Aspekty_3(41)/2008

Jutro popłyniemy daleko,
Jeszcze dalej niŜ te obłoki,
Pokłonimy się nowym brzegom,
Odkryjemy nowe zatoki;

Nowe ryby znajdziemy w jeziorach,
Nowe gwiazdy złowimy w niebie,
Popłyniemy daleko, daleko,
Jak najdalej, jak najdalej przed siebie.

Starym borom nowe damy imię,
Nowe ptaki znajdziemy i wody,
Posłuchamy, jak bije olbrzymie,

Zielone serce przyrody.

(„Jutro popłyniemy daleko” K.I. Gałczyński”

Redakcja „Aspektów”

Ŝyczy swoim Czytelnikom

pełnych słońca i zieleni wakacji

oraz zebrania sił do kreatywnej pracy

w przyszłym roku szkolnym

SPIS TRE

Wokół dydaktyki

Urszula Roman – konsultant ds. edukacji humanistycznej w CEN
Witaj w klubie!..............................................................................................................................................1
Anna Karpowicz – konsultant ds. edukacji przyrodniczej w CEN
Barwniki fotosyntetyczne............................................................................................................................3

Wychowanie i profilaktyka

Alina Palczewska – nauczyciel w ZSZ Nr 6 w Białymstoku
Młodzie

wobec staro

ci .............................................................................................................................6

Anna Karpowicz – konsultant ds. edukacji przyrodniczej w CEN
Kształcenie integracyjne jako etap na drodze do edukacji wł

czaj

cej................................................15

ycia szkół i placówek

Zespół badawczy ZSZ Nr 6 pod kierunkiem Aliny Palczewskiej
Postawy młodzie

y białostocczyzny wobec innych narodów i religii...................................................19

Nowo

ci pedagogiczne

Aniela Maciejczuk – nauczyciel bibliotekarz w CEN
Zbiory Biblioteki Pedagogicznej wzbogaciły si

o kolejne nowo

ci metodyczne ..............................31

CEN informuje

Olga Topolewska – nauczyciel bibliotekarz w CEN
Konferencja metodyczna nauczycieli bibliotekarzy „O czytaniu i nie tylko” .......................................33
Magdalena Kraszewska – nauczyciel bibliotekarz w CEN
Podsumowanie konkursu „Nie taki diabeł straszny... czytajmy lektury szkolne” ...............................36
Alina Mikołajczak – konsultant ds. edukacji matematyczno-przyrodniczej, Przewodnicz

ca Lokalnego

Komitetu Organizacyjnego w CEN
Informacja o wynikach i nagrodach w Konkursie Matematycznym „Kangur 2008” ............................40
Zdzisław Babicz – wicedyrektor CEN
„Nowy rok szkolny z CEN-em” .................................................................................................................45
Harmonogram pracy CEN w okresie wakacyjnym..................................................................................46

Wokół dydaktyki

Aspekty 3 (41)/2008

strona 1

Urszula Roman

konsultant ds. edukacji humanistycznej

Witaj w klubie!

Reforma oświaty, zmieniające

się rozporządzenia w sprawie pod-
stawy

programowej,

oceniania,

awansu  zawodowego  nauczycieli
skłania  do  refleksji  nad  własnym
warsztatem  pracy,  etyką  zawodową,
rozwojem  osobistym  i  przyszłością
oświaty.  Wielość  dokumentów  we-
wnątrzszkolnych,  obowiązek  doku-
mentowania działań w ramach staŜu,
obowiązek  planowania  przedmioto-
wego,  wybór  programu  nauczania,
lektur  i  wiele  innych  zadań  dydak-
tycznych i wychowawczych staję się
często  problemem,  który  polonista
rozwiązuje,  ale  nie  jest  pewien,  czy
robi  to  dobrze.  Młodzi  nauczyciele
obawiają się reakcji doświadczonych
pedagogów  na  ich  dylematy,  starsi
staŜem  poloniści  twierdzą,  Ŝe  mają
juŜ  opanowany  warsztat  pracy  i  nie
widzą potrzeby zmian. Opiekunowie
staŜu  nie  zawsze  potrafią  wprowa-
dzić  młodego  adepta  zawodu  w  taj-
niki  pracy  szkoły  a  uczenie  się  na
własnych  błędach  jest  z  pewnością
najwłaściwsze, ale powoduje  spadek
aktywności  i  motywacji  oraz    wy-
dłuŜa  czas  dochodzenia  do  rozwią-
zań.

Pewnym sposobem na prze-

łamanie trudności i rutyny są zespoły
samokształceniowe.

własnej

szkole najprościej i najbezpieczniej

jest dzielić się wiedzą i doświadcze-
niem,  ale  po  kilku  latach  tych  sa-
mych form i metod pracy często wy-
daje  się,  Ŝe  nauczyciele  nie  zyskują
wiele,  a  spotkania  –wpisane  w  har-
monogram  WDN-  są  kolejny  obo-
wiązkiem    i  zadaniem  ujętym  w
harmonogramie planu rocznego.

Teraz chwila na sentymenty ...

Kiedyś nauczyciele poloniści (i inni)
spotykali się na konferencjach meto-
dycznych i innych formach  integru-
jących to środowisko, dziś tylko Bia-
łystok  ma  2  swoich  doradców,  któ-
rzy  wspierają  polonistów,  natomiast
poloniści  spoza  Białegostoku  indy-
widualnie  szukają  kontaktu  z  meto-
dykiem,  konsultantem,  czasem  w
Internecie,

czasem

telefonicznie,

mailowo,  po    koleŜeńsku  próbują
uzyskać  odpowiedzi  na  ich  wątpli-
wości.

Tyle sentymentów. Moja co-

dzienność  to  właśnie  konsultacje,
odpowiedzi  na  listy  elektroniczne,
czasem  spotkanie  w  szkole  przy
okazji  wyjazdu  na  szkolenie.  Od  lat
obserwuję,  Ŝe  poloniści  chętnie
uczestniczą  w  zaproponowanych
formach  doskonalenia,  czekają  na
nowości,  czasem  zmuszają  do  orga-
nizacji kursu o interesującej ich pro-
blematyce. Ale to okazuje się niewy-
starczające.  Nie  są  to  tylko  moje

Wokół dydaktyki

Aspekty 3 (41)/2008

strona 2

spostrzeŜenia,

takie

informacje

otrzymuję  od  polonistów,  szczegól-
nie  spoza  Białegostoku:  „Chcemy
powrotu  do  takich  spotkań  meto-
dycznych,  które  utwierdzą  nas  w
przekonaniu  o  właściwej  realizacji
swoich zadań. Chcemy lekcji otwar-
tych,  moŜliwości  dyskusji  o  nich,
wymiany  doświadczeń  a  wcześniej
przypomnienia  podstawowych  zasad
metodyki  nauczania  języka  polskie-
go, bo uczelnie ....”.

Poloniści chcą raz jeszcze na-

zwać  metody  i  firmy  pracy,  cele
ogólne  i  szczegółowe,  wymagania  i
kryteria  wymagań,    takŜe  sposoby
planowania  wynikowego  i  meto-
dycznego i wiele innych waŜnych w
metodyce  nauczania  języka  polskie-
go  aspektów.  Chcą  pokazać  swój
bogaty warsztat pracy innym, zachę-
cić do takiej aktywności, która przy-
nosi efekty i zadowolenie wszystkim
podmiotom  szkoły,  daje  poczucie
spełnienia  a  nie  wypalenia.  Takich
polonistów  znam  i  spotykam.  Ich
staŜ  pracy  to  4,  10  15,  25  lat  pracy,
czasem  emeryci  na  zastępstwie.
Chylę czoła przed ich wielkością, bo
nie  tylko  uczą  języka  polskiego,  ale
wychowują dzieci i młodzieŜ, budują
takie kontakty, Ŝe lekcje polskiego to
spotkania,  na  które  się  czeka.  Do-
strzegają  indywidualności  i  proble-
my, uśmiechają się, są konsekwentni
i  Ŝyczliwi,  wspierają  i  motywują,

pochylają  się  nad kaŜdym  smutkiem
po  ludzku  i  z  cierpliwością.  Bo  to
cnota i trzeba nad nią pracować.

Janusz Korczak pisał:

„Nauczyciel, który nie wtłacza
a wyzwala,

Nie ciągnie a wznosi,

Nie ugniata a kształtuje,

Nie dyktuje a uczy,

Nie Ŝąda a zapytuje,

przeŜyje wraz z młodzieŜą

Wiele natchnionych chwil.”

Tym polonistom, którzy w to

wierzą, chcą towarzyszyć uczniom w
poznawaniu  świata,  chcą  z  refleksją
patrzeć na swoje działania proponuję
spotkania  w  ramach  „Klubu  Poloni-
sty”.  Dziękuję  za  inspirację  paniom:
Ali  Kononiuk  i  Małgosi  Charubin,
one  juŜ  zainicjowały  takie  spotkanie
i chcą zachęcić innych. Za wcześnie
na  szczegóły,  one  pojawią  się,  gdy
zaistniejemy    we  wrześniu  2008  ro-
ku.  Dlatego  poza  kilkoma  refleksja-
mi  własnymi  zapraszam  państwa  do
zapoznania  się  z  tą  propozycją,
przemyślenia    pomysłów  i  podziele-
nia  się  nimi  –  na  razie  droga  mailo-
wą-.  O  szczegółach  drugiego  spo-
tkania  poinformuję  we  wrześniu  na
stronie  internetowej  CEN  i  drogą
mailową  indywidualnie  tych,  którzy
zgłoszą  chęć  udziału.  Zapraszam.
Rekomendacją  i  zachętą  niech  bę-
dzie

tytuł

mojego

artykułu.

Anna Karpowicz

– konsultant ds. edukacji przyrodniczej

Wokół dydaktyki

Aspekty 3 (41)/2008

strona 3

Barwniki fotosyntetyczne

Szkoła Festiwalu Nauki i Fundacja BioEdukacji zorganizowała we
współpracy

Międzynarodowym

Instytutem

Biologii

Molekularnej

i  Komórkowej  w  dniach  6-7  czerwca  2008r.w  Warszawie,   warsztaty
laboratoryjne  pt:  "Volvox-  uczymy  eksperymentować"  w  ramach  wspierania
nauczycieli  biologii.  PoniŜej  przedstawiam  jedną  kart   wykorzystanych
na zajęciach laboratoryjnych.

Cel doświadczenia:
Identyfikacja barwników fotosyntetycznych liści

Sprzęt i odczynniki:

•

1 duŜy słoik do odbarwiania liści

•

ok. 10 ml mieszaniny etanol-aceton do odbarwiania liści

•

zielony świeŜy liść (grupa A i C) lub liść etiolowany (grupa B)

•

dostęp do łaźni wodnej

•

1 płytka do chromatografii cienkowarstwowej TLC

•

2 końcówki kapilarne do nakładania próbek

•

zakręcony słoik z mieszaniną chromatograficzną benzyna-aceton 10:1

•

ekstrakt z barwników fotosyntetycznych jako wzorzec

Przed przystąpieniem do zadania postaw hipotezę badawczą:

___________________________________________________________________

Narysuj schematycznie wyniki eksperymentu i opisz swoje spostrzeŜenia:

________________________________

Określ, czy wykonywany przez Ciebie wariant doświadczalny był kontrolą czy
właściwą próbą:

__________________________________________________________________

Wokół dydaktyki

Aspekty 3 (41)/2008

strona 4

Porównaj kolor chlorofilu a i chlorofilu b oraz karotenoidów. Jak myślisz,
z czym związane są róŜnice w barwie poszczególnych związków?

__________________________________________________________________

Zadanie dla chętnych:
Sprawdź w encyklopedii lub innych źródłach wzór strukturalny chlorofilu a, b
oraz b-karotenu. Wyjaśnij na podstawie budowy chemicznej tych związków
róŜnice w rozdziale chromatograficznym na złoŜu krzemionkowym

__________________________________________________________________

Opis doświadczenia

Liść umieść w słoiku.

Zalej liść cienką warstwą mieszaniny etanol-aceton

Umieść słoik w gorącej łaźni wodnej. Mieszaj zawartość słoika delikatnie
nim kołysząc. UwaŜaj, aby woda nie dostała się do środka słoika.
UWAGA: Staraj się nie wdychać oparów ze słoika! Praca powinna być
prowadzona pod wyciągiem lub w dobrze wentylowanym pomieszczeniu.

W ciągu około 15 minut liście powinny się odbarwić, a barwniki fotosyn-
teryczne przejść do roztworu etanol-aceton. Zielonego ekstraktu uŜyj do
dalszej części chromatografii, natomiast odbarwiony liść moŜe posłuŜyć
do

doświadczenia

pt.:

„Skrobia

jako

substancja

zapasowa

u roślin”.

Ekstrakt barwników nakładaj przy pomocy końcówki kapilarnej na chro-

powatą stronę płytki do chromatografii, w odległości 1 cm od jej dolnej
krawędzi. UwaŜaj, aby nie pobrudzić i nie uszkodzić złoŜa, którym pokry-
ta jest płytka, dotykaj palcami tylko krawędzi płytki. Po nałoŜeniu kaŜdej

Wokół dydaktyki

Aspekty 3 (41)/2008

strona 5

kropli odczekaj 10 sekund, dopóki kropla nie wyschnie, po czym dokład-
nie w to samo miejsce nakładaj kolejną kroplę. Nakładaj kolejne objętości
kapilary tak, aby tworzący się na płytce ślad miał średnicę nie większą niŜ
5 mm. NałóŜ przynajmniej 7 objętości kapilary. Naniesiony na płytkę ma-
teriał powinien mieć intensywny kolor.

Pozostaw do wyschnięcia na około 5 minut.

Wysuszoną płytkę wstaw pionowo do komory chromatograficznej. Mie-
szanina rozpuszczalników powinna sięgać poniŜej poziomu naniesionych
ekstraktów barwników. Zamknij słoik.

Prowadź chromatografię, do momentu, gdy czoło rozpuszczalnika znajdzie się
1 cm przed górną krawędzią płytki. Następnie płytkę wyjmij i wysusz.

Wychowanie i profilaktyka

Aspekty 3(40)/2008

strona 6

Alina Palczewska

MłodzieŜ wobec starości

Relacje

międzypokoleniowe

zawsze budziły emocje ze względu na
ś

cierające się opinie przeciwstawnych,

pod względem wieku, pokoleń.

Czy wiek XXI róŜni się pod tym

względem?

Socjologowie

rodziny

wskazują  na  zdecydowane  przeobraŜe-
nia  współczesnej  rodziny.  Zmianom
uległy podstawowe jej funkcje - szcze-
gólnie  ekonomiczna  i  opiekuńcza.  Z
socjologicznego  punktu  widzenia  na
cechy  rodziny  składają  się:  wspólne
mieszkanie,  wspólne  nazwisko,  wspól-
na  własność,  ciągłość  biologiczna,
wspólna kultura duchowa. Wskazuje to
na pewną jedność w zakresie realizacji
celów  waŜnych  dla  wszystkich  człon-
ków rodziny.

Coraz częściej słyszymy, Ŝe

wiek  XXI  to  czas  kryzysu  rodziny  i
wartości  z  nią  związanych.  Wiele  ba-
dań socjologicznych i demograficznych
wskazuje  na  zwiększającą  się  liczbę
związków  nieformalnych,  modę  na
single  –  osoby  Ŝyjące  samotnie,  nasta-
wione na karierę zawodową, które bro-
nią  się  przed  skrępowaniem  więzami
rodzinnymi.

Jak w sytuacji zachodzących we

współczesnej rodzinie zmian wyglądają
relacje między młodzieŜą a ludźmi sta-
rymi? Od lat uwaŜano, Ŝe ludzie starzy

nie  rozumieją  ludzi  młodych,  a  młodzi
nie  doceniają  mądrości  i  Ŝyciowego
doświadczenia  seniorów.  Powtarzane
są  opinie,  iŜ  młodzieŜ  Ŝyje  dniem  dzi-
siejszym,  odsuwając  myśli  o  własnej
starości.

Tezę tę postanowiłam zweryfi-

kować.  W  styczniu  i  lutym  2008  roku
przeprowadziłam  wśród  uczniów  szkół
ponadgimnazjalnych  badania  na  temat
starości  i  ludzi  starych  oraz  postrzega-
nia przez nich własnej starości. W tym
celu  wykorzystałam  test  zdań  niedo-
kończonych.

Badaniami objęłam 105 osób –

45 dziewcząt i 60 chłopców. Uczęsz-
czają oni do następujących typów
szkół: liceum ogólnokształcące, liceum
profilowane,

technikum

zawodowe

(mechaniczne, elektryczne i hotelar-
skie). Wiek badanych to: 16 – 20 lat, w
tym 66 osób w wieku 18 lat. Większość
respondentów mieszka w mieście – 65
osób.

Badana młodzieŜ wykazała duŜe

zainteresowanie  testem.  Wszyscy  chęt-
nie  odpowiadali  na  pytania  zawarte  w
kwestionariuszu.  Dziewczęta  wypo-
wiadały  się  zdecydowanie  obszerniej,
często  podając  przykłady  z  własnych
rodzin.

Wychowanie i profilaktyka

Aspekty 3(40)/2008

strona 7

Analiza wyników przeprowadzonego

testu.

Niedokończone zdanie: „Starość

to…” sprawiło najwięcej kłopotów re-

spondentom. Chłopcy w zdecydowanej

większości pisali zdawkowo, często

było to jedno słowo. W większości by-

ły to skojarzenia negatywne, np. cho-

roby, udręka, przygotowanie do śmier-

ci, uzaleŜnienie od innych, „proszenie

o pomoc”. Starość kojarzy się teŜ

chłopcom z nudą („zmuła”), siedze-

niem w domu, oglądaniem telenowel,

słuchaniem Radia Maryja. Starość to,

według chłopców, problem, najgorszy

wiek w Ŝyciu, „chodzenie o lasce”.

Uczeń technikum mechanicznego (18-

lat) stwierdza, Ŝe starość to „wiek, w

którym człowiek przygotowuje się do

poŜegnania się ze światem”, a jego 17-

letni kolega pisze, Ŝe „jest to wiek, gdy

ludzie są opuszczeni przez swoje dzie-

ci”.

