background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 
 
 
 
 
 

MINISTERSTWO EDUKACJI 

NARODOWEJ 

 
 
 

Agnieszka Kantor 

 
 

 
 
 
 
 
Wykonywanie pomiarów realizacyjnych w terenie 
311[10].Z2.05

 

 
 
 
 
 
 
 
 

Poradnik dla ucznia 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

Wydawca 

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy 
Radom 2007 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

1

Recenzenci: 
mgr inŜ. Adam Bielawa 
mgr inŜ. Marek Rosa 
 
 
Opracowanie redakcyjne:  
mgr inŜ. Agnieszka Kantor 
 
 
Konsultacja: 
mgr Małgorzata Sienna 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Poradnik  stanowi  obudowę  dydaktyczną  programu  jednostki  modułowej  311[10].Z2.05 
„Wykonywanie  pomiarów  realizacyjnych  w  terenie”,  zawartego  w  programie  nauczania  dla 
zawodu technik geodeta. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

Wydawca 

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

2

SPIS TREŚCI 

 

1.

 

Wprowadzenie 

2.

 

Wymagania wstępne 

3.

 

Cele kształcenia 

4.

 

Materiał nauczania 

4.1.

 

Pomiary realizacyjne przy obsłudze trasy drogowej 

4.1.1.  Materiał nauczania  

4.1.2.  Pytania sprawdzające 

11 

4.1.3.  Ćwiczenia 

11 

4.1.4.  Sprawdzian postępów 

16 

4.2.

 

Obsługa geodezyjna budowy budynku mieszkalnego 

17 

4.2.1.  Materiał nauczania 

17 

4.2.2.  Pytania sprawdzające 

20 

4.2.3.  Ćwiczenia 

21 

4.2.4.  Sprawdzian postępów 

22 

5. Sprawdzian osiągnięć  

23 

6. Literatura 

29 

 

 

 

 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

3

1.

 

WPROWADZENIE 

 

Poradnik  będzie  Ci  pomocny  w  przyswajaniu  wiedzy  o  pomiarach  realizacyjnych 

i kształtowaniu  umiejętności  tyczenia  prostych  odcinków  i  łuków,  opracowywania  szkiców 
oraz wykonywania inwentaryzacji budynku. W poradniku znajdziesz: 

 

wymagania  wstępne  –  wykaz  umiejętności,  jakie  powinieneś  mieć  juŜ  ukształtowane, 
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,  

 

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem, 

 

materiał  nauczania  –  wiadomości  teoretyczne  niezbędne  do  opanowania  treści  jednostki 
modułowej, 

 

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy juŜ opanowałeś określone treści, 

 

ć

wiczenia,  które  pomogą  Ci  zweryfikować  wiadomości  teoretyczne  oraz  ukształtować 

umiejętności praktyczne, 

 

sprawdzian postępów, 

 

sprawdzian  osiągnięć,  przykładowy  zestaw  zadań.  Zaliczenie  testu  potwierdzi 
opanowanie materiału całej jednostki modułowej, 

 

literaturę uzupełniającą. 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 

 

Schemat układu jednostek modułowych 

311[10].Z2 

Geodezja inŜynieryjna 

311[10].Z2.01 

Projektowanie i wytyczanie osnowy 

realizacyjnej 

311[10].Z2.02 

Prowadzenie geodezyjnej obsługi 

budowy i eksploatacji obiektów 

budowlanych 

 

311[10].Z2.03 

Prowadzenie geodezyjnej obsługi 

budownictwa drogowego, 

kolejowego i wodnego 

 

311[10].Z2.04 

Tyczenie i inwentaryzacja obiektów 

sieci uzbrojenia terenu 

311[10].Z2.05 

Wykonywanie pomiarów 

realizacyjnych w terenie  

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

4

2.

 

WYMAGANIA WSTĘPNE 

 

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: 

 

przeliczać jednostki, 

 

wykonywać pomiar kąta poziomego oraz pomiar długości boku, 

 

obsługiwać 

komputer 

zakresie 

programów 

geodezyjnych 

komputerowych 

obliczeniowych i graficznych, 

 

wykonywać niwelację geometryczną i obliczyć wysokości punktów, 

 

wykonywać pomiary przy pomocy tachimetru, 

 

przetwarzać 

wyniki 

pomiaru 

terenowego 

na 

dane 

numeryczne 

i graficzne 

z wykorzystaniem techniki komputerowej, 

 

posługiwać  się  podstawowymi  pojęciami  z  zakresu  pomiarów  realizacyjnych,  tyczenia 
tras,  

 

posługiwać się instrukcjami technicznymi dotyczącymi obsługi inwestycji, 

 

określać zasady projektowania osnów realizacyjnych, 

 

dobierać sprzęt do pomiarów realizacyjnych, 

 

obliczać współrzędne punktów projektu, 

 

kontrolować poprawność obliczeń geodezyjnych, 

 

określać wymagania dotyczące dokładności tyczenia, 

 

opracowywać szkic dokumentacyjny,  

 

stosować zasady bezpiecznej pracy podczas obsługi przyrządów geodezyjnych, 

 

określać zasady kontroli pomiarów realizacyjnych, 

 

organizować stanowisko pracy do wykonywania pomiarów realizacyjnych, 

 

określać zasady pracy zespołu podczas wykonywania pomiarów realizacyjnych, 

 

organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii, 

 

współpracować w grupie, 

 

zabezpieczać przed uszkodzeniem i zniszczeniem sprzęt geodezyjny, 

 

stosować zasady ochrony środowiska podczas pomiarów realizacyjnych, 

 

stosować zasady bezpiecznej i higienicznej pracy podczas prac polowych, 

 

stosować zasady bezpiecznej i higienicznej pracy z komputerem. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

5

3.

