„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Łukasz Orzech
Wykonywanie pomiarów warsztatowych 311[15].Z1.01
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji
–
Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
1
Recenzenci:
dr inŜ. Sylwester Rajwa
mgr inŜ. Janina Świątek
Opracowanie redakcyjne:
mgr inŜ. Łukasz Orzech
Konsultacja:
mgr inŜ. Gabriela Poloczek
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[15].Z1.01
„Wykonywanie pomiarów warsztatowych”, zawartego w modułowym programie nauczania
dla zawodu technik górnictwa podziemnego.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
2
SPIS TREŚCI
1.
Wprowadzenie
3
2.
Wymagania wstępne
5
3.
Cele kształcenia
6
4.
Przykładowe scenariusze zajęć
7
5.
Ćwiczenia
11
5.1.
Podstawowe pojęcia metrologiczne
11
5.1.1. Ćwiczenia
11
5.2.
Rodzaje wymiarów i wykonywanie pomiarów wielkości geometrycznych
13
5.2.1. Ćwiczenia
13
5.3.
Interpretacja wyników w odniesieniu do układu tolerancji i pasowań
17
5.3.1. Ćwiczenia
17
5.4.
Pomiary temperatury
20
5.4.1. Ćwiczenia
20
5.5.
Pomiary masy i objętości
22
5.5.1. Ćwiczenia
22
5.6.
Pomiary ciśnienia
25
5.6.1. Ćwiczenia
25
5.7.
Dobór i konserwacja przyrządów kontrolno-pomiarowych
27
5.7.1. Ćwiczenia
27
6.
Ewaluacja osiągnięć ucznia
29
7. Literatura
46
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
3
1. WPROWADZENIE
Przekazuję Państwu Poradnik dla nauczyciela „Wykonywanie pomiarów warsztatowych”,
który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie
technik górnictwa podziemnego.
W poradniku zamieszczono:
−
wymagania wstępne,
−
wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,
−
przykładowe scenariusze zajęć,
−
propozycje ćwiczeń, które mają na celu ukształtowanie u uczniów umiejętności
praktycznych,
−
ewaluację osiągnięć ucznia,
−
wykaz literatury, z jakiej moŜna korzystać podczas zajęć.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone róŜnymi metodami ze
szczególnym uwzględnieniem:
−
pokazu z objaśnieniem,
−
tekstu przewodniego,
−
metody projektów,
−
ć
wiczeń praktycznych.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróŜnicowane, począwszy od
samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.
W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel
moŜe posłuŜyć się zamieszczonym w rozdziale 6 zestawem zadań testowych..
W tym rozdziale podano równieŜ:
−
plan testu w formie tabelarycznej,
−
punktacje zadań,
−
propozycje norm wymagań,
−
instrukcję dla nauczyciela,
−
instrukcję dla ucznia,
−
kartę odpowiedzi,
−
zestaw zadań testowych.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
4
Schemat układu jednostek modułowych w module
311[15].Z1.01
Wykonywanie pomiarów
warsztatowych
311[15].Z1
Wytwarzanie i naprawa części maszyn
i urządzeń górniczych
311[15].Z1.03
Wykonywanie napraw
maszyn górniczych
311[15].Z1.02
Wykonywanie podstawowych operacji
z zakresu obróbki materiałów
i spajania
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
5
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
−
stosować w praktyce podstawowe twierdzenia matematyczne i zasady trygonometrii,
−
korzystać z tablic matematycznych, termodynamicznych i mechanicznych,
−
stosować podstawowe i pochodne jednostki układu SI,
−
wykonywać działania na jednostkach,
−
stosować przedrostki i przyrostki opisujące wielokrotności jednostek,
−
czytać rysunek techniczny,
−
rozumieć podstawowe informacje w dokumentacji techniczno-ruchowej,
−
posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu techniki ogólnie pojętej i mechaniki,
−
czytać schematy ideowe i wykonawcze,
−
charakteryzować wymagania dotyczące bezpieczeństwa pracy przy pomiarach,
−
korzystać z róŜnych źródeł informacji.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
6
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
−
wyjaśnić podstawowe pojęcia metrologiczne,
−
rozróŜnić rodzaje wymiarów i sposoby ich pomiarów,
−
rozróŜnić i dobrać przyrząd kontrolno-pomiarowy do określonych pomiarów,
−
wykonać pomiary wielkości geometrycznych części maszyn,
−
zinterpretować wyniki pomiarów w odniesieniu do układu tolerancji i pasowań,
−
wykonać pomiary temperatury,
−
wykonać pomiary masy i objętości,
−
wykonać pomiary ciśnienia,
−
wykonać konserwację przyrządu kontrolno-pomiarowego,
−
zorganizować stanowisko do pomiarów zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny
pracy i wymaganiami ergonomii.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
7
4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadząca
…………………………………….…………………..
Modułowy program nauczania:
Technik górnictwa podziemnego 311[15]
Moduł:
Wytwarzanie i naprawa części maszyn i urządzeń
górniczych 311[15].Z1
Jednostka modułowa:
Wykonywanie pomiarów warsztatowych
311[15].Z1.01
Temat: Wykonywanie pomiarów wielkości geometrycznych
Cel ogólny: Ukształtowanie umiejętności posługiwania się i realizowania pomiarów
przyrządami do pomiarów wielkości geometrycznych, takimi jak np.:
suwmiarka analogowa, mikrometr, kątomierz.
Szczegółowe cele
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
−
zorganizować stanowisko pracy,
−
objaśnić budowę i zasadę działania suwmiarki, mikrometru i kątomierza,
−
biegle posługiwać się ww. przyrządami pomiarowymi (odpowiednio przykładać je do
badanego obiektu jak i unikać błędów związanych z mierzeniem tymi przyrządami),
−
prawidłowo odczytywać wynik pomiaru z noniusza,
−
wyczyścić i zakonserwować przyrządy po przeprowadzonych pomiarach,
−
wymienić róŜnice pomiędzy omawianymi przyrządami,
−
zaprezentować w praktyce sposoby pomiaru ww. przyrządami,
−
zaprezentować wyniki swojej pracy (takŜe w postaci sprawozdania).
Metody nauczania–uczenia się:
−
ć
wiczenie praktyczne,
−
pokaz z objaśnieniem.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
−
praca indywidualna lub w zespołach 2 osobowych.
Czas:
–
90 minut.
Środki dydaktyczne:
−
suwmiarka analogowa,
−
mikrometr analogowy,
−
kątomierz analogowy,
−
przedmiot umoŜliwiający wykonywanie prostych i kątowych pomiarów zewnętrznych jak
i wewnętrznych wymiarów.
Uczestnicy:
−
uczniowie kształcący się w zawodzie technik górnictwa podziemnego.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
8
Przebieg zajęć:
1.
W nawiązaniu do tematu, omówienie celów zajęć i sposobu wykonania ćwiczenia
z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
2.
Sprawdzenie przygotowania uczniów do ćwiczeń.
3.
Podanie uczniom treści ćwiczenia i wyjaśnienie na czym ono polega,
4.
Wykonanie przez nauczyciela pokazu z objaśnieniem i odpowiedź na ewentualne pytania
uczniów,
5.
Wskazanie uczniom odpowiednich przedmiotów, które będą mogli mierzyć,
6.
Nadzorowanie przez nauczyciela pracy uczniów,
7.
Wykonywanie przez uczniów pomiarów przyrządami kontrolno-pomiarowymi,
8.
Zapisywanie wyników i wykonywanie odpowiednich obliczeń przez uczniów.
Zakończenie zajęć
1.
Zakończenie czynności pomiarowych,
2.
Wyczyszczenie i zabezpieczenie uŜywanych przyrządów pomiarowych,
3.
Podsumowanie wykonanego ćwiczenia przez nauczyciela,
4.
Porównanie wyników wszystkich uczniów lub wszystkich grup uczniów,
5.
Zadanie pracy domowej.
Praca domowa
Sporządzenie sprawozdania z wykonanego ćwiczenia, w którym zawarte będą:
1.
Treść ćwiczenia,
2.
Cel i zakres ćwiczenia,
3.
Przedmiot badań (co było mierzone),
4.
Termin i miejsce przeprowadzenia ćwiczeń (pomiarów),
5.
Przyrządy wykorzystane do ćwiczenia,
6.
Opis realizowanych prac (przebieg ćwiczenia),
7.
Wnioski.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
−
omówienie z uczniami problemów występujących podczas realizacji ćwiczenia pod
względem merytorycznym jak i organizacyjnym, lub
−
anonimowe pisemne ankiety wypisywane przez uczniów na temat sposobu prowadzenia
zajęć i ewentualnych trudności podczas realizacji ćwiczeń
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
9
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadząca
…………………………………….………….
Modułowy program nauczania:
Technik górnictwa podziemnego 311[15]
Moduł:
Wytwarzanie i naprawa części maszyn i urządzeń
górniczych 311[15].Z1
Jednostka modułowa:
Wykonywanie
pomiarów
warsztatowych
311[15].Z1.01
Temat: Dobór przyrządów kontrolno-pomiarowych
Cel ogólny: Ukształtowanie umiejętności doboru nowych przyrządów kontrolno-
pomiarowych oraz umiejętność prawidłowej interpretacji zapisów ich
parametrów katalogowych
Szczegółowe cele
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
−
Rozpoznawać i rozumieć zapisy parametrów katalogowych przyrządów kontrolno-
pomiarowych,
−
Wyszukiwać potrzebne informacje w Internecie,
−
Dobierać przyrządy kontrolno-pomiarowe na podstawie określonych potrzeb i danych
technicznych.