RównieŜ w przypadku dziewcząt

starość kojarzona jest negatywnie. Sta-

rość to: zmarszczki, zgarbiona postać,

zmiany psychiczne i fizyczne w orga-

nizmie. „Jest to okres Ŝycia, gdy czło-

wiek nie jest juŜ zdolny do pracy” -to

słowa 17-latki, przyszłej ekonomistki.

„Starość to czas, gdy pozostaje tylko

zajmowanie się wnukami” (pisze 16 –

letnia uczennica technikum, zamieszka-

ła na wsi).

Jedynie 5 osób z badanej grupy

(2 chłopców i 3 dziewczęta) miało po-

zytywne skojarzenia ze starością: „ sta-

rość to odpoczynek od pracy, zmar-

twień, moŜna więcej przebywać ze

swoją rodziną”. Uczeń III klasy techni-

kum mechanicznego, zamieszkały na

wsi napisał: „starość to dojrzałość”.

Zdaniem 3 innych osób: „jesteśmy zbyt

młodzi, by wiedzieć, co to starość”.

Badana młodzieŜ prezentuje po-

stawy odzwierciedlające powszechne

wyobraŜenie o starości. „… terminy

„stary” i „starszy” mają zwykle nega-

tywne konotacje w kulturze Zacho-

du…” (Stuart-Hamilton 2006). W lite-

raturze moŜemy znaleźć przykłady ba-

dań wśród róŜnych grup wiekowych,

które wskazują na zgodność, niestety

negatywnych

opinii

starości.

„…badania malują posępny obraz

okresu późnej dorosłości, zarówno w

wypadku wyobraŜeń ludzi starszych o

sobie, jak i tych, które osoby młodsze

mają o osobach starszych.” (Stuart-

Hamilton 2006)

Nie ma wśród młodzieŜy jedno-

myślności w kwestii, kiedy mamy do

czynienia ze starością. Część uczniów

pisze, Ŝe starość zaczyna się po sie-

demdziesiątce, ale według innych, sta-

rzy to ludzie po 50 roku Ŝycia.

Sferę kontaktów z ludźmi star-

szymi przedstawili badani wypowiada-

jąc się w zdaniu: „Moje kontakty z

ludźmi w podeszłym wieku są…”. Do-

kończenie tego zdania stanowiło pewną

trudność respondentom. Na ogół od-

Wychowanie i profilaktyka

Aspekty 3(40)/2008

strona 8

powiadali jednym słowem ( w szcze-

gólności dotyczy to chłopców). Odpo-

wiedzi badanych były często nacecho-

wane obojętnością, brakiem zaangaŜo-

wania. Ponad 50% chłopców określiło

swoje kontakty z ludźmi starszymi jako

luźne, zwyczajne, ograniczone, róŜne,

negatywne, ograniczone do minimum.

Uczeń technikum mechanicznego (19

lat) określa swoje kontakty z ludźmi

starszymi jako negatywne, gdyŜ „im są

starsi, tym bardziej denerwujący”.

Zwraca jednak uwagę fakt, Ŝe blisko

50% chłopców (29 spośród badanych)

oceniło swoje relacje z osobami w po-

deszłym wieku jako dobre i bardzo do-

bre. „Zwracam się do takich ludzi z

szacunkiem” – pisze maturzysta, a jego

młodszy kolega ocenia swoje relacje z

osobami starszymi jako: „róŜne, naj-

lepsze z najbliŜszą rodziną”.

Badane dziewczęta zdecydowanie

częściej pozytywnie określają swoje

kontakty z ludźmi starszymi – 88,4%

wypowiedzi. Dziewczęta chętnie piszą

o swoich relacjach z osobami starymi:

„nie widzę bariery w kontaktach”, „ro-

zumiem starszych ludzi, wiem, Ŝe teŜ

taka będę”, „staram się pomagać star-

szym ludziom”, „umiem docenić takich

ludzi”, „dogaduję się z nimi”. Dziew-

częta, które negatywnie oceniały swoje

kontakty z osobami starymi pisały:

„negatywne”, „roŜne”, „zaleŜy od tego,

jaki jest ten stary człowiek”, „kontakty

niezbyt dobre, nie potrafię ich zrozu-

mieć i z nimi rozmawiać”. Kilka

dziewcząt napisało, iŜ ograniczają kon-

takty z ludźmi starymi wyłącznie do

swoich dziadków.

W kolejnym pytaniu: „W lu-

dziach starych cenię…”, wypowiedzi

respondentów

były

zróŜnicowane.

Większość badanych – 64,1% zdecy-

dowanie pozytywnie wypowiedziało

się o ludziach starych. Było to jednak

84,6% badanych dziewcząt i tylko

46,6% chłopców. 11 osób, w tym 9

chłopców nie udzieliło odpowiedzi na

to pytanie (wszyscy są mieszkańcami

duŜego miasta).

Zdecydowana większość młodzie-

y ceni w starszych ludziach mądrość i

yciowe doświadczenie a ponadto cier-

pliwość, spokój, dobroć, wiedzę, od-

wagę, patriotyzm, poczucie humoru.

Wiele osób, szczególnie dziewcząt

bardzo ciepło wypowiada się o star-

szym pokoleniu słowami: „są troskli-

wi”, „ufni”, „wyrozumiali”, „moŜna na

nich polegać”, „zawsze znajdą rozwią-

zanie w trudnej sytuacji”, „posiadają

rzadkie obecnie umiejętności np. ro-

bótki na drutach”. MłodzieŜy imponuje

równieŜ to, iŜ starsi ludzie „nie poddają

się starości, starają się zachować mło-

dość”(18-letni uczeń liceum profilowa-

nego), „potrafią nadal cieszyć się Ŝy-

ciem” (16-letnia uczennica liceum

ogólnokształcącego), „nie przejmują

się swoim wiekiem, umieją docenić

czas, który im pozostał” (19-letnia

Wychowanie i profilaktyka

Aspekty 3(40)/2008

strona 9

uczennica

liceum

profilowanego).

Chłopcy cenią teŜ starszych ludzi za

ich „przeŜycia wojenne”, za to, Ŝe wal-

czyli o wolność kraju. Uczennica tech-

nikum ekonomicznego pisze, Ŝe ludzie

starsi: „potrafią nas czegoś nauczyć,

podchodzą do wszystkiego z rozwagą”

Wypada jednak zaakcentować, Ŝe

9 respondentów (chłopcy) stwierdziło,

iŜ w ludziach starych cenią pieniądze.

Zdanie: „U ludzi starych nie ak-

ceptuję…” przyniosło duŜo emocjonal-

nych, często obszernych wypowiedzi

(tylko 3 chłopców nie udzieliło odpo-

wiedzi na to pytanie). Zarówno dziew-

częta, jak i chłopcy przypisują ludziom

starym przywary, których nie akceptu-

ją. Wśród wielu pejoratywnych okre-

leń, najczęściej młodzieŜ wymienia

plotkarstwo, narzekanie, wścibstwo,

zrzędliwość, umoralnianie, pouczanie,

wymądrzanie się. Ponadto, zarówno

dziewczęta, jak i chłopcy nie akceptują

u ludzi starych krytykowania młodzie-

y, porównywania czasów teraźniej-

szych z przeszłością, staroświeckości,

wtrącania się w cudze sprawy. Chłopcy

nie akceptują zachowania starszych

ludzi w autobusach „pchają się do au-

tobusu, wiecznie coś im nie pasu-

je”(uczeń technikum-18 lat). „…Nie

akceptuję ich przekonania, Ŝe młody

człowiek nic nie wie o Ŝyciu” – pisze

19-latek z liceum ogólnokształcącego.

Wiele dziewcząt zwraca uwagę na nie-

zrozumiałe dla nich krytykowanie mło-

dzieŜy „…na okrągło nawijają o nas

młodych, nie akceptują, Ŝe ktoś ubiera

się na czarno i słucha nieodpowiedniej

ich zdaniem muzyki”(16-letnia uczen-

nica liceum ogólnokształcącego, po-

chodząca ze wsi). Inna uczennica (16

lat, technikum hotelarskie) nie akceptu-

je tego, „Ŝe cały czas mówią o tym, co

robili jak byli młodzi, nie akceptują

nowości np. telefonów komórkowych,

nie nadąŜają za biegiem czasu”. Jej

koleŜanka z liceum profilowanego (18

lat) nie toleruje w ludziach starych

„upierdliwości, wiecznego chodzenia

do kościoła, słuchania Radia Maryja,

modlenia się”. Chłopcy nie akceptują

teŜ „moherowych beretów”, „zachowań

z kosmosu”.

W badanej grupie tylko 1 osoba –

18-letnia uczennica technikum napisa-

ła: „w ludziach starych nie widzę Ŝad-

nych wad, kaŜdy z nas będzie kiedyś

stary”.

W wypowiedziach młodzieŜy, na-

cechowanych negatywnymi emocjami

moŜna wyczuć Ŝal do osób starszych za

ich niechęć, brak zrozumienia młodzie-

y, traktowania młodszych z wyŜszo-

cią. Młodzi ludzie tłumaczą tym swoje

niechętne postawy wobec starszych.

Pisze teŜ o tym Dyczewski. „Wpływ

starego człowieka na młodego, choć

samoczynny, jest głębszy i zakresowo

bardziej rozległy wtedy, kiedy czło-

wiek stary swoje doświadczenia Ŝy-

ciowe przekazuje z większym zrozu-

Wychowanie i profilaktyka

Aspekty 3(40)/2008

strona 10

mieniem problemów i przeŜyć mło-

dych, kiedy darzy ich większym zaufa-

niem, a gdy trzeba i współczuciem.

Niedowierzanie i uśmiech lekcewaŜe-

nia wobec niedoświadczonych, a takŜe

autorytatywna postawa, rani młodych

głęboko i moŜe budzić w nich nieuf-

ność, a nawet nienawiść niweczącą naj-

lepsze doświadczenie starszych i ich

intencje pomocy.” (Dyczewski 1994)

Kolejne zdanie testu: „Ludzie sta-

rzy budzą we mnie uczucia…” nastrę-

czyło pewnych trudności badanej mło-

dzieŜy. ¼ badanej młodzieŜy nie udzie-

liła odpowiedzi na ten temat.

Analiza wypowiedzi badanych

uczniów wskazuje, iŜ duŜa grupa spo-

ród nich Ŝywi pozytywne uczucia do

ludzi starych (35,2% odpowiedzi). By-

ły to jednak głównie dziewczęta. 25%

badanych (26 osób, w tym 1 dziewczy-

na) określiło swoje uczucia do ludzi

starych jako obojętne lub mieszane.

Zdecydowanie negatywne uczucia wo-

bec ludzi starych przejawia 14,2% ba-

danych (15 osób, w tym 1 dziewczyna).

Dziewczęta, które w zdecydowa-

nej większości przejawiają pozytywne

uczucia wobec osób starych piszą, iŜ

ludzie ci budzą w nich sympatię, mi-

łość, wzruszenie, podziw, szacunek,

troskę. Licealistka w wieku 16 lat

stwierdza, Ŝe ludzie starzy budzą w niej

takie uczucia, jak „miłość, szczęście,

spokój a zarazem lęk przed śmiercią”.

Dziewczęta wspominają teŜ o współ-

czuciu, litości, Ŝalu z powodu przemi-

jania.

Nieliczni chłopcy (7), dzieląc się

swoimi pozytywnymi odczuciami do

osób starych piszą, Ŝe: „budzą oni po-

dziw, uznanie, szacunek, litość”. Uczeń

technikum mechanicznego (18 lat)

stwierdza: „szkoda mi takich ludzi”, a

jego kolega z tej samej klasy pisze, Ŝe

jego odczucia są: „neutralne, ale takim

ludziom trzeba pomagać”

Badani chłopcy, pisząc o swoich

negatywnych uczuciach, które budzą w

nich starzy ludzie, wskazują na odczu-

waną złość, odrazę, obrzydzenie, cza-

sem strach. 15 chłopców(25% spośród

uczestniczących w badaniu) stwierdzi-

ło, Ŝe ludzie ci nie wzbudzają w nich

adnych uczuć.

Przeprowadzony test pozwolił teŜ

poznać opinie młodzieŜy odnośnie ich

własnej starości. Dokończenia zdania:

„Myśląc o swojej starości…” nie pod-

jęło się 4 chłopców. DuŜa grupa bada-

nej młodzieŜy twierdzi, Ŝe nie myśli

jeszcze o swojej starości – 45,7% od-

powiedzi (w tym 27 chłopców i 21

dziewcząt, zarówno pochodzących ze

wsi, jak i z miasta). Pozytywnie o swo-

jej starości myśli 12,3% badanych

(w większości dziewczęta). MłodzieŜ

postrzegająca pozytywnie swoją sta-

rość wyraŜa swe myśli w taki sposób:

„czas na podróŜe, spełnianie swoich

marzeń”. „…będę wychowywać wnuki,

będę im pokazywać świat z róŜnych

Wychowanie i profilaktyka

Aspekty 3(40)/2008

strona 11

stron”- pisze 17-letnia uczennica li-

ceum ogólnokształcącego. Chłopcy

twierdzą, Ŝe nie boją się starości, jeden

z nich, 20-letni uczeń technikum pisze:

„myśląc o swojej starości mówię: Ŝyj

chwilą”. Uczeń III klasy technikum

mechanicznego pisze: „mam nadzieję,

e będzie dobrze”. MłodzieŜ dzieli się

teŜ refleksjami: „zastanawiam się, jaki

będę, czy bardzo się zmienię”(17-letni

licealista), „chcę być inny niŜ obecni

starzy ludzie” (18-letni uczeń techni-

kum mechanicznego). Inny uczeń tech-

nikum(17 lat) stwierdza: „chcę być ta-

ki, jak moi dziadkowie, mam nadzieję,

e będę miał wnuki, które będą mnie

odwiedzać”. Nieliczna grupa badanych

(3 osoby) bierze pod uwagę moŜliwość

wystąpienia problemów finansowych:

„zastanawiam się, czy moja emerytura

będzie wystarczająco wysoka” (19-letni

uczeń

technikum

mechanicznego),

„chcę oszczędzać pieniądze na ten

czas” (16-letni uczeń technikum eko-

nomicznego).

DuŜa grupa młodzieŜy – 23,8%

(25 osób) negatywnie ustosunkowuje

się do swojej starości. Dziewczęta pi-

szą, iŜ boją się starości, są przeraŜone

czekającymi je chorobami, cierpienia-

mi. 17-letnia licealistka pisze: „czuję

się przeraŜona, bo nie wiem, co mnie

czeka i nie chcę porzucić Ŝycia, którym

yję teraz”. 16-letnia uczennica liceum

dzieli się refleksją: „boję się, Ŝe śmie-

jąc się z innych, będę taka sama”, a jej

rówieśnica, uczennica technikum pisze:

„nie

chciałabym

doŜyć

starości”.

Uczennica I klasy technikum ekono-

micznego jest przekonana, Ŝe w pode-

szłym wieku nie będzie mogła liczyć

na rodzinę: „myślę, Ŝe będzie mi trud-

no, Ŝe będę samotna, nikt z rodziny

mną się nie zaopiekuje”. Inna dziew-

czyna (17 lat, technikum), myśląc o

swojej starości pisze: „boję się bo

wiem, jak ludzie będą na mnie patrzeć i

o mnie myśleć, wiem, Ŝe mogę temu nie

podołać”

Wypowiedzi chłopców negatyw-

nie odnoszących się do swojej starości

mówią o niepokoju, przeraŜeniu, często

są okraszone wulgaryzmami. 18-letni

uczeń technikum napisał: „myśląc o

swojej starości, Ŝyć mi się odechcie-

wa”.

Nastolatkowie nie chcą jeszcze

myśleć o swojej starości, budzi to w

nich lęk. Nasuwa się spostrzeŜenie, Ŝe

tego tematu nie podejmuje się w szko-

le, nie rozmawia się o tym w rodzinie,

co moŜe utwierdzać młodzieŜ w nega-

tywnym spojrzeniu na ten okres Ŝycia.

WaŜne jest tu spostrzeŜenie Dyczew-

skiego. „Trzeba mieć zatem obraz wła-

snej starości juŜ w młodości i korygo-

wać w sobie te cechy, z powodu któ-

rych unikam ludzi starych, a doskonalić

takie, jakie mi się podobają i jakimi się

w nich zachwycam.” (Dyczewski

1994)

Wychowanie i profilaktyka

Aspekty 3(40)/2008

strona 12

W ostatnim zdaniu testu: „Gdy

będę stary/stara…” młodzieŜ przekaza-

ła duŜo informacji będących wizją

przyszłej starości (tylko 3 osoby nie

wypowiedziały się).

Większość badanych – 55,2% (w

tym 31 dziewcząt i 27 chłopców)

optymistycznie wyraŜa się o swojej

przyszłej starości. 24,9% (większość

chłopców) widzi swoją starość w czar-

nych barwach. 14,2% (głównie chłop-

cy) nie potrafi wypowiedzieć się o

swojej starości, a 3 osoby stwierdziły,

e nie będą stare, gdyŜ nie doŜyją do

tego czasu.

Optymistyczne opinie chłopców o

przyszłej starości wyraŜają się słowa-

mi: „myślę, ze będę mógł cieszyć się

podeszłym wiekiem w otoczeniu rodzi-

ny” (19-letni uczeń liceum profilowa-

nego), „będę maksymalnym luzakiem”

(18-letni uczeń technikum). „…na

pewno nie będę taki zgrzybiały, jak

obecni starzy ludzie”- tak widzi swoją

starość 18-letni uczeń technikum me-

chanicznego, a jego kolega z klasy pi-

sze: „postaram się mieć lepszy kontakt

z młodzieŜą”. Pojawiły się teŜ reflek-

syjne wypowiedzi: „mam nadzieję, Ŝe

młodsi ludzie będą mi pomagać”

(18-latek, technikum mechaniczne),

„będę spędzać duŜo czasu ze swymi

dziećmi, będę wspominał młodość, bę-

dę rozmyślał o śmierci”(18-letni przy-

szły mechanik).