 

CELE KSZTAŁCENIA 

 

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: 

 

zorganizować  wykonanie  prac  terenowych  w  zespołach  pomiarowych  zgodnie 
z obowiązującymi zasadami bhp oraz ochroną środowiska, 

 

dobrać sprzęt i instrumenty do wykonania określonego zadania, 

 

opracować geodezyjnie fragment planu realizacyjnego trasy drogowej z wykorzystaniem 
geodezyjnych programów komputerowych, 

 

zaprojektować i zrealizować w terenie osnowę do obsługi trasy drogowej, 

 

opracować  szkice  dokumentacyjne  i  szkice  tyczenia  z wykorzystaniem  geodezyjnych 
programów komputerowych, 

 

wytyczyć punkty osi trasy drogowej zawierającej łuk kołowy z krzywymi przejściowymi 
(klotoidami), 

 

wytyczyć 

przekrój 

poprzeczny 

trasy 

drogowej 

na 

odcinku 

prostoliniowym 

i krzywoliniowym, 

 

obliczyć  z  wykorzystaniem  geodezyjnych  programów  komputerowych  objętość  mas 
ziemnych w oparciu o własne pomiary, 

 

wykonać  inwentaryzację  przewodu  urządzenia  podziemnego  przy  pomocy  lokalizatora 
elekromagnetycznego, 

 

wykonać inwentaryzację przewodu urządzenia podziemnego przed zasypaniem, 

 

wyznaczyć  wychylenie  krawędzi  wysokiego  budynku  na  podstawie  przeprowadzonych 
pomiarów, 

 

opracować dokumentację geodezyjną wykonanych prac pomiarowych i obliczeniowych, 

 

zastosować  przepisy  bezpieczeństwa  higieny  pracy,  ochrony  przeciwpoŜarowej  oraz 
ochrony środowiska podczas wykonywania pomiarów realizacyjnych. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

6

4.

 

MATERIAŁ NAUCZANIA 

 

4.1.

 

Pomiary realizacyjne przy obsłudze trasy drogowej 

 

4.1.1.

 

Materiał nauczania 

 
Zasady BHP stosowane w pomiarach realizacyjnych 

Podczas wszystkich prac geodezyjnych zarówno polowych jak i kameralnych obowiązują 

nas  przepisy  BHP.  Obsługa  inwestycji  wymaga  od  nas  stosowania  takŜe  przepisów 
obowiązujących na placu budowy. Przepisy te nie są jednakowe, ze względu na inny proces 
technologiczny dla kaŜdej inwestycji. 

Zamawiający  prace  geodezyjne  powinien  udostępnić  obowiązujące  w  zakładzie 

szczegółowe  przepisy  BHP,  zapoznać  pracowników  zespołów  geodezyjnych  z  zagroŜeniami 
występującymi  na  obiekcie  i  przeprowadzić  szkolenie  stanowiskowe  z  uwzględnieniem 
szczególnych  zagroŜeń  na  stanowisku  pracy.  NiezaleŜnie  od  tego  kierownik  zespołu  jest 
zobowiązany  osobiście  przeprowadzić  instruktaŜ  przed  przystąpieniem  do  wykonania 
czynności niebezpiecznych. Oprócz tego zamawiający powinien:  

 

wykonać  urządzenia  ochronne  stanowisk  na  wysokości  i  naziemnych  zlokalizowanych 
w strefie zagroŜenia (np, upadkiem przedmiotów z wysokości),  

 

wykonać 

pomosty 

pod 

stanowiska 

instrumentu 

oraz 

usuwać 

przeszkody 

uniemoŜliwiające wykonanie pomiaru, 

 

stosować środki eliminujące zagroŜenia wynikające z ruchu urządzeń,  

 

zapewnić fachowy nadzór techniczny podczas wykonywania prac niebezpiecznych, 

 

udostępnić  zespołom  geodezyjnym  pomieszczenia  do  pracy,  przechowywania  sprzętu 
i odzieŜy, pomieszczenia higieniczno-sanitarne i socjalne, 

 

umoŜliwić korzystanie z opieki lekarskiej, 

 

udostępnić specjalistyczny sprzęt ochronny i odzieŜ ochronną. 

 Pracownicy  zespołów  geodezyjnych  są  zobowiązani  przestrzegać  przepisów  oraz 

stosować  się  do  poleceń  kierownika  zespołu.  W  czasie  wykonywania  prac  pomiarowych 
pracownikom zespołów pomiarowych zabrania się: 

 

przebywania w zasięgu pracy czynnych urządzeń transportowych i maszyn budowlanych, 

 

przeskakiwania  przez  wykopy,  przechodzenia  przez  rozpory  obudowy  wykopów, 
wchodzenia do wykopów niezabezpieczonych, 

 

uruchamiania maszyn i urządzeń, włączanie prądu elektrycznego, 

 

przenoszenia  długiego  sprzętu  pomiarowego  nieuwaŜnie,  szczególnie  pod  przewodami 
elektrycznymi, w wąskich przejściach, w miejscach o ograniczonej widoczności, 

 

usuwania przeszkód zasłaniających wizury. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

7

Geodezyjne opracowanie projektu trasy drogowej 

Opracowanie  geodezyjne  projektu  trasy  ma  zadanie  dostarczenie  danych,  które  by 

umoŜliwiły przeniesienie projektu z mapy w teren w nawiązaniu do osnowy geodezyjnej. 

 
 Geodezyjne opracowanie projektu trasy drogowej polega na: 

 

ustaleniu układu współrzędnych osnowy realizacyjnej,  

 

ustaleniu danych do lokalizacji punktów osnowy realizacyjnej, 

 

przeniesieniu  na  szkice  dokumentacyjne  rysunku  miar  i  współrzędnych  elementów 
podlegających  wytyczeniu  (punkty  główne,  punkty  hektometrowe,  punkty  główne 
skrzyŜowań itp.), 

 

sprawdzeniu zgodności wewnętrznej miar (długość odcinków prostoliniowych), 

 

obliczeniu współrzędnych punktów głównych trasy, 

 

obliczeniu miar realizacyjnych, 

 

obliczeniu miar kontrolnych. 

 Dane odczytane z projektu powinny mieć odzwierciedlenie na szkicu dokumentacyjnym, 

który jest efektem opracowania  geodezyjnego projektu kaŜdej inwestycji. Elementy tyczenia 
(miary) mogą być naniesione na szkicu sytuacyjnym, wykonanym bez obowiązku zachowania 
skali lub teŜ mogą one być zestawione w formie tabelarycznej. Szkice dokumentacyjne moŜna 
sporządzić zarówno ręcznie jak i komputerowo.  

 Szkic  dokumentacyjny  moŜna  wykonywać  etapami.  Pierwszy  obejmuje  przeniesienie 

rysunku, miar i współrzędnych z planu realizacyjnego lub projektu technicznego, sprawdzenie 
wewnętrznej  zgodności  miar  i  współrzędnych  oraz  obliczenie  współrzędnych  głównych 
punktów budowli. Drugi etap pracy nad szkicem dokumentacyjnym wymaga danych osnowy 
realizacyjnej.  