Metody nauczania–uczenia się:
−
ć
wiczenie praktyczne.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
−
Praca w 2–4 osobowych zespołach
Czas:
–
90 minut.
Środki dydaktyczne:
−
komputer PC z dostępem do Internetu,
−
dokumentacja techniczna przyrządów kontrolno-pomiarowych.
Uczestnicy:
−
uczniowie kształcący się w zawodzie technik górnictwa podziemnego.
Przebieg zajęć:
1.
W nawiązaniu do tematu, omówienie celów zajęć i sposobu wykonania ćwiczenia,
2.
Wyszczególnienie potrzeb (dokładne określenie jaki przyrząd jest potrzebny),
3.
Wyszukanie odpowiednich danych technicznych (odszukanie informacji technicznych
o szukanych przyrządach w kartach katalogowych, dokumentacji technicznej,
w Internecie, itp.),
4.
Opracowanie danych technicznych (odrzucenie przyrządów nie spełniających kryteria
wyszczególnione w pkt. 2, porównanie ze sobą przyrządów, które pozostały po wstępnej
selekcji).
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
10
Zakończenie zajęć
Dokonanie wyboru odpowiedniego przyrządu,
Zadanie pracy domowej.
Praca domowa
Sporządzić sprawozdanie z procesu doboru przyrządu kontrolno-pomiarowego
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
−
omówienie z uczniami problemów występujących podczas realizacji ćwiczenia pod
względem merytorycznym jak i organizacyjnym, lub
−
anonimowe pisemne ankiety wypisywane przez uczniów na temat sposobu prowadzenia
zajęć i ewentualnych trudności podczas realizacji ćwiczeń.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
11
5. ĆWICZENIA
5.1. Podstawowe pojęcia metrologiczne
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
W instrukcji producenta napisano, Ŝe błąd pomiaru termometru wynosi 0,5%
ww (wartości wskazanej). Zapisz wynik pomiaru 53,0
°
C zgodnie z dobrą praktyką pomiarową
(zakładając, Ŝe błąd pomiaru jest całkowitą niepewnością termometru).
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić charakter
i znaczenie zagadnień opisanych w rozdziale i w ćwiczeniu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1)
obliczyć, ile wynosi błąd w jednostce temperatury: 0,5 % * 53,0
°
C = 0,265
°
C,
2)
zaokrąglić (jeśli jest taka potrzeba) wartość błędu do prawidłowej postaci: 0,3
°
C,
3)
zapisać prawidłowo cały wynik: (53,0 ± 0,3)
°
C.
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
–
pokaz z objaśnieniem.
Ś
rodki dydaktyczne:
−
treść niniejszego ćwiczenia oraz artykuły biurowe,
−
kalkulator (jeśli jest niezbędny).
Ćwiczenie 2
Na tarczy manometru widnieje cyfra 0,1 (oznaczenie jego klasy dokładności). Jaki jest
jego graniczny błąd dopuszczalny (bezwzględny) pomiaru, jeśli zakres pomiarowy wynosi
50 MPa.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić charakter
i znaczenie zagadnień opisanych w rozdziale i w ćwiczeniu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1)
wyznaczyć błąd graniczny dopuszczalny: (0,1 * 50 MPa) / 100 = 0,05 MPa.
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
–
pokaz z objaśnieniem.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
12
Ś
rodki dydaktyczne:
−
treść niniejszego ćwiczenia oraz artykuły piśmiennicze,
−
kalkulator (jeśli jest niezbędny).
Ćwiczenie 3
Zaznacz, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe:
L.p.
Zdanie
prawda fałsz
1.
Sprawdzenie parametrów metrologicznych przyrządów moŜna
dokonać we własnym zakresie.
X
2.
Offset to błąd przyrządu pomiarowego w punkcie kontrolnym
dla wartości mierzonej równej zeru.
X
3.
Histereza zaleŜy od tego czy wartość maleje lub rośnie.
X
4.
Przetwornik to element systemu pomiarowego, który dokonuje
fizycznego przetworzenia mierzonej wielkości nieelektrycznej
na wielkość elektryczną.
X
5.
GUM to Główny Urząd Miernictwa.
X
6.
Etalon to wzorzec jednostki miary.
X
Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracując indywidualnie decydują, czy zdanie jest prawdziwe czy fałszywe.
Nauczyciel wybiera kolejno uczniów, którzy omawiają zdania, uzasadniając wybraną
odpowiedź. Rozwiązanie ćwiczenia znajduje się w tabeli ze zdaniami.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1)
dokładnie przeczytać zdania,
2)
przeanalizować ich treść decydując, czy zdanie jest prawdziwe czy fałszywe,
3)
zaprezentować wykonane ćwiczenie,
4)
dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
–
analiza treści rozdziału.
Ś
rodki dydaktyczne:
−
treść niniejszego zadania dla kaŜdego ucznia,
−
literatura z rozdziału 7.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
13
5.2. Rodzaje wymiarów i wykonywanie pomiarów wielkości
geometrycznych
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Odczytaj z poniŜszych rysunków wartości jakie wskazują noniusze a potem zapisz je
w prawidłowy sposób.
Rysunek do ćwiczenia 1
Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracując indywidualnie oglądają wynik wskazywany przez noniusz.
Nauczyciel wybiera 2 uczniów, którzy omawiają zadania, uzasadniając wynik.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1)
zapoznać się z treścią niniejszego rozdziału,
2)
przyjrzeć się dokładnie powyŜszym rysunkom,
3)
odczytać wartości wskazywane przez noniusze: odpowiednio: 11,5 mm i 4,1 mm,
4)
zapisać prawidłowo wynik (najlepiej sporządzić sprawozdanie z pomiarów):
odpowiednio: (11,5±0,1) mm i (4,1±0,1) mm.
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
–
pokaz z objaśnieniem.
Ś
rodki dydaktyczne:
−
treść niniejszego rozdziału,
−
przyrządy biurowe.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
14
Ćwiczenie 2
Zmierzyć suwmiarką średnicę wewnętrzną wskazaną przez nauczyciela. Pomiar wykonać
co najmniej 5 razy a następnie policzyć średnią arytmetyczną z tych pomiarów.
Wskazówki do realizacji
Uczeń powinien umieć posługiwać się suwmiarką oraz odczytywać z niej wyniki
pomiarów. Warto dać do zmierzenia uczniom otwór, który jest lekko owalny, co spowoduje
ze pięciokrotne zmierzenie średnicy da róŜne wyniki. KaŜdy pomiar uczniowie powinni
rozpocząć od nowa, tak aby ponownie przykładać przyrząd do badanego obiektu. RóŜne
wyniki będzie moŜna uśrednić i rozpocząć dyskusję na temat ich interpretacji i przyczyn
rozbieŜności.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1)
zapoznać się z treścią niniejszego rozdziału,
2)
prawidłowo trzymać przedmiot w suwmiarce (lub odwrotnie),
3)
odczytać wartości wskazane przez noniusz,
4)
pomiar powtórzyć 5 razy za kaŜdym razem rozpoczynając od początku i zapisując wynik,
5)
policzyć średnią arytmetyczną z 5 wyników: x
w
= (x
1
+ x
2
+ x
3
+ x
4
+ x
5
) / 5,
6)
zapisać odpowiednio wynik (najlepiej sporządzić sprawozdanie z pomiarów): x
w
±
∆
x.
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
–
pokaz z objaśnieniem,
–
ć
wiczenia praktyczne.
Ś
rodki dydaktyczne:
−
treść niniejszego rozdziału,
−
suwmiarka analogowa,
−
przedmiot do zmierzenia z otworem,
−
przyrządy biurowe.
Ćwiczenie 3
Zmierzyć mikrometrem wskazany przez nauczyciela przedmiot. Pomiar wykonać co
najmniej 5 razy a następnie policzyć średnią arytmetyczną z tych pomiarów.
Wskazówki do realizacji
Uczeń powinien umieć posługiwać się mikrometrem oraz odczytywać z niego wyniki
pomiarów. Warto dać do zmierzenia uczniom otwór, który jest lekko owalny, co spowoduje
ze pięciokrotne zmierzenie średnicy da róŜne wyniki. KaŜdy pomiar uczniowie powinni
rozpocząć od nowa, tak aby ponownie przykładać przyrząd do badanego obiektu. RóŜne
wyniki będzie moŜna uśrednić i rozpocząć dyskusję na temat ich interpretacji i przyczyn
rozbieŜności.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1)
zapoznać się z treścią niniejszego rozdziału,
2)
prawidłowo trzymać przyrząd w mikrometrze (lub odwrotnie),
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
15
3)
odczytać wartości wskazane przez noniusz (w zaleŜności od wymiaru naleŜy uwzględnić
połówkę milimetra),
4)
pomiar powtórzyć 5 razy za kaŜdym razem rozpoczynając od początku,
5)
policzyć średnią arytmetyczną z 5 wyników: x
w
= (x
1
+ x
2
+ x
3
+ x
4
+ x
5
) / 5,
6)
zapisać odpowiednio wynik (najlepiej sporządzić sprawozdanie z pomiarów): x
w
±
∆
x.