Dziewczęta równieŜ pozytywnie

widzą swą starość, wyraŜając to sło-

wami: „będę dalej korzystać z Ŝycia,

aby spełnić wszystkie swoje marzenia,

bo Ŝycie mamy tylko jedno!” (17-letnia

uczennica liceum), „będę cieszyć się

yciem, nie stanę się jedną z tych , któ-

re myślą, Ŝe ich juŜ nic w Ŝyciu nie spo-

tka, bo są STARE!” (16-letnia licealist-

ka), „będę taka sama, jak teraz”(18-

letnia uczennica liceum profilowane-

go), „postaram się być dobrą babcią”

(16-latka, liceum), „mam nadzieję, Ŝe

będę szczęśliwa” (17-letnia licealistka).

Pesymistyczne

wypowiedzi

przyszłej własnej starości przejawiają

się słowami: „będę prawdopodobnie

schorowana” (uczennica liceum – 17

lat), „będę wspominać młodość, będę

ałować, Ŝe mogłam tak wiele zrobić, a

teraz nie mam do tego zdrowia” (lice-

alistka – 17 lat), „będę oglądać telewi-

zję, przeklinać młodych siedzących pod

blokiem na ławce i dzwonić na Policję”

(18-letni uczeń technikum), „poddam

się eutanazji” (18 – letni uczeń liceum

profilowanego). Gdy będę stara: „to nie

będę mogła się z tym pogodzić, bo mło-

dość jest piękna”, pisze 17-letnia

dziewczyna z technikum. Uczeń III

klasy technikum przewiduje, Ŝe na sta-

rość: „będę brzydki, kulawy, ślepy”,

a jego trzej koledzy z tej samej szkoły

piszą:

„postawię

sobie

pomnik”,

„umrę”, „poproszę najbliŜszych o

kremację”.

Wychowanie i profilaktyka

Aspekty 3(40)/2008

strona 13

Przeprowadzone badania pozwoli-

ły na poznanie opinii nastoletniej mło-

dzieŜy na temat stosunku do osób star-

szych. Takich pytań młodzieŜ nie sta-

wia sobie na co dzień. W obecnych

czasach często trudno dociec, kim są

starzy ludzie dla tych, którzy dopiero

wchodzą w dorosłość. Czy są to sklero-

tycy, stare próchna, czy teŜ kochani

staruszkowie, których cenimy, podzi-

wiamy. Odpowiedzi na pytania odno-

szące się do przyszłej starości dzisiej-

szych nastolatków, skłoniły do reflek-

sji. Wszechobecny stereotyp starości

przesiąknięty cierpieniem, skazaniem

na dobrą wolę nie zawsze pozytywnie

nastawionej rodziny i środowiska, w

wypowiedziach

badanej

młodzieŜy

nieco się rozjaśnił. Optymistycznie na-

straja wiele ciepłych słów o ludziach

starszych, podziw dla ich Ŝyciowej mą-

drości.

MłodzieŜ szkół ponadgimnazjal-

nych skupiona na nauce, zdobywaniu

kwalifikacji zawodowych, przyjaźniach

i pierwszych miłościach, nie Ŝyje w

oderwaniu od ludzi w podeszłym wie-

ku. Właściwe młodzieńczemu wiekowi

zapatrywania na Ŝycie, nie skłaniają do

rozmyślań o przyszłej starości. Dały

temu wyraz wypowiedzi grupy badanej

młodzieŜy. Pojawił się jednak obraz

relacji nastolatek – człowiek stary.

Młodzi ludzie zaprezentowali swoje

postawy, odczucia, pragnienia.

Analiza wypowiedzi uczniów na-

suwa wniosek, iŜ kontakty młodzieŜy

ze starszymi ludźmi są zbyt rzadkie,

luźne, nie wynikają z potrzeby obu

stron. Niepokojące jest, Ŝe większość

młodych chłopców broni się przed tymi

kontaktami, ogranicza je – jest to po-

stawa dominująca w grupie badanych

w wieku 18 i 19 lat. W wypowiedziach

chłopcy sugerują, iŜ wynika to z za-

chowania osób starszych, które są do

nich nastawione nieprzychylnie. Uwi-

daczniają się jednak teŜ jaskrawe prze-

jawy nietolerancji ze strony młodzieŜy,

którą draŜnią przyzwyczajenia, a nawet

ubiór starszych ludzi. Nasuwa się przy-

puszczenie, iŜ podłoŜem takiej sytuacji

jest pewna izolacja i odcinanie się mło-

dych od starszych. „Często stwierdza

się istnienie konfliktów, którym moŜna

by zapobiec, gdyby ze strony otoczenia

istniało zrozumienie potrzeb psychicz-

nych człowieka starego. Mogłoby to

wpłynąć na większą wyrozumiałość dla

jego trudności, a takŜe wad, nasilonych

być moŜe z powodu dolegliwości

związanych z sytuacją zdrowotną

i społeczną.” (Dąbrowski 1985)

Zdecydowanie ostrzejsze oceny

na temat osób starszych formułują

uczniowie technikum, niŜ ich koledzy z

liceów ogólnokształcących.

Wśród dziewcząt nie uwidoczniło

się tak duŜe zróŜnicowanie poglądów

w powiązaniu z kierunkiem kształce-

nia. Wystąpiła jednak pewna zaleŜność

Wychowanie i profilaktyka

Aspekty 3(40)/2008

strona 14

pomiędzy

miejscem

zamieszkania

dziewcząt, a ich sądami o starszym po-

koleniu. Nastolatki zamieszkałe na wsi

wskazują na silną więź uczuciową z

osobami w starszym wieku. Ich słowa

o starości są przesycone ciepłem, zro-

zumieniem, empatią. Daje się zaobser-

wować, iŜ starsi ludzie są osobami zna-

czącymi w ich Ŝyciu.

Mimo dominacji rodziny nuklear-

nej,  młodzi  ludzie  (zarówno  chłopcy,
jak  i  dziewczęta)  tęsknią  za  rodziną
wielopokoleniową,  a  swoją  starość
chcą przeŜyć w otoczeniu dzieci i wnu-
ków. Obecni uczniowie chcą czerpać z
mądrości  i  doświadczenia  starszych,
ale bolą teŜ ich opinie nestorów o mło-
dzieŜy,  którą  ocenia  się  jako  niewy-
chowaną, wulgarną, przepełnioną agre-
sją  i  konsumpcjonizmem.  Jest  to  nie-
bezpieczne  gdyŜ  „…bardzo  łatwo  jest
sprowokować  pojawienie  się  barier
między róŜnymi wiekowo grupami. To
przywołuje  problem  ageizmu  (czyli
irracjonalnego  uprzedzenia  w  stosunku
do ludzi starszych i/lub późnej dorosło-
ś

ci). (Stuart-Hamilton 2006)

Niepokojącym jest fakt, iŜ duŜa

grupa młodzieŜy (dziewczęta, jak i
chłopcy) bardzo pesymistycznie wy-
powiada się o swojej przyszłej starości.

Jest  jednak  część  wypowiedzi  kreują-
cych  przyszłą  starość  w  jasnych  bar-
wach i jednocześnie krytykujących po-
stawy, które widzą obecnie u starszych
ludzi.  Dzisiejsi  nastolatkowie  nie  chcą
być  zgorzkniali,  narzekający,  oczeku-
jący śmierci. Chcą zmienić obraz staro-
ś

ci i wielką rolą rodziców, wychowaw-

ców i samych osób starych jest, aby im
w  tym  pomóc.  To  trudne  zadanie  ma
szansę  powodzenia.  Punktem  wyjścia
moŜe  być  wypowiedź  osiemnastolatka,
który  w  ludziach  starych  ceni:  „to,  Ŝe
moŜna  z  nimi  porozmawiać”.  Skorzy-
stajmy  z  tej  zachęty  i  rozmawiajmy,
dyskutujmy,  spierajmy  się,  byle  tylko
nie zerwać cienkiej nitki relacji między
starym a młodym pokoleniem.

Literatura:

Dąbrowski K.,[red.]: Zdrowie psychiczne.
Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Na-
ukowe, (1985)

Dyczewski  L.:  Ludzie  starzy  i  starość  w  spo-
łeczeństwie  i  kulturze.  Lublin:  Redakcja  Wy-
dawnictw  Katolickiego  Uniwersytetu  Lubel-
skiego, (1994),

Rembowski J.: Psychologiczne problemy sta-
rzenia się. Warszawa: Państwowe Wydawnic-
two Naukowe, (1984),

Stuart-Hamilton I.: Psychologia starzenia się.
Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo, (2006),

Anna Karpowicz

– konsultant ds. edukacji przyrodniczej

Referat wygłoszony na konferencji pod tytułem
„Kształcenie integracyjne: postulaty i rzeczywistość”,
która odbyła się 4-5 czerwca 2008r.
w Zespole Szkół Technicznych i Ogólnokształcących
z Oddziałami Integracyjnymi im. Stanisława Staszica w Białymstoku

Wokół dydaktyki

Aspekty 3 (41)/2008

strona 15

Kształcenie integracyjne jako etap na dro-

dze

do edukacji włączającej

Integracyjny system kształce-

nia  i  wychowania  polega  na  maksy-
malnym  włączeniu  dzieci  i  młodzieŜy
niepełnosprawnej  do  szkól  ogólnodo-
stępnych  i  placówek  oświatowych,
umoŜliwiając im - w miarę moŜliwości
– wzrastanie w gronie rówieśników.

Praca w klasach integracyjnych

jest  dla  nauczycieli  nowym  wyzwa-
niem  do  wypracowania  modelu  współ-
pracy,  doskonalenia  umiejętności  ko-
munikacyjnych  oraz  kształtowania  po-
stawy  otwartej  na  zmiany.  Kształcenie
integracyjne,  jako  etap  na  drodze  do
edukacji  włączającej,  wymaga  od  na-
uczycieli  wielkiej  gotowości  do  usta-
wicznego  dokształcania,  zindywiduali-
zowania pracy na lekcji i umoŜliwienia
zaangaŜowania  kaŜdego  dziecka  oraz
wykorzystywania,  modyfikowania  i
tworzenia  coraz  ciekawszych  rozwią-
zań metodycznych. Programy i metody
nauczania  muszą  być  na  tyle  elastycz-
ne,  aby  obejmowały  róŜnorodność
moŜliwości  i  potrzeb  ucznia  zgodnie  z
ideą, iŜ kaŜde dziecko jest równopraw-
nym członkiem społeczności klasowej i
szkolnej.

Edukacja włączająca – jej cele, ocze-
kiwania i rezultaty.

Włączenie pojedynczych dzieci

do środowiska szkolnego, podobnie jak

integracja, jest pewnym procesem, któ-
ry  wymaga  między  innymi:  zmian  po-
staw,  nastawień,  przekonań  dyrekcji,
nauczycieli, innych pracowników szko-
ły, samorządów, niekiedy rodziców,  co
do miejsca kształcenia i formy pomocy
na  rzecz  dzieci  niepełnosprawnych.
Proces  ten  wymaga  równieŜ  poszerze-
nia  wiedzy  i  rozwijania  umiejętności
współpracy.

Jak podają statystyki MEN około

68 tys. dzieci niepełnosprawnych uczy
się w szkołach ogólnodostępnych(dane
uzyskane z SIO)

Edukacja włączająca – czym jest
dla:

•

dziecka niepełnosprawnego

Jest moŜliwością bycia, kształ-

cenia, wychowania w lokalnej „swojej”
szkole ogólnodostępnej tam, gdzie
uczy się jego siostra, brat, rówieśnicy z
sąsiedztwa.

•

szkół ogólnodostępnych

Jest nowym, powaŜnym wyzwa-

niem, zaproszeniem do rozwoju, po-
głębieniem refleksji nad kształtem i
funkcjonowaniem całej szkoły.

•

nauczyciela

Zaproszeniem do osobistego i

zawodowego rozwoju. Konfrontuje

Wokół dydaktyki

Aspekty 3 (41)/2008

strona 16

jego  postawy  i  nastawienia  do  osób
niepełnosprawnych,    a  właściwie  do
konkretnego  ucznia,  testuje  jego  goto-
wość do zmian, zachęca do współpracy
z innymi w szkole i poza nią.

•

dzieci pełnosprawnych i ich ro-
dziców

Okazją do uczenia się „normal-

ności”  –  bo  dzieci  niepełnosprawne  są
w naszym otoczeniu  i mamy się uczyć
relacji  z  nimi,  mądrze  udzielać  pomo-
cy,  wspierać  a  nie  wyręczać,  odczyty-
wać  mądrze  ich  potrzeby,  tłumaczyć
trudniejsze  rzeczy,  zachęcać do  współ-
pracy,  zatrzymać  się  nad  innością  dru-
giego człowieka.

Pełnosprawni uczniowie uczęsz-

czający  do  klas  integracyjnych  i
uczniowie  szkoły,  w  której  takie  klasy
istnieją,  mają  okazję  do:  przyzwycza-
jenia  się  do  zróŜnicowanego  obrazu
społeczeństwa,  uczenia  się  tolerancji
wobec  niepełnosprawności,  doświad-
czenia,  Ŝe  obok  siebie  mogą  funkcjo-
nować grupy osób o róŜnych moŜliwo-
ś

ciach oraz ograniczeniach. Dzieci peł-

nosprawne,  obcując  z  dziećmi  niepeł-
nosprawnymi,  uczą  się,  Ŝe  wysiłek  w
pokonywaniu  własnych  słabości  i  nie-
doskonałości  przynosi    efekty,  a  kon-
frontacja taka jest dla nich wyzwaniem
do  pracy  w  zwalczaniu  własnych  trud-
ności.

Edukacja włączająca - czym jest dla
rodziców dzieci niepełnosprawnych?

Jest nauką Ŝycia z niepełno-

sprawnością swojego dziecka, przyję-

cie  z  godnością  tego,  czego  nie  moŜna
zmienić  –  jego  niepełnosprawności.
MoŜliwością  wpływania,  zmieniania
bliŜszego  i  dalszego  środowiska,  by
łatwiej było mu Ŝyć.

Kształcenie i wychowanie po-

winno  przybierać  formę  integracji
funkcjonalnej  poprzez  stałe  utrzymy-
wanie  kontaktów  dzieci  niepełno-
sprawnych ze zdrowymi rówieśnikami,
przeŜywanie  takich  samych  sytuacji
oraz aktywny udział w Ŝyciu klasy, ze-
społu, szkoły.

Zespoły klasowe powinny po-

wstawać  zgodnie  z  koncepcją  pełnej
integracji  z  dziećmi  zdrowymi,  co
umoŜliwia wspólna nauka dzieci o róŜ-
nych dysfunkcjach rozwojowych oraz o
róŜnych  moŜliwościach  intelektual-
nych, emocjonalnych  i ruchowych.

Wprowadzenie w szkole masowej

systemu  integracyjnego  wymaga  wielu
zabiegów  uwzględniających  indywidu-
alne potrzeby kaŜdego dziecka tj: orga-
nizacyjnych,  technicznych,  dydaktycz-
nych, opiekuńczych, socjalnych.

Rząd Hiszpanii współpracując z

UNESCO  w  dniach  7-10  czerwca
1994r.zorganizował  konferencję,  która
zgromadziła wyŜszych urzędników od-
powiedzialnych  za  edukację,  przedsta-
wicieli władz, polityki i specjalistów, a
takŜe  przedstawicieli  ONZ,  międzyna-
rodowych  organizacji  rządowych.  Na
konferencji  przyjęto  Deklarację  z  Sa-
lamanki  w  sprawie  Zasad,  Polityki  i
Praktyk  w  zakresie  Specjalnych  Po-

Wokół dydaktyki

Aspekty 3 (41)/2008

strona 17

trzeb  Edukacyjnych  oraz  Wytyczne  do
Działań  w  realizacji  Edukacji  dla
Wszystkich.  Jej  credo  brzmi:  „Szkoły
integracyjne winny uznać i odpowiadać
na  zróŜnicowane  potrzeby  uczniów,
przyjmując  róŜne  style  uczenia  i  za-
pewnić  kaŜdemu  wykształcenie  dzięki
właściwym  programom,  przygotowa-
niu organizacyjnemu i strategiom ucze-
nia się.”

Rząd  Polski  opracował  NARODOWY
PLAN DZIAŁAŃ NA RZECZ DZIECI
2004-2012  „POLSKA  DLA  DZIECI”
ze szczególnym uwzględnieniem dzieci
o  specjalnych  potrzebach  edukacyj-
nych. Zawiera on między innymi reali-
zacje zadań polegających na:

•

opracowaniu  systemu  przygotowań
nauczycieli  poprzez  wdroŜenie  pro-
gramów   edukacyjnych dla studen-
tów  studiów  przedmiotowych  do
nauczania uczniów;

•

upowszechnieniu szkoły otwartej,
dobrze zintegrowanej w systemie
ś

wiadczeń usług w środowisku lo-

kalnym  poprzez  propagowanie  mo-
delu  szkoły  wspierającej  rozwój
wszystkich  uczniów  niezaleŜnie  od
doświadczanych  przez  nich  trudno-
ś

ci i róŜnic;

•

wzroście  powszechnej  dostępności
do  przedszkoli  i  oddziałów  przed-
szkolnych    w  szkołach  podstawo-
wych  oraz  rocznego  przygotowania
przedszkolnego

dla

wszystkich

dzieci;

•

przeprowadzeniu

obowiązkowego

przeszkolenia  nauczycieli  wspo-
magających  nauczanie  w  klasach
integracyjnych  i  ogólnodostęp-
nych

zakresie

kształcenia

uczniów;

•

stworzeniu systemu usług wspiera-

jących proces edukacji.

Wiemy, pamiętamy i rozumiemy,

e: nie ma szczęśliwych społeczeństw

bez szczęśliwych dzieci.

