„Komunikowanie  ma miejsce  wtedy,  gdy  jeden  umysł  działając  na  swoje otoczenie  wpływa  na  inny 

umysł  i  to  tak,  że  w  tym  drugim  umyśle  pojawi  się  takie  samo  doznanie  jak  w  umyśle  pierwszym, 

częściowo przez to pierwsze doznanie spowodowane” 

(1928 r., J.A. Richards, angielski krytyk literacki) 

 (wyobrażenie) 

 

 

 

 

 

 

 

 

(myśl własna wyobrażenia) 

NADAWCA  

 

 

 

 

PRZEKAZ  

 

 

 

ODBIORCA 

 

 

 

 

  

KOMUNIKACJA DWUSTRONNA, SYMETRYCZNA, DIALOG 

1.

 

UMYSŁ 

Intrakomunikacja 

 

 

DEKODOWANIE 

2.

 

KODOWANIE   

 

 

 

 

 

 

 

 

3.

 

DZIAŁANIE (to co słyszymy) 

 

 

 

 

 

DZIAŁANIE 

 

KOMUNIKACJA INTERPERSONALNA 

„Przez  komunikowanie  rozumie  się  w  socjologii  i  psychologii  społecznej  proces  przekazywania  z 

centrum,  określonego  źródła,  treści  zawartych  w  symbolicznej  postaci,  skierowanych  do  odbiorców 

posiadających zdolności do ich przyjęcia” 

(wg A. Kłosowskiej) 

„Komunikacja  społeczna  jest  to  proces  wytwarzania,  przekształcania  i  przekazywania  informacji 

pomiędzy jednostkami, grupami i organizacjami społecznymi. 

Celem komunikacji jest stałe i dynamiczne kształtowanie, modyfikacja bądź zmiana wiedzy, postaw i 

zachowań, w kierunku zgodnym z wartościami i interesami oddziałujących na siebie podmiotów.” 

(wg B. Sobkowiak) 

KOMUNIKOWANIE: 

Według  nauk  filozoficznych  komunikowanie  to  dzielenie  się  pewnym  oglądem  rzeczywistości  i 

określonym rozumieniem świata oraz partycypacją w tym oglądzie i rozumowaniem. 

Według  nauk  psychologicznych  komunikowanie  to  porozumiewanie  się  ludzi,  którzy  wchodzą  ze 

sobą w bezpośredni kontakt poprzez rozmowę. 

Według  nauk  socjologii  komunikowanie  to  proces  oddziaływania  na  publiczność  za  pomocą  mass 

mediów, w których urzeczywistnia się przekaz -  odbiór treści. 

Według  nauk  teologicznych  komunikowanie  jest  takim  przekazem  osoby,  który  prowadzi  do 

wspólnoty osób. 

Według słownika wyrazów obcych komunikowanie to podawanie coś do wiadomości, przekazywanie 

jakiejś informacji, zawiadamianie o czymś; łączenie się, bycie połączonym. 

 

SIEDEM TRADYCJI W DZIEDZINIE TEORII KOMUNIKACJI WG ROBERTA CRAIGA 

1.

 

SOCJOPSYCHOLOGICZNA  –  komunikacja  jako  wpływ  interpersonalny  –  „kto  mówi?,  „co?”, 

„komu?”, z „jakim skutkiem?” (Carl 

Norland

?) 

2.

 

CYBERNETYCZNA  –  komunikacja  jest  przepływem  informacji,  komunikat  to  przetwarzanie 

informacji,  zaś  informacja  odnosi  się  do  redukcji  niepewności  (Norbert  Wiener,  Claude 

Schannon) 

3.

 

RETORYCZNA – komunikacja jako kunsztowne przemówienie publiczne (Arystoteles) 

4.

 

SEMIOTYCZNA  –  komunikacja  jako  proces  dzielenia  się  znaczeniem  poprzez  znaki  (J.A. 

Richards) 

5.

 

SOCJOKULTUROWA – komunikacja jako tworzenie i odgrywanie rzeczywistości społecznej (E. 