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
–
pokaz z objaśnieniem
–
ć
wiczenia praktyczne
Ś
rodki dydaktyczne:
−
treść niniejszego rozdziału,
−
mikrometr analogowy,
−
przedmiot do zmierzenia,
−
przyrządy biurowe.
Ćwiczenie 4
Zmierzyć średnicówką czujnikową wskazany przez nauczyciela przedmiot (najlepiej ten
sam co w ćwiczeniu 2). Pomiar wykonać co najmniej 5 razy a następnie policzyć średnią
arytmetyczną z tych pomiarów.
Wskazówki do realizacji
Ć
wiczenie wykonać analogicznie do powyŜszego ćwiczenia 2. Po wykonaniu ćwiczenia 4
porównać wyniki z ćwiczenia 2 i dokonać ich analizy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1)
zapoznać się z treścią niniejszego rozdziału,
2)
prawidłowo trzymać przyrząd w otworze,
3)
odczytać wartości wskazane przez wskazówkę,
4)
pomiar powtórzyć 5 razy za kaŜdym razem rozpoczynając od początku,
5)
policzyć średnią arytmetyczną z 5 wyników: x
w
= (x
1
+ x
2
+ x
3
+ x
4
+ x
5
) / 5,
6)
zapisać odpowiednio wynik: x
w
±
∆
x,
7)
porównać wyniki z wynikami z ćwiczenia 2 (wyniki elementarne jak i obliczone średnie).
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
–
pokaz z objaśnieniem,
–
ć
wiczenia praktyczne.
Ś
rodki dydaktyczne:
−
treść niniejszego rozdziału,
−
ś
rednicówka analogowa,
−
przedmiot do zmierzenia (najlepiej ten sam co w ćwiczeniu 2),
−
przyrządy biurowe.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
16
Ćwiczenie 5
Zmierzyć kątomierzem uniwersalnym wskazany przez nauczyciela kąt. Pomiar wykonać
przynajmniej 5 razy a następnie policzyć średnią arytmetyczną z tych pomiarów.
Wskazówki do realizacji
Ć
wiczenie wykonać analogicznie do powyŜszych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1)
zapoznać się z treścią niniejszego rozdziału,
2)
prawidłowo przykładać ramiona do obiektu mierzonego,
3)
odczytać wartości wskazane przez noniusz,
4)
pomiar powtórzyć 5 razy za kaŜdym razem rozpoczynając od początku,
5)
policzyć średnią arytmetyczną z 5 wyników: x
w
= (x
1
+ x
2
+ x
3
+ x
4
+ x
5
) / 5,
6)
zapisać odpowiednio wynik (najlepiej sporządzić sprawozdanie z pomiarów): x
w
±
∆
x.
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
–
pokaz z objaśnieniem
–
ć
wiczenia praktyczne
Ś
rodki dydaktyczne:
−
treść niniejszego rozdziału,
−
kątomierz uniwersalny,
−
przedmiot do zmierzenia,
−
przyrządy biurowe.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
17
5.3. Interpretacja wyników w odniesieniu do układu tolerancji
i pasowań
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wymiar Ø
1
,
0
05
,
0
80
+
−
(średnica otworu) przekształcić na wymiar zgodny z zasadą tolerowania
w głąb materiału.
Wskazówki do realizacji
Obliczenia wykonać zgodnie ze wskazówkami zawartymi w treści rozdziału.
Rozwiązanie:
−
80 + (-0,05) = 80 – 0,05 = 79,95
−
0,1 – (-0,05) = 0,1 + 0,05 = 0,15
−
T
A
++++
= Ø
15
,
0
95
,
79
++++
lub
dla Ø
1
,
0
05
,
0
80
++++
−−−−
−
B = 80 + 0,1 = 80,1
−
A = 80 – 0,05 = 79,95
dla Ø
15
,
0
95
,
79
++++
−
B = 79,95 + 0,15 = 80,1
−
A = 79,95 +0 = 79,95
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1)
zapoznać się z treścią niniejszego rozdziału,
2)
zastosować informacje zawarte w powyŜszym rozdziale,
3)
przekształcić wymiar,
4)
zaprezentować wykonanie ćwiczenia (najlepiej sporządzić sprawozdanie z pomiarów),
5)
omówić uzyskane wyniki i dokonać poprawności ich wyliczeń.
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
–
pokaz z objaśnieniem.
Ś
rodki dydaktyczne:
−
treść niniejszego rozdziału,
−
przyrządy biurowe,
−
literatura wskazana przez nauczyciela,
−
treść zadania dla kaŜdego ucznia.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
18
Ćwiczenie 2
Wymiar
3
,
0
1
,
0
125
+
+
(długość przedmiotu) przekształcić na wymiar zgodny z zasadą
tolerowania w głąb materiału.
Wskazówki do realizacji
Obliczenia wykonać zgodnie ze wskazówkami zawartymi w treści rozdziału.
Rozwiązanie:
125 +0,3 = 125,3
0,3 – 0,1 = 0,2
T
B
−−−−
=
2
,
0
'
125
−−−−
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1)
zapoznać się z treścią niniejszego rozdziału,
2)
zastosować informacje zawarte w powyŜszym rozdziale,
3)
przekształcić wymiar,
4)
zaprezentować wykonanie ćwiczenia (najlepiej sporządzić sprawozdanie z pomiarów),
5)
omówić uzyskane wyniki i dokonać poprawności ich wyliczeń.
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
–
pokaz z objaśnieniem.
Ś
rodki dydaktyczne:
−
treść niniejszego rozdziału,
−
przyrządy biurowe,
−
literatura wskazana przez nauczyciela,
−
treść zadania dla kaŜdego ucznia.
Ćwiczenie 3
Określić charakter pasowania otworu Ø
05
,
0
80
++++
z wałkiem Ø
01
,
0
03
,
0
80
−−−−
−−−−
.
Wskazówki do realizacji
Obliczenia wykonać zgodnie ze wskazówkami zawartymi w treści rozdziału.
Rozwiązanie:
−
ś
rednica otworu ma dolną odchyłkę równą zeru, a więc A
otworu
= 80, poniewaŜ zaś obie
odchyłki dla wałka są ujemne - B
wałka
< 80 wobec czego B
wałka
< A
otworu
i pasowanie jest
ruchowe.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1)
zapoznać się z treścią niniejszego rozdziału,
2)
zastosować informacje zawarte w powyŜszym rozdziale,
3)
zaprezentować wykonanie ćwiczenia (najlepiej sporządzić sprawozdanie z pomiarów),
4)
omówić uzyskane wyniki i dokonać poprawności ich wyliczeń.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
19
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
−
pokaz z objaśnieniem.
Ś
rodki dydaktyczne:
−
treść niniejszego rozdziału,
−
przyrządy biurowe,
−
literatura wskazana przez nauczyciela,
−
treść zadania dla kaŜdego ucznia.
Ćwiczenie 4
Określić charakter pasowania otworu Ø
025
,
0
40
++++
z wałkiem Ø
033
,
0
017
,
0
40
++++
.
Wskazówki do realizacji
Obliczenia wykonać zgodnie ze wskazówkami zawartymi w treści rozdziału.
Rozwiązanie:
−
odchyłki ES i EI otworu oraz es i ei wałka wynoszą:
−
ES = + 0,025; EI = 0; es = + 0,033; ei = + 0,017,
−
wobec czego obliczamy ze wzorów [6] i [8] L
min
i L
max
:
−
L
min
= 0 – 0,033 = - 0,033
−
L
max
= 0,025 – 0,017 = 0,008
−
poniewaŜ luz L
min
jest ujemny, a luz L
max
dodatni – pasowanie jest mieszane
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1)
zapoznać się z treścią niniejszego rozdziału,
2)
zastosować informacje zawarte w powyŜszym rozdziale,
3)
zaprezentować wykonanie ćwiczenia (najlepiej sporządzić sprawozdanie z pomiarów),
4)
omówić uzyskane wyniki i dokonać poprawności ich wyliczeń.
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
−
pokaz z objaśnieniem.
Ś
rodki dydaktyczne:
−
treść niniejszego rozdziału,
−
przyrządy biurowe,
−
literatura wskazana przez nauczyciela,
−
treść zadania dla kaŜdego ucznia.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
20
5.4. Pomiary temperatury
5.4.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zmierzyć temperaturę nagrzania powierzchni, np. silnika elektrycznego podczas pracy
w wybranym punkcie.
Wskazówki do realizacji
Celem ćwiczenia jest nabycie przez ucznia umiejętności pomiaru temperatury
powierzchni maszyn i urządzeń. Czujniki naleŜy zamontować jak to opisano w rozdziale
oczyszczając najpierw powierzchnię (odtłuścić), mocując czujnik za pomocą taśmy
termoizolującej, zatapiając go w paście termoprzewodzącej, tak aby zapewnić najlepsze
sprzęŜenie cieplne między badaną powierzchnią a powierzchnia czujnika. Punkty pomiarowe
naleŜy dobrać tak, aby odzwierciedlały najbardziej nagrzewające się miejsca maszyny. Zaleca
się przeprowadzenie dyskusji z uczniami, którzy powinni zastanowić się, jak rozwiązać
problem pomiaru temperatury powierzchni maszyn urządzeń.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1)
wytypować miejsca pomiaru temperatury,
2)
wyczyścić (odtłuścić) powierzchnię na której planujesz zamocować czujnik,
3)
przymocować czujnik umieszczając go w paście termoprzewodzącej i oklejając całość
taśmą termoizolującą (pasta ma za zadanie jak najlepiej przekazać ciepło od powierzchni
badanej do czujnika, natomiast taśma termoizolacyjna powinna jak najlepiej izolować
wpływ temperatury zewnętrznej na czujnik oraz zapobiegać emisji ciepła w miejscu
pomiaru),
4)
włączyć silnik (najlepiej z obciąŜeniem) i zapisywać wskazania termometru
w regularnych odstępach czasu,
5)
kontynuować pomiar do momentu ustabilizowania się temperatury (np. w granicach
±2°C/15min),
6)
sporządzić wykres temperatury w funkcji czasu T=f(t),
7)
zapisać poprawnie wynik maksymalnej temperatury powierzchni (najlepiej sporządzić
sprawozdanie z pomiarów).
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
−
pokaz z objaśnieniem,
−
ć
wiczenia praktyczne.
Ś
rodki dydaktyczne:
-
silnik elektryczny (najlepiej sprzęgnięty z odbiornikiem mechanicznym),
-
czujniki temperatury (wraz z termometrem, przetwornikiem),
-
pasta termoprzewodząca, taśma termoizolująca,
-
ś
rodek odtłuszczający,
-
szmatki do czyszczenia,
-
treść niniejszego rozdziału i literatura wskazana przez nauczyciela.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
21
Ćwiczenie 2
Zmierzyć temperaturę oleju w zbiorniku podgrzewanym z jednej strony
Wskazówki do realizacji
Celem ćwiczenia jest nabycie przez ucznia umiejętności pomiaru temperatury cieczy
znajdującej się w spoczynku. Sposób przeprowadzenia pomiaru naleŜy wykonać zgodnie ze
wskazówkami podanymi poniŜej. Zaleca się przeprowadzenie dyskusji z uczniami, którzy
powinni zastanowić się, jak podejść do problemu pomiaru temperatury cieczy
technologicznych (np. oleje, emulsje olejowe, itp.) znajdujących się w zbiornikach
i ogrzewanych w sposób celowy jak i przypadkowy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1)
upewnić się, czy włoŜenie termometru przez przeznaczony do tego otwór jest bezpieczne,
2)
dokonać pomiaru temperatury oleju na kilku wysokościach zbiornika starając się znaleźć
maksymalną i minimalna temperaturę oleju lub wymieszać cały olej zawarty w zbiorniku
i zmierzyć temperaturę w kilku punktach dla uśrednienia wyników,
3)
odpowiednio zapisać wynik pomiarów i dokonać sprawdzenia poprawności uzyskanych
wyników (najlepiej sporządzić sprawozdanie z pomiarów).
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
−
pokaz z objaśnieniem
−
ć
wiczenia praktyczne
Ś
rodki dydaktyczne:
-
zbiornik z olejem lub inną cieczą podgrzewany z jednej strony,
-
termometr z końcówką pomiarową na wysięgniku umoŜliwiającą pomiar w zbiorniku,
-
przyrządy biurowe,
-
treść niniejszego rozdziału i literatura wskazana przez nauczyciela.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
22
5.5. Pomiary masy i objętości
5.5.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zaznacz, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe:
L.p. Zdanie
prawda fałsz
1.
WaŜenie polega na porównaniu masy i cięŜaru.
X
2.
Działka elementarna d oznacza błąd elementarny wagi.
X
3.
Brutto + tara = netto
X
4.
Jednostką objętości jest 1 m
3.
X
Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracując indywidualnie decydują, czy zdanie jest prawdziwe czy fałszywe.
Nauczyciel wybiera kolejno uczniów, którzy omawiają zdania, uzasadniając wybraną
odpowiedź. Rozwiązanie ćwiczenia znajduje się w tabeli ze zdaniami.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1)
dokładnie przeczytać zdania,
2)
przeanalizować ich treść decydując, czy zdanie jest prawdziwe czy fałszywe,
3)
zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
−
ć
wiczenie.
Ś
rodki dydaktyczne:
−
treść zadania dla kaŜdego ucznia,
−
treść niniejszego rozdziału i literatura wskazana przez nauczyciela.
Ćwiczenie 2
ZwaŜyć obiekt o nieznanej wadze na wadze szalkowej z odpowiednią dokładnością.
Wskazówki do realizacji
Celem ćwiczenia jest nabycie przez ucznia umiejętności waŜenia przedmiotów stałych.
Sposób waŜenia naleŜy wykonać zgodnie ze wskazówkami podanymi poniŜej. Zaleca się
przeprowadzenie dyskusji z uczniami, którzy powinni zastanowić się, jak podejść do
problemu waŜenia nie tylko ciał stałych ale i materiałów sypkich.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1)
połoŜyć na jednej szalce waŜony przedmiot,
2)
odblokować szalki wagi (jeśli waga ma taką opcję),
3)
na drugiej szalce ustawić takie odwaŜniki, aby wskazówka ustawiła się pośrodku skali
(jeśli odwaŜniki są traktowane jako wzorce, naleŜy się z nimi obchodzić ostroŜnie,
w rękawiczkach i/lub za pomocą odpowiednich szczypiec),
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
23
4)
zsumować wagę odwaŜników,
5)
podać prawidłowy wynik (najlepiej sporządzić sprawozdanie z pomiarów).
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
−
pokaz z objaśnieniem,
−
ć
wiczenia praktyczne.
Ś
rodki dydaktyczne:
−
waga szalkowa wraz z odwaŜnikami,
−
treść niniejszego rozdziału i literatura wskazana przez nauczyciela.
−
instrukcja obsługi wagi.
Ćwiczenie 3
Określić dokładność pomiaru z powyŜszego przykładu analizując świadectwo legalizacji
wagi oraz jej odwaŜników.
Wskazówki do realizacji
Po zwaŜeniu przedmiotu (wcześniejsze ćwiczenie 2) naleŜy ustalić dokładność z jaką
dokonano poprzednich pomiarów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1)
przeanalizować treść dokumentów legalizacyjnych wagi i jej odwaŜników,
2)
odczytać odpowiednie informacje o dokładności wagi lub odwaŜników,
3)
zaprezentować interpretację wyników i dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
−
ć
wiczenie.
Ś
rodki dydaktyczne:
−
ś
wiadectwo wzorcowania wagi szalkowej i/lub odwaŜników wzorcowych,
−
treść niniejszego rozdziału i literatura wskazana przez nauczyciela,
−
instrukcja obsługi wagi.
Ćwiczenie 4
W nieprzezroczystej cylindrycznej beczce znajduje się ciecz. Jak określić ile cieczy
znajduje się w beczce?
Wskazówki do realizacji
Ć
wiczenie zrealizować zgodnie z poniŜszymi wskazówkami.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1)
zmierzyć poziom oleju w beczce (najprościej wprowadzić przez wlew sztywny przymiar
w postaci drutu czy listewki, a potem zmierzyć wysokość śladu oleju – podobnie jak
sprawdzanie stanu oleju silnikowego w samochodzie),
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
24
2)
zmierzyć wymiary beczki, które pozwolą obliczyć jej pole powierzchni przekroju
poprzecznego (średnica, promień lub obwód),
3)
wykonać obliczenia pola powierzchni przekroju poprzecznego i przemnoŜyć razy
wysokość poziomu cieczy w beczce,
4)
podać prawidłowy wynik w odpowiedniej jednostce (najlepiej sporządzić sprawozdanie
z pomiarów).
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
−
pokaz z objaśnieniem
−
ć
wiczenia praktyczne
Ś
rodki dydaktyczne:
−
beczka cylindryczna,
−
przymiar liniowy,
−
treść niniejszego rozdziału i literatura wskazana przez nauczyciela.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
25
5.6. Pomiary ciśnienia
5.6.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Jaką siłę przesuwającą uzyskamy zasilając siłownik hydrauliczny o średnicy tłoka 90 mm
olejem hydraulicznym o ciśnieniu 232 bar.
Wskazówki do realizacji
Ć
wiczenie zrealizować zgodnie z poniŜszymi wskazówkami.
Rozwiązanie:
−
S = (π * d
2
) / 4 = (π * 0,09
2
) / 4 = 0,006361725 m
2
−
F = p * S = 23200000 Pa * 0,006361725 m
2
= 147592,02 N = 147,6 kN
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1)
obliczyć powierzchnię tłoka,
2)
wyliczyć siłę na podstawie znanej zaleŜności uwzględniając jednostki.
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
−
pokaz z objaśnieniem,
−
ć
wiczenia praktyczne.
Ś
rodki dydaktyczne:
−
tablice przeliczeniowe jednostek,
−
treść niniejszego rozdziału i literatura wskazana przez nauczyciela,
−
kalkulator (jeśli jest niezbędny).
Ćwiczenie 2
Jakie ciśnienie uzyskamy na końcu magistrali zasilającej odbiornik ciśnienia emulsji
wodno-olejowej o długości 567 m, gdzie spadek ciśnienia na 15 m wynosi 0,031MPa.
Ciśnienie podawane z pompy wynosi 160 bar (16,2 MPa).
Wskazówki do realizacji
Ć
wiczenie zrealizować zgodnie z poniŜszymi wskazówkami.
Rozwiązanie:
−
567 / 15 = 37,8 * 0,031 MPa = 1,1718 MPa = 11,718 bar ~ 12 bar
−
160 – 12 = 148 bar (14,8 MPa)
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1)
obliczyć spadek ciśnienia na całej długości rurociągu,
2)
uwzględnić jednostki.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
26
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
−
pokaz z objaśnieniem,
−
ć
wiczenia praktyczne.
Ś
rodki dydaktyczne:
-
tablice przeliczeniowe jednostek,
-
treść niniejszego rozdziału i literatura wskazana przez nauczyciela,
-
kalkulator (jeśli jest niezbędny).
Ćwiczenie 3
Dobrać odpowiedni manometr do pomiaru ciśnienia panującego w rurociągu
Wskazówki do realizacji
Celem ćwiczenia jest pokazanie uczniom praktycznego procesu doboru manometru do
określonych potrzeb.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1)
dowiedzieć się, jakie moŜe panować ciśnienie w rurociągu (jeśli taka informacja jest
niedostępna, podłączyć manometr – aby go nie uszkodzić zapiąć manometr
o największym zakresie pomiarowym),
2)
dokonać pomiaru (jeśli wskazania manometru znajdują się w dolnej części zakresu
pomiarowego lub manometr w ogóle nie zareagował, wtedy zmienić manometr na inny
zakresie mniejszym zakresie pomiarowy (pomiar jest najdokładniejszy, gdy manometr
pracuje (wskazuje) w okolicach ¾ zakresu pomiarowego),
3)
dokonać prawidłowo pomiaru i zapisać zgodnie z zasadami (najlepiej sporządzić
sprawozdanie z pomiarów).
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
−
pokaz z objaśnieniem
−
ć
wiczenia praktyczne
Ś
rodki dydaktyczne:
-
króciec źródła ciśnienia zabezpieczony zaworem odcinającym (np. sieć wodociągowa,
pompa hydrauliczna, kompresor pneumatyczny, itp.),
-
manometry (kilka sztuk o róŜnych zakresach pomiarowych – przeznaczone do pracy
z uŜywanym medium),
-
niezbędne narzędzia do mechanicznego podłączenia manometru,
-
uszczelnienia (jeśli są konieczne).
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
27
5.7. Dobór i konserwacja przyrządów kontrolno-pomiarowych
5.7.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dobrać odpowiedni przyrząd pomiarowy wg następujących potrzeb: mierzonym
elementem będą najczęściej wymiary zewnętrzne części maszyn i urządzeń, dokładność
pomiaru nie gorsza niŜ 0,1 mm, przyrząd odporny na zakłócenia elektryczne, zakres
pomiarowy nie większy niŜ 300 mm, przyrząd przenośny, ręczny, sposób pomiaru
mechaniczny, temperatura pracy -10÷40
°
C, odporność na zarysowania mechaniczne, nie
wymagający dodatkowego zasilania, posiadający świadectwo wzorcowania.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić charakter
i znaczenie zagadnień opisanych w rozdziale i w ćwiczeniu. Uczniowie pracując
indywidualnie, analizują dane techniczne przyrządów pod kątem wymagań zawartych w treści
ć
wiczenia a następnie dokonują wyboru. Nauczyciel wybiera kolejno uczniów, którzy
omawiają swoje propozycje przyrządów, uzasadniając wybraną odpowiedź.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1)
przeanalizować karty katalogowe przyrządów lub istniejące wyposaŜenie pomiarowe,
2)
wybrać rodzaj przyrządu: dla podanej dokładności 0,1 mm optymalną propozycją będzie
np. suwmiarka,
3)
dobrać parametry wybranych modeli z wymaganiami: suwmiarka ze szczękami
zewnętrznymi, z noniuszem kreskowym, o zakresie do 300 mm (moŜe być do 150 mm),
posiadająca świadectwo wzorcowania.
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
–
dyskusja dydaktyczna,
–
ć
wiczenie.
Ś
rodki dydaktyczne:
−
karty katalogowe nowych przyrządów pomiarowych,
−
dokumentacja istniejącej aparatury pomiarowej,
−
treść niniejszego rozdziału i literatura wskazana przez nauczyciela.
Ćwiczenie 2
W rurociągu o ciśnieniu nominalnym pompy 30 bar został uszkodzony przyrząd do
mierzenia ciśnienia o błędzie dopuszczalnym 0,5 bar. Dobierz wymagania dla nowego
przyrządu aby móc zastąpić uszkodzony.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić charakter
i znaczenie zagadnień opisanych w rozdziale i w ćwiczeniu. Warto nadmienić uczniom, Ŝe
dobrą praktyką jest, aby przyrządy pracowały z pewnym zapasem zakresu pomiarowego.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
28
Uczniowie pracując indywidualnie, analizują dane techniczne przyrządów pod kątem
wymagań zawartych w treści ćwiczenia a następnie dokonują wyboru. Nauczyciel wybiera
kolejno uczniów, którzy omawiają swoje propozycje przyrządów, uzasadniając wybraną
odpowiedź.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1)
przeanalizować karty katalogowe przyrządów,
2)
wybrać rodzaj przyrządu: manometr lub przetwornik ciśnienia,
3)
dobrać parametry wybranych modeli z wymaganiami: przyrząd przeznaczony do pracy
ciągłej, o klasie dokładności 1,25 (dla zakresu 0÷40 bar) lub 1,6 (dla zakresu 0÷30 bar).
W zaleŜności od rodzaju zastosowanej pompy (np. pompy tłoczkowe powodują oscylacje
ciśnienia wokół wartości zadanej) moŜna zastosować przyrząd pomiarowy kompensujący
oscylacje (gwałtowne spadki lub wzrosty) ciśnienia.
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
–
dyskusja dydaktyczna,
–
ć
wiczenie.
Ś
rodki dydaktyczne:
−
karty katalogowe przyrządów pomiarowych,
−
treść niniejszego rozdziału i literatura wskazana przez nauczyciela,
−
dokumentacja istniejącej aparatury pomiarowej.
Ćwiczenie 3
Sprawdzić przydatność i wyczyścić przyrządy pomiarowe wskazane przez nauczyciela.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia naleŜy przeprowadzić dyskusję o tym jak
moŜna sprawdzić przydatność przyrządów pomiarowych oraz jakie czynności naleŜy wykonać
aby poprawnie ją wykonać. Następnie naleŜy dać uczniom instrukcje do zapoznania, aby
mogli skorygować swoje pomysły z zalecanymi w dokumentach. Potem naleŜy omówić
(pokazać) czynności konserwacyjne i wskazać do wykonania uczniom.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1)
sprawdzić czy są uszkodzenia dyskwalifikujące z dalszej eksploatacji,
2)
wyczyścić przyrząd zgodnie z zapisami dotyczącymi jego konserwacji zawartymi
w instrukcji obsługi.
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
–
pokaz z objaśnieniem
–
ć
wiczenia praktyczne
Ś
rodki dydaktyczne:
−
karty katalogowe i instrukcje obsługi przyrządów,
−
dokumentacja istniejącej aparatury pomiarowej,
−
szmatki i odczynniki do czyszczenia,
−
treść niniejszego rozdziału i literatura wskazana przez nauczyciela.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
29
6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test dwustopniowy do jednostki modułowej
„Wykonywanie pomiarów
warsztatowych”
Test składa się z 28 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
−
zadania 1, 3, 4, 5, 6, 7, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 25 i 27 są
z poziomu podstawowego,
−
zadania 2, 8, 24, 26 i 28 są z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za kaŜdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
−
dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,
−
dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 16 zadań z poziomu podstawowego,
−
dobry – za rozwiązanie 20 zadań, w tym co najmniej 1 z poziomu ponadpodstawowego,
−
bardzo dobry – za rozwiązanie 25 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego.
Plan testu
Nr
zad.
Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)
Kategoria
celu
Poziom
wymagań
Poprawna
odpowiedź
1
Wyjaśnić pojęcie metrologii
A
P
c
2
Prawidłowo zapisać wynik pomiaru
wraz z niepewnością
B
PP
b
3
Wyjaśnić co to jest dokładność
przyrządu pomiarowego
A
P
d
4
Określić, do czego słuŜy klasa
dokładności przyrządu pomiarowego
A
P
b
5
Odczytać wartość wskazaną przez
noniusz przyrządu
B
P
c
6
Określić, do czego słuŜy sprawdzian
zarysu gwintu
A
P
b
7
Wyjaśnić, co oznacza błąd paralaksy
A
P
b
8
Wymienić wady suwmiarek
B
PP
d
9
Opisać zasadę działania mikrometru
A
P
d
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
30
10
Wskazać najczęstsze błędy przy
pomiarze mikrometrem
B
P
b
11
RozróŜnić sposób określania kąta
rozwartego
A
P
c
12 Wyjaśnić pojęcie tolerancji
A
P
a
13
Określić prawidłowo klasę tolerancji
wałków
A
P
c
14 Wyjaśnić pojęcie pasowania
A
P
a
15 Odczytać symbolikę zapisu pasowania
A
P
c
16 Wyjaśnić zjawisko przepływu ciepła
A
P
d
17
Wskazać elementy potrzebne do
pomiaru temperatury powierzchni
B
P
a
18 Wyjaśnić ideę działania wagi
B
P
a
19
Wskazać prawidłowy sposób pomiaru
wagą
B
P
c
20
Wyjaśnić, na czym polega
geometryczna metoda pomiaru
objętości cieczy
A
P
d
21 Określić co to jest ciśnienie
A
P
b
22 Opisać prawo Pascala
A
P
b
23
Wyjaśnić na czym polega strata
ciśnienia
A
P
c
24
Obliczyć średnicę tłoka siłownika
hydraulicznego na podstawie innych
parametrów
C
PP
a
25
Określić sposób doboru przyrządów
pomiarowych
B
P
b
26
Scharakteryzować urządzenia
przeznaczone do pracy w strefie
zagroŜonej wybuchem
B
PP
d
27
RozróŜnić rodzaj dokumentacji
przyrządów
A
P
d
28
Obliczyć zakres manometru na
podstawie innych parametrów
C
PP
a
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
31
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1.
Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2.
Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3.
Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4.
Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,
jakie będą w teście.
5.
Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6.
Zapewnij uczniom moŜliwość samodzielnej pracy.
7.
Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
8.
Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
9.
Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
10.
Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliŜającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.
11.
Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
Instrukcja dla ucznia
1.
Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.
2.
Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.
Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.
Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
5.
Do zadań dołączone są 4 moŜliwości odpowiedzi. Tylko jedna jest prawidłowa.
6.
Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.
7.
Niektóre zadania wymagają stosunkowo prostych obliczeń lub wpisania krótkich
odpowiedzi.
8.
Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
9.
Jeśli udzielenie odpowiedzi na niektóre pytania będzie Ci sprawiało trudność, wtedy
odłóŜ ich rozwiązanie na później i wróć do nich, gdy zostanie Ci czas wolny.
10.
Na rozwiązanie testu masz 60 min.
Powodzenia!
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
32
ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH
1.
Metrologia to nauka o
a)
warunkach atmosferycznych.
b)
nauka o rodzajach skał i mineralnych surowcach kopalnych.
c)
nauka o pomiarach teoretycznych i praktycznych.
d)
nauka o zjawiskach chemicznych.
2.
Prawidłowo zapisany wynik pomiaru to
a)
135,06±7,002.
b)
152,138±8,170.
c)
67,098±4,01.
d)
92,2±2.
3.
Dokładność przyrządu pomiarowego
a)
stanowi maksymalne odchylenie parametru rzeczywistego.
b)
określa, jak dobrze został określony rezultat pomiaru, bez odnoszenia się do wartości
prawdziwej.
c)
to wartość wielkości mierzonej odpowiadająca działce elementarnej.
d)
to zdolność przyrządu pomiarowego do dawania wskazań bliskich wartości
prawdziwej (rzeczywistej) wielkości mierzonej.
4.
Klasa dokładności przyrządu słuŜy do
a)
określenia, które błędy przyrządu są największe.
b)
określenia
wymagań
metrologicznych
dotyczących
utrzymania
błędów
w odpowiednich granicach.
c)
określenia powolnej zmiany charakterystyki metrologicznej przyrządu pomiarowego
w czasie.
d)
zdefiniowania, zrealizowania, zachowania lub odtworzenia jednostki miary.
5.
Jaką wartość wskazuje noniusz pokazany na rysunku
a)
12,3 mm.
b)
19,0 mm.
c)
13,3 mm.
d)
19,3 mm.
6.
Sprawdzian zarysu gwintu słuŜy do
a)
określenia średnicy gwintu.
b)
określenia skoku gwintu.
c)
określenia średnicy śruby.
d)
nacięcia prawidłowego kształtu gwintu.
7.
Błąd paralaksy oznacza Ŝe
a)
zakres przyrządu został przekroczony.
b)
kąt odczytu z przyrządu analogowego jest nieprawidłowy.
c)
dokładność przyrządu pomiarowego jest gorsza od wymaganej.
d)
błąd graniczny został przekroczony.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
33
8.
Wadą suwmiarek jest
a)
niespełnienie postulatu Gaussa, duŜa sztywność, opory na prowadnicach.
b)
nierównomierność skali noniusza, giętkość uchwytu, niespełnienie postulatu
Feynmana.
c)
brak moŜliwości kalibracji, brak dokładności na poziomie 1*10
6
µm.
d)
luzy na prowadnicach, mała sztywność, niespełnienie postulatu Abbego.
9.
Działanie mikrometru oparte jest na zasadzie
a)
gwintowania nakrętki w sztywnym korpusie.
b)
pomiaru siły w przesuwającej się śrubie mikrometrycznej.
c)
róŜnicy między wskazaniami liniowym noniusza a jego obrotowym współczynnikiem
przesunięcia.
d)
proporcjonalności
przesunięcia
liniowego
ś
ruby,
obracającej
się
w nieruchomej nakrętce, do kąta obrotu.
10.
Częstym błędem grubym przy pomiarze mikrometrem jest
a)
ź
le zliczona ilość nagwintowanych zwojów.
b)
nieuwzględnienie połówki milimetra na skali noniusza.
c)
nieuwzględnienie siły spręŜystości na śrubie mikrometrycznej.
d)
nieprawidłowo uwzględniony współczynnik kątowy sprzęgła mikrometra.
11.
Który ze wzorów umoŜliwia prawidłowy pomiar kąta rozwartego (a – wartość odczytana
kąta)
a)
a
−
°
=
360
β
.
b)
a
+
°
=
180
β
.
c)
a
−
°
=
180
β
.
d)
a
−
°
=
90
β
.
12.
Tolerancja wymiaru jest to róŜnica pomiędzy wymiarami
a)
granicznymi górnym i dolnym.
b)
nominalnymi na rysunku i w rzeczywistości.
c)
nominalnym i największym.
d)
nominalnym i najmniejszym.
13.
Klasę tolerancji wałków oznacza się
a)
tylko małą literą.
b)
tylko duŜą literą.
c)
małą literą i cyfrą.
d)
duŜą literą i cyfrą.
14.
Pasowanie jest to
a)
skojarzenie pary elementów o tym samym wymiarze nominalnym.
b)
skrócenie długości sworznia w otworze (aby nie wystawał).
c)
nagrzanie elementu metalowego aby zwiększył swoją średnicę.
d)
naniesienie wymiarów na materiał za pomocą przyrządów traserskich.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
34
15.
Która litera lub cyfra oznacza klasę dokładności otworu w zapisie pasowania 40H7/d8
a)
40.
b)
H.
c)
7.
d)
d.
16.
Celem wymiany ciepła między obiektem a czujnikiem, umoŜliwiającym prawidłowy
pomiar temperatury jest
a)
oddanie części ciepła przez obiekt.
b)
przejęcie części ciepła przez czujnik.
c)
obniŜenie temperatury obiektu.
d)
wyrównanie temperatury między nimi.
17.
Do prawidłowego pomiaru temperatury powierzchni stosuje się
a)
pastę termoprzewodzącą.
b)
pastę termoizolującą.
c)
taśmę elektroizolacyjną.
d)
taśmę termoprzewodzącą.
18.
Wagi słuŜą do porównania
a)
cięŜarów ciał.
b)
mas ciał.
c)
cięŜaru przedmiotu i masy odwaŜnika.
d)
cięŜaru odwaŜnika i masy przedmiotu.
19.
Prawdziwe jest równanie, Ŝe tara równa się
a)
netto – brutto.
b)
brutto + netto.
c)
brutto – netto.
d)
netto + netto.
20.
Metoda geometryczna pomiaru objętości cieczy polega na
a)
waŜeniu masy cieczy wypełniającej naczynie i wyznaczaniu na jej podstawie
objętości.
b)
wyznaczeniu geometrii strumienia wylewającej się cieczy ze zbiornika wzorcowego.
c)
wlewaniu cieczy o nieznanej objętości do pojemnika o znanej objętości lub do
pojemnika z podziałka mianowaną w jednostkach objętości.
d)
zmierzeniu głównych wymiarów liniowych zbiornika i obliczeniu jego pojemności
z odpowiedniego wzoru.
21.
Ciśnienie jest to stosunek
a)
napięcia powierzchniowego do powierzchni na którą działa.
b)
siły powierzchniowej do powierzchni na którą działa.
c)
powierzchni do siły która na nią działa.
d)
powierzchni do napięcia powierzchniowego cieczy.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
35
22.
Prawo Pascala mówi o tym, Ŝe ciśnienie:
a)
działa przeciwnie do kierunku strugi cieczy lecącej z węŜa.
b)
rozchodzi się równomiernie w całym obszarze cieczy.
c)
rozchodzi się równomiernie tylko w objętości pompy jako źródła ciśnienia.
d)
działa zgodnie z kierunkiem ruchu cieczy lecącej z węŜa.
23.
Strata ciśnienia oznacza spadek
a)
wartości objętości cieczy na danym odcinku.
b)
wartości prędkości chwilowej przepływu cieczy .
c)
wartości ciśnienia na danym odcinku.
d)
oporów rurociągu transportującego medium.
24.
Jaka jest średnica tłoka siłownika zasilanego ciśnieniem 23 MPa, który przesuwa
przenośnik zgrzebłowy z siłą 20 kN
a)
~33 mm.
b)
~86 mm.
c)
~60 mm.
d)
~25 mm.
25.
Przy doborze przyrządów kontrolno-pomiarowych naleŜy uwzględnić ich dokładność:
a)
nigdy.
b)
zawsze.
c)
tylko gdy są analogowe.
d)
tylko gdy są ręczne.
26.
Elektryczne przyrządy przystosowane do pracy w podziemnych wyrobiskach górniczych,
w których moŜe wystąpić niebezpieczne stęŜenie metanu, powinny posiadać
a)
podwójne oznaczenie parametrów znamionowych.
b)
napis: „urządzenie bezpieczne”.
c)
własne zasilanie.
d)
oznaczenie Ex.
27.
Nadrzędnym dokumentem określającym sposób posługiwania się i konserwacji przyrządu
jest
a)
ś
wiadectwo wzorcowania wydane przez Główny Urząd Miar.
b)
ś
wiadectwo legalizacji wydane przez Okręgowy Urząd Miar.
c)
procedura opisująca sposób magazynowania przyrządów w narzędziowni.
d)
instrukcja obsługi uŜytkownika.
28.
Jaki ma zakres manometr pomiarowy o klasie dokładności 0,1 i błędzie granicznym
dopuszczalnym 0,5 bar
a)
500 bar.
b)
0,2 bar.
c)
50 bar.
d)
20 bar.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
36
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko..........................................................................................
Wykonywanie pomiarów warsztatowych
Zakreśl poprawną odpowiedź, wpisz brakujące części zdania lub wykonaj rysunek
.
Nr
zadania
Odpowiedź
Punkty
1.
a
b
c
d
2.
a
b
c
d
3.
a
b
c
d
4.
a
b
c
d
5.
a
b
c
d
6.
a
b
c
d
7.
a
b
c
d
8.
a
b
c
d
9.
a
b
c
d
10.
a
b
c
d
11.
a
b
c
d
12.
a
b
c
d
13.
a
b
c
d
14.
a
b
c
d
15.
a
b
c
d
16.
a
b
c
d
17.
a
b
c
d
18.
a
b
c
d
19.
a
b
c
d
20.
a
b
c
d
21.
a
b
c
d
22.
a
b
c
d
23.
a
b
c
d
24.
a
b
c
d
25.
a
b
c
d
26.
a
b
c
d
27.
a
b
c
d
28.
a
b
c
d
Razem:
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
37
Test 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej
„Wykonywanie pomiarów
warsztatowych”
Test składa się z 30 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
−
zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 9, 10, 13, 14, 15, 16, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25 i 27 są
z poziomu podstawowego,
−
zadania 7, 11, 12, 17, 26, 28, 29 i 30 są z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za kaŜdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
−
dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 14 zadań z poziomu podstawowego,
−
dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 18 zadań z poziomu podstawowego,
−
dobry – za rozwiązanie 22 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,
−
bardzo dobry – za rozwiązanie 24 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu
ponadpodstawowego.
Plan testu
Nr
zad.
Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)
Kategoria
celu
Poziom
wymagań
Poprawna
odpowiedź
1
Wyjaśnić pojęcie jednostki miary
A
P
d
2
Znajomość pojęcia legalizacji
B
P
a
3
Znajomość celów wzorcowania
A
P
a
4
Wyjaśnić pojęcie zakresu pomiarowego
C
P
c
5
Umiejętność odczytania wyniku
z noniusza
C
P
d
6
Znajomość zasady działania noniusza
A
P
a
7
Znajomość dokładnego nazewnictwa
w mierzeniu przyrządami z noniuszami
B
PP
b
8
Znajomość podstawowych parametrów
mikrometrów
C
P
d
9
Zrozumienie idei mierzenia
mikrometrem
B
P
b
10
Znajomość podstawowych parametrów
kątomierzy
B
P
b
11 Znajomość zasad tolerowania
C
PP
c
12 Rozpoznawanie symboliki tolerowania
C
PP
a
13 Znajomość idei układu tolerancji
B
P
d
14
Wiedza na temat zastosowania
odpowiednich pasowań
B
P
c
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
38
15
Znajomość róŜnic podstawowych
jednostek temperatury
B
P
a
16
Rozpoznawanie zasady działania
termometrów
A
P
b
17
Znajomość ogólnych zakresów
pomiarowych róŜnych termometrów
C
PP
c
18
Wiedza na temat sposobów mierzenia
temperatury w sytuacjach nietypowych
C
P
a
19
Umiejętność określenia prawidłowego
waŜenia
A
P
c
20 Znajomość kryteriów legalizacji wag
B
P
b
21
Znajomość powszechnie uŜywanych
jednostek objętości
B
P
b
22
Znajomość podstawowych parametrów
manometrów
A
P
c
23
Zrozumienie idei podwójnych
podziałek
A
P
d
24
Umiejętność szybkiego przeliczania
wielokrotności jednostki
C
P
c
25
Znajomość przeznaczenia przyrządów
pomiarowych
C
P
a
26
Wiedza dotycząca zastosowania znaku
Ex
C
PP
b
27
Znajomość podstawowych przyczyn
rozbieŜności wyników
B
P
d
28
Umiejętność dokładnego opisania
budowy suwmiarki
C
PP
d
29
Umiejętność dokładnego opisania
budowy mikrometru
D
PP
b
30
Umiejętność opisania jednostek
poszczególnych wielkości
C
PP
d
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
39
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1.
Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2.
Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3.
Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4.
Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,
jakie będą w teście.
5.
Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6.
Zapewnij uczniom moŜliwość samodzielnej pracy.
7.
Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
8.
Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
9.
Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
10.
Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliŜającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.
11.
Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
Instrukcja dla ucznia
1.
Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.
2.
Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.
Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.
Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
5.
Do zadań dołączone są 4 moŜliwości odpowiedzi. Tylko jedna jest prawidłowa.
6.
Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.
7.
Niektóre zadania wymagają stosunkowo prostych obliczeń lub wpisania krótkich
odpowiedzi.
8.
Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
9.
Jeśli udzielenie odpowiedzi na niektóre pytania będzie Ci sprawiało trudność, wtedy
odłóŜ ich rozwiązanie na później i wróć do nich, gdy zostanie Ci czas wolny.
10.
Na rozwiązanie testu masz 60 min.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
–
instrukcja,
–
zestaw zadań testowych,
–
karta odpowiedzi.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
40
ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH
1.
Jednostka miary to
a)
produkt Głównego Urzędu Miar.
b)
etalon.
c)
bardzo dokładny przyrząd pomiarowy.
d)
wzorcowa wartość danej wielkości fizycznej.
2.
Legalizacja to
a)
czynności wykonywane w celu potwierdzenia spełnienia wymagań przepisów.
b)
wzajemne porównanie wyników pomiarów.
c)
dopuszczenie prawne do handlu nowo skonstruowanego przyrządu pomiarowego.
d)
przyznanie przez odpowiedni urząd uprawnień dla osób prowadzących pomiary.
3.
Celem wzorcowania jest
a)
poświadczenie,
Ŝ
e
wzorcowany
przyrząd
spełnia
określone
wymagania
metrologiczne.
b)
wpisanie wyniku pomiaru do nadrzędnego dokumentu z pomiarów.
c)
pierwsze, poprawne i przykładowe wykonanie pomiaru nowym przyrządem.
d)
poświadczenie, Ŝe nowo skonstruowany przyrząd jest sprawny technicznie.
4.
Zakres pomiarowy to zakres
a)
poprawnych wskazań przyrządu od połowy do końca skali.
b)
wskazań przyrządu w których jest on idealnie liniowy.
c)
wskazań przyrządu pomiarowego z błędem mniejszym niŜ błąd graniczny.
d)
poprawnych wskazań przyrządu od początku skali ze względu na mały błąd zera.
5.
Jaką wartość wskazuje noniusz pokazany na rysunku
a)
20,3 mm.
b)
27,0 mm.
c)
27,3 mm.
d)
21,3mm.
6.
Zasada działania noniusza suwmiarkowego oparta jest o
a)
róŜnicę wielkości działki elementarnej podziałki głównej i działki noniusza.
b)
ilość pokrywających się ze sobą kresek podziałki głównej i noniusza.
c)
róŜnicę przesunięcia pozycji „zero” w podziałce noniusza.
d)
róŜnicę jednostek na podziałce głównej i noniusza.
7.
Miejsce, w którym pokrywają się kreski podziałek głównej i noniusza nazywa się
punktem
a)
kalibracji.
b)
koincydencji.
c)
dokładności.
d)
paralaksy.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
41
8.
Standardowa dokładność mikrometrów to
a)
0,02 mm.
b)
0,2 mm.
c)
0,001 mm.
d)
0,01 mm.
9.
RóŜnica pomiędzy mikrometrem wewnętrznym a zewnętrznym polega na
a)
zastosowaniu lewego i prawego gwintu.
b)
róŜnej budowie szczęk pomiarowych.
c)
zastosowaniu odpowiedniej przystawki usztywniającej pomiar.
d)
wykonaniu mikrometru w wersji miniaturowej, umoŜliwiającej włoŜenie go do
otworu.
10.
Standardowa dokładność kątomierzy uniwersalnych to
a)
0,5
°
.
b)
5’.
c)
5”.
d)
5
°
.
11.
Gdy odchyłki mają jednakowe znaki to mamy do czynienia z tolerowaniem
a)
asymetrycznym dwustronnym.
b)
symetrycznym.
c)
jednostronnym.
d)
symetrycznym dwustronnym.
12.
Odchyłkę dolną otworu oznacza się
a)
EI.
b)
ES.
c)
ei.
d)
es.
13.
Zbiór znormalizowanych tolerancji odchyłek granicznych to układ
a)
wymiarów.
b)
dokładności.
c)
pasowań.
d)
tolerancji.
14.
Połączenie wałka i otworu moŜe przenosić obciąŜenia gdy pasowanie jest
a)
luźne.
b)
mieszane.
c)
ciasne.
d)
dokładne.
15.
RóŜnica
°
K -
°
C wynosi
a)
273,15.
b)
-273,15.
c)
273.
d)
-273.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
42
16.
Termometry wykorzystujące zaleŜność rezystancji metali od temperatury to termometry
a)
pirometryczne.
b)
rezystancyjne.
c)
termoelektryczne.
d)
indukcyjne.
17.
Termometry o największym zakresie pomiarowym to
a)
pirometryczne.
b)
rezystancyjne.
c)
termoelektryczne.
d)
indukcyjne.
18.
Pomiaru temperatury części wirujących lub elektrycznych dokonuje się termometrem
a)
pirometrycznym.
b)
rezystancyjnym.
c)
termoelektrycznym.
d)
indukcyjnym.
19.
WaŜenie na wadze dźwigniowej polega na porównaniu cięŜaru ciała waŜonego z
a)
cięŜarem innego ciała.
b)
odpowiednia ilością płytek wzorcowych.
c)
cięŜarem odwaŜników wzorcowych.
d)
ciśnieniem w cylindrze roboczym.
20.
Wagi stosowane do pomiarów geologicznych
a)
podlegają obowiązkowej legalizacji.
b)
nie podlegają obowiązkowej legalizacji.
c)
podlegają nadzorowi w ramach systemu zapewnienia jakości.
d)
nie podlegają nadzorowi w ramach systemu zapewnienia jakości.
21.
Najpowszechniej stosowaną jednostką objętości jest
a)
1 m
3
.
b)
1 dm
3
.
c)
1 cm
3
.
d)
1 mm
3
.
22.
Do najwaŜniejszych parametrów metrologicznych manometrów nie naleŜy
a)
zakres pomiarowy.
b)
klasa dokładności.
c)
wielkość tarczy z podziałką.
d)
temperatura pracy.
23.
Podwójne podziałki na tarczy manometrów umoŜliwiają
a)
zmianę ciśnienia na inną wielkość podaną na drugiej podziałce.
b)
jednoczesny odczyt ciśnienia i natęŜenia przepływu.
c)
zmianę ciśnienia na natęŜenie przepływu.
d)
jednoczesny odczyt ciśnienia w róŜnych jednostkach.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
43
24.
10 MPa to
a)
10000 Pa.
b)
1000000 Pa.
c)
10000 kPa.
d)
100000 kPa.
25.
Przyrząd pomiarowy moŜna stosować do
a)
tylko do tych czynności, które wyznacza producent.
b)
róŜnych czynności, których nie zabrania producent.
c)
wszystkich czynności pomiarowych.
d)
róŜnych czynności pomiarowych.
26.
Znak Ex na obudowie oznacza, Ŝe przyrząd pomiarowy
a)
moŜe wybuchnąć i nie moŜe być stosowany w strefie zagroŜonej wybuchem.
b)
moŜe być stosowany do pracy w strefie zagroŜonej wybuchem.
c)
moŜe spowodować wybuch atmosfery wybuchowej.
d)
posiada w środku mieszaninę wybuchową.
27.
Do podstawowych przyczyn rozbieŜności wyników pomiarów nie naleŜą
a)
niedokładność metrologiczna.
b)
brak wzorcowania.
c)
błąd człowieka.
d)
duŜe doświadczenie pomiarowe.
28.
Na poniŜszym rysunku cyfrą 3 oznaczono
a)
prowadnicę szczęk wewnętrznych.
b)
prowadnicę noniusza.
c)
uchwyt o trzymania i poruszania szczękami.
d)
głębokościomierz.
29.
Na poniŜszym rysunku cyfrą 5 oznaczono:
a)
bęben.
b)
sprzęgło.
c)
tuleja.
d)
nakładka izolacyjna.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
44
30.
1 at w układzie SI jest opisana jako
a)
kN/cm
2
.
b)
kN/m
2
.
c)
kG/m
2
.
d)
kG/cm
2
.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
45
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko..........................................................................................
Wykonywanie pomiarów warsztatowych
Zakreśl poprawną odpowiedź, wpisz brakujące części zdania lub wykonaj rysunek.
Nr
zadania
Odpowiedź
Punkty
1.
a
b
c
d
2.
a
b
c
d
3.
a
b
c
d
4.
a
b
c
d
5.
a
b
c
d
6.
a
b
c
d
7.
a
b
c
d
8.
a
b
c
d
9.
a
b
c
d
10.
a
b
c
d
11.
a
b
c
d
12.
a
b
c
d
13.
a
b
c
d
14.
a
b
c
d
15.
a
b
c
d
16.
a
b
c
d
17.
a
b
c
d
18.
a
b
c
d
19.
a
b
c
d
20.
a
b
c
d
21.
a
b
c
d
22.
a
b
c
d
23.
a
b
c
d
24.
a
b
c
d
25.
a
b
c
d
26.
a
b
c
d
27.
a
b
c
d
28.
a
b
c
d
29.
a
b
c
d
30.
a
b
c
d
Razem:
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
46
7.
LITERATURA
1.
Buksiński T., Szpecht A.: Rysunek Techniczny. WSiP Warszawa 1994
2.
Chwaleba A., Poniński M., Siedlecki A.: Metrologia elektryczna. WNT, Warszawa 2003
3.
Dietrych J., Kocańda S., Korewa W.: Podstawy konstrukcji maszyn. WNT Warszawa 1964
4.
Fodemski R.: Pomiary cieplne. Część I. Podstawowe pomiary cieplne. WNT Warszawa 2001
5.
Jakubiec W., Malinowski J.: Metrologia wielkości geometrycznych. WNT, Warszawa 2004
6.
Praca zbiorowa: Mały poradnik Mechanika. WNT, Warszawa 1988
7.
Skubis T.: Opracowanie wyników pomiarów. Przykłady. Wydawnictwo Politechniki Śląskiej
2003
8.
Zakrzewski J.: Czujniki i przetworniki pomiarowe. Wydawnictwo Politechniki Śląskiej 2004
9.
http://fizyka.polsl.pl/download/suwmiarka.html
10.
http://home.agh.edu.pl/~kca/an_zaoczneV_walid.ppt
11.
http://home.agh.edu.pl/~kmtmipa/dydaktyka/automatyka/1/tolerancjeipasowania.pdf
12.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Manometr
13.
http://portalwiedzy.onet.pl/encyklopedia.html
14.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Vernier_caliper.svg/800px-
Vernier_caliper.svg.png
15.
http://wlodzimierzo.webpark.pl/jedn_cis.html
16.
http://wlodzimierzo.webpark.pl/jedn_tem.html
17.
http://www.bhkarcz.pl/pdf/rpp266_299.pdf
18.
http://www.cn-nitto.com/fuji.xls
19.
http://www.cyfronika.com.pl/semi/cz_wilg.htm
20.
http://www.ftj.agh.edu.pl/zdf/przyrzady.pdf
21.
http://www.imiue.polsl.pl/~wwwzmiape/laboratoria/M/M03-11.pdf
22.
http://www.irpomiar.pl/index.php?id=branza&itemid=2
23.
http://www.goose.friko.pl/praca/luzywciskipasowanychczesci.htm
24.
http://www.ktmia.pb.bielsko.pl/pl/zorm/metro/student/labmetro/mechs2/2mech_1.pdf
25.
http://www.ktmiap.po.opole.pl/materialy%20dyd/Cwiczenie3.pdf
26.
http://www.narzedzia-profesjonalne.pl/przymiar_kreskowy_polsztywny_mlpd-137.html
27.
http://www.narzedziowy.pl/product_info.php?cPath=133_541_548&products_id=3129&
currency=PLN
28.
http://www.netblok.pl/~bartek/Wyk%B3ady/wyklad_6/WYKLAD_6.PPT
29.
http://www.pneumatig.eu/manometry
30.
http://www.pracownia.friko.pl/1/index.html
31.
http://www.samochodowka.koszalin.pl/warsztaty/inne/
32.
http://www.termoaparatura.com.pl/index.php?go=1328
33.
http://www.vis.com.pl/
34.
http://www.zslit.tuchola.pl/zasoby/prz_pom.htm
35.
www.gum.gov.pl
36.
www.mechanizator.pl
37.
www.wikipedia.pl