KOD ZDAJ¥CEGO 

 

 
 
 

 

MPO-P2A1P-021 

 

 

EGZAMIN MATURALNY 

Z JÊZYKA POLSKIEGO

 

 

POZIOM PODSTAWOWY 

 

Arkusz II 

 

Czas pracy 80 minut 

 
 
Instrukcja dla zdaj¹cego 
 
1. 

Proszê sprawdziæ, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 7 stron.  

Ewentualny brak nale¿y zg³osiæ przewodnicz¹cemu zespo³u 

nadzoruj¹cego egzamin. 

2. 

Proszê uwa¿nie czytaæ wszystkie polecenia. 

3. 

Odpowiedzi trzeba zapisaæ czytelnie w miejscu na to 

przeznaczonym przy ka¿dym zadaniu. 

4. 

Proszê pisaæ tylko w kolorze niebieskim lub czarnym;  

nie pisaæ o³ówkiem. 

5.  Nie wolno

 u¿ywaæ korektora.  

6. 

B³êdne zapisy trzeba wyraŸnie przekreœliæ. 

7. 

Obok ka¿dego zadania podana jest maksymalna liczba punktów, 

któr¹ mo¿na uzyskaæ za jego poprawne rozwi¹zanie.  

8. 

Do ostatniej kartki arkusza do³¹czona jest karta odpowiedzi,  

któr¹ wype³nia egzaminator. 

 
 

                                                          ¯yczymy powodzenia! 

 

 

 
 
 
 
 
 
 

 
 

ARKUSZ II 

 
 

MAJ 

ROK 2002 

 
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Za rozwi¹zanie 

wszystkich zadañ 

mo¿na otrzymaæ 

³¹cznie 30 punktów

 

(Wpisuje zdaj¹cy przed rozpoczêciem pracy)

 

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

PESEL ZDAJ¥CEGO 

 

 

 

Miejsce 

na naklejkê 

z kodem 

(Wpisuje zdaj¹cy przed 

rozpoczêciem pracy)

 

Rozumienie czytanego tekstu 

 
 

Przeczytaj uwa¿nie tekst, a nastêpnie odpowiedz na pytania. Odpowiadaj w³asnymi s³owami. 

Udzielaj tylu odpowiedzi, o ile jesteœ proszony. 
 

CZ£OWIEK I JEGO RZECZYWISTOŒÆ

  

 

1. 

By³em niegdyœ na odczycie pewnego wybitnego biologa o stanowisku cz³owieka na ziemi. 

Jedn¹ z g³ównych tez odczytu stanowi³o twierdzenie, ¿e cz³owiek zdo³a³ opanowaæ przyrodê  
w wy¿szej mierze ni¿ jakikolwiek gatunek zwierz¹t i ¿e na tym w³aœnie polega jego wyj¹tkowe 
stanowisko wœród istot ¿ywych na ziemi. Nasunê³o mi siê wówczas pytanie, czy naprawdê ów wy¿szy 
stopieñ opanowania przyrody przez cz³owieka, a tym samym jego stosunkowo wiêksza niezale¿noœæ 
od tego, co siê dzieje, odró¿nia go w sposób istotny od zwierz¹t. Prawd¹ by³oby to mo¿e tylko wtedy, 
gdyby

 za podstawê tego przeciwstawienia nale¿a³o wzi¹æ pojêcie cz³owieka okreœlonego jako homo 

faber

1

.  

2. 

Cz³owiek tym siê m.in. odró¿nia od zwierz¹t, ¿e nie tylko opanowuje przyrodê w granicach 

bez porównania szerszych, ni¿ to jest dostêpne dla zwierz¹t, a nawet j¹ przekszta³ca i przystosowuje  
do swych potrzeb i wymogów, ale nadto –

 i w tym le¿y jego rys istotny – ¿e wytwarza now¹ 

rzeczywistoœæ, quasi-rzeczywistoœæ

2

.  

3. 