Sapir, B.A. Whorf) 

6.

 

KRYTYCZNA  –  komunikacja  jako  refleksyjne  wyzwanie,  rzucenie  niesprawiedliwemu 

dyskrusowi (M. Horkheimer, T. Adorno, H. Morcus) 

7.

 

FENOMENOLOGICZNA  –  komunikacja  jako  doświadczenie  siebie  i  innych  poprzez  dialog  (C. 

Rogers) 

 

DWA PODEJŚCIA DO KOMUNIKACJI: 

1.

 

OBIEKTYWNE – oparte na badaniach, eksperymentach, doświadczeniach, obserwacjach. 

Osoby zajmujące się komunikacją w podejściu obiektywnym to eksperymentatorzy: 

 

Psychologii; 

 

Socjologii; 

 

Ekonomii; 

 

Zarządzania; 

 

Organizacji; 

 

Fizyki 

Komunikologia  obiektywna  jest  nauką  behawioralną  zajmującą  się  ustaleniem  odpowiedzi  jak 

komunikaty przekazywane w mass mediach wpływają na ludzkie myśli, wartości, uczucia, stanowiska, 

postawy, zachowania. 

2.

 

INTERPRETACYJNE  –  oparte  na  analizach  tekstu,  badaniach  etnograficznych.  Osoby 

zajmujące  się  komunikacją  w  podejściu  interpretacyjnym  to  głównie  krytycy  zajmujący 

się analizą tekstów. Sami określają siebie jako: 

 

Humaniści; 

 

Hermenauci; 

 

Postsruktualiści; 

 

Fenomenolodzy; 

 

Badacze kultury; 

 

Teoretycy działań społecznych. 

Komunikacja interpretacyjna jest nauką humanistyczną, zajmuje się interpretacją tekstów, retoryką. 

 

PIĘĆ AKSJOMATÓW KOMUNIKOWANIA SIĘ: 

1.

 

NIEUCHRONNOŚĆ KOMUNIKOWANIA SIĘ – każdy musi się komunikować. 

2.

 

METAKOMUNIKOWANIE  =  ZAWARTOŚĆ  +  RELACJE  –  każde  komunikowanie  ma  treść 

werbalną  i  niewerbalną  oraz  aspekt  relacji,  które  występują  równocześnie  i  tworzą  meta 

komunikowanie. 

3.

 

PROCES  KOMUNIKACJI  PODZIELONY  NA  SEKFENCJE,  które  są  oddzielone  i  występują  w 

określonej  kolejności,  należy  je  jednak  rozpatrywać  jako  całość,  a  nie  jako  odizolowane 

elementy. 

4.

 

KOMUNIKATY  CYFROWE  (werbalne)  i  ANALOGICZNA  (niewerbalne)  –  kodowanie  cyfrowe 

jest arbitralne i dokonuje się za pomocą dźwięków,  słów, zdań. Kodowanie analogiczne jest 

niearbitralne, dyskretne i odnosi się najczęściej do znaków niewerbalnych. 

5.

 

KOMUNIKOWANIE  SYMETRYCZNE  i  NIESYMETRYCZNE  –  komunikowanie  jest  symetryczne 

kiedy  strony  uczestników  procesu  są  równorzędne/partnerskie.  Komunikowanie  jest 

niesymetryczne  (komplementarne),  kiedy  relacje  między  nimi  są  nierówne  i  występuje 

stosunek podrzędności. 

NADAWCA 

 

 

ODBIORCA 

Dorosły  

 

 

dorosły 

Dziecko  

 

 

dziecko 

Rodzic   

 

 

rodzic 

 

Źródła konfliktu 

 

CECHY PROCESU KOMUNIKACJI: 

1.

 

Komunikacja jest specyficznym procesem społecznym, ponieważ odnosi się przynajmniej do 

dwóch jednostek i przebiega zawsze w środowisku społecznym. 

2.

