O
2
.-
+ 2H
+
→
H
2
O
2
+
O
2
SOD
nasila: vitC, Cu, Zn, Mn
ogranicza: katalaza
c/ O
2
.-
+ H
2
O
2
→
1
O
2
+
OH
.
+ OH
-
żelazo z laktoferyny
d/ H
2
O
2
+ Cl
-
--
MPO
→
OCl
-
{
O
i Cl
-
} + H
2
O
e/ H
2
O
2
+ 2Cl
-
+ 2H
+
--
MPO
→
2Cl
(
arom,pirym)
+ 2H
2
O
f/ H
2
O
2
+ OCl
-
--
MPO
→
1
O
2
+ Cl
-
+ H
2
O
•Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
WBC-
NEU
ad
4/ tlenowozależne systemy
bakteriobójcze:
Szkodliwe
działanie wolnych rodników
na zdrowe tkanki
, gdy:
-
opóźnione zamknięcie fagosomu;
-
niedomknięcie fagosomu, bo zbyt duża
komórka np.śródbłonka,
bo aktywują lokalne mediatory zapalenia !
Taki mechanizm:
-w ognisku niedokrwiennym serca,
-
reumatoidalnym zapaleniu stawów,
-
wstrząsie septycznym; -zapaleniu trzustki,
-
obrażeniach wielonarządowych.
•Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
WBC-
NEU
ad
4/ tlenowozależne systemy
bakteriobójcze:
Zmiatacze wolnych rodników tlenowych:
a/ wewnątrzkomórkowe:
SOD cytoplazmatyczna Cu
2+
, Zn
2+
;
SOD mitochondrialna Mn
2+
(podob. do bakt.)
katalaza;
peroksydaza glutationowa;
b/ pozakomórkowe:
transferyna;
ceruloplazmina;
vitaminy C, E, A.
WBC
Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
LEUKOCYTOGRAM wg Schillinga
100 % WBC = 7000 WBC/μl
1 % WBC = 70 WBC/μL = 70 x 10
6
/L
DUŻE
DUŻE
3 -5 %
45 -65 %
NEU pał.
NEU segm.
210-350/
μL
3150-4550/
μL
ŚREDNIE
ŚREDNIE
ŚREDNIE
2 - 7 %
1 - 4%
0 - 1 %
MONO
EOS
BASO
140-490/
μL
70-280/
μL
0-70/
μL
MAŁE
20-45% LYMPH
1400-3150/
μL
•Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
WBC-MONOCYTY
2-7% WBC w krwi ; 140-490 x 10
6
/L krwi
Opuszczając szpik mają już
antygeny układu HLA i DR
We krwi żyją 1 – 3 dni
•Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
WBC-MONOCYTY
2-7% WBC w krwi ; 140-490 x 10
6
/L krwi
MONOCYTOZA:
1/ niektóre zakażenia wirusowe i bakteryjne:
(mononukleoza zakaźna, paradury,
gruźlica, brucelloza, kiła);
2/ niektóre choroby nowotworowe:
(białaczki, guzy lite);
3/ kolagenozy i urazy chirurgiczne.
•Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
WBC-MONOCYTY
2-7% WBC w krwi ; 140-490 x 10
6
/L krwi
MONO wędrują do tkanek→MAKROFAGI:
a/ morfologicznie:
jednojądrzaste komórki fagocytujące:
-
stare, obumarłe komórki;
-
zdenaturowane białka;
-kompleksy immun. antygen-
przeciwciało;
b/ wydzielają:
-
TNF, IL1, substancje regulujące odporność
komórkową i humoralną
•Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
WBC-MONOCYTY
2-7% WBC w krwi ; 140-490 x 10
6
/L krwi
MONO do tkanek
→MAKROFAGI obecne:
-
wątroba (komórki Browicz-Kupfera);
-
płuca (makrofagi pęcherzykowe);
-
śledziona i węzły chłonne;
-szpik;
-
okołonaczyniowa tkanka łączna;
-
opłucna i otrzewna;
-
kości (osteoklasty)
-OUN (mikroglej).
•Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
WBC-MONOCYTY
2-7% WBC w krwi ; 140-490 x 10
6
/L krwi
MONOCYTY (w tym
→MAKROFAGI)
i limfocyty B
NALEŻĄ do
APC
:
(komórki prezentujące antygen
odpowiednim limfocytom).
Klony reaktywnych limfocytów
syntetyzują przeciwciała:
-gojenie ran;
-
uszkodzenie tkanek własnych,przeszczepu;
-reakcja na obcy antygen lub alergen.