 Praca nad osnowa realizacyjną obejmuje czynności: 

 

zaprojektowanie, 

 

stabilizacja, 

 

wykonanie opisów topograficznych punktów osnowy, 

 

pomiar, 

 

obliczenie współrzędnych X, Y ,H. 

 Drugi  etap  opracowania  szkicu  dokumentacyjnego  zaleca  się  wykonywać  bezpośrednio 

przed  wyniesieniem  punktów  w  teren  i  obejmuje  on  obliczenie  i  wpisanie  na  szkic  miar 
realizacyjnych i kontrolnych.  
 

Podsumowując szkic dokumentacyjny zawiera:  

1)

 

rysunek lokalizowanego obiektu – oś trasy drogowej, 

2)

 

istniejące przewody i urządzenie podziemne, 

3)

 

punkty osnowy realizacyjnej i ich współrzędne, 

4)

 

punkty tyczone i ich współrzędne, 

5)

 

kierunek północy, 

6)

 

osie układu lokalnego, 

7)

 

obliczone dane realizacyjne, 

8)

 

dane dotyczące numeru projektu i sporządzającego ten szkic. 

 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

8

 

 

Rys. 1. Szkic dokumentacyjny 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

9

Tyczenie lokalizujące 

 Zadaniem  geodezyjnego  wytyczania  obiektów  budowlanych  w  terenie  jest  zapewnienie 

tym  obiektom  przestrzennego  usytuowania  zgodnego  z  projektem,  a w szczególności 
zachowanie przewidzianego w projekcie usytuowania wytyczanych obiektów względem: 

 

sąsiednich obiektów istniejących, 

 

sąsiednich obiektów wznoszonych,  

 

granic działek. 

 Wytyczanie  obiektów  naleŜy  opierać  na  szczegółowej  osnowie  realizacyjnej  lub 

istniejącej osnowie pomiarowej. JeŜeli plan realizacyjny opracowano na szkicu sytuacyjnym, 
dane  liczbowe  do  wytyczenia  obiektu  mogą  być  wyznaczone  w  stosunku  do  trwałych 
szczegółów sytuacyjnych I grupy dokładnościowej, uwidocznionych na mapie zasadniczej lub 
szkicu sytuacyjnym (istniejące budowle, trwałe granice itp.). 

 Przedmiotem wytyczania w szczególności są w odniesieniu do: 

1)

 

terenu zakładu przemysłowego – granice zewnętrzne zakładu, granice rezerwy terenowej 
pozostającej  poza  aktualnymi  granicami  zakładu,  granice  obszarów  przeznaczonych  dla 
poszczególnych wykonawców budowy, 

2)

 

kolei  –  granice  zewnętrzne  obszarów  kolejowych,  osie  torów,  rozjazdy  i skrzyŜowania 
torów  oraz  inne  urządzenia  techniczno-kolejowe,  a  takŜe  towarzyszące  obiekty 
inŜynierskie, 

3)

 

dróg – granice zewnętrzne pasa drogowego, charakterystyczne punkty osi i korony drogi, 
skrzyŜowania dróg, drogowe obiekty inŜynierskie, urządzenia techniczno-drogowe, 

4)

 

cieków  wodnych  –  granice  pasa  cieku,  oś  i  linie  brzegowe  kanału,  linie  zalewowe 
zbiorników  wodnych,  linie  brzegowe  w  przypadku  regulacji  rzeki,  wodne  budowle 
inŜynierskie, 

5)

 

robót  ziemnych  –  granice  robót  i  poszczególnych  działek,  granice  tarasów,  punkty 
charakterystyczne skarp, punkty wysokościowe, 

6)

 

przewodów podziemnych, naziemnych i napowietrznych – osie tras określone punktami 
załamania  w  płaszczyźnie  poziomej  i  pionowej,  punkty  rozgałęzień  i podłączeń,  punkty 
(osie) ustawienia podpór, 

7)

 

budynków oraz budowli i urządzeń przemysłowych – punkty główne obiektów, to znaczy 
punkty  określające  jednoznacznie  połoŜenie  obiektu  w  układzie  współrzędnych  osnowy 
realizacyjnej  i  punkty  określające  jednoznacznie  połoŜenie  głównych  osi  obiektu  i  osi 
elementów łączących funkcjonalnie obiekt z pozostałymi obiektami jako całością, punkty 
wysokościowe wyznaczające jednoznacznie poziom zerowy budowli. 

 Punkty  sytuacyjne  moŜna  lokalizować  w  oparciu  o  poziomą  osnowę  realizacyjną  jedną 

z następujących metod tyczenia: 
a)

 

metodą biegunową, 

b)

 

metodą wcięcia kątowego w przód, 

c)

 

metodą ortogonalną, 

d)

 

metodą przecięć, 

e)

 

metodą trygonometryczną. 

 Dobór metody tyczenia zaleŜy od: 

a)

 

rodzaju tyczonego obiektu, 

b)

 

typu osnowy realizacyjnej, 

c)

 

sposobu prowadzenia budowy. 

 
Kontrola tyczenia lokalizującego 

Kontrola  tyczenia  lokalizującego  polega  na  porównaniu  miar  uzyskanych  z  pomiaru  to 

jest odległości lub kątów między wytyczonymi punktami a punktami osnowy lub szczegółami 
istniejących  obiektów  z  odpowiednimi  miarami  wykazanymi  na  szkicu  dokumentacyjnym. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

10

Wyniki  pomiaru  kontrolnego  naleŜy  wnieść  na  szkic  tyczenia.  Wynik  kontroli  uznaje  się  za 
pozytywny,  jeŜeli  róŜnica  pomiędzy  wynikiem  pomiaru  kontrolnego,  a  wartością  nominalną 
(projektową)  jest  mniejsza  od  podwójnej  wartości  błędu  średniego  kontrolowanej  wielkości 
w przypadku pojedynczych elementów. 
Dokumentem technicznym wykonanego wytyczenia jest szkic tyczenia. 