Jesteśmy przekonani, iŜ:

•

kaŜde dziecko ma fundamentalne

prawo  do  nauki  i  naleŜy  dać  mu
szansę  osiągnięcia  i  utrzymania
odpowiedniego  poziomu  kształce-
nia,

•

kaŜde  dziecko  ma  indywidualne
cechy  charakterystyczne,  zaintere-
sowania,  zdolności  i  potrzeby  w
zakresie nauczania;

•

systemy oświaty powinny być two-
rzone,  a  programy  edukacyjne
wdraŜane  z  uwzględnieniem  duŜe-
go zróŜnicowania tych cech charak-
terystycznych i potrzeb;

•

dzieci posiadające szczególne po-

trzeby  edukacyjne  muszą  mieć  do-
stęp  do  zwykłych  szkół,  które  po-
winny  przyjąć  je      w  ramach  pro-
wadzenia  nauczania  stawiającego
dziecko w centrum zainteresowania
i  mogącego  zaspokoić  jego  potrze-
by.

Zwykłe szkoły o tak otwartej

orientacji są najskuteczniejszym środ-

Wokół dydaktyki

Aspekty 3 (41)/2008

strona 18

kiem zwalczania dyskryminacji, two-
rzenia przyjaznych społeczności, bu-
dowania otwartego społeczeństwa,

wprowadzania  w  Ŝycie  edukacji  dla
wszystkich,  zapewnienia  odpowiednie-
go  wykształcenia  większości  dzieci,
poprawienia  skuteczności  i  efektywno-
ś

ci całego systemu oświaty.

RóŜnice nie muszą dzielić! Po-

winniśmy teraz stawić czoła wyzwaniu
i  przystąpić  do  działania,  aby  zapew-
nić,  Ŝe  Edukacja  dla  Wszystkich  w
istocie  oznacza  DLA  KAśDEGO,
szczególnie  dla  najsłabszych  i  będą-
cych w największej potrzebie.

Przyszłość będzie kształtowana

naszymi wartościami, myślami i dzia-
łaniami.

Nasz sukces w nadchodzących

latach  będzie  uzaleŜniony  od  tego,  co
robimy,  ale  w  duŜo  większym  stopniu
od  tego,  co  osiągamy,  pamiętając  Ŝe:
kształcenie  integracyjne  jest  jednym  z
etapów  na  drodze  do  edukacji  włącza-
jącej!

Literatura:

A.Hulek, Integracyjny system kształcenia i
wychowania [w:] Pedagogika rewalidacyjna,
praca zbior., PWN, Warszawa 1977, s. 492

J.  Głodkowska  ,  Wizerunek  osoby  z  upośl-
dzeniem umysłowym na początku XXI wieku
w  refleksji  pedagoga  specjalnego.  Rocznik
Pedagogiki  Specjalnej  Nr  12/13.  APS,  War-
szawa 2002

J. Bogucka, Edukacja włączająca. CMPPP,

Warszawa 2006

Z Ŝycia szkół i placówek oświatowych

Aspekty 3(41)/2008

strona 19

Zespół badawczy ZSZ Nr 6
pod kierunkiem Aliny Palczewskiej

Postawy młodzieŜy białostocczyzny

wobec innych narodów i religii

na przykładzie uczniów Zespołu Szkół Zawodowych Nr 6

w Białymstoku

BIAŁOSTOCCZYZNA

TERENEM

WPŁYWÓW NARODÓW I KULTUR

Białostocczyzna ze względu

na swoje połoŜenie geograficzne i

historyczne

uwarunkowania

jest

miejscem szczególnym, niezwykle

ciekawym pod względem kulturo-

wym. Ludność zamieszkująca te te-

reny jest zróŜnicowana narodowo-

ciowo. Zlokalizowanie obok siebie

róŜnorodnych grup etnicznych po-

woduje niewątpliwie ścieranie się

róŜnorodnych dąŜeń, które mogą być

antagonistyczne. Rodzaj i eskalacja

tych dąŜeń jest obrazem międzyet-

nicznego współŜycia mieszkańców.

Pojęcie międzyetnicznego współŜy-

cia zawiera „ (...) całokształt wytwo-

rzonych i utrzymujących się stosun-

ków społecznych i wzajemnych od-

działywań, zarówno między po-

szczególnymi przedstawicielami, jak

i grupami etnicznymi jako całościa-

mi.” (Sadowski 1992)

Ze względu na rodzaj więzi wy-

tworzonej i utrzymującej się między

grupami, współŜycie międzyetniczne

moŜe cechować przyjaźń i współ-

działanie lub rywalizacja, antagoni-

zmy, dąŜenie do izolacji. Wzajemne

oddziaływania grup etnicznych mo-

gą ewoluować od partnerstwa do

dominacji i podporządkowania jed-

nej ze stron.

Region białostocki to miejsce

występowania wielu typów stosun-

ków międzyetnicznych, których pod-

łoŜe jest uwarunkowane historycz-

nie. Jest to przedmiot badań socjolo-

gicznych, których efekty słuŜą okre-

leniu najbardziej poŜądanych form

międzyetnicznego współŜycia, ko-

rzystnych zarówno dla

grup więk-

szościowych, jak i mniejszościo-

wych.

Z Ŝycia szkół i placówek oświatowych

Aspekty 3(41)/2008

strona 20

MŁODZIEś ZESPOŁU SZKÓŁ ZA-

WODOWYCH NR 6

W BIAŁYMSTOKU

MłodzieŜ Zespołu Szkół Zawo-

dowych Nr 6 w Białymstoku jest

grupą społeczną, która odgrywa

waŜną rolę w naszym regionie.

Uczniowie tej szkoły, młode pokole-

nie wchodzące w dorosłe Ŝycie, sta-

nowi przedmiot zainteresowania -

ale teŜ i troski - zarówno rodziców,

nauczycieli, jak teŜ osób, które mają

na uwadze rozwój naszego regionu i

przyszłość jego mieszkańców.

Nasza szkoła jest usytuowana w

specyficznym regionie. Białostoc-

czyzna to niewątpliwie ciekawe,

szczególne miejsce. Wynika to mię-

dzy innymi z połoŜenia geograficz-

nego, jak teŜ dziedzictwa kulturowe-

go. Nasz region wyróŜnia się na tle

kraju przede wszystkim składem na-

rodowościowym mieszkańców. Za-

mieszkują tu Polacy, Białorusini,

Ukraińcy, Litwini, Rosjanie, Tata-

rzy. Fakt ten wywiera niewątpliwie

wpływ na charakter kontaktów spo-

łecznych. „Współcześnie świado-

mość przynaleŜności terytorialnej,

wiadomość pochodzenia, wywodze-

nia się, wyznacza regiony i stąd re-

gionalne zbiorowości mają w więk-

szym lub mniejszym stopniu poczucie

swojej odrębności.” (Nikitorowicz

1992) Funkcjonowanie róŜnych grup

etnicznych na terenie Białostocczy-

zny, (ich wzajemne relacje) oddzia-

ływuje na charakter socjalizacji mło-

dzieŜy. Właśnie młodzieŜ naszej

szkoły, reprezentanci młodego poko-

lenia jest szczególnie interesującą

grupą społeczną.

Proces kształcenia i wychowania

młodzieŜy

jest

uzaleŜniony

wpływów środowiskowych i współ-

pracy z tym środowiskiem. WaŜną

rolę odgrywa tu kwestia dziedzictwa

kulturowego. „Wychowanie to spo-

sób, w jaki dzieci budują sobie świa-

ty kulturowe, oraz sposób, w jaki

współzawodniczące ze sobą tradycje

róŜnorodnych etnicznych grup spo-

łecznych wpływają na ten proces.

(...) Zaakceptowanie lub odrzucenie

przez dziecko swego dziedzictwa et-

niczno- kulturowego w znacznym

stopniu zaleŜy od roli, jaką w społe-

czeństwie

pluralistycznym

pełni

szkoła.”(Smolicz 1990)

Okres nauki w szkole ponadgim-

nazjalnej to najbardziej intensywny

okres rozwoju społecznego, kształ-

towania się postaw moralnych, ide-

owych, interpersonalnych oraz intra-

personalnych. Szkoła jako instytucja

dydaktyczno-wychowawcza

pełni

szczególną rolę w zakresie socjaliza-

cji młodego pokolenia. MłodzieŜ

trafiająca do naszej szkoły w wieku

szesnastu lat to osoby w pewnym

stopniu juŜ ukształtowane przez śro-

dowisko macierzyste. Rolą szkoły

nie jest zmiana ukształtowanej kultu-

Z Ŝycia szkół i placówek oświatowych

Aspekty 3(41)/2008

strona 21

ry młodego człowieka. Szkoła ma w

tej mierze ograniczone działania.

Trzeba mieć jednak na uwadze, Ŝe

kształtowanie

społeczno-moralnej

sylwetki młodego obywatela odbywa

się przede wszystkim przez jego

udział w Ŝyciu szkolnym oraz naj-

bliŜszego środowiska. Ten rodzaj

aktywności jest naturalną drogą

uspołecznienia,

wchodzenia

skomplikowane realia społeczne.

Zespół

Szkół

Zawodowych

Nr 6 gromadzi młodzieŜ zamieszkałą

w Białymstoku oraz z miejscowości

nieraz bardzo odległych, leŜących w

obrębie województwa podlaskiego.

Reprezentuje ona przekrój społe-

czeństwa Białostocczyzny. Ucznio-

wie pochodzą z bardzo róŜnych ro-

dzin, często niewydolnych wycho-

wawczo, co stanowi duŜe wyzwanie

dla pedagogów w zakresie kompen-

sowania róŜnorodnych braków natu-

wychowawczej.

Społeczność

szkolna jest zróŜnicowana pod

względem wyznawanej religii i od-

zwierciedla strukturę mieszkańców

Białostocczyzny.

OBIEKT I METODOLOGIA BADAŃ

Informacje do pracy o postawach

młodzieŜy

zostały

zebrane

w Zespole Szkół Zawodowych Nr 6

w Białymstoku.

Historia szkoły sięga roku 1974,

kiedy to powołano Zasadniczą Szko-

łę

Zawodową

dla

Pracujących

Przedsiębiorstwa Instalacji Przemy-

słowych „Instal” w Białymstoku. W

1979 roku zmieniono nazwę szkoły

na Zasadniczą Szkołę Zawodową im.

Janka Krasickiego Przedsiębiorstwa

Instalacji Przemysłowych „Instal” w

Białymstoku. W następnych latach

placówka przechodziła szereg reor-

ganizacji i przekształceń, a w 1993

przejęło ją Kuratorium Oświaty w

Białymstoku. Nazwę szkoły zmie-

niono na Zespół Szkół Zawodowych

Nr 6 w Białymstoku. Obecnie ZSZ

Nr 6 tworzą: Zasadnicza Szkoła Za-

wodowa, Technikum Zawodowe na

podbudowie gimnazjum i Liceum

Profilowane na podbudowie gimna-

zjum.

CEL, PRZEDMIOT I METODY BADAŃ

Celem przeprowadzenia badań

było poznanie postaw młodzieŜy

wobec innych religii i narodowości.

Przedmiotem badań była młodzieŜ

ZSZ Nr 6 w Białymstoku.

Metoda badań.

W celu zebrania informacji na

powyŜszy temat przeprowadzono

wywiady kwestionariuszowe wśród

uczniów ZSZ Nr 6 w Białymstoku,

z wykorzystaniem sporządzonej an-

kiety składającej się z 18 pytań oraz

metryczki.

Czas przeprowadzenia wywiadów:

marzec, kwiecień 2008 r.

Liczba respondentów:176.

Z Ŝycia szkół i placówek oświatowych

Aspekty 3(41)/2008

strona 22

Przeprowadzanie badań prze-

biegało sprawnie, bez zakłóceń. Po-

wołano w tym celu zespół badawczy

w składzie: trzech uczniów i nauczy-

ciel. Respondenci, po wyjaśnieniu

im celu badań i sposobu wykorzy-

stania danych, chętnie udzielali od-

powiedzi na pytania zawarte w an-

kiecie. Uczniowie wypełniali ankiety

samodzielnie, w obecności przed-

stawiciela zespołu badawczego. W

niektórych przypadkach wyjaśniano

poszczególnym uczniom niezrozu-

miałe dla nich pytania, pojęcia.

Badani uczniowie przejawiali

duŜe zainteresowanie badanym pro-

blemem, zwłaszcza kwestią przyna-

leŜności narodowej. MłodzieŜ zgło-

siła chęć zapoznania się z wynikami

przeprowadzanych z ich udziałem

badań.

CHARAKTERYSTYKA GRUPY

BADAWCZEJ

Skład grupy badawczej pod

względem płci, wieku, miejsca za-

mieszkania.

W badaniach wzięło udział 176

osób. 28% respondentów stanowiły

dziewczęta.

ZróŜnicowanie

badanych

pod

względem wieku:

•

od 15 do 17 lat – 21% badanych

•

od 17 do 19 lat – 63% badanych

•

od 19 do 21 lat – 16% badanych.

ZróŜnicowanie

badanych

pod

względem miejsca zamieszkania:

•

72% badanych mieszka w mie-

cie

•

28% badanych mieszka na wsi.

POSTAWY UCZNIÓW WOBEC

INYCH NARODÓW I KULTUR

Postawa jednostki wobec wła-

snego i innych narodów jest elemen-

tem toŜsamości narodowej człowie-

ka. Zbadanie stopnia przychylności i

niechęci uczniów do róŜnych naro-

dów stanowiło jeden z przedmiotów

zainteresowania w tych badaniach.

Respondenci określali swój sto-

sunek do Polaków, Niemców, Ro-
sjan, Amerykanów, Anglików i Bia-
łorusinów.

80% badanej młodzieŜy uwaŜa,

e w jednym kraju mogą Ŝyć zgod-

nie  ludzie  wyznający  róŜne  religie.
Wskaźnik  ten  jest  najwyŜszy  wśród
uczniów  liceum  profilowanego  –
82,6%,  podczas  gdy  wśród  uczniów
technikum  wynosi  on  78,5%,  a
wśród  uczniów  zasadniczej  szkoły
zawodowej 69,3%. Kryterium, jakim
jest  miejsce  zamieszkania  i  wyzna-
wana  religia,  jest  w  tym  przypadku
mało istotne.

75,6%

badanej

młodzieŜy

stwierdziło, Ŝe w jednym kraju moŜ-
liwe  jest  zgodne  współŜycie  ludzi
naleŜących  do  róŜnych  narodów.
Taki pogląd najczęściej prezentowali
uczniowie  liceum  profilowanego  -
81,2%,  a  w  mniejszym  stopniu
uczniowie  technikum  –  72,1%,  oraz
zasadniczej  szkoły  zawodowej  -
69,3%. W tej kwestii nie uwidacznia

Z Ŝycia szkół i placówek oświatowych

Aspekty 3(41)/2008

strona 23

się wyraźne zróŜnicowanie badanych
ze względu na miejsce zamieszkania.
Zarówno  w  przypadku  młodzieŜy
zamieszkałej na wsi, jak i w mieście,
liczba  odpowiedzi  wskazujących  na
moŜliwość  koegzystencji  róŜnych

narodowości na jednym terenie
oscyluje około 80%.

Postawy młodzieŜy wobec in-

nych narodów zilustruje poniŜsza
tabela.

Tabela nr1

Stosunek młodzieŜy do poszczególnych narodowości N = 176

Postawa

Narodowość

pozytywna

w tym kato-

licy i prawo-

sławni

obojętna

w tym katoli-

cy i prawo-

sławni

negatywna

w tym katoli-

cy i prawo-

sławni

K 87,4%

K 5 osób

K 3 osoby

Polacy

88,6%

P 96%

3,4%

P 1 osoba

1,7%

P ----------

K 39,7%

K 31,8%

K 19,9%

Niemcy

39,8%

P 40%

32,4%

P 36%

23,9%

P 20 %

K 26,5%

K 42,4%

K 23,2%

Rosjanie

29%

P 44%

42%

P 40%

22,2%

P 16%

K 43,7%

K 37%

K 11,3%

Amerykanie

44,9%

P 52%

36,4%

P 32%

11,4%

P12%

K 41,7%

K 39,7%

K 11,3%

Anglicy

41,5%

P 40%

39,8%

P 40%

11,4%

P 12%

K 25,2%

K 40,4%

K 23,8%

Białorusini

28,4%

P 48%

38,6%

P 28%

23,9%

P 24%

K – katolicy, P – prawosławni

NajwyŜej młodzieŜ ocenia Po-

laków  -  tylko  1,7%  odpowiedzi  o
charakterze  negatywnym.  Najbar-
dziej  negatywną  postawę  uczniowie
przejawiali wobec Niemców i Biało-
rusinów  (23,9%  odpowiedzi)  oraz
Rosjan (22,2%).

Postawa młodzieŜy wobec Ro-

sjan jest zróŜnicowana. Uczniowie
prawosławni częściej przejawiali
stosunek

pozytywny

44%,

niŜ

uczniowie wyznania katolickiego-

26,5%.  Postawa  negatywna  wobec
Rosjan  wśród  młodzieŜy  katolickiej
kształtowała się na poziomie 23,2%,
a  wśród  młodzieŜy  prawosławnej
16%.

Wobec Białorusinów uczniowie

prawosławni częściej ustosunkowy-
wali się pozytywnie- 48% badanych,
niŜ uczniowie wyznania katolickiego
- 25,2%.

Wysoką pozycję w ocenach ba-

danych uczniów zajmują Ameryka-

Z Ŝycia szkół i placówek oświatowych

Aspekty 3(41)/2008

strona 24

nie  i  Anglicy  –  powyŜej  40%  pozy-
tywnych  opinii,  bez  wyraźnego
zróŜnicowania  na  wyznawaną  reli-
gię.

Odzwierciedleniem

postawy

młodych  ludzi  wobec  innych  naro-
dów  jest  wybór  kraju,  w  którym
chcieliby  zamieszkać.  Prawie  37%
badanych chciałoby mieszkać w Pol-
sce.  Uzasadniając  wybór  uczniowie
podkreślali  swój  patriotyzm,  przy-
wiązanie  do  kraju.  Powtarzały  się
wypowiedzi:  „kocham  ten  kraj”,
„jest mi tu dobrze”, „tu mieszka mo-
ja rodzina”, „Ŝyje się tu dobrze, spo-
kojnie”.
29%  badanych  wybrałoby  jeden  z
krajów  zachodnich,  najwięcej  osób
wskazało na USA i Wielką Brytanię.
8,5%  uczniów  wybrałoby  inne  kraje
np. afrykańskie, azjatyckie. W bada-
nej grupie nie było osób, które chcia-
łyby  mieszkać  w  krajach  Europy
Wschodniej.