 

Komunikacja zachodzi w określonym kontekście społecznym, determinowanym przez liczbę 

i charakter uczestników procesu. Może to być kontekst interpersonalny, grupowy, intuicyjny, 

publiczny, masowy lub międzykulturowy. 

3.

 

Komunikacja  jest  to  proces  kreatywny  polegający  na  budowaniu  nowych  pojęć  i 

przyswajaniu wiedzy w otaczającym świecie. 

4.

 

Komunikacja  ma  charakter  dynamiczny,  bo  polega  na  przyjmowaniu,  rozumieniu  i 

interpretowaniu informacji. 

5.

 

Komunikacja jest to proces ciągły trwa bowiem od narodzenia do śmierci. 

6.

 

Komunikacja  jest  procesem  symbolicznym,  bo  posługuje  się  symbolami  i  znakami. 

Wspólnota  semiotyczna  czyli  operowanie  tymi  samymi  znakami  i  symbolami  uczestników 

procesu jest niezbędnym warunkiem osiągnięcia porozumienia. 

7.

 

Komunikacja jest to proces interakcyjny, to znaczy, że między uczestnikami wytwarzają się 

określone stosunki, które mogą mieć charakter partnerski (komunikowanie się symetryczne) 

lub opierać się na stosunku dominacji i podporządkowania (komunikowanie niesymetryczna 

lub  komplementarne).  Charakter  interakcji  decyduje  o  tym,  czy  jest  to  komunikowanie 

formalne czy nieformalne. 

8.

 

Komunikowanie jest celowe i świadome, ponieważ działaniem każdego uczestnika procesu 

kierują określone motywy i chęć osiągnięcia wyznaczonego sobie celu. 

9.

 

Komunikowanie jest nieuchronne – „…nikt nie może się nie komunikować…”, ludzie zawsze i 

wszędzie będą się ze sobą komunikować. 

10.

 

Komunikowanie  się  jest  procesem  złożonym  –  jest  wieloelementowe  i  wielofazowe.  Może 

mieć  charakter  dwustronny  lub  jednostronny,  werbalny  lub  niewerbalny,  pośredni  lub 

bezpośredni. 

11.

 

Komunikowanie się jest nieodwracalne. 

 

KOMUNIKAT/PRZEKAZ  KOMUNIKACYJNY  –  to  kompleksowa  struktura,  na  którą  składają  się  znaki, 

znaczenia, symbole, kodowanie i dekodowanie, forma i organizacja. 

REDUNDANCJA – zoptymalizowana wartość przekazu. 

 

FORMY KOMUNIKACJI: 

1.

 

KOMUNIAKCJA BEZPOŚREDNIA I OSOBISTA – nie ma dystansu czasowego i przestrzennego 

pomiędzy nadawcą i odbiorcą; np. rozmowa w cztery oczy 

2.

 

KOMUNIAKCJA  BEZPOŚREDNIA  I  NIEOSOBISTA  –  istnieje  dystans  przestrzenny  pomiędzy 

nadawcą i odbiorcą; np. przekaz radiowy, wideokonferencja 

3.

 

KOMUNIKACJA  POŚREDNIA  –  nadawca  i  odbiorca  nie  znajdują  się  w  tym  samym  czasie  i 

przestrzeni; np. listy, broszura etc 

4.

 

KOMUNIKACJA  DWUSTRONNA  –  nadawca  informacji  przekazuję  ją  do  ostatecznego 

odbiorcy dwu-stopniowo – najpierw drogą komunikacji masowej do pośrednika, a następnie 

drogą komunikacji osobistej pośrednicy przekazują odbiorcy. 

 

PRZEKAZ (wiarygodność) 

 

TREŚĆ 

 

FORMA 

 

INFORMACJA 

PERSFAZJA 

 

WERBALNA 

 

NIEWERBALNA 

 

 

ELEMENTY WPŁYWAJĄCE NA WARTOŚĆ KOMUNIKACYJNĄ W KOMUNIKOWANIU SIĘ  

(wg treści przekazu): 

1.