Szkic  tyczenia  sporządza  się  jako  dokument  wycinkowy  jednego,  określonego  etapu 

wytyczenia. Szkic tyczenia moŜe być sporządzony na kopii szkicu dokumentacyjnego. Punkty 
będące przedmiotem wytyczenia, a w szczególności punkty główne budowli, powinny być tak 
rozmieszczone,  aby  w  kaŜdym  momencie  budowy  było  moŜliwe  tyczenie  szczegółów 
budowli z wymaganą dokładnością. W szczególności w tym celu naleŜy główne osie budowli 
dodatkowo  zastabilizować  znakami  (punktami  zabezpieczającymi)  usytuowanymi  poza 
zasięgiem  robót  ziemnych.  Zadaniem  geodezyjnego  wytyczania  szczegółów  obiektów 
budowlanych  i  urządzeń  technicznych  jest  zapewnienie  wzajemnego  połoŜenia  i  połączenia 
elementów  tworzących  obiekt,  zgodnych  z  projektem  technicznym,  a  w  szczególności 
zapewnienie zachowania przewidzianego w projekcie kształtu i wymiarów obiektu. 

 

Tyczenie szczegółów 

W  zakres  zadań  geodezyjnych  w  trakcie  prac  budowlano  -  montaŜowych  wchodzi 

tyczenie  tych  szczegółów,  które  nie  mogą  być  prawidłowo  usytuowane  bez  pomiarów 
geodezyjnych.  Tyczenie  szczegółów  w  poziomie  naleŜy  wykonywać  w  oparciu  o  osnowę 
realizacyjną  (osnowa  budowlano-montaŜowa)  utworzoną  przez  główne  osie  tyczonego 
obiektu lub jednoznacznie związaną z tymi osiami.  

Tyczenie  elementów  zespołów  konstrukcyjnych  i  technicznych  o  mniejszych 

wymaganiach  dokładnościowych  naleŜy  opierać  na  układach  osi  konstrukcyjnych  tych 
zespołów oraz na uprzednio wytyczonych i skontrolowanych elementach.  

Tyczenie  wysokościowe  naleŜy  opierać  na  reperach  roboczych  wyznaczanych  z  reperów 

wysokościowej osnowy realizacyjnej, umiejscowionych w moŜliwie najmniejszym oddaleniu 
od  tyczonego  obiektu,  lecz  poza  zasięgiem  przemieszczeń  podłoŜa  spowodowanych  przez 
obiekt i w takiej liczbie, aby była zapewniona moŜliwość kontroli tyczenia. 

Wykonanie  kaŜdego  z  etapów  robót  geodezyjnych  potwierdza  się  wpisem  do  dziennika 

budowy. Kierownikowi budowy przekazuje się dwa egzemplarze szkiców tyczenia i kontroli 
połoŜenia fundamentów i poszczególnych elementów obiektu budowlanego, zawierające dane 
geodezyjne  umoŜliwiające  wznowienie  lub  kontrolę  wyznaczenia.  Wykonawca  przechowuje 
po  jednym  egzemplarzu  w/w  szkiców  do  chwili  zakończenia  budowy.  W  razie  stwierdzenia 
niedopuszczalnych rozbieŜności między wynikami pomiarów, a ustaleniami projektu obiektu 
budowlanego, fakt ten naleŜy odnotować w dzienniku budowy.  

 

Tyczenie osi trasy drogowej 

Trasa  (oś)  drogi  składa  się  z  odcinków  prostych  i  krzywoliniowych.  Odcinki 

krzywoliniowe  mogą  zawierać  łuki  kołowe,  kombinacje  łuków  kołowych  i  krzywych 
przejściowych. Tak jak dla innych inwestycji obowiązuje nas tyczenie punktów głównych osi 
trasy  jak  i  tyczenie  szczegółów,  punktów  pośrednich  osi  trasy.  Obecnie  przy  geodezyjnej 
obsłudze  tras  drogowych  stosuje  się  tyczenie  metodą  biegunową  w  oparciu  o  osnowę 
realizacyjną zarówno dla punktów głównych jak i szczegółowych osi trasy. 

 

Przekroje poprzeczne trasy drogowej 

Etapy  pracy  związane  z  tyczeniem  przekroju  poprzecznego  trasy  drogowej  następuje  po 

znalezieniu  projektowanej  osi  trasy  w  terenie.  Punkty  charakterystyczne  przekroju 
poprzecznego wymagające tyczenia to punkty wyznaczające: 
Granicę korony drogi, 
Zasięg wykopów i nasypów, 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

11

Zmiana nachylenia skarp,  
Początek środek i koniec rowu, 
Granicę pasa drogowego. 

 Wyznaczenie 

punktów 

przekroju 

terenie 

obejmuje 

tyczenie 

sytuacyjne 

i wysokościowe. Punkty stabilizuje się palikami. Wbity palik obrazuje nam połoŜenie punktu 
zgodnie  z  jego  współrzędnymi  X  i  Y.  śeby  wytyczyć  wysokościowo  punkt  projektowany 
naleŜy  najpierw  pomierzyć  wysokość  góry  palika.  Efektem  tyczenia  wysokościowego  jest 
zapisana  na  paliku  róŜnica  wysokości  między  rzędną  palika  a  projektowaną  rzędną 
wyznaczanego punktu.  

 Tyczenie przekroju moŜna wykonywać w nawiązaniu do: 

 

punktów osi trasy, 

 

punktów osnowy realizacyjnej. 
Nawiązując  do  punktów  osi  trasy  –  ustawiamy  instrument  na  punkcie  osi  trasy, 

nawiązujemy się na sąsiedni punkt osi trasy, wyznaczamy kierunek przekroju poprzecznego, 
tyczymy  sytuacyjnie  i wysokościowo  punkty  charakterystyczne  przekroju  (dana  odległość 
punktu od osi trasy i projektowana wysokość). 

Nawiązując  do  punktów  osnowy  realizacyjnej  –  ustawiamy  instrument  na  punkcie 

osnowy  realizacyjnej,  nawiązujemy  się  na  sąsiedni  punkt  osnowy  realizacyjnej,  tyczymy 
sytuacyjnie  i  wysokościowo  punkty  przekroju  (dane  współrzędne  punktów  osnowy 
realizacyjnej i punktów tyczonych). 

Ze  względu  na  duŜą  ilość  wytyczonych  punktów  dla  odróŜnienia  punktów 

charakterystycznych pasa drogowego stosuje się róŜne kolory palików np.  
kolor pomarańczowy – krawędź korony drogi, 
kolor niebieski – krawędź skarpy. 
 

4.1.2.

 

Pytania sprawdzające 

 
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonywania ćwiczeń. 

1.

 

Jakie dane odczytujemy z projektu trasy drogowej? 

2.

 

Co to są punkty główne trasy? 