Cz³owiek uprawia ziemiê i hoduje roœliny, stawia domy, buduje drogi lub koleje, reguluje 

rzeki itd. Robi¹ to jednak na swój sposób niektóre zwierzêta – bobry, mrówki, termity. Ale cz³owiek 
stwarza nadto tego rodzaju przedmioty, jak dzie³a sztuki, teorie naukowe, systemy metafizyczne  
lub teologiczne, jêzyki [pisane], jako ró¿ne sposoby utrwalania i przekazywania innym tego, co raz 
zosta³o pomyœlane. Hoduj¹c wiêc i przekazuj¹c wiedzê o swej przesz³oœci i o przesz³oœci dzie³ 
wytworzonych przez przodków, wytwarza rzeczywistoœæ historyczn¹, dziêki której ¿ycie [danego] 
pokolenia staje siê dalszym ci¹giem procesów i wypadków historycznych ju¿ dokonanych.  
4. 

Zapewne, ale wszystko to jest mo¿liwe dopiero dziêki temu, ¿e cz³owiek zdo³a³ opanowaæ 

przyrodê i zwyciê¿yæ zwierzêta, które mu zagra¿a³y. Fakt ten co najmniej u³atwi³ cz³owiekowi jego 
wytwórczoœæ w zaznaczonym kierunku. Czy mu j¹ w ogóle dopiero umo¿liwi³, to ju¿ nie wydaje siê 
takie pewne. Mo¿na bowiem zapytaæ, czy odwrotnie – opanowania przyrody i walki ze zwierzêtami 
nie umo¿liwi³ lub przynajmniej nie u³atwi³ fakt, ¿e cz³owiek wytwarza³ pewne przedmioty  
nie istniej¹ce przedtem na œwiecie. Wytworzenie narzêdzi sta³o siê w ka¿dym razie momentem 
rozstrzygaj¹cym. Narzêdzia te pierwotnie by³y wprawdzie tylko pewnymi przez cz³owieka zastanymi 
rzeczami. U¿yte jednak do spe³nienia pewnych czynnoœci, sta³y siê w³aœnie w tej funkcji czymœ 
ca³kiem nowym, czego nie by³o przed cz³owiekiem w przyrodzie. Ale istotne jest to, ¿e cz³owiek  
nie zadowoli³ siê wytwarzaniem narzêdzi po¿ytecznych, lecz ¿e ju¿ na poziomie okresów 
„przedhistorycznych” zacz¹³ wytwarzaæ ró¿ne przedmioty z czysto fizyczno-biologicznego punktu 
widzenia zgo³a niepo¿yteczne, a jednak potrzebne dla jego ¿ycia psychicznego, stanowi¹ce nie tylko 
objaw wy³adowania siê pewnych jego si³ duchowych, ale zarazem bogac¹ce niezmiernie œwiat.  
Ju¿ na ska³ach jaskiñ znajdujemy pierwsze twory malarstwa, i to twory mówi¹ce o ¿ywych potrzebach 
artystycznych ich twórców.  

5. 

WyobraŸmy sobie, ¿e ze œwiata nagle znik³y dzie³a sztuki, teorie naukowe i filozoficzne, 

pañstwa, instytucje publiczne i prywatne itd. i ¿e nie moglibyœmy siê w ¿aden sposób dowiedzieæ  

                                                 

1

 homo faber

 (³ac.) – dos³. cz³owiek zrêczny, rzemieœlnik, majster. 

2

 quasi-

rzeczywistoœæ (od ³ac. quasi – jakby, na kszta³t) – niby rzeczywistoœæ, jak gdyby rzeczywistoœæ. 