WBC
Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
LEUKOCYTOGRAM wg Schillinga
100 % WBC = 7000 WBC/μl
1 % WBC = 70 WBC/μL = 70 x 10
6
/L
DUŻE
DUŻE
3 -5 %
45 -65 %
NEU pał.
NEU segm.
210-350/
μL
3150-4550/
μL
ŚREDNIE
ŚREDNIE
ŚREDNIE
2 - 7 %
1 - 4%
0 - 1 %
MONO
EOS
BASO
140-490/
μL
70-280/
μL
0-70/
μL
MAŁE
20-45% LYMPH
1400-3150/
μL
Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
WBCEOZYNOCYTY
1-4% WBC w krwi ; 70-280 x 10
6
/L krwi
Funkcja eozynocytów:
1/ właściwości bakteriobójcze (słabsze od
NEU, mniej enzymów, żyją 8-12 dni);
2/ niszczą niektóre pasożyty (robaczyce),tę
funkcję regulują czynniki z MAKRO i LIMF;
3/ częściowy udział w reakcjach
alergicznych (histamina);
4/ fagocytoza i trawienie kompleksów
antygen-
przeciwciało.
Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
WBCEOZYNOCYTY
1-4% WBC w krwi ; 70-280 x 10
6
/L krwi
EOZYNOCYTOZA:
1/ w chorobach
pasożytniczych;
2/ w chorobach
zakaźnych;
3/ w chorobach alergicznych;
4/ w niektórych białaczkach szpikowych.
WBC
Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
LEUKOCYTOGRAM wg Schillinga
100 % WBC = 7000 WBC/μl
1 % WBC = 70 WBC/μL = 70 x 10
6
/L
DUŻE
DUŻE
3 -5 %
45 -65 %
NEU pał.
NEU segm.
210-350/
μL
3150-4550/
μL
ŚREDNIE
ŚREDNIE
ŚREDNIE
2 - 7 %
1 - 4%
0 - 1 %
MONO
EOS
BASO
140-490/
μL
70-280/
μL
0-70/
μL
MAŁE
20-45% LYMPH
1400-3150/
μL
Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
WBC-
BAZOCYTY
0-1% WBC w krwi ; 0-70 x 10
6
/L krwi
Funkcja bazocytów:
1/ udział w nadwrażliwości natychmiastowej;
2/ BASO opłaszczone IgE (ok. 20-50%
z 30000-
100000 receptorów IgE wysycone);
3/ kolejny kontakt z alergenem zewn.(pyłki
roślin, kurz, sierść)→choroba ATOPOWA;
4/ degranulacja i uwalnianie
mediatorów
zapalenia-histamina; -SRSA(LTC4+D4+E4);
-tetrapeptydy chemotaktyczne;
-
PAF→serotonina z płytek→kpl.imm. w tk.
Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
WBCB
AZOCYTY
0-1% WBC w krwi ; 0-70 x 10
6
/L krwi
BAZOCYTOZA:
1/ stany
alergiczne i nadwrażliwość
na leki;
2/ zaostrzenie przewlekłej białaczki
szpikowej;
3/ przewlekły stan zapalny przewodu
pokarmowego i wrzodziejące zapalenie
jelita grubego
Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
WBCB
AZOCYTY
0-1% WBC w krwi ; 0-70 x 10
6
/L krwi
HISTAMINA
→
H1 receptory
:
-
rozszerzenie naczyń (↓RR);
-
↑przepuszczalności naczyń (OBRZĘK)
-
skurcz m.gł. oskrzeli (DUSZNOŚĆ);
-
skurcz m.gł. jelit (BÓL).
HISTAMINA
→
H2 receptory
:
- serce (TACHYKARDIA);
-
żołądek (↑SOKU ŻOŁĄDKOWEGO).
WBC
Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
LEUKOCYTOGRAM wg Schillinga
100 % WBC = 7000 WBC/μl
1 % WBC = 70 WBC/μL = 70 x 10
6
/L
DUŻE
DUŻE
3 -5 %
45 -65 %
NEU pał.
NEU segm.
210-350/
μL
3150-4550/
μL
ŚREDNIE
ŚREDNIE
ŚREDNIE
2 - 7 %
1 - 4%
0 - 1 %
MONO
EOS
BASO
140-490/
μL
70-280/
μL
0-70/
μL
MAŁE
20-45%
LYMPH
1400-3150/
μL
WBC
Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
LIMFOCYTY
20-
45% WBC („małe leukocyty”)
1400-3150x10
6
/L 1400-3150/
μL śr.2000/μL
Powstawanie
: węzły chłonne, grasica, szpik
Zadania:
Nadzór immunologiczny
Odporność humoralna i komórkowa
Podział:
Limfocyty B
Limfocyty T
Limfocyty NK
WBC
Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
LIMFOCYTY
20-45%WBC w krwi ; 1400-3150
x 10
6
/L krwi
LIMFOCYTOZA:
Przewlekła białaczka limfatyczna
i inne chłoniaki złośliwe
Niektóre choroby zakaźne,
głównie wirusowe:
Ksztusiec
Mononukleoza zakaźna
WZW
Względna limfocytoza w granulocytopenii!!!
WBC
Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
LIMFOCYTY
20-45%WBC w krwi ; 1400-3150/μL; śr=2000/μL
FENOTYPOWANIE LIMFOCYTÓW
wg antygenów powierzchniowych CD:
15% Limfocyty B, 300/
μL : CD19+; CD20+
70% Limfocyty T, 1400/
μL : CD3+
40% Th (Th1,Th2), 800/
μL : CD3+; CD4+
30% Tc, Ts, 600/
μL : CD3+, CD8+
15% Limfocyty NK, 300/
μL:
CD16+; CD56+; CD3-
WBC
Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
LIMFOCYTY
Przewlekłemu zapaleniu towarzyszy
wzrost stężenia:
IL 17 A wydzielanej przez Th 17
i
IFN gamma wydzielanego przez TH 1
WBC
Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
LIMFOCYTY
15% Limfocyty B, 300/
μL :
CD19+; CD20+
Reakcje typu humoralnego
na obce antygeny;
Limf. B
przekształcają się w plazmocyty
tzn. w komórki syntetyzujące swoiste
immunoglobuliny (część tzw. komórek LUC)
WBC
Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
LIMFOCYTY
70% Limfocyty T, 1400/
μL :
CD3+
Reakcje typu komórkowego
na obce immunogeny
Funkcje regulatorowe i efektorowe
wobec limf. B;
Obcy antygen stymuluje proliferację
i różnicowanie limf. T na subpopulacje
(Th1,Th2,Tc,Ts) o odmiennych funkcjach
WBC
Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
LIMFOCYTY
Th1 : CD3+; CD4+
Regulują odpowiedź komórkową i humoralną;
IL2 stymuluje cytotoksyczność limfocytow Tc;
IFN gamma aktywuje makrofagi;
Kierują odpowiedź immunologiczną
na sekrecję IgG2;
Nadwrażliwość typu późnego.
WBC
Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
LIMFOCYTY
Przewlekłemu zapaleniu towarzyszy
wzrost stężenia:
IL 17 A wydzielanej przez Th 17
i
IFN gamma wydzielanego przez TH 1
WBC
Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
LIMFOCYTY
Th2 : CD3+; CD4+
Regulują odpowiedź komórkową i humoralną;
IL4 i IL5 stymuluje wzrost i różnicowanie limf.B;
Kierują odpowiedź immunologiczną
na sekrecję IgE, IgA, IgG1;
Nadwrażliwość typu późnego;
IL10 hamuje syntezę cytokin przez Th1;
IL10 i IL4 hamują wspomaganą przez Th1 odpowiedź
immunologiczną typu komórkowego
(np.wywołują niedobory immunologiczne w schyłkowej
niewydolności nerek oraz w wyniku hemodializoterapii
po kontakcie krwi z błoną dializatora).
WBC
Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
LIMFOCYTY
Tc
: CD3+; CD8+
Grasiczozależne cytotoksyczne;
Lizę komórek z immunogenem;
Uwalniają nasz organizm od:
Komórek z obcym antygenem;
Komórek nowotworowych
Komórek zakażonych wirusem;
Komórek wszczepionych tkanek
allogenicznych
WBC
Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
LIMFOCYTY
Ts
: CD3+; CD8+
Supresorowe (hamujące);
Indukowane z prekursorów po
kontakcie z immunogenem;
Rozpoznając ponownie ten
immunogen hamują odpowiedź
immunologiczna.
WBC
Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD
LIMFOCYTY
15% Limfocyty NK (natural killers), 300/
μL:
CD16+; CD56+; CD3-
Subklasa limf ze szpiku kostnego;
W obronie przeciw zakażeniom;
Ich działanie cytotoksyczne na komórki z
obcym antygenem, zależy od funkcji szpiku i
sieci cytokin;
Są bardziej odporne na immunosupresję niż
inne komórki immunokompetentne:
(np.toksyny mocznicowe silniej hamują liczbę
i czynność limf.T, niż liczbę i czynność limf. NK).
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