3.

 

Jakie elementy znajdują się na szkicu dokumentacyjnym? 

4.

 

Jak opracowujemy szkic dokumentacyjny? 

5.

 

Na cym polega tyczenia lokalizujące? 

6.

 

Na czym polega tyczenie szczegółów? 

7.

 

Jakimi metodami moŜna tyczyć projektowane przekroje poprzeczne trasy drogowej? 

8.

 

Jakie są etapy pracy podczas tyczenia przekroju poprzecznego trasy? 

9.

 

Jak kontrolujemy tyczenie? 

 

4.1.3.

 

Ćwiczenia 

 
Ćwiczenie 1 

Opracuj  szkic  dokumentacyjny  (I  etap)  tyczenia  odcinka  prostoliniowego  osi  trasy 

drogowej  o  długości  300,00  metrów  oraz  tyczenia  przekroju  poprzecznego  na  dowolnym 
hektometrze Twojego odcinka. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

zapoznać  się  z  projektem  trasy  drogowej  –  w  wersji  tradycyjnej  lub  w  postaci  pliku 
komputerowego, 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

12

2)

 

odszukać swój odcinek trasy (masz podany kilometraŜ), 

3)

 

ustalić punkty główne osi trasy, 

4)

 

odczytać  z  projektu  dane  potrzebne  do  opracowania  szkicu  dokumentacyjnego  tyczenia 
punktów głównych osi trasy, 

5)

 

wybrać przekrój poprzeczny trasy, 

6)

 

ustalić punkty charakterystyczne przekroju, 

7)

 

odczytać  z  projektu  dane  potrzebne  do  opracowania  szkicu  dokumentacyjnego  tyczenia 
punktów przekroju poprzecznego trasy, 

8)

 

ustalić sposób sprawdzenia miar wewnętrznych projektu, 

9)

 

opracować szkice dokumentacyjne, 

10)

 

wykonać sprawozdanie z wykonania tego ćwiczenia. 

 
 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

 

tachimetr, 

 

komplet luster, 

 

niwelator, 

 

statywy, 

 

łaty,  

 

Ŝ

abki, 

 

komplet tyczek, 

 

ruletki, 

 

szkicowniki, 

 

dzienniki pomiarowe, 

 

szpadel,  

 

młotek,  

 

komplet palików, 

 

komplet znaków do trwałej stabilizacji, 

 

kamizelki ochronne. 

 

Ćwiczenie 2 

Wyznacz w terenie punkty A, B, W o danych współrzędnych, gdzie punkt W jest punktem 

wierzchołkowym  osi  trasy,  natomiast  linie  AW  i  BW  zawierają  się  w  sobie  styczne  główne 
łuku kołowego trasy. Dokonaj pomiaru kąta wierzchołkowego. 

 

A

W

B

 

Rysunek do ćwiczenia 2 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

13

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

pobrać  od  nauczyciela  dane  dotyczące  osnowy  geodezyjnej  poziomej  znajdującej  się  na 
terenie  pomiaru  (wykaz  punktów,  wykaz  współrzędnych,  mapy  przeglądowe  osnowy, 
opisy topograficzne punktów osnowy geodezyjnej), 

2)

 

ustalić podział prac terenowych i kameralnych dla całego zespołu, 

3)

 

dobrać sprzęt do wykonania tego ćwiczenia, 

4)

 

odszukać znaki geodezyjne – nadziemne lub podziemne, 

5)

 

wykonać pomiary sprawdzające, 

6)

 

wykonać aktualizację opisów topograficznych punktów, 

7)

 

ustalić punkty osnowy wykorzystane do tyczenia zadanych punktów, 

8)

 

opracować szkic dokumentacyjny tyczenia, 

9)

 

zatwierdzić szkic dokumentacyjny u nauczyciela, 

10)

 

wykonać szkic potrzebny do wytyczenia punktów, 

11)

 

wytyczyć punkty A, W, B, 

12)

 

zastabilizować palikami wytyczone punkty, 

13)

 

sprawdzić poprawność tyczenia, 

14)

 

opracować szkic tyczenia, 

15)

 

pomierzyć kąt wierzchołkowy (dana potrzebna do następnego ćwiczenia).  

 
 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

 

tachimetr, 

 

komplet luster, 

 

niwelator, 

 

statywy, 

 

łaty,  

 

Ŝ

abki, 

 

komplet tyczek, 

 

ruletki, 

 

szkicowniki, 

 

dzienniki pomiarowe, 

 

szpadel,  

 

młotek,  

 

komplet palików, 

 

komplet znaków do trwałej stabilizacji, 

 

kamizelki ochronne. 

 
Ćwiczenie 3 

Opracuj  szkic  dokumentacyjny  tyczenia  8  punktów  pośrednich  osi  trasy  drogowej 

wyokrąglającej  załamanie  trasy  A,  W,  B  układem  symetrycznym  klotoida,  krzywa 
przejściowa, klotoida. Zastosuj metodę biegunową. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

obliczyć współrzędne punktów osi trasy wyokrąglającej załamanie AWB (dane: wartość 
kąta wierzchołkowego z pomiaru, długość klotoidy w układzie, promień łuku kołowego), 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

14

2)

 

obliczyć  dane  do  wytyczenia  punktów  pośrednich  trasy  drogowej  w  oparciu  o  punkty 
główne układu, 

3)

 

obliczyć miary kontrolne dla tyczenia punktów pośrednich, 

4)

 

opracować przy uŜyciu programów komputerowych szkic dokumentacyjny tyczenia. 

 
 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

 

tachimetr, 

 

komplet luster, 

 

niwelator, 

 

statywy, 

 

łaty,  

 

Ŝ

abki, 

 

komplet tyczek, 

 

ruletki, 

 

szkicowniki, 

 

dzienniki pomiarowe, 

 

szpadel,  

 

młotek,  

 

komplet palików, 

 

komplet znaków do trwałej stabilizacji, 

 

kamizelki ochronne. 

 
Ćwiczenie 4 

Wytycz  w  terenie  punktu  pośrednie  osi  trasy  na  odcinku  krzywoliniowym  na  podstawie 

opracowanego szkicu dokumentacyjnego. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

ustalić podział prac przy pomiarze, 

2)

 

dobrać sprzęt do wykonania tego ćwiczenia, 

3)

 

wykonać szkic potrzebny do wytyczenia punktów, 

4)

 

wytyczyć w terenie punkty projektowanej trasy, 

5)

 

zastabilizoawać punkty pośrednie trasy, 

6)

 

wykonać pomiary kontrolne, 

7)

 

opracować szkic tyczenia. 