23%

badanych

uczniów nie dokonało wyboru kraju
jako ewentualnego miejsca zamiesz-
kania.

Polskę najczęściej wybierała

młodzieŜ ucząca się w technikum
(45,7% uczniów technikum). W Pol-
sce chciałoby

mieszkać więcej

uczniów wyznania prawosławnego -
48%, niŜ uczniów wyznania katolic-
kiego - 35,8%.

KRYTERIA

PRZYNALEśNOŚCI

ETNICZNEJ

IDENTYFIKACJA RELIGIJNA

Białostocczyzna naleŜy do re-

gionów  zróŜnicowanych  pod  wzglę-
dem  religijno-wyznaniowym.  Obok
katolików  zamieszkuje  tu  ludność
innych  wyznań,  przede  wszystkim
wyznawcy  prawosławia.  Religia sta-
nowi  istotny  czynnik  identyfikacji
etnicznej.

Wśród badanej młodzieŜy 85%

podało, iŜ wyznaje religię rzymsko-
katolicką, a 14% to wyznawcy pra-
wosławia.

POCZUCIE

PRZYNALEśNOŚCI

ETNICZNEJ

Poczucie przynaleŜności et-

nicznej zawiera w sobie indywidual-
ną identyfikację z danym narodem i
jego kulturą.

Badanej młodzieŜy zadano py-

tanie:  „Jakiego  narodu  jesteś  człon-
kiem  w  swoim  głębokim  wewnętrz-
nym  przekonaniu?”.  88%  odpowie-
dzi  brzmiała:  „jestem  Polakiem”.
Niektórzy

uczniowie

podkreślali

swoją  odpowiedź  wykrzyknikiem
lub  dopisując  słowa:  „jestem  Pola-
kiem  w  100  procentach”,  „jestem
Polakiem – zdecydowanie!”, „jestem
Polakiem, Polska to moja ojczyzna”.

Dwóch respondentów podało,

iŜ są Białorusinami, a jedna osoba
(uczeń technikum) określiła siebie
jako Słowianina. 5,1% (9 osób) spo-

Z Ŝycia szkół i placówek oświatowych

Aspekty 3(41)/2008

strona 25

ród badanych nie udzieliło odpo-

wiedzi na to pytanie.

Badana młodzieŜ udzielała teŜ

odpowiedzi  na  pytanie:  „Czy  jesteś
dumny  z  przynaleŜności  do  swego
narodu?”.  88,6%  respondentów  wy-
powiedziało  się  twierdząco.  Odpo-
wiedzi  negatywnych  udzieliło  8%
(14 osób), a 2,8% (5 osób) nie udzie-
liło odpowiedzi na to pytanie.

MłodzieŜ

Białostocczyzny

otwarcie  mówi  o  swoim  patrioty-
zmie i uczuciu dumy wobec swojego
narodu,  co  na  tle  badań  ogólnopol-
skich  jest  pozytywnym  wyróŜnie-
niem.  Badania  A.  Chochołowskiej-
Maślanki  (Katedra  Amerykanistyki
Uniwersytetu

Jagiellońskiego)

2003 roku, przeprowadzone na gru-
pie nastolatków z całej Polski poka-
zują, iŜ tylko 75% młodych ludzi jest
dumnych z bycia Polakami.

RELIGIA I NARODOWOŚĆ W śY-

CIU MŁODZIEśY POGRANICZA

WYZNANIE, NARODOWOŚĆ A WIĘŹ

SPOŁECZNA MŁODZIEśY

Zasięg więzi społecznej jedno-

stek ustala się  w  związku  z  róŜnymi
kryteriami podziałów między ludźmi
i  róŜnymi  płaszczyznami  Ŝycia.  We-
dług  E.  Nowickiej  „(...)  podziały
wyznaniowe  są  dla  współczesnych
Polaków  stosunkowo  mniej  waŜne  w
zestawieniu  na  przykład  z  podziała-
mi  narodowymi,  etnicznymi  lub  ra-
sowymi.” (Nowicka 1991)

Problem ten podjęto równieŜ w

przedstawianych  tu  badaniach.  Mło-
dzieŜ  przedstawiła swoje poglądy na
temat  sąsiedztwa,  przyjaźni,  więzi
rodzinnych  z  osobami  innego  wy-
znania. Najwięcej badanych – 45,5%
twierdzi,    Ŝe  nie  ma  nic  przeciwko
temu,  aby  osoba  innego  wyznania
lub  innej  narodowości  była  ich  są-
siadem,  przyjacielem  lub  członkiem
rodziny. Jednak duŜa grupa młodzie-
Ŝ

y – 36,4% nie chciałaby mieć przy-

jaciół,  sąsiadów,  członków  rodziny
innego  wyznania  lub  narodowości.
Kwestia  ta  jest  obojętna  dla  14,2%
respondentów.    MłodzieŜ  wyraŜała
równieŜ swoje zdanie w kwestii, czy
stałe  sympatie  naleŜy  dobierać  zaw-
sze  spośród  osób  swojej  religii,  na-
rodowości.  Najwięcej  spośród  bada-
nych – 49,4% twierdzi, Ŝe wyznanie
i  narodowość  sympatii  jest  dla  nich
bez  znaczenia.  34,7%  respondentów
uwaŜa, Ŝe przy doborze sympatii nie
naleŜy  kierować  się  sprawą  wyzna-
nia  czy  narodowości,  a  13,6%  jest
zdania,  Ŝe  osoby  te  naleŜy  wybierać
wyłącznie spośród wyznawców swo-
jej  religii  i  narodowości.  Pogląd,  Ŝe
sympatia  powinna  wyznawać  tę  sa-
mą  religię  i  być  tej  same  narodowo-
ś

ci częściej wyraŜają uczniowie

technikum  niŜ  liceum.  Uczniowie
liceum  w  największym  stopniu
(58%)  prezentują  pogląd,  iŜ  wyzna-
nie  i  narodowość  sympatii  jest  bez
znaczenia.

Z Ŝycia szkół i placówek oświatowych

Aspekty 3(41)/2008

strona 26

Zestawienie

tych

wyników

wskazuje,  iŜ  podziały  wyznaniowe  i
narodowościowe  nie  stanowią  dla
młodzieŜy  decydującego  kryterium
powstawania  więzi  społecznej,  jed-
nak ich rola jest nadal znaczna.

WYZNANIE, NARODOWOŚĆ A ASPIRA-

CJE śYCIOWE MŁODZIEśY

W badaniach podjęto próbę po-

znania,  jakie  jest  zdanie  młodzieŜy
na  temat  przyszłego  małŜeństwa,
rodziny.  MłodzieŜ  przedstawia  swo-
je  opinie  w  związku  z  wyborem
partnera  Ŝyciowego,  jego  wyznania,
narodowości.
Wyniki  ilustruje  poniŜsza  tabela.

Tabela nr 2

Wybór partnera Ŝyciowego, N = 176

Z kim chciałbyś załoŜyć

przyszłą rodzinę

Ogółem

Katolicy

Prawosławni

Dziewczęta

Chłopcy

Wyłącznie z partnerem tego

samego wyznania

17,6 %

17,2 %

16 %

14 %

19 %

Wyłącznie z partnerem tej

samej narodowości

19,9 %

17,2 %

32 %

18 %

20,6%

Wyłącznie z partnerem tego

samego wyznania i narodo-

wości

11,4 %

11,9 %

8 %

12 %

11,1%

Wyznanie nie ma dla mnie

znaczenia

14,2 %

13,2 %

20 %

12 %

15 %

Narodowość nie ma dla mnie

znaczenia

9,7 %

10,5 %

1 osoba

18 %

6,3 %

Wyznanie i narodowość nie

ma dla mnie znaczenia

20,5 %

20 %

24 %

20 %

20,6 %

W kwestii wyboru przyszłego

partnera Ŝyciowego młodzieŜ po-

dzieliła się na dwa obozy, jednak

najwięcej osób uwaŜa, Ŝe wyznanie i

narodowość nie mają dla nich zna-

czenia. Pogląd taki prezentuje po-

dobny odsetek młodzieŜy katolickiej

i prawosławnej, zarówno dziewcząt,

jak i chłopców. DuŜa grupa mło-

dzieŜy uwaŜa jednak, iŜ myśląc o

swym

przyszłym

małŜeństwie,

chciałaby związać się wyłącznie z

partnerem o tym samym wyznaniu i

tej samej narodowości. Częściej taki

pogląd

prezentują

chłopcy

niŜ

dziewczęta. Narodowość partnera

jest szczególnie waŜna dla młodzie-

y prawosławnej (tylko jedna osoba

była przeciwnego zdania).

Z Ŝycia szkół i placówek oświatowych

Aspekty 3(41)/2008

strona 27

PLANY śYCIOWE I KARIERA ZA-

WODOWA MŁODZIEśY

MIEJSCE STUDIÓW I PRACY

Okres po przystąpieniu Polski

do Unii Europejskiej stworzył wiele

moŜliwości nauki i pracy poza gra-

nicami kraju. Główny Urząd Staty-

styczny szacuje, Ŝe w końcu 2006

roku poza granicami Polski przeby-

wało czasowo około 1950 tysięcy

osób. Zdecydowana większość emi-

grantów z Polski przebywała w kra-

jach członkowskich Unii Europej-

skiej. Powodem wyjazdów jest po-

szukiwanie pracy i lepszych warun-

ków Ŝycia. DuŜą grupę emigrujących

w ostatnich latach Polaków stanowią

bardzo młodzi ludzie.

Badanej młodzieŜy zadano py-

tanie: „Czy po ukończeniu szkoły

chciałbyś uczyć się lub pracować w

Polsce?”. Plany uczniów po

ukończeniu szkoły prezentuje tabela.

Tabela nr 3

Plany młodzieŜy po ukończeniu szkoły

N = 176

Plany po ukończeniu szkoły

Ogółem Dziewczęta Chłopcy

Liceum profi-

lowane

Technikum

i ZSZ

Praca, nauka w Polsce

68,2 %

62 %

70,6 %

60,9 %

72,9 %

Wyjazd za granicę

28,4 %

34 %

26,2 %

33,3 %

25,2 %

1 - Praca, nauka w

Polsce

2 - Wyjazd za granicę

Wykres 1 Plany młodzieŜy po ukończeniu szkoły

Zdecydowana większość ba-

danej młodzieŜy – 68,2%, po ukoń-

czeniu szkoły chciałaby pozostać w

Polsce. Zdanie takie częściej wyra-

ają chłopcy. Są to przede wszyst-

kim uczniowie technikum i zasadni-

czej szkoły zawodowej. Wyjazd za

granicę deklaruje 34% badanych

dziewcząt, które są uczennicami li-

ceum profilowanego. Uczniowie,

0,00%

10,00%

20,00%

30,00%

40,00%

50,00%

60,00%

70,00%

80,00%

Z Ŝycia szkół i placówek oświatowych

Aspekty 3(41)/2008

strona 28

którzy chcieliby wyjechać za granicę

najczęściej wymieniali Wielką Bry-

tanię, Stany Zjednoczone i Niemcy

jako kraj, z którym wiąŜą swoją

przyszłość. Na dalszych miejscach

znalazły się Belgia, Holandia oraz

Irlandia.

Uczniowie, którzy zadeklaro-

wali chęć pozostania w Polsce po

ukończeniu szkoły, w ogromnej

większości chcieliby nadal miesz-

kać na Białostocczyźnie – 91,7%

odpowiedzi. Zdanie to częściej pre-

zentowali chłopcy niŜ dziewczęta.

Taka postawa młodzieŜy świadczy

niewątpliwie o trwałych więziach z

regionem, w którym młodzi ludzie

się wychowali i wchodząc w dorosłe

ycie. Na tle powszechnie panującej

opinii, iŜ obecnie polska młodzieŜ

kieruje się konsumpcjonizmem, a

okres po akcesji Polski do Unii Eu-

ropejskiej sprzyja porzucaniu ro-

dzinnych

stron,

badana

grupa

uczniów opiera się tym ocenom.

Wyniki badań i rozmowy z uczniami

wskazują, iŜ chcieliby oni związać

swą przyszłość z ojczyzną i regio-

nem, a ewentualny wyjazd za grani-

cę będzie smutną koniecznością.

PRZEJAWY NIETOLERANCJI RE-

LIGIJNEJ I NARODOWOŚCIOWEJ

W SZKOLE

Białostocczyzna,

skupiając

róŜnorodność narodów i kultur, jest

jednocześnie naraŜona na pejora-

tywne skutki tego zjawiska. Nie-

rzadkie są przypadki nietolerancji

religijnej i narodowościowej, w któ-

re często uwikłana jest młodzieŜ.

(Przykładem jest mecz białostockiej

druŜyny Jagiellonii, gdzie kibice

umieścili transparent z rasistowsko-

nacjonalistycznym hasłem).

Badaną młodzieŜ równieŜ po-

proszono o wypowiedzenie się na

temat postaw nietolerancji.

Na pytanie o występowanie

przejawów nietolerancji religijnej w

szkole 87% badanych odpowiedzia-

ło, Ŝe nie zauwaŜyło takiego zjawi-

ska. 13% uczniów zgłasza przypadki

nietolerancji religijnej na terenie

szkoły, wyjaśniając jednocześnie, iŜ

polegają one na „naśmiewaniu się z

innych religii”, „nabijaniu się”,

„gnębieniu”, „uszczypliwych uwa-

gach”. Zachowania te skierowane są

głównie w kierunku osób wyznania

prawosławnego

oraz

ateistów.

Uczniowie piszą teŜ o antysemity-

zmie nie podając jednak przykładów

takich zachowań, wydaje się to być

przeniesieniem często spotykanych

opinii o religii Ŝydowskiej na grunt

szkolny.

Występowanie nieporozumień

charakterze

religijno-

narodowościowym w szkole zgłasza

Z Ŝycia szkół i placówek oświatowych

Aspekty 3(41)/2008

strona 29

13% badanej populacji. Jako przy-

kłady takich zdarzeń uczniowie po-

dają przypadki „gnębienia osób o

innym kolorze skóry”, malowanie

swastyk. Respondenci zgłaszają, iŜ

częste są przypadki obrzucania prze-

zwiskami, np. „Murzyn”, „Rumun”,

„Czeczeniec”. Skutkiem takich nie-

porozumień są czasem „bójki za ga-

raŜami”.

MłodzieŜ pytana o skuteczne

sposoby zapobiegania nieporozu-

mieniom narodowościowym, zgłasza

potrzebę integracji z przedstawicie-

lami innych narodowości. Ucznio-

wie podkreślają, Ŝe nieznajomość

kultury, obyczajów, historii innych

narodów rodzi niechęć i wrogość. W

wypowiedziach badanej młodzieŜy

powtarzają się zdania o potrzebie

organizowania wspólnych zajęć, im-

prez rozrywkowych, dyskusji doty-

czących innych narodowości. Jeden

z uczniów technikum pisze: „naleŜy

poznawać osoby innej narodowości

aby zobaczyć, Ŝe są tacy sami jak

my, Ŝe wszyscy ludzie są równi”.

Inny uczeń proponuje, aby wykorzy-

stać w tym celu fora internetowe,

które byłyby miejscem wirtualnych

spotkań. Kolejny pomysłem jednego

z uczniów to wykorzystanie spotów

reklamowych

przeprowadzenie

kampanii medialnej na rzecz inte-

gracji. DuŜo głosów młodzieŜy

zwraca

uwagę

konieczność

kształtowania postaw tolerancji, co

niewątpliwie jest postulatem skiero-

wanym do nauczycieli i wychowaw-

ców.

Zdarzają się teŜ głosy sceptycz-

ne. Niektórzy respondenci uwaŜają,

e nie ma skutecznych sposobów

zapobiegania niechęciom narodowo-

ciowym, a najlepszym rozwiąza-

niem byłoby usunięcie mniejszości

narodowych z naszego kraju.

Optymizmem napawa jednak

fakt, iŜ większość młodzieŜy jest

pozytywnie ustosunkowana do in-

nych narodów i religii, jednak wyni-

ki badań wskazują teŜ na zakorze-

nione nadal stereotypy oraz kseno-

fobię.

KIERUNKI KSZTAŁTOWANIA SIĘ

POZYTYWNEGO, MIĘDZYETNICZ-

NEGO WSPÓŁśYCIA.

Przeprowadzone badania przy-

czyniły się do poznania charakteru

międzyetnicznego współŜycia mło-

dzieŜy terenów pogranicza. Pozwala

to na wyciągnięcie pewnych wnio-

sków na temat poglądów młodzieŜy i

wykorzystanie tego w pracy wycho-

wawczej, która przyczyniłaby się do

kształtowania i utrwalania poŜąda-

nych postaw społecznych młodego

pokolenia.

Generalnie rzecz biorąc wy-

znawana religia, poglądy polityczne

i przynaleŜność do róŜnych narodo-

Z Ŝycia szkół i placówek oświatowych

Aspekty 3(41)/2008

strona 30

wości i kultur nie stanowi przeszko-

dy w zgodnym współŜyciu społe-

czeństwa. Jednak młodzieŜ przeja-

wia negatywny stosunek do niektó-

rych

narodowości,

szczególnie

Niemców, Białorusinów i Rosjan.

Nadal istnieje mit Ameryki i boga-

tych krajów zachodnich, w których

yje się lepiej. Mimo trudnej sytuacji

ekonomicznej i małych szans na

szybkie usamodzielnienie się, więk-

szość młodzieŜy chce mieszkać w

Polsce. Uczniowie są przywiązani do

polskiej kultury, tradycji, chcą tu

pracować, załoŜyć rodzinę, MłodzieŜ

cechuje zdecydowanie w kwestii po-

czucia przynaleŜności etnicznej –

blisko 90% badanych określa siebie

jako Polaków i podkreśla, Ŝe są

dumni z przynaleŜności do swego

narodu.

Wyniki przeprowadzonych ba-

dań wskazują, iŜ podziały wyzna-

niowe nie stanowią dla młodzieŜy

decydującego kryterium powstawa-

nia więzi społecznych. Młodzi ludzie

nie kierują się wyznaniem w kwestii

zawierania przyjaźni, wyboru towa-

rzystwa, sąsiedztwa.

MłodzieŜ nie jest jednak tak

otwarta w kwestii swojej przyszłej

rodziny, związków małŜeńskich typu

mieszanego. W tym względzie zda-

nia są podzielone.

W postawach młodzieŜy nie

zauwaŜa się wyraźnej nietolerancji

religijnej, wrogiego nastawienia wo-

bec innych narodów. ZauwaŜalny

jest fakt zainteresowania innymi na-

rodami, religiami, kulturami, chęć

ich obiektywnego poznania. Jest to

niewątpliwie pozytywny symptom,

który naleŜy wykorzystać do kształ-

towania poŜądanego charakteru mię-

dzyetnicznego współŜycia.

LITERATURA
Nikitorowicz J.: Socjalizacja i wychowanie
w zróŜnicowanych wyznaniowo i etnicznie
rodzinach

Białostocczyzny.

Białystok:

Dział Wydawnictw FUW, (1992),

Nowicka E., [red.]: Religia a obcość. Kra-
ków:

Zakład

Wydawniczy

NOMOS,

(1991)

Sadowski A.; Skład wyznaniowy i narodo-
wościowy

mieszkańców

północno-

wschodniej Polski, W: Pogranicze. Studia
społeczne. T.II., (1992)

Marlena Rusiłowicz
Dorota Nazarko

Z Ŝycia szkół i placówek oświatowych

Aspekty 3(41)/2008

strona 31

Spektakl profilaktyczny

w Szkole Podstawowej w Narwi

Profilaktyka jest głównym

działaniem zapobiegającym róŜnym

destrukcyjnym i ryzykownym za-

chowaniom dzieci i młodzieŜy, jak

równieŜ niweluje zaczątki demorali-

zacji uczniów. Niezbędna i koniecz-

na jest więc praca wychowawcza i

profilaktyczna w szkole.

Szkoła jest miejscem inten-

sywnego rozwoju uczniów w zakre-

sie funkcjonowania interpersonalne-

go i społecznego w grupie rówieśni-

czej. Warto więc przekazywać w

niej wiedzę na temat prawidłowości

rozwojowych, istoty zaburzeń i moŜ-

liwości ich identyfikacji oraz uczy

umiejętności konstruktywnego za-

spokajania potrzeb i radzenia w sy-

tuacjach trudnych oraz kształtowania

w uczniach poczucia własnej warto-

ci.

Wykorzystuje się róŜne meto-

dy pracy, aby uczniowie mogli oka-

zję zgłębić jak najwięcej waŜnych

treści. Spektakl to bardzo interesują-

ca forma przekazu informacji, po-

przez którą uczniowie mogą się

utoŜsamiać z bohaterem (bohatera-

mi), wczuwać się w ich problemy,

analizować, przeŜywać, a nie tylko

słuchać i patrzeć.

Pani mgr Dorota Nazarko na-

uczycielka wychowania fizycznego i

pedagog szkolny mgr Marlena Rusi-

łowicz przygotowały z udziałem

dzieci z klasy IV „a” przedstawienie

pt:,, Agresja przed sądem” i zapre-

zentowały uczniom klas IV- VI na-

szej szkoły. Głównym celem insce-

nizacji było przekazanie negatyw-

nych skutków przemocy fizycznej

jak i psychicznej wpływających na

zachowanie ludzi. Uczniowie uświa-

domili sobie, jakie zło niesie za sobą

agresja.

Dzieci chętnie uczestniczyły

w przedstawieniu. Odgrywały role

utoŜsamiając się z rolą sędziego,

prokuratorów,

adwokatów

itp.

Uzmysłowiły sobie, jak powaŜną

funkcję pełni sąd. Prokuratorzy po-

dając trafne argumenty, oskarŜali

agresję. Przemoc jest wszędzie np.:

w filmach, programach telewizyj-

nych, w grach komputerowych itd.,

dlatego tak waŜne jest uświadomie-

nie dzieciom i młodzieŜy, Ŝe agresja

niesie za sobą spustoszenie w na-

szym Ŝyciu.

Po przedstawieniu odbyło się

spotkanie z policjantem z Komendy

Powiatowej Policji w Hajnówce . W

interesujący sposób przekazał infor-

macje dotyczące konsekwencji czy-

Z Ŝycia szkół i placówek oświatowych

Aspekty 3(41)/2008

strona 32

nów karalnych. Powiadomił uczniów

kl. IV i przypomniał uczniom kl. V-

VI ustawy z Kodeksu Karnego

obowiązujące osoby młodociane.

Zainteresowani uczniowie zadawali

nurtujące ich pytania, na które uzy-

skiwali wyczerpujące odpowiedzi.

Na pewno pozytywnie wpły-

wają na uczniów wszystkie organi-

zowane przedsięwzięcia o tematyce

profilaktycznej,

jak:

happeningi,

apele, konkursy, quizy itp, poniewaŜ

moŜna częściej uświadamiać osoby

młode o negatywnych skutkach na-

gannych, niestosownych zachowań,

co wpływa na zmianę w ich postę-

powaniu .

Z Ŝycia szkół i placówek oświatowych

Aspekty 3(41)/2008

strona 33

Jolanta Łukaszewicz

Jak uatrakcyjnić przebieg lekcji

języka obcego ?

Istotnym celem programów na-

uczania języków obcych jest przygo-

towanie uczniów do skutecznej ko-

munikacji w danym języku.

Stosując metodę komunikacyj-

ną naleŜy pamiętać, Ŝe ćwiczenia
lekcyjne powinny odzwierciedlać

autentyczne porozumiewanie się w

danym języku.

Szczególnie dzieci w wieku

10-12 lat chętnie biorą udział w dia-

logach pod warunkiem, Ŝe faktycz-

nie uzyskają podczas nich prawdzi-

we informacje.

W początkowej fazie nauki bar-

dzo trafne okazuje się korzystanie z

technik metody audiolingwalnej.

Dzieci powtarzają wielokrotnie mo-

delowe zdanie za nauczycielem.

Bardzo przydatna jest teŜ metoda

reagowania całym ciałem (Total

Physical Response), gdzie uczniowie

odgrywają polecenia osoby prowa-

dzącej lub bezgłośnie przedstawiają

wyrazy ( pantomima).

Jako nauczyciel języka angiel-

skiego w szkole podstawowej staram

się wykorzystywać na swoich lek-

cjach szeroki wachlarz róŜnych me-

tod pracy, nie tylko te, o których

wspomniałam powyŜej. Dobieram je

oczywiście do potrzeb grupy i rodza-

ju przerabianego materiału dydak-

tycznego, tak, by te zajęcia dodat-

kowo uatrakcyjnić. Myślę, Ŝe w ten

sposób moŜna podczas zajęć dosko-

nale

rozbudzać

zainteresowania

uczniów ich tokiem. Część z nich,

dopiero kiedy wciągnięta jest do

wspólnych ciekawych ćwiczeń czy

zabaw, zaczyna faktycznie aktywnie

w takich zajęciach uczestniczyć.

W klasach, w których uczę,

szczególnie sprawdzają się róŜne

gry językowe, zwłaszcza podczas
wprowadzania nowego słownictwa.

Dzieci z entuzjazmem biorą udział

na przykład w zabawie z wykorzy-

staniem rekwizytów, zatytułowa-

nej: ,,Co to za miejsce?”. Umiesz-

czamy wtedy w pudełku przedmioty

kojarzące się nam z danym miej-

scem. Uczniowie z zamkniętymi

oczyma wyciągają z pudełka jeden

przedmiot i starają się odgadnąć, co

to jest. Następnie dopasowują na

tablicy podpisy: nazwy miejsc w

mieście oraz czasownik, związany z

wyciągniętą rzeczą, które nauczyciel

Z Ŝycia szkół i placówek oświatowych

Aspekty 3(41)/2008

strona 34

zapisuje na tablicy, jeśli są to nie-

znane wyrazy.

Na jednej z lekcji, zapoznającej

uczniów z nazwami stron świata,

zastosowałam tę grę i faktycznie

dzieci pracowały wtedy z duŜym za-

angaŜowaniem. Aby treści lekcji by-

ły bliŜsze rzeczywistości, przynio-

słam mapę świata. Dzieci potrafiły

odnaleźć znane kraje, szczególnie:

Polskę, Stany Zjednoczone i Zjedno-

czone Królestwo Anglii.

Zapisane nazwy prezentowa-

nych miejsc uczniowie powtarzali

głośno, by utrwalić ich wymowę.

Następnie na podstawie otrzyma-

nych pocztówek odnajdowały od-

najdywały dane miejsce na mapie i

umieszczały w zeszytach krótkie in-

formacje o danym mieście - na pod-

stawie wiadomości ze swoich pod-

ręczników.

Wykorzystuję ten rodzaj gry

stosując równieŜ współzawodnictwo

w grupach. Zamiast odgadywania,

co to jest za przedmiot, w starszych

klasach moŜna na przykład wyko-

rzystać elementy pantomimy i po-

kazywane czynności odszukiwać na

przyczepionych magnesami na tabli-

cy paskach z czasownikami, Dru-

yna przeciwna łączy je następnie z

właściwym miejscem (np. pokazanie

czynności ścinania włosów, odszu-

kanie w grupie czynności czasowni-

ka – cut, a następnie połączenie go z

właściwym rzeczownikiem –fryzjer).

Aby urozmaicić fragmenty

lekcji związane ze słuchaniem no-

wych tekstów i skupić jeszcze bar-

dziej uwagę uczniów, wykorzystuję

równieŜ podział dzieci na grupy,

które podczas słuchania podnoszą do

góry ręce, kiedy słyszą wyznaczone

dla nich nowe słowa (moŜna kaŜdy

wyraz połączyć z wymyślonym

przez uczniów gestem). Błędne po-

kazanie niewłaściwego słowa ozna-

cza niŜszą punktację.

Na lekcjach utrwalających

określone partie materiału zaaran-

Ŝowanie rywalizacji równieŜ speł-

nia doskonale swe zadanie. Omó-

wioną  przeze  mnie  wyŜej  zabawę  z
pantomimą  moŜna  wykorzystać  w
trochę  zmienionej  wersji  –  opowia-

dając wspólnie historię. Dzieci
ustawiamy wtedy w kole, a wycią-

gniętą losowo z pudła z rekwizytami

rzecz nazywa pierwsza osoba z koła

i trzymając ją, układa własne zdanie

z konstrukcją gramatyczną, którą na

tych zajęciach powtarzamy. Kolejny

uczeń powtarza to zdanie, a następ-

nie nazywa drugą wyjętą z pudła

rzecz, dodając swoje zdanie stara się,

by było powiązane tematycznie z

poprzednim. Gdy ostatnia osoba po-

wtarza wszystkie zdania mamy,

utworzoną wspólnymi siłami histo-

rię. Ćwiczymy w ten sposób, nie tyl-

Z Ŝycia szkół i placówek oświatowych

Aspekty 3(41)/2008

strona 35

ko wymowę utrwalanego słownic-

twa, czy wymagane struktury grama-

tyczne, ale teŜ skłonność dzieci do

własnej inwencji twórczej i pamię-

ciowego opanowywania materiału

leksykalno-gramatycznego.

Aby uczniowie łatwiej opa-

nowywali umiejętność układania

dialogów – na lekcjach powtórze-

niowych w formie współzawodnic-

twa,

uŜywam

takŜe

zabawy

,,Grupy redaktorskie”. Dzieci po-

dzielone po cztery osoby otrzymują

pocięte paski dwóch roŜnych dialo-

gów (wcześniej przerabianych na

lekcji). Mają za zadanie posegrego-

wać je na dwie części i ułoŜyć chro-

nologicznie dwa dialogi. Poszcze-

gólne pary prezentują wyniki na fo-

rum klasy, wspólnie oceniamy ich

poprawność i ewentualnie korygu-

jemy błędy. Ogłaszamy na koniec,

która z grup zredagowała dialogi

najsprawniej i najbardziej poprawnie

je odegrała.

Taka zabawa pomaga dzie-

ciom utrwalać budowanie konstruk-

cji gramatycznych, a przede wszyst-

kim ćwiczyć umiejętności komuni-

kacyjne pod kierunkiem nauczyciela.

Dzieląc się swoimi spostrzeŜeniami

z prowadzonych przeze mnie lekcji

języka angielskiego mam nadzieję,

e zdołałam zaprezentować, jak wy-

korzystując urozmaicone metody

aktywnej pracy z uczniami, moŜna

uniknąć monotonii przekazywania

treści i z łatwością osiągnąć integra-

cję sprawności językowych, takich

jak mówienie, słuchanie, czytanie

czy pisanie.

Nowości wydawnicze

Aspekty 3(41)/2008

strona 31

Zbiory Biblioteki Pedagogicznej

wzbogaciły się

o kolejne nowości metodyczne

Prawa człowieka w szkole: Niezbędnik Dyrektora / Maciej Osuch,
Lucyna Bojarska. – Warszawa: Wolters Kluwer Polska, 2008

Prawa człowieka w szkole: Niezbędnik Aktywnego Rodzica / Maciej Osuch,
Lucyna Bojarska. – Warszawa: Wolters Kluwer Polska, 2008

KaŜda z ksiąŜeczek jest zwięzłym kompendium wiedzy na temat szkoły jako miej-
sca,  w  którym  waŜne  jest  przestrzeganie  praw  człowieka,  a  w  szczególności
praw dziecka. KaŜda z nich porusza zagadnienia waŜne z punktu widzenia adre-
sata.    Dyrektor  szkoły  musi  posiadać  wiedzę  prawną  na  temat  ochrony  ucznia
przed  skutkami  zagroŜeń  ze  strony  dorosłych  oraz  wszelkiego  rodzaju  dewia-
cjami (np. nałogami). Rodzic powinien znać – oprócz praw dziecka – takŜe jego
obowiązki,  jak  równieŜ  mieć  świadomość  własnej  roli  w  procesie  edukacji
szkolnej swojej pociechy.

Przyjaźnie dzieci / Judy Dunn. – Kraków: Wydaw. Uniwersytetu Jagielloń-
skiego, 2008

Przyjaźń jako zjawisko społeczne i jej znaczenie dla rozwoju jednostki. Nauczy-
cieli zainteresuje część ksiąŜki, która traktuje o tym, co moŜna osiągnąć dzięki
przyjaźni w grupie uczniów, a co traci młody człowiek, gdy jest wyalienowany;
jak przyjaźnią się chłopcy, a jak dziewczynki; jakie relacje buduje przyjaźń
w szkole i w rodzinie.

Sztuka prowadzenia wykładów i lekcji / Maud Winkler, Anka Commichau.
– Kraków: Wydaw. WAM, 2008

Ze  wstępu:  „NiezaleŜnie  od  tego,  kim  są  wykładowcy,  słuchacze  i  jak  brzmią
tematy  –  decydującą  rolę  zawsze  gra  jakość  tego,  co  dzieje  się  między  mówią-
cym a słuchaczem, jakość łączących ich więzi. Zasadniczy wpływ na jakość tych
relacji  mają  cztery  kompetencje  mówiącego,  które  w  dalszym  ciągu  zostaną
szczegółowo  opisane:  kontrakt,  osobista  prezencja,  kontakt  i  zainteresowanie
tematem. [...] Przez tę ksiąŜkę chcemy [...] z jednej strony pobudzić do autore-
fleksji, a z drugiej zaproponować praktyczne rozwiązania.

Nowości wydawnicze

Aspekty 3(41)/2008

strona 32

W związku z tym – obok teoretycznych wywodów – znajdą się tu takŜe przykła-
dy, ćwiczenia i konkretne wskazówki związane z praktyką wykładowcy”.

Wychowanie: pojęcia – procesy – konteksty. T. 4 / red. nauk. Maria Dodzi-
kowa, Maria Czerepaniak-Walczak. – Gdańsk : GWP, 2008

Spis  rozdziałów:  1.O  niebezpieczeństwie  manipulacji  pamięcią;  2.Nieznośny
cięŜar  kompleksów.  O  wychowaniu  patriotycznym  z  przeszłością  w  tle;
3.Wychowanie  obywatelskie  –  nowy  przedmiot  nauczania  w  Anglii;  4.Rodzaje
patriotyzmu;  5.Bóg,  honor,  ojczyzna  w  recepcji  współczesnej  młodzieŜy;
6.Oświatowy remanent, czyli o ideologicznym majsterkowaniu polityków oświa-
towych w latach 1989-2006; 7.Wychowanie w kontekście zmieniającej się poli-
tyki oświatowej; 8.Demokracja bez partycypacji; 9.Erozja kapitału społecznego
w  szkole    kulturze  nieufności; 10.Nie  myśl,  bądź  posłuszny –  dyskurs  władzy  w
szkole;  11.Prawo  jako  czynnik  oddziaływania  wychowawczego;  12.Dylematy
szkolnej  demokracji;  13.Czy  moŜliwa  jest  szkoła  demokratyczna?;  14.Grzeczne
dziewczynki, niegrzeczni chłopcy – wytwarzanie róŜnic rodzajowych...; 15.”Nie
masz kasy, jesteś nikim”...; 16.Lepiej urodzeni – lepiej kształceni.

Z dzieckiem w świat wartości / Irena Koźmińska, ElŜbieta Olszewska. –
Warszawa: „Świat KsiąŜki”, 2007

Autorki publikacji starają się opisać prawidłowe relacje rodzic-dziecko i wyja-
ś

nić znaczenie wartości w Ŝyciu młodego człowieka. Prezentują zbiór prostych

wiczeń dla dzieci małych i starszych, które powinny uzmysłowić im wartość

takich  pojęć,  jak:  szacunek,  ,  uczciwość,  odpowiedzialność,  odwaga,  samody-
scyplina,  pokojowość,  sprawiedliwość  itp.  Oto  drobny  przykład  z  roz-działu
pt. „Szczęście, optymizm, humor”: „Rozdajmy dzieciom po jednym cukierku do
ssania.  Następnie  do  buta  kaŜdego  z  dzieci  włóŜmy  po  małym  kamyczku
i poprośmy, by chodziły po pokoju przez kilka minut z kamykami w butach i cu-
kierkami w ustach. Potem zapytajmy po kolei kaŜde dziecko o wraŜenia. Co czu-
ło podczas spaceru? O czym myślało? Na ogół dzieci będą narzekały na niewy-
godę przy chodzeniu i nawet nie wspomną o smaku cukierka...”

Opracowała Aniela Maciejczuk

CEN informuje

Aspekty 3(41)/2008

strona 33

Olga Topolewska

– nauczyciel bibliotekarz w CEN

Konferencja metodyczna

nauczycieli bibliotekarzy

”O czytaniu i nie tylko”

Konferencja odbyła się 4 czerwca 2008 r. w czytelni Biblioteki Pedago-

gicznej CEN w Białymstoku. Uczestniczyło w niej 109 osób. Pani Krystyna
Grabowska, dyrektor Centrum Edukacji Nauczycieli w Białymstoku, rozpoczę-
ła spotkanie od powitania uczestników. Swoją obecnością zaszczycili nas:

•

Pani Beata Pietruszka - kierownik Departamentu Edukacji, Kultury
i Sportu, Urzędu Marszałkowskiego w Białymstoku,

•

Pani Małgorzata Palanis - wizytator Kuratorium Oświaty w Białymstoku,

•

Pani Halina Brzezińska - Stec - wicedyrektor Biblioteki Uniwersyteckiej
im. J. Giedroycia w Białymstoku,

•

Pan Lech Rutkowski - prezes Białostockich Zakładów Graficznych w Bia-
łymstoku,

•

Pani Maria Kiełczewska - wiceprezes Białostockiego Oddziału Towarzy-
stwa Nauczycieli Bibliotekarzy Szkół Polskich,

•

Pani Joanna Skalimowska - przewodnicząca Oddziałowej Sekcji Bibliote-
karskiej ZNP w Białymstoku.

Grupa teatralna, pod opieką Pani ElŜbiety Mieleszko - Jarockiej, biblio-

tekarza  Oddziału  Dziecięcego  Biblioteki  Publicznej  w  Gródku,  zaprezentowała
dwa krótkie przedstawienia: „Kłopoty leśnego krasnala” i „Romeo i Julia". Pod-
czas  XV  Forum  Teatralnego  Dzieci  i  MłodzieŜy  w  Juchnowcu  Kościelnym,
grupa zdobyła wyróŜnienia za główne role w konkursie „Spotkania z Melpome-
ną”  .  Pani  ElŜbieta  od  12  lat  prowadzi  Koło  Miłośników  KsiąŜki  i  zajmuje  się
działalnością teatralną.

Pani Magadalena Godlewska, kurator projektu „Doznanie na Ŝądanie”

(zobacz -

http://www.galeria-arsenal.pl/arsenal.php?id=443

), realizowanego

przez Galerię Arsenał i Komunalne Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej
w Białymstoku, opowiedziała o niekonwencjonalnym wychodzeniu ze sztuką
w przesteń publiczną. Zarekomendowała teŜ formy działalności edukacyjnej re-
alizowane przez Galerię Arsenał.

CEN informuje

Aspekty 3(41)/2008

strona 34

Kierownik Instytutu KsiąŜki i Czytelnictwa Biblioteki Narodowej w War-

szawie, Pani dr Katarzyna Wolff, przestawiła dane statystyczne dotyczące czy-
telnictwa  oraz  omówiła  przykładowe  formy  aktywizacji  czytelniczej  dzieci  i
młodzieŜy  w  kraju  i  za  granicą.  Oto  krótkie  streszczenie  przesłania  wykładu,
przygotowane przez samą autorkę.

Wyniki badań czytelnictwa prowadzonych w Bibliotece Narodowej trudno

uznać  za  satysfakcjonujące.  KsiąŜki  czyta  jedynie  1/2  polskiego  społeczeństwa.
Powszechne jest przekonanie, Ŝe czytają ci, którzy muszą, gdyŜ uczą się, studiu-
ją,  uzupełniają  swoją  wiedzę  zawodową.  Rzadziej  oddziałuje  norma  kulturowa
obligująca do czytania.

Podstawową, a dla wielu osób jedyną, instytucją wprowadzającą do czy-

telnictwa  jest  szkoła.  Pytanie,  przed  jakim  stają  nauczyciele,  wiąŜe  się  z  połą-
czeniem obowiązku lektury z rozbudzeniem wśród uczniów ciekawości i pokaza-
niem,  Ŝe  czytanie  to  radość  i  przyjemność.  Lektury  muszą  być  czytane,  tak  jak
zadanie  rozwiązywane  na  lekcjach  matematyki,  ale  -  nie  musi  to  być  działanie
nudne i opresyjne.

Prace uczniów - plakaty przekonujące, Ŝe czytanie nawet szkolnych lektur

moŜe być przyjemne, nieść moŜe nie tylko wiele poŜytków (np. dobre oceny na
ś

wiadectwie), lecz takŜe radość lektury - prezentowane i nagradzane podczas

konferencji udowodniły, Ŝe nauczyciele bibliotekarze widzą ten problem i po-
dejmują wiele ciekawych działań.

yczę nieustawania w trudzie zachęcania do czytania, bo - choć to to pa-

tetyczne - od tego zaleŜy przyszłość naszego społeczeństwa, regionu.

Uroczyste podsumowanie wojewódzkiego konkursu na plakat "Nie taki

diabeł straszny..., czytajmy lektury szkolne" poprowadziła Magdalena Kra-
szewska, nauczyciel bibliotekarz CEN. Nagrody i wyróŜnienia wręczały panie:
Aniela Maciejczuk - przewodnicząca jury i Beata Pietruszka - kierownik De-
partamentu Edukacji, Kultury i Sportu Urzędu Marszałkowskiego w Białymsto-
ku.

Szczególne podziękowania naleŜą się sponsorom nagród ksiąŜkowych -

Białostockim Zakładom Graficznym i Urzędowi Marszałkowskiemu. Uczniom
szkół białostockich, laureatom I-wszych miejsc, nagrody w postaci pienięŜnej
ufundował Urząd Miejski w Białymstoku.

Podczas 30 - minutowej przerwy uczestnicy zwiedzali wystawy przygo-

towane przez Bibliotekę Pedagogiczną CEN. W WypoŜyczalni moŜna było
obejrzeć wystawy: "Spotkanie z myślą, poezją i sztuką Cypriana K. Norwida",
"Niemcy widziane oczami młodzieŜy", na I piętrze autorską wystawę Pani Anny

CEN informuje

Aspekty 3(41)/2008

strona 35

Butkiewicz "Wyrwane z kontekstu". Wystawy te były realizowane w ramach
projektu „Galeria na Złotej”.

W sali 101 zwiedzający mogli zobaczyć wystawę „Z mediami przez wie-

ki”, w oparciu o którą nauczyciele bibliotekarze CEN przeprowadzili 68 lekcji
bibliotecznych dla klas z róŜnych poziomów nauczania.

Drugą część konferencji zapoczątkowało wystąpienie Pani Agnieszki

Za-

jkowskiej,

nauczyciela bibliotekarza gimnazjum Zespołu Szkół w Juchnowcu.

Pani Agnieszka, organizatorka Międzyszkolnego Konkursu Recytatorskiego Po-
ezji Regionalnej im. Sylwii ChorąŜy, zapoznała z ideą konkursu i opowiedziała o
swoich zmaganiach organizacyjnych.

Pani Danuta Zakrzewska – pedagog i Pani Halina Kurianowicz Zieliń-

ska – nauczyciel bibliotekarz SP 43 w Białymstoku, zaprezentowały autorski
program zajęć o charakterze terapeutyczno – wychowawczym. Opowiedziały o
załoŜeniach programu Popołudnia z ksiąŜką - adresatach, stosowanych formach
pracy, współpracy z wolontariuszami, znaczeniu przedsięwzięcia dla uczestni-
ków.

W dalszej części konferencji głos zabrała Pani Helena Gumieniak,

przedstawiciel Białostockiego Oddziału TNBSP. Przedstawiła stanowisko To-
warzystwa wobec propozycji zawartych w powstającej podstawie programowej.
Zapoznała słuchaczy z pismem skierowanym przez Radę Główną TNBSP do
Ministra Edukacji Narodowej

(zobacz treść pisma -

http://tnbsp.oeiizk.waw.pl/dokumenty/pismo_men.pdf

oraz

z  stanowiskiem nauczycieli bibliotekarzy przedstawionym  przez Danutę Brze-
zińską  na  spotkaniu  ministerialnego  zespołu  ekspertów  do  spraw  reformy  pro-
gramowej w dniu 25 kwietnia 2008 r.

(zobacz -

http://tnbsp.oeiizk.waw.pl/dokumenty/uwagi.pdf

Pani Joanna Skalimowska, przewodnicząca Oddziałowej Sekcji Biblio-

tekarskiej

ZNP

Białymstoku,

złoŜyła

krótkie

sprawozdanie

z  działalności  Sekcji  w  tym  roku  szkolnym.  Zwróciła  uwagę  na  pomyślne  dla
nauczycieli bibliotekarzy, a wynegocjowane przez związek, zapisy w  miejskim
Regulaminie  wynagrodzeń.  Przypomniała  o  uczestnictwie  w  konferencjach,  or-
ganizowanym  przez  siebie  konkursie.  Zachęcała  obecnych  do  korzystania
z porad prawno - kadrowych oferowanych przez związek.

Wielką przyjemność stanowiło przekazanie dyplomu Pani Ewie Char-

kiewicz, nauczycielowi bibliotekarzowi

Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 1

w Białymstoku, za zdobycie  wyróŜnienia w ogólnopolskim konkursie Projekty
edukacyjne  w  bibliotekach  pedagogicznych  i  bibliotekach  szkolnych.  Organiza-
torem  konkursu  był  Ośrodek  Edukacji  Informatycznej  i  Zastosowań  Kompute-

CEN informuje

Aspekty 3(41)/2008

strona 36

rów w Warszawie oraz Internetowy Serwis Informacyjny Biblioteka Pedago-
giczna.

Nauczyciel bibliotekarz Pan Piotr Szerszunowicz, wręczył podziękowa-

nia tym bibliotekom szkolnym, które włączyły się w organizowaną przez biblio-
tekę Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 1 w Białymstoku i Podlaski Oddział
Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”, zbiórkę ksiąŜek dla szkół polskich na
Wschodzie.

Konferencję podsumowała wicedyrektor Centrum Edukacji Nauczycieli

Pani Anna Krawczuk i Ŝyczyła zgromadzonym miłego letniego wypoczynku.

Magdalena Kraszewska

–

nauczyciel bibliotekarz w CEN

Podsumowanie konkursu

„Nie taki diabeł straszny …, czytajmy lek-

tury szkolne ”

W dniu 20 maja 2008r. Jury w składzie:

Przewodniczący:

•

Aniela Maciejczuk - nauczyciel bibliotekarz Biblioteki Pedagogicznej Cen-
trum Edukacji Nauczycieli w Białymstoku

Członkowie:

•

Krystyna Kunicka – kierownik Działu Sztuk Plastycznych Wojewódzkiego
Ośrodka Animacji Kultury,

•

Lila Wyszkowska – instruktor plastyki Działu Sztuk Plastycznych Woje-
wódzkiego Ośrodka Animacji Kultury,

•

Beata Wilczyńska – nauczyciel rysunku i malarstwa Liceum Plastycznego w
Supraślu,

•

Daniel Gromacki - nauczyciel bibliotekarz Biblioteki Pedagogicznej Cen-
trum Edukacji Nauczycieli w Białymstoku.

rozstrzygnęło konkurs o zasięgu wojewódzkim „Nie taki diabeł straszny

…, czytajmy lektury szkolne.”

Na konkurs wpłynęło 656 prac konkursowych. Udział w konkursie zgłosiło:

•

w kategorii szkół podstawowych: 30 szkół kl. I – III, 46 szkół kl. IV – VI.

•

w kategorii szkół gimnazjalnych – 41 szkół,

CEN informuje

Aspekty 3(41)/2008

strona 37

•

w kategorii szkół ponadgimnazjalnych – 14 szkół,

•

w kategorii szkół innych – 2 szkoły specjalne.

Jury postanowiło przyznać następujące nagrody i wyróŜnienia:

KATEGORIA SZKÓL PODSTAWOWYCH

Klasy I - III

I miejsce
Aleksandra Urbańska, uczennica klasy I a Szkoły Podstawowej Nr 4 im.

Sybiraków w Białymstoku - za duŜą wraŜliwość plastyczną i subtelny koloryt;
opiekunowie: Lucyna Lenart, Barbara Karabowicz

II miejsce
Michalina Artysiewicz, uczennica klasy III a Szkoły Podstawowej Nr 28

w Białymstoku - za ekspresję i trafny dobór środków plastycznych plakatu;
opiekunowie: Halina Wakuluk, Barbara Kozłowska

III miejsce
Bartosz Wierzbicki, uczeń klasy III b Szkoły Podstawowej Nr 5 w Bia-

łymstoku - za czystą formę plakatu; opiekun: Małgorzata Klepacka

Jakub Klepadło, uczeń klasy II c Szkoły Podstawowej Nr 16 w Białym-

stoku - za bogactwo formy i znajomość lektur szkolnych; opiekunowie: Jolanta
Urszula Brzozowska - Rybnik, Agata śebrowska

WyróŜnienia:
Paulina śukowska, uczennica klasy III b Szkoły Podstawowej w Zespole

Szkół w Augustowie - za ciekawą formę plastyczną; opiekun: Edyta Siergiejuk

Patryk Ignatiuk, uczeń klasy III b szkoły Podstawowej w Zespole Szkół

w Augustowie. - za ciekawą formę plastyczną; opiekun: Edyta Siergiejuk

Marta Banel, uczennica klasy III b Szkoły Podstawowej im. Króla Zyg-

munta Augusta w Wasilkowie - za ciekawą formę plastyczną; opiekun: Ewa Ba-
ranowska

Jakub Tymiński, uczeń klasy .III b Szkoły Podstawowej im. Króla Zyg-

munta Augusta w Wasilkowie - za ciekawą formę plastyczną; opiekun: Ewa Ba-
ranowska

Klasy IV - VI
I miejsce
Dominika Bylińska, uczennica klasy VI d Szkoły Podstawowej Nr 11 im.

Kornela Makuszyńskiego w Białymstoku - za czystą formę wypowiedzi twór-
czej; opiekunowie: Joanna Zarzecka, Agnieszka Białous

CEN informuje

Aspekty 3(41)/2008

strona 38

II miejsce
Aurela Mikołajczuk, uczennica klasy VI b Szkoły Podstawowej w Mi-

chałowie - za czytelność przekazu i subtelny koloryt; opiekunowie: Anna Choło-
łowicz, ElŜbieta Januszkiewicz

Wiktoria Januszyk, uczennica klasy IV Szkoły Podstawowej Nr 1 im. Pa-

pieŜa Jana Pawła II w Łapach - za bogactwo i róŜnorodność formy plastycznej;
opiekun: Krystyna Kozub

III miejsce
Jolita Keller, uczennica klasy IV Szkoły Podstawowej im. Adama Mic-

kiewicza w Krasnowie - za estetykę, wraŜliwość, subtelność i czytelny przekaz;
opiekun: Jadwiga Kalwejt

Przemysław Brzozowski, uczeń klasy VI Szkoły Podstawowej im. Adama

Mickiewicza w Zespole Szkół w Sokołach - za czystość formy plakatu; opiekun:
Dorota Brzozowska

WyróŜnienia:
Justyna Grabowska, uczennica klasy VI b Szkoły Podstawowej im. Ada-

ma Mickiewicza w Zespole Szkół w Sokołach - za interesującą formę plakatu;
opiekun: Dorota Brzozowska

Paula Kundzicz, uczennica klasy VI b Szkoły Podstawowej w Kuźnicy -

za interesującą formę plakatu; opiekun: Barbara Zysk

Aleksandra Matwiejuk, uczennica klasy VI c Szkoły Podstawowej Nr 20

w Zespole Szkół Nr 1 w Białymstoku - za dobre hasło; opiekun: Urszula Korol -
Nepelska

KATEGORIA SZKÓŁ GIMNAZJALNYCH
I miejsce
Kamila Sańczyk, uczennica klasy III e Gimnazjum im. Ks. Wacława Rab-

czyńskiego w Wasilkowie - za efektowną formę plakatu; opiekun: Izabela Dani-
lewska

II miejsce
Paulina Matuszewska, uczennica klasy II d Gimnazjum im. Ks. Wacława

Rabczyńskiego w Wasilkowie - za ekspresję; opiekun: Izabela Danilewska

Karolina Owczarek, uczennica klasy I e Publicznego Gimnazjum Nr 9 w

Białymstoku - za trafny przekaz, adekwatny dla grupy wiekowej; opiekunowie:
Ewa Walecka, BoŜena Hermanowska

CEN informuje

Aspekty 3(41)/2008

strona 39

III miejsce
Luiza Osmólska, uczennica klasy II c Gimnazjum im. PapieŜa Jana Pawła

II w Sokołach - za róŜnorodność wypowiedzi twórczej; opiekun: Hanna Śnieciń-
ska

Izabela Ostrowska, uczennica klasy III a Gimnazjum im. Jana Pawła II w

Jaświłach - za róŜnorodność wypowiedzi twórczej; opiekun: Anna Bruzgo - Ła-
tacz

Maciej Tomaszewski, uczeń klasy I c Publicznego Gimnazjum Nr 8 w

Białymstoku - za róŜnorodność wypowiedzi twórczej; opiekunowie: Helena
Gumieniak, Dorota Jabłońska, Halina Skiepko

WyróŜnienie
Anna Dzitowska, uczennica klasy III a Gimnazjum w Zespole Szkół

im.ks. Jerzego Popiełuszki w Juchnowcu Górnym - za estetykę wykonania;
opiekun: Agnieszka Zajkowska

Gabriela Sołowiej, uczennica klasy III d Publicznego Gimnazjum Nr 14 w

Zespole Szkół Ogólnokształcących Nr 9 w Białymstoku - za estetykę wykona-
nia; opiekunowie: Marlena Klim, Helena Lewczuk, Kira Lewczuk, Ewa Rudnik
- Depczyńska

Paula Pawlik,uczennica klasy III bg w Zespole Szkół z DNJB w Hajnów-

ce - za estetykę wykonania; opiekunowie: Irena Ignatowicz, Halina Iwaniuk

Ewelina Gryc, uczennica klasy III w Zespole Szkół Sportowych w Supra-

lu - za ciekawy pomysł plastyczny; opiekun: Ewa Mieleniewska

KATEGORIA SZKÓŁ PONADGIMNAZJALNYCH
I miejsce
Justyna Hapunik, uczennica III Liceum Ogólnokształcącego w Białym-

stoku - za plakatowe myślenie i dowcip; opiekunowie: Teresa Leszczyńska -
Koziak, Małgorzata Tomaszewska, Krystyna Ratasiewicz

II miejsce
Zuzanna Puszcz, uczennica klasy II g II Liceum Ogólnokształcącego im.