2

 

Egzamin maturalny z jêzyka polskiego 

 

 

Arkusz II

 

 

o tym, co by³o niegdyœ. Czy to, co by pozosta³o, nie by³oby czymœ ubo¿szym i innym? I czy my sami 
nie musielibyœmy siê zmieniæ, ¿eby w tym zubo¿onym œwiecie móc ¿yæ? Od dziœ nie czytywalibyœmy 
wierszy, nie chadzalibyœmy do teatru, nie s³uchalibyœmy symfonii. Od dziœ nie prowadzilibyœmy 
sporów o kierunki i wartoœci literackie, nie spêdzalibyœmy dziesi¹tków nieraz lat ¿ycia 
na dokonywaniu ¿mudnych i subtelnych eksperymentów fizykalnych lub innych, nie walczylibyœmy 
o tzw. idee, nie czulibyœmy siê w ogóle niczyimi potomkami ani spadkobiercami dóbr i idea³ów 
minionych pokoleñ. Znik³yby one wszystkie z naszego widnokrêgu, a wraz z nimi znik³oby to 
wszystko, co dobre, piêkne, wznios³e i prawdziwe.  
6. 

I jakie¿ inne – czy w ogóle ludzkie? – by³oby wówczas nasze ¿ycie. Mo¿e by nawet nam siê 

dobrze powodzi³o, mo¿e mielibyœmy wygodniejsze koleje i szybsze samoloty (choæ to jest bardzo 
w¹tpliwe, bo czy umielibyœmy i czy moglibyœmy jeszcze zrobiæ to wszystko, nie maj¹c nauki i sztuki 
i tych wszystkich „rzeczy”, które 

rzekomo maj¹ wychodziæ poza obrêb œwiata realnego?), ale czy 

moglibyœmy wówczas ¿yæ jak ludzie? Czy sama obfitoœæ jad³a, zmys³owej rozkoszy i wygody 
zdo³a³aby nas na tyle przywi¹zaæ do ¿ycia, i¿by siê op³aci³o nam znosiæ jego trudy, niebezpieczeñstwa 
i cierpienia? 

7. 

Wytworzone przez nas, ludzi, dziedziny sztuki, nauki, prawa, techniki, stworzona przez nas 

rzeczywistoœæ dziejowa tak¹ wagê w ¿yciu naszym posiada i tak na jego przebieg wp³ywa, ¿e obcuj¹c 
z t¹ quasi-rzeczywistoœci¹, sami pod jej wp³ywem zmieniamy siê, nabieramy nowych cech charakteru, 
upodobañ lub wstrêtów, namiêtnoœci i ukochañ. Od dzieciñstwa wrastamy w pewien zastany przez nas 
œwiat wytworów ducha ludzkiego. Nim ten œwiat zaczniemy przetwarzaæ i dorzucaæ do niego nowe 
dzie³a, on nas otacza i wp³ywa na nas, modeluj¹c nasze cia³o, nasze myœli, uczucia i pragnienia. 
On sprawia, ¿e jesteœmy dziedzicami minionych pokoleñ, ¿e nie jesteœmy samotni na œwiecie, 
¿e mamy wspólny œwiat wytworów ducha, a przez to i my sami – ludzie z ludŸmi – w mniejszym 
lub wiêkszym stopniu zrastamy siê w jeden jakby organizm ludzkoœci. A gdy z kolei sami stajemy siê 
twórcami lub wspó³twórcami nowych dzie³ sztuki, praw, idea³ów spo³ecznych czy moralnych, 
dziejów, maszyn i przyrz¹dów, wszystko to – jakby we fali wstecznej – na nas samych oddzia³ywa. 
¯yjemy przez to w innym œwiecie i my sami inni jesteœmy. Nie tylko dzie³a nasze s¹ naszymi 
potomkami, ale w pewnej mierze i my stajemy siê jakby potomkami naszych dzie³ i – raz je 
stworzywszy i obcuj¹c z nimi – ju¿ nie umiemy tak ¿yæ i byæ takimi, jakimi byliœmy, gdy ich jeszcze 
nie by³o. Bo zmieniamy siê cieleœnie i duchowo pod wp³ywem wytworzonego przez nas œwiata 
naszych dzie³. LudŸmi jesteœmy przez to, ¿e ¿yjemy w pewnym sensie ponad stan. Jesteœmy ludŸmi 
przez to, ¿e przerastamy warunki biologiczne, w jakich znaleŸliœmy siê, i ¿e na ich pod³o¿u budujemy 
nowy, odmienny œwiat. 
8. 

Lecz zróbmy jeszcze krok jeden, rozstrzygaj¹cy: To, co wartoœci¹ nazywamy: dobro, piêkno, 

prawdziwoœæ, sprawiedliwoœæ itd., to nie znajduje siê w owej fizyko-biologicznej podbudowie naszego 
ludzkiego œwiata, lecz wystêpuje dopiero w owej przez nas wytworzonej i dla cz³owieka w³aœciwej, 
nadbudowanej rzeczywistoœci. Cz³owiek tê rzeczywistoœæ wytwarza najwy¿szym swym wysi³kiem, 
nieraz trudem i ofiar¹ ca³ego swego ¿ycia, najwiêkszym wykwitem swej genialnoœci. Dopiero przez to 
osi¹ga swe w³aœciwe cz³owieczeñstwo, swe o cz³owieczeñstwie jego stanowi¹ce pos³annictwo: staje 
siê cz³owiekiem poœrednicz¹cym pomiêdzy tym, co jest tylko „przyrod¹”, a tym, co on tylko 
w przybli¿eniu, jakby w odblasku mo¿e przeczuwaæ w ujawnionych i ucieleœnionych przez siebie 
wartoœciach. 
9. 

Na skraju dwu œwiatów: jednego, z którego wyrasta i który przerasta najwiêkszym wysi³kiem 

swego ducha, i drugiego, do którego siê zbli¿a w najcenniejszych swych wytworach, stoi cz³owiek, 
w ¿adnym z nich naprawdê nie bêd¹c „w domu”. Chc¹c siê na skraju tym utrzymaæ, pêtany wci¹¿ 
od nowa przez bezw³ad œwiata fizyko-biologicznego i ograniczany jego natur¹ w swych 

 

Egzamin maturalny z jêzyka polskiego 

3

 

 

Arkusz II

 

mo¿liwoœciach, a zarazem czuj¹c jego niedostatek i jego nieodpowiednioœæ do ludzkiej swej istoty, 
wydobywa cz³owiek z siebie moc twórczego ¿ycia i otacza siê now¹ rzeczywistoœci¹. 
Ta rzeczywistoœæ dopiero ods³ania mu perspektywy na zupe³nie nowe wymiary bytu, ale w tym 
nowym, przeczuwanym œwiecie znajduje moce równie mu obce jak œwiat, z którego pochodzi, 
i znacznie bardziej go przerastaj¹ce ni¿ to wszystko, do czego on dorosn¹æ potrafi. W tym jego 
szczególna rola

 

na œwiecie, a zarazem ostateczne Ÿród³o jego tragicznej, samotnej walki, jego wielu 

przegranych i jego nielicznych, a prawie nigdy nie rozstrzygaj¹cych zwyciêstw. 

(

Tekst opracowany na podstawie: Roman Ingarden,

 Ksi¹¿eczka o cz³owieku, Kraków 1972

) 

Zadanie 1. (1 pkt) 

Sformu³uj inaczej pytanie, które nasunê³o siê Ingardenowi w zwi¹zku z odczytem. (akapit 1.)  

___________________________________________________________________________ 

___________________________________________________________________________ 

Zadanie 2. (3 pkt) 

Jakie 3 zdoby

cze (fakty) wyodrêbniaj¹ cz³owieka ze œwiata przyrody? (akapit 4.)  

___________________________________________________________________________ 

___________________________________________________________________________ 

___________________________________________________________________________ 

Zadanie 3. (2 pkt) 

Co sta³oby siê ze œwiatem i z cz³owiekiem, gdyby znik³y „wytwory ludzkiej dzia³alnoœci”? 
Podaj 2 przypuszczenia. (akapity 5., 6.) 

___________________________________________________________________________ 

___________________________________________________________________________ 

___________________________________________________________________________ 

___________________________________________________________________________ 

Zadanie 4. (3 pkt) 

Jakie z

naczenia (3) ma dla nas wytworzona przez cz³owieka quasi -rzeczywistoœæ? (akapit 7.) 

___________________________________________________________________________ 

___________________________________________________________________________ 

___________________________________________________________________________ 

4

 

Egzamin maturalny z jêzyka polskiego 

 

 

Arkusz II

 

 

Zadanie 5. (2 pkt)

 

Wyjaœnij twierdzenia: „dzie³a s¹ naszymi potomkami” i my jesteœmy „potomkami naszych 

dzie³”. (akapit 7.) 
___________________________________________________________________________ 

___________________________________________________________________________ 

___________________________________________________________________________ 

Zadanie 6. (1 pkt) 

Wyjaœnij zdanie: „LudŸmi jesteœmy przez to, ¿e ¿yjemy w pewnym sensie ponad stan”.  
(akapit 7.) 
___________________________________________________________________________ 

___________________________________________________________________________ 

___________________________________________________________________________ 

Zadanie 7. (1 pkt) 

Czêœci¹ której z wyró¿nionych dwóch rzeczywistoœci jest etyka? (akapit 8.) 
___________________________________________________________________________ 

Zadanie 8. (2 pkt) 

Jak¹ inn¹ wartoœæ dorzuca autor do klasycznych trzech najwy¿szych wartoœci w akapicie 5.,  

a jak¹ w akapicie 8.? 
___________________________________________________________________________ 

Zadanie 9. (1 pkt) 

Co jest pos³annictwem cz³owieka? (akapit 8.) 
___________________________________________________________________________ 

___________________________________________________________________________ 

___________________________________________________________________________ 

Zadanie 10. (3 pkt)

 

Ludzka egzystencja jest z co najmniej trzech powodów tragiczna. Jakich? (akapit 9.) 
___________________________________________________________________________ 

___________________________________________________________________________ 

___________________________________________________________________________ 

___________________________________________________________________________ 

___________________________________________________________________________ 

___________________________________________________________________________ 

 

Egzamin maturalny z jêzyka polskiego 

5

 

 

Arkusz II

 

Zadanie 11. (2 pkt) 

Koñcz¹ca tekst refleksja jest optymistyczna czy pesymistyczna? Uzasadnij odpowiedŸ 
(odpowiedzi). 
___________________________________________________________________________ 

___________________________________________________________________________ 

___________________________________________________________________________ 

___________________________________________________________________________ 

Zadanie 12. (4 pkt) 

Sformu³uj g³ówn¹ tezê ca³ego tekstu, wypisz trzy uzasadniaj¹ce j¹ argumenty oraz zredaguj 
wniosek. 
teza: 

___________________________________________________________________________ 

___________________________________________________________________________ 

argumenty: 

___________________________________________________________________________ 

___________________________________________________________________________ 

___________________________________________________________________________ 

___________________________________________________________________________ 

___________________________________________________________________________ 

___________________________________________________________________________ 

___________________________________________________________________________ 

wniosek: 

___________________________________________________________________________ 

___________________________________________________________________________ 

___________________________________________________________________________ 

Zadanie 13. (1 pkt) 

Jakie dwa znaczenia ma hodowanie w akapicie 3.? 

___________________________________________________________________________ 

___________________________________________________________________________ 

___________________________________________________________________________ 

6

 

Egzamin maturalny z 

jêzyka polskiego 

 

Arkusz egzaminacyjny II 

Zadanie 14. (2 pkt) 

W akapicie 5. znajdŸ i nazwij trzy ró¿ne œrodki jêzykowe, s³u¿¹ce wzmocnieniu perswazji 
(przekonywaniu). 

___________________________________________________________________________ 

___________________________________________________________________________ 

___________________________________________________________________________ 

Zadanie 15. (2 pkt) 

Kto z kim (czyli reprezentanci jakich kierunków naukowych) spiera siê w tym tekœcie? 

___________________________________________________________________________ 

___________________________________________________________________________

  

 

Egzamin maturalny z jêzyka polskiego 

7

 

 

Arkusz II