 
 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

 

tachimetr, 

 

komplet luster, 

 

niwelator, 

 

statywy, 

 

łaty,  

 

Ŝ

abki, 

 

komplet tyczek, 

 

ruletki, 

 

szkicowniki, 

 

dzienniki pomiarowe, 

 

szpadel,  

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

15

 

młotek,  

 

komplet palików, 

 

komplet znaków do trwałej stabilizacji, 

 

kamizelki ochronne. 

 
Ćwiczenie 5 

Oblicz objętość mas robót ziemnych na danym terenie na podstawie własnych pomiarów. 

Wysokość projektowana jest stała dla całego terenu. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

ustalić granice terenu objętego pomiarem objętości robót zimnych, 

2)

 

ustalić podział prac przy pomiarze, 

3)

 

dobrać sprzęt do wykonania tego ćwiczenia, 

4)

 

ustalić gęstość stawianych pikiet, 

5)

 

dokonać pomiaru w oparciu o wcześniej odszukane punkty osnowy geodezyjnej metodą 
tachimetryczną, 

6)

 

obliczyć współrzędne X, Y, H pomierzonych punktów, 

7)

 

obliczyć przy pomocy programu komputerowego objętość mas robót ziemnych na danym 
terenie. 

 
 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

 

tachimetr, 

 

komplet luster, 

 

niwelator, 

 

statywy, 

 

łaty,  

 

Ŝ

abki, 

 

komplet tyczek, 

 

ruletki, 

 

szkicowniki, 

 

dzienniki pomiarowe, 

 

szpadel,  

 

młotek,  

 

komplet palików, 

 

komplet znaków do trwałej stabilizacji, 

 

kamizelki ochronne. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

16

4.1.4. Sprawdzian postępów 

 

Czy potrafisz: 

 

Tak 

Nie 

1)

 

odczytać z projektu współrzędne dowolnego punktu? 

 

 

2)

 

dokonać analizy projektu trasy drogowej? 

 

 

3)

 

opracować szkic dokumentacyjny? 

 

 

4)

 

opracować szkic dokumentacyjny przy uŜyciu programów 
komputerowych? 

 

 

5)

 

dobrać sprzęt do pomiarów realizacyjnych? 

 

 

6)

 

opracować szkic tyczenia? 

 

 

7)

 

wytyczyć punkt w oparciu o osnowę geodezyjną? 

 

 

8)

 

skontrolować tyczenie punktów projektu osi trasy drogowej? 

 

 

9)

 

zaplanować pomiar w celu uzyskania danych do obliczania mas robót 
ziemnych? 

 

 

10)

 

wykonać pomiar w celu uzyskania danych do obliczania mas robót 
ziemnych? 

 

 

11)

 

obliczyć objętość mas robót ziemnych przy uŜyciu programów 
komputerowych? 

 

 

 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

17

4.2.

 

Obsługa geodezyjna budowy budynku mieszkalnego 

 

4.2.1.

 

Materiał nauczania 

 

Geodezyjną  obsługę  budowy  i  montaŜu  obiektu  budowlanego  wykonuje  się  na  wniosek 

inwestora lub innej zainteresowanej jednostki. 
Obsługą  geodezyjną  naleŜy  obejmować  wszystkie  zasadnicze  etapy  realizacji  budowy, 
a mianowicie: 

 

roboty ziemne i przygotowawcze z włączeniem podsypki i układania chudego betonu, 

 

budowę  fundamentów  wraz  z  ustawieniem  szalunków  (deskowań)  i  tyczenia  śrub 
kotwicznych (studzienek), 

 

budowę i montaŜ konstrukcji nośnej, 

 

instalację urządzeń technicznych. 
Geodezyjne  wytyczenie  obiektów  budowlanych  w  terenie  słuŜy  przestrzennemu 

usytuowaniu tych obiektów zgodnie z projektem budowlanym, a w szczególności: 

 

zachowaniu  przewidzianego  w  projekcie  połoŜenia  wyznaczonych  obiektów  względem 
obiektów istniejących i wznoszonych oraz względem granic nieruchomości, 

 

wytyczeniu  w  terenie  i  utrwaleniu  na  gruncie,  zgodnie  z  wymaganiami  projektu 
budowlanego,  elementów  określających  usytuowanie  w  poziomie  oraz  posadowienie 
wysokościowe takich jak: 
-

 

główne osie obiektów budowlanych naziemnych i podziemnych,  

-

 

charakterystyczne punkty projektowanego obiektu,  

-

 

stałe punkty wysokościowe – repery robocze. 

Czynności  geodezyjne  w  toku  budowy  obejmują:  1)  geodezyjną  obsługę  budowy 

i montaŜu obiektu budowlanego, która obejmuje tyczenie i pomiary kontrolne tych elementów 
obiektu,  których  dokładność  usytuowania  bez  pomiarów  geodezyjnych  nie  zapewni 
prawidłowego  wykonania  obiektu,  2)  pomiary  przemieszczeń  obiektu  i  jego  podłoŜa  oraz 
pomiary  odkształceń  obiektu,  3)  geodezyjną  inwentaryzację  powykonawczą  obiektów  lub 
elementów obiektów ulegających zakryciu. Czynności wymienione w pkt. 1 i 2 wykonuje się, 
jeŜeli  są  one  przewidziane  w  projekcie  budowlanym  lub  na  wniosek  uczestnika  procesu 
budowlanego.  Geodezyjne  czynności  po  zakończeniu  budowy.  Po  zakończeniu  budowy 
poszczególnych  obiektów  budowlanych  sporządza  się  geodezyjną  inwentaryzację 
powykonawczą  w  celu  zebrania  danych  o  przestrzennym  rozmieszczeniu  elementów 
zagospodarowania działki lub terenu. 

Po  zakończeniu  prac  budowlanych,  a  przed  oddaniem  obiektu  do  uŜytkowania,  naleŜy 

wykonać  pomiar  stanu  wyjściowego  obiektów  wymagających  w  trakcie  uŜytkowania 
okresowego badania przemieszczeń i odkształceń. 

Geodezyjna  dokumentacja  powykonawcza.  Operat  geodezyjny  wchodzący  w  skład 

dokumentacji  budowy  powinien  zawierać  dokumentację  geodezyjną  sporządzoną  na 
poszczególnych  etapach  budowy  szkice  tyczenia  i  kontroli  połoŜenia  poszczególnych 
elementów obiektu budowlanego.  

W  wypadku  pomiaru  przemieszczeń  i  odkształceń  obiektu  lub  jego  podłoŜa,  do 

dokumentacji budowy naleŜy dołączyć operat z tych pomiarów.  

Do  dokumentacji  budowy  dołącza  się  kopię  mapy  powstałej  w  wyniku  wykonania 
geodezyjnej inwentaryzacji powykonawczej. 

Szczególnym  rodzajem  prac  związanym  takŜe  z  obsługą  geodezyjną  budowy  budynku 

mieszkalnego  jest  inwentaryzacja  urządzeń  podziemnych.  Istota  inwentaryzacji  polega  na 
ustaleniu w terenie usytuowania przewodów danego rodzaju sieci i wykonanie pomiarów ich 
połoŜenia w odniesieniu do istniejącej sytuacji i osnowy geodezyjnej. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

18

Pełny zakres prac związanych z inwentaryzacją sieci przewodów i urządzeń podziemnych 

obejmuje: 
1)

 

inwentaryzację geodezyjną,  

2)

 

inwentaryzację branŜową,  

3)

 

inwentaryzację majątkową. 

 
Metody pomiaru inwentaryzacyjnego 
Metoda bezpośrednia 

Jest  to  metoda,  która  w  Prawie  geodezyjnym  i  Kartograficznym  została  uznana  jako 

jedyna  dopuszczalna  w  przypadku  inwentaryzacji  przewodów  nowych.  Zamierzyć  naleŜy 
przewód  przed  zasypaniem.  Dopuszczalna  jest  teŜ  metoda  przy  zastosowaniu  przekopów 
poprzecznych. Zamierzone punkty przewodu zostają zamierzone bezpośrednio, ale tylko one 
nie zostają zasypane. 

W  rezultacie  takich  pomiarów  sporządza  się  szkic  polowy,  który  stanowi  podstawę  do 

uaktualnienia mapy. 
 
Metoda pośrednia 

Drugim  sposobem  pomiaru  inwentaryzacyjnego  urządzeń  podziemnych  jest  pomiar  za 

pomocą  lokalizatorów  elekromagnetycznych.  W  przewodzie  znajdującym  się  pod 
nawierzchnią  ulicy  wzbudza  się  prąd  zmienny.  Prąd  ten  wywołuje  wokół  przewodu  pole 
elektromagnetyczne.  Lokalizator  składa  się  z  odbiornika  i  nadajnika.  Odbiornik  lokalizatora 
ma  za  zadanie  wykrycie  zmiennego  pola  elektromagnetycznego,  emitowanego  przez 
lokalizowany  ciąg  podziemny.  Odbiornik  zaopatrzony  jest  w  antenę  odbiorczą.  Ze  względu 
na  osiową  symetrię  pola  wytwarzanego  przez  ciąg  podziemny  oraz  kierunkową 
charakterystykę  anteny  odbiorczej,  wartość,  jakość  sygnału  docierającego  do  odbiornika 
lokalizatora zaleŜy od połoŜenia anteny odbiorczej względem ciągu.  
 

Etapy inwentaryzacji urządzeń podziemnych: 

1.

 

Zgłoszenie roboty geodezyjnej. 

2.

 

Zaprojektowanie osnowy pomiarowej. 

3.

 

Odszukanie  armatury  naziemnej  przewodów  (na  podstawie  dostępnej  dokumentacji 
określa się równieŜ przewidywany przebieg). 

4.

 

Wykonanie 

pomiaru 

inwentaryzacyjnego 

sposobem 

pośrednim 

przy 

uŜyciu 

elektromagnetycznego lokalizatora urządzeń podziemnych. 
Pomiar  naleŜy  zaczynać  od  punktu,  w  którym  przebieg  jest  niewątpliwy,  tj.  zasuwy, 
skrzynki hydrantu, latarni.  

5.

 

Sygnalizacja  przebiegu  przewodu  na  powierzchni  terenu  palikami,  szpilkami,  tyczkami, 
a na nawierzchni utwardzonej kredą. 
Szczególnie  starannie  naleŜy  lokalizować  i  sygnalizować  punkty  kolizji  (skrzyŜowania) 
przewodów  oraz  punkty  załamania  osi  przewodów.  Odcinki  proste  przewodów 
sygnalizuje się co około 10 m. 

6.

 

Nawiązanie do osnowy pomiarowej. 

7.

 

Wykonanie  pomiaru  sytuacyjnego  wcześniej  zasygnalizowanych  punktów  przebiegu 
urządzenia podziemnego. 
Wynikiem  inwentaryzacji  jest  szkic  inwentaryzacyjny.  Zawiera  on  następujące  dane 

o przewodzie: 
1)

 

rodzaj np. kanalizacyjny, gazowy, wodociągowy, 

2)

 

funkcje np. przewód magistralny, rozdzielczy, połączenie domowe, 

3)

 

uzbrojenie z podaniem nazw i symboli, 

4)

 

usytuowanie poziome, 

5)

 

usytuowania pionowego wraz z podaniem rzędnych, 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

19

6)

 

długości poszczególnych odcinków i średnice, 

7)

 

usytuowania armatury naziemnej. 
Przy  opracowywaniu  inwentaryzacji  szczegółowej  na  podkładach  mapowych  naleŜy 

wykazywać wszystkie przewody podziemne i nadziemne z pełnym ich uzbrojeniem. 

Przy sieci cieplnej naleŜy wykazywać na mapach: 

 

osie przewodów i zewnętrzne krawędzie kanałów, w których ułoŜone są przewody, 

 

obrysy zewnętrzne studzienek, 

 

obrysy kanałów wentylacyjnych, 

 

osie  przewodów  i  krawędzie  zewnętrzne  otuliny  ciepłochłonnej  dla  przewodów 
ułoŜonych bez kanałów (przy tzw. bezkanałowym ułoŜeniu przewodów), 

 

pokrywy włazów,  

 

słupy i podpory uŜywane przy przewodach nadziemnych. 

 Przy sieci kanalizacyjnej naleŜy wykazywać na mapach: 

 

osie i średnice przewodów (dla przewodów o średnicy do 500 mm), 

 

krawędzie przewodów (dla przewodów o średnicy ponad 500 mm), 

 

pełne uzbrojenie przewodów, jak np. komory rozgałęzieniowe. 