Ks. Anny z Sapiehów Jabłonowskiej w Białymstoku - za dowcip, skrót myślowy
i estetykę wykonania; opiekunowie: Cecylia Sołyjan, ElŜbieta Kackieło, Alicja
Kamińska

Grzegorz Jaczewski, uczeń klasy IV a Zespołu Szkół Budowlano - Geo-

dezyjnych w Białymstoku - za wypowiedź adekwatną do grupy wiekowej;
opiekun: Aleksandra Powojewska

CEN informuje

Aspekty 3(41)/2008

strona 40

III miejsce
Marek Patryk Kuczyński, uczeń klasy I ZI Zespołu Szkół Nr 4 im. Zie-

mi Podlaskiej w Bielsku Podlaskim - za sprawne uŜycie techniki rysunkowej w
formie plakatu; opiekun: Halina Gierasimowicz

WyróŜnienie:
Magdalena Panasko, uczennica klasy II a IV Liceum Ogólnokształcącego

im. Cypriana Kamila Norwida w Białymstoku - za dowcip w ujęciu tematu i
trafną formę plastyczną

KATEGORIA SZKÓŁ INNYCH – szkoły specjalne
- za zmierzenie się z tematem

WyróŜnienie:
Barbara Rybarczyk, uczennica klasy III a Zespołu Szkół Specjalnych w

Bielsku Podlaskim; opiekun: Halina Car

Monika Harasimczuk, uczennica klasy IV a Szkoły Podstawowej w Za-

błudowie (uczennica realizuje program szkoły specjalnej); opiekun: Anna Zda-
nowicz

Piotr Worobiej, uczeń klasy VI b Zespołu Szkół Specjalnych w Bielsku

Podlaskim; opiekun: Nina Nesteruk

Informacja o wynikach

i nagrodach

w Konkursie Matematycznym „KANGUR 2008”

W dniu 27 marca 2008 r. odbyły się zawody Konkursu Matema-

tycznego „KANGUR 2007”. Była to w naszym regionie 15 edycja tego cieszą-
cego się niesłabnącym zainteresowaniem konkursu.

Regionalna uroczystość podsumowania wyników odbyła się 2 czerwca

2008r. w Centrum Edukacji Nauczycieli w Białymstoku o godz. 14.00.

Konkurs narodził się w Australii, gdzie został zainaugurowany na począt-

ku lat osiemdziesiątych przez światowej sławy popularyzatora matematyki –
Petera O’Hallorana. Następnie dzięki matematykom francuskim zyskał nazwę
KANGUR i trafił do Europy. W 1994r. w Strasburgu zgromadzenie 10 krajów –

CEN informuje

Aspekty 3(41)/2008

strona 41

w tym Polski – utworzyło przy Radzie Europy Stowarzyszenie „KANGO-
UROU SANS FRONTIERS” z siedzibą w ParyŜu.

Polska była jednym z pierwszych krajów, któremu matematycy francuscy

zaproponowali współorganizowanie konkursu. JuŜ w roku szkolnym 1991/1992
odbyła się pierwsza polska edycja KANGURA zorganizowana przez Toruński
Komitet Organizacyjny, który jest jedynym posiadaczem licencji na jego prze-
prowadzanie w naszym kraju.

Na terenie regionu białostockiego inicjatorem konkursu była pani Wiera

Greczan – konsultant ds. edukacji matematyczno-przyrodniczej w Ośrodku Do-
skonalenia Nauczycieli. Od roku 1994 do dziś organizatorem KANGURA jest
Centrum Edukacji Nauczycieli z Lokalnym Komitetem Organizacyjnym.
Uczniowie starują w pięciu kategoriach wiekowych:
MALUCH – kl. III i IV szkoły podstawowej,
BENIAMIN – kl. V i VI szkoły podstawowej,
KADET – kl. I i II gimnazjum,
JUNIOR – kl. III gimnazjum i kl. I szkoły ponadgimnazjalnej,
STUDENT – kl. II i II w szkole ponadgimnazjalnej.
Po raz drugi w KANGURZE wzięli udział uczniowie klas drugich szkoły pod-
stawowej w kategorii KANGUREK

Celem konkursu jest popularyzacja matematyki w szkole, a takŜe:

•

przełamanie dość powszechnej niechęci do tego przedmiotu,

•

zachęcenie jak największej liczby młodych ludzi do lepszego opanowania
pojęć i metod matematycznych,

•

wdraŜanie do ścisłego rozumowania,

•

doskonalenie umiejętności szacowania wyników,

•

rozwijanie intuicyjnych pomysłów matematycznych,

•

wyłonienie talentów matematycznych.

KANGUR MATEMATYCZNY wciąŜ cieszy się ogromną popularnością – w
tym roku ok. 3mln uczniów na świecie zmierzyło swe siły w kangurowych zma-
ganiach.

LICZBY UCZESTNIKÓW KONKURSU „KANGUR MATEMATYCZNY”

W LATACH 1992-2008

edycja

rok

Liczba uczestników
w Polsce

edycja

rok

Liczba uczestników w regio-
nie białostockim *

1.
2.

1992
1993

5 000
17 000

-
-

CEN informuje

Aspekty 3(41)/2008

strona 42

3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.

1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008

     52 000
   120 000
   200 000
   229 000
   240 000
   250 000
   319 000
   385 000
   406 000
   415 000
   400 000
   348 400
   300 000

270 000

306 198

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12,
13.
14.
15.

1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008

    2 900
    4 700
    5 880
    6 250
    6 470
    7 090
    9 980
   10 707
    11 703
    11 030
    10 739
     9 767

8 263

8 658
9 104

*  region białostocki obejmuje następujące powiaty: białostocki grodzki i ziemski, bielski, hajnowski, moniecki,
sokólski, siemiatycki.

W tegorocznej edycji uczestniczyli uczniowie z 276 szkół:
• Liczba szkół podstawowych:        156
•Liczba szkół gimnazjalnych:          92
•Liczba szkół ponadgimnazjalnych: 28
Najliczniej reprezentowane były  szkoły:
•SP 49   Białystok    168
•III LO Białystok    165
•  I LO  Białystok     160

SZKOŁA PODSTAWOWA

Klasa I i II - 1275 uczestników

•

Michał Falkowski - 72 pkt SP w Domanowie

Klasa III - 1274 uczestników

•

Wojciech Michałowski - 120 pkt SP 4 w Białymstoku

•

Marcin Wojtkowski - 120 pkt SPiG Sióstr Misjonarek w Białymstoku

Klasa IV - 1300 uczestników

•

Adam Aponiewicz - 120 pkt SP 4 w Białymstoku

•

Dawid Anchimiuk - 120 pkt SP 50 w Białymstoku

•

Anna Białokozowicz - 120 pkt ZS PTO, ul. Dzielna w Białymstoku

•

Marek Ciborowski - 120 pkt SP 2 w Mońkach

Pierwsze miejsca wśród zawodników poszczególnych klas

w konkursie KANGUR MATEMATYCZNY 2008 uzyskali:

CEN informuje

Aspekty 3(41)/2008

strona 43

•

Paweł Karny - 120 pkt SP 2 w Białymstoku

•

Dominik Korzątkowski - 120 pkt SP 49 w Białymstoku

•

Maciej Mucha - 120 pkt SP 50 w Białymstoku

•

Anna Muszyńska - 120 pkt SP 32 w Białymstoku

•

Damian Rakus - 120 pkt SP 7 w Białymstoku

•

Szymon Sidoruk - 120 pkt SP 19 w Białymstoku

•

Marek Smolarczyk - 120 pkt SP 6 w Białymstoku

•

Mateusz Wendołowicz - 120 pkt SP 47 w Białymstoku

•

Dominika Zajkowska - 120 pkt SP 2 w Białymstoku

Klasa V - 1223 uczestników

•

Przemysław Perkowski – 146,25 pkt SP 19 w Białymstoku

Klasa VI - 1046 uczestników

•

Magdalena Szarkowska - 145 pkt SP 6 w Białymstoku

GIMNAZJUM

Klasa I - 732 uczestników

•

Hubert Kamiński - 143,75 pkt PG 3 w Białymstoku

Klasa II - 925 uczestników

•

Paweł Komorowski - 150 pkt ZSIntegr. 1 w Białymstoku

•

Hubert Markowski - 150 pkt ZS STO, ul.Narewska w Białymstoku

Klasa III - 653 uczestników

•

Marek Socha - 123,5 pkt PG 6 w Białymstoku

SZKOŁA PONADGIMNAZJALNA

Klasa I - 470 uczestników

•

Aleksandra Baranowska - 135 pkt I LO w Białymstoku

•

Adrian Jaskółka - 135 pkt I LO w Białymstoku

•

Jakub Seweryn - 135 pkt I LO w Białymstoku

Klasa II - 267 uczestników

•

Andrzej Skrodzki - 140 pkt I LO w Białymstoku

Klasa III - 192 uczestników

•

Joachim Jelisiejew – 150 pkt I LO w Białymstoku

LAUREAT

BARDZO

DOBRY

WYRÓśNIENIE

M 1

[120.115]

(115,105]

(105,82]

[120.115]

(115,111]

(111,95]

[150,140]

(140,112]

(112,88]

[150,140]

(140,123]

(123,99]

[150,140]

(140,125]

(125,96]

[150,140]

(140,131]

(131,107]

[150,140]

(140,121]

(121,98]

[150,140]

(140,126]

(126,104]

Informacja o przydziale nagród i dyplomów w konkursie

KANGUR MATEMATYCZNY 2008

CEN informuje

Aspekty 3(41)/2008

strona 44

[150,140]

(140,122]

(122,95]

[150,140]

(140,131]

(131,105]

[72,49]

Laureaci :

Nazwisko i imię

kategoria

pkt

szkoła

Wojtkowski Marcin

120

SP S.Misjonarek

Michałowskii Wojciech

120

SP4 w Białymstoku

Jaroszuk Mateusz

115

ZSO 8 w Białymstoku

Białokozowicz Anna

120

ZS PTO ul. Dzielna

Muszyńska Anna

120

SP 32 w Białymstoku

Aponiewicz Adam

120

SP 4- w Białymstoku

Anchimiuk Dawid

120

SP 4- w Białymstoku

Ciborowski Marek

120

SP 2-w Mońkach

Korzątkowski Dominik

120

SP 49 w Białymstoku

Mucha Maciej

120

SP50 w Białymstoku

Rakus Damian

120

SP 7 w Białymstoku

Sidoruk Szymon

120

SP 19 w Białymstoku

Smolarczyk Marek

120

SP 6 w Białymstoku

Wendołowicz Mateusz

120

SP 47 w Białymstoku

Zajkowska Dominika

120

SP 2 w Białymstoku

Karny Paweł

120

SP 2 w Białymstoku

Szymański Adam

115

SP 47 w Białymstoku

Staniak Michał

116,25

SP S.Misjonarek

Gierda Piotr

116,25

SP 6 w Białymstoku

Perkowski Przemysław

146,25

SP 19 w Białymstoku

Szarkowska Magdalena

145

SP 6- w Białymstoku

Wasiluk Martyna

143,75

SP 14 w Białymstoku

Nastały Tomasz

143,75

SP 2 w Białymstoku

Kamiński Hubert

143,75

PG3 w Białymstoku

Komorowski Paweł

150

ZSIntegr.1 w Białymstoku

Markowski Hubert

150

ZS STO w Białymstoku

Broniewicz Filip

145

ZS 1 w Białymstoku

Bogić Miłosz

145

ZSMuz. w Białymstoku

Białokozowicz Andrzej

145

ZS PTO w Białymstoku

Antoniuk Mateusz

143,75

ZS STO w Białymstoku 2

Seweryn Aleksandra

143,75

ZSS 1 w Białymstoku

Golonko Anna

143,75

PG 18 w Białymstoku

Obidziński Tomasz

143,75

ZSS ul. Kalinowa

Paszkiewicz Artur

141,25

Społ. Gim. 8 w Białymstoku

Bochen Kamil

140

G S.Misjonarek w Białymstoku

Andrzej Skrodzki

140

I LO w Białymstoku

Mrugacz Krzysztof

145

III LO w Białymstoku

Skiepko Jakub

143,75

III LO w Białymstoku

Koźniewski Marcin

140,00

ZS Katolickich w Białymstoku

Jelisiejew Joachim

150

I LO w Białymstoku

Serdeczne podziękowania składamy dyrektorom i nauczycielom szkół, w których od-
bywały się tegoroczne zawody oraz wszystkim, którzy przyczynili się do sprawnego przebie-
gu konkursu.

Przewodnicząca

Lokalnego Komitetu Organizacyjnego w CEN

CEN informuje

Aspekty 3(41)/2008

strona 45

Alina Mikołajczuk

Sz.P.

Dyrektorzy, Nauczyciele

Przedszkoli, Szkół Podstawowych,

Gimnazjalnych i Ponadgimnazjalnych

Centrum Edukacji Nauczycieli w Białymstoku serdecznie zapra-

sza na cykl spotkań edukacyjnych pod wspólna nazwą „Nowy rok szkolny z
CENem”.

W części pierwszej, w sesji plenarnej, przedstawimy wybrane, waŜ-

ne, aktualne zagadnienia związane z rozpoczynającym się nowym rokiem
szkolnym. Część druga to zajęcia warsztatowe, które zostaną przeprowa-
dzone w grupach specjalistycznych.

Spotkania odbędą się na terenie Białegostoku i miast powiatowych

dawnego województwa białostockiego. Zapraszamy nauczycieli do udziału w
spotkaniach
w wybranych miejscowościach.

Terminarz spotka

”Nowy rok szkolny z CEN-em”

Termin

Miejsce

Adres

1. 28.08

godz. 10.00

Zespół Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych
ul. Tysiąclecia 15

2. 29.08

godz. 10.00

Siemiatycze

Szkoła Podstawowa nr 3
ul. Gen. Wł. Andersa 4

3. 1.09

godz. 11.30

Hajnówka

Zespół Szkół Zawodowych
ul. 3-go maja 25

4. 2.09

godz. 14.30

Bielsk Podla-
ski

II LO z BJN
Kopernika 4

5. 3.09

godz. 14.30

Sokółka

Szkoła Podstawowa nr 2
ul. Szkolna 2

6. 4.09

godz. 14.30

Białystok

CEN, Złota 4

CEN informuje

Aspekty 3(41)/2008

strona 46

Propozycje tematów na „Nowy rok szkolny z CENem”

ęść

plenarna

Temat

Realizator

Aspekty prawne awansu zawodowego nauczyciela w kontekście
zmian w Rozporządzeniu MEN

Krystyna Grabowska

rodki UE na projekty edukacyjne

Artur Brzeziński

Planowanie pracy nauczyciela w kontekście zmieniającej się
podstawy programowej.

Ala Mikołajczuk, Anna
Karpowicz,
Wiktoria Blakicka

Uczeń niepełnosprawny intelektualnie w klasie

Anna Florczak

Pomoc psychologiczno-pedagogiczna w szkole

Dorota Ksok-Borowska

Europejskie Portfolio Językowe.

Krystyna Łuniewska

Tablica interakcyjna – nowe narzędzie wspomagające dydaktykę Zdzisław Babicz

Anna Krawczuk

Warsztaty

Temat

Realizator

Aspekty prawne awansu zawodowego nauczyciela w kontekście
zmian w Rozporządzeniu MEN

Krystyna Grabowska

Jak praktycznie wykorzystać "energię" okresu dojrzewania, czyli
wybór tematów i metod aktywnych do planowania godzin wy-
chowawczych w gimnazjum

Dorota Ksok-Borowska

Uaktywnianie uczniów niepełnosprawnych intelektualnie po-
przez organizowanie sytuacji sprzyjających zadawaniu pytań.

Anna Florczak

Jak wybrać temat projektu finansowanego ze środków UE?

Artur Brzeziński

Planowanie pracy nauczyciela w kontekście zmieniającej się
podstawy programowej.

Ala Mikołajczuk,
Anna Karpowicz,
Wiktoria Blakicka

Dlaczego warto pracować z Europejskim Portfolio Językowym
na lekcjach języków obcych?

Krystyna Łuniewska

Wykorzystanie tekstów literackich do rozwijania umiejętności
społecznych dzieci na I etapie edukacji.

Jadwiga CzyŜewska

Tablica interakcyjna – nowe narzędzie wspomagające dydaktykę Zdzisław Babicz

Anna Krawczuk

Czy jestem w zasięgu wypalenia zawodowego;
symptomy i stopnie wypalenia zawodowego, koło bezpieczni-
ków.

GraŜyna Łaniewska

Szczegółowych informacji udziela sekretariat CEN – tel. 0 85 7 329 867

Serdecznie zapraszamy do udziału w spotkaniach

Harmonogram pracy CEN w okresie wakacyjnym

CEN informuje

Aspekty 3(41)/2008

strona 47

Centrum Edukacji Nauczycieli w Białymstoku w okresie wakacyjnym
t.j. od 23.06.2008 do 29.08.2008 pracuje w trybie jednozmianowym.

W tym okresie budynek CEN będzie czynny w godzinach 7:30 - 15:30