 

INFORMACYJNYM: 

 

Nadawca ma na celu wyłącznie przekazanie informacji i wyjaśnień 

 

Nie jest jego intencją wpływanie na postawy i zadowolenie odbiorców 

 

Formy komunikowania się informacyjnego: 

o

 

Opis (np. przedmiotu) 

o

 

Narracja  –  rozbudowany,  całościowy  opis  wydarzenia  uwzględniający 

jego przebieg, źródło, chronologię. 

o

 

Definiowanie – wyjaśnienie i klasyfikacja pojęć etymologii, znaczeń 

o

 

Demonstracja – przekaz werbalny + informacje 

2.

 

PERSFAZYJNYM: 

 

Nadawca usiłuje nakłonić odbiorcę do zaakceptowania i przyjęcia przekonań, postaw 

i zachowań zgodnych z intencją nadawcy 

 

Jest to proces dwukierunkowy i symetryczny 

 

Wykorzystywana jest komunikacja werbalna i niewerbalna 

 

Perswazja ma charakter przekonywania (jest to dwustronna, dobrowolna transakcja), 

nakłaniania (pozytywna, negatywna), pobudzający. 

 

ELEMENTY WPŁYWAJĄCE NA WARTOŚĆ KOMUNIKACYJNĄ W KOMUNIKOWANIU SIĘ  

(wg formy przekazu): 

1.

 

WERBALNYM: 

 

Podstawowym środkiem komunikowania się jest „język” 

 

Przejawia się w formie ustnej i pisemnej 

 

Zdeterminowane  czynnikami  kulturowymi  i  demograficznymi.  Np.  w  kulturach 

wschodnich  naznaczone  jest  wieloznacznością;  w  kulturach  zachodu  dominuje 

jednoznaczność wypowiedzi 

 

Rdzeniem  komunikacji  werbalnej  jest  komunikacja  „mówiona”  odpowiadająca 

zasadom: 

o

 

Należy używać słów jednoznacznych 

o

 

Należy stosować język niewykluczający i pełen 

o

 

Należy poszerzać i ubogacać swoje słownictwo 

o

 

Otaczającą rzeczywistość, zmieniającą się starać się określać jednoznacznie i 

zrozumiale dla odbiorcy 

2.

 

NIEWERBALNYM: 

 

Jest to „język ciała” lub „mowa gestów” 

 

Dziedziny zachowań niewerbalnych: 

1)

 

Kinetyka (mimika twarzy, gestów, typów spojrzenia) 

2)

 

Parajęzyk (woklaika, barwa głosu, tempo mowy, pauzy, milczenie, drżenie) 

3)

 

Okulestyka (oczy, spojrzenie, mruganie) 

4)

 

Autoprezentacja (budowa ciała, postawa fizyczna, sylwetka, makijaż) 

5)

 

Proksemika (dystans intymy 10-15 cm, indywidualny 45 – 120 cm, społeczny 

120 – 560 cm, publiczny 560 – 750 cm) 

6)

 

Haptyka (dotyk) 

7)

 

Chronemika (oczekiwanie, spóźnienie, punktualność) 

8)

 

Elementy otoczenia (oświetlenie, kolor, wyposażenie pomieszczenia) 

3/33 ( 3 pozytywne opinie public relasion -> 33 negatywne społeczeństwa 

8/22 (8 opinii zadowolonego klienta, 22 niezadowolonego) 

110-130 słów/minutę, aby słuchacz osiągnął 4 poziom słuchania-najbardziej optymalny 

 

CZYNNIKI WARUNKUJĄCE SPRAWNE KOMUNIKOWANIE: 

1.

 

Sposób przekazywania informacji: 

a.

 

Ustny: 

 

Rozmowa w cztery oczy ( dialog) 

 

Rozmowa w grupie (odprawy, team grupa) 

 

Rozmowa między grupami ( zebrania, konferencje) 

 

Rozmowa podczas szkolenia 

 

Rozmowa przez telefon 

 

Wideokonferencja 

 

Spotkania członków kół wysokiej jakości 

b.

 

Pisemny – list, ulotka etc 

c.

 

Wizualny – rysunki, tabele etc 

2.

 

Czynniki psychologiczne: 

 

Sytuacje 

 

Motyw pracowników 

3.

 

Czynniki sytuacyjne: 

 

Rodzaj struktury (droga informacji, struktura władzy, specjalizacja zadań, posiadanie 

informacji na własność) 

 

Pozycja jaką zajmuje pracownik w strukturze organizacyjnej 

 

Kultura  organizacyjna  (całokształt  założeń,  wartość  norm,  wzorców,  zachowań 

członków organizacji) 

 

 

 

 

 

 

 

PIRAMIDA Mc QUAILA – POZIOMY KOMUNIKOWANIA SIĘ W SPOŁECZEŃSTWIE: 

 

 

Komunikowanie  

masowe 

Komunikowanie  

organizacyjne/instytucjonalne 

 (np. komunikowanie polityczne,  

komunikowanie w przedsiębiorstwie) 

Komunikowanie między grupami ( np. społeczeństwo lokalne) 

Komunikowanie grupowe (np. rodzina, grupa rówieśnicza) 

Komunikowanie interpersonalne (np. między dwiema jednostkami) 

Komunikowanie itrapersonalne (np. komunikowanie człowieka z własnym organizmem) 

 

Komunikacja  itrapersonalna  –  odbieranie  i  reakcje  centralnego  ośrodka  nerwowego  na  bodźce 

płynące z organizmu (np. głód, ból). Proces biologiczny i psychologiczny a nie społeczny. 

Komunikacja interpersonalna  - minimum dwie osoby. 

 

„To co jest pewne to to, że jutro jest niepewne” Decker 

Komunikowanie  publiczne.  Komunikowanie  formalne  zachodzące  w  określonej  przestrzeni 

komunikacyjnej  (informacja),  mające  na  celu  przekazywanie  i  wymianę  informacji  o  publicznym 

zastosowaniu  i  podtrzymywaniu  więzi  społecznych  przez  odpowiedzialne  za  ten  proces  instytucje 

publiczne. 

 

 

 

 

 

 

 

 

STRATEGIE RETORYCZNEJ SPRAWNOŚCI: 

MONOLOG/EXPOSE 

DIALOG 

REFERATOWE 

WYSTĄPIENIA 

KRÓTKIE PRZEMÓWIENIA 

PERORA:  

- konkludować, 

mówić na końcu; 

- uroczysta 

przemowa z 

ostentacyjnym 

przypomnieniem; 

- określenie dla 

nudnego 

przemówienia 

 

 

DYSKRUS: 

- rozmowa, 

dyskusja biegnąca 

z różne strony; 

- przemówienie 

oparte na 

spójności 

logicznej 

 
 
 
 

DYSKUSJA: 

- badanie, 

wyjaśnienie; 

- wymiana zdań 

na jakiś temat; 

- wspólne 

rozstrzygnięcie 

sprawy 

 
 
 

DYSPUTA: 

- badanie 

spieranie się; 

- słowna 

wymiana 

poglądów; 

- polemika, 

spór 

erystyczny 

 
 

POLEMIKA: 

- wojenny, 

wojowniczy 

spór; 

- kontrowersja 

w słowie 

 
 
 
 
 

 

POP – Prawda (i) Otwartość (i) Partnerstwo 

 

RODZAJE DIALOGU: 

1.

 

Przedmiot dialogu: 

 

dialogi doktrynalne (treści światopoglądowe) 

 

dialogi praktyczne 

2.

 

sposób prowadzenia dialogu: 

 

dialog publiczny 

 

dialog symulacyjny 

3.

 

racja partnera: 

 

dialog oficjalny 

 

dialog spontaniczny 

4.

 

złożoność rzeczywistości dialogu: 

 

dialog potencjalny 

 

dialog wirtualny 

 

dialog introspekulacyjny 

 

dialog strukturalny