 Przy sieci wodociągowej i gazowej naleŜy wykazywać na mapach: 

 

osie i średnice przewodów (dla przewodów o średnicy do 300 mm), 

 

krawędzie przewodów (dla przewodów o średnicy ponad 300 mm), 

 

pełne uzbrojenie przewodów. 

 Przy sieci elektroenergetycznej i telekomunikacyjnej naleŜy wykazywać na mapach: 

 

osie pojedynczych kabli doziemnych, 

 

przy równoległym ułoŜeniu ściśle obok siebie kilku kabli doziemnych naleŜy wykazywać 
tylko osie kabli zewnętrznych oraz ich ilość,  

 

osie kanałów kablowych. 

 W  wyniku  prac  związanych  z  geodezyjną  inwentaryzacją  uzbrojenia  terenu  powstaje 

operat techniczny. W jego skład wchodzą następujące dokumenty: 
1.

 

Zgłoszenie roboty. 

2.

 

Sprawozdanie techniczne. 

3.

 

Szkic osnowy pomiarowej. 

4.

 

Obliczenia współrzędnych i rzędnych wysokości punktów osnowy geodezyjnej. 

5.

 

Dzienniki pomiarów liniowych i kątowych, pomiarów metodą biegunową oraz pomiarów 
wysokościowych. 

6.

 

Zestawienie szkiców polowych. 

7.

 

Szkice polowe z inwentaryzacji uzbrojenia terenu. 

8.

 

Kopie z wywiadu branŜowego. 

9.

 

Inne materiały pomocnicze. 

 
Metody sprawdzania pionowości budowli wieŜowych 

Usytuowanie  budowli  wieŜowych  w  płaszczyźnie  poziomej  i  w  pionie  odbywa  się  na 

podstawie danych z projektu technicznego oraz planu generalnego i w oparciu o istniejącą w 
terenie  osnowę  sytuacyjno-wysokościową.  RozróŜniamy  sposoby  sprawdzania  pionowości 
budowli wieŜowych: 
a)

 

metoda mechaniczna (uŜycie pionu sznurkowego), 

b)

 

niwelacja geometryczna reperów załoŜonych na obwodzie fundamentu budowli, 

c)

 

metoda fotogrametrii naziemnej, 

d)

 

metoda niwelacji trygonometrycznej. 
Tok  postępowania  przy  sprawdzaniu  pionowości  budowli  na  podstawie  pomiaru 

odchylenia od pionu ściany budynku. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

20

Wybranie stanowisk obserwacyjnych. 
Spoziomowanie i centrowanie instrumentu nad stanowiskiem. 
Ustawienie  odpowiednich  parametrów  tachimetru  w  zaleŜności  od  temperatury  i  ciśnienia 
panującego w dniu pomiaru. 
Zakodowanie  wysokości  stanowiska  do  pamięci  instrumentu  (w  przypadku  teodolitu  pomiar 
wysokości instrumentu). 
Ustawienie instrumentu w płaszczyźnie powstałej z przedłuŜenia ścian. 
Ustawienie poziomo łaty niwelacyjnej na wysokości np. podłogi parteru. 
 
 

Pomiar na stanowisku:  

1.

 

Wycelowanie  na  lustro  ustawione  na  1  punkcie  nawiązania  (poprzedni  punkt  osnowy 
w ciągu) – pomiar kierunku, pomiar odległości. 

2.

 

Nastawienie  krzyŜa  celowniczego  w  lunecie  na  punkty  naroŜnika  budynku–  pomiar 
kierunku, pomiar odległości. 

3.

 

Odrzutowanie  w/w  punktów  na  poziomo  ustawioną  łatę.  W  dwóch  płaszczyznach  dla 
kaŜdej  krawędzi.  Czynności  2  i  3  powtarzamy  aŜ  „pomierzymy”  wszystkie  punkty 
naroŜnika 

budynku 

odpowiadające 

poziomom 

stropów 

na 

poszczególnych 

kondygnacjach. 

4.

 

Wycelowanie  na  lustro  ustawione  na  2  punkcie  nawiązania  (następny  punkt  osnowy 
w ciągu) – pomiar kierunku, pomiar odległości.  

 

Na podstawie obliczonych wysokości poszczególnych kondygnacji oraz odczytów z łaty 

niwelacyjnej naleŜy opracować w dowolnych skalach wykresy: 
a)

 

wychylenie krawędzi w płaszczyźnie ZOX, 

b)

 

wychylenie krawędzi w płaszczyźnie ZOY, 

c)

 

rzutu wychylenia krawędzi na płaszczyznę poziomą XOY. 
Efektem pomiaru jest: 

 

szkic polowy z rysunkiem i numeracją punktów „pomierzonych”, 

 

dziennik  pomiarowy,  w  którym  dla  kaŜdego  numeru  punktu  zapisuje  się  pomierzone: 
odległość,  kąt,  wysokość,  (w  przypadku  rejestratora  danych  w  instrumencie  nie 
otrzymamy  dziennika,  a  potrzebne  dane  moŜemy  wydrukować  bezpośrednio 
z komputera). 

 

4.2.2.

 

Pytania sprawdzające 

 

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.  

1.

 

Jakie prace naleŜą do geodezyjnej obsługi budowy budynku mieszkalnego? 

2.

 

Jakie  rodzaje  inwentaryzacji  urządzeń  podziemnych  stosuje  się  w  pomiarach 
realizacyjnych? 

3.

 

Jakie znasz metody sprawdzania pionowości budowli wieŜowych? 

4.

 

Jaką metodę stosuje się do sprawdzania pionowości ścian? 

 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

21

4.2.3.

 

Ćwiczenia 

 
Ćwiczenie 1 

Opracuj  szkic  inwentaryzacyjny  urządzeń  podziemnych  metodą  pośrednią  przy  pomocy 

lokalizatora elektromagnetycznego. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

ustalić podział prac przy odszukiwaniu punktów osnowy dla całego zespołu, 

2)

 

dobrać sprzęt do wykonania tego ćwiczenia, 

3)

 

wykonać  wywiad  w  terenie  w  poszukiwaniu  elementów  naziemnych  urządzeń 
podziemnych, 

4)

 

ustalić kolejność prac przy poszukiwaniu urządzeń podziemnych, 

5)

 

ustalić sposób markowania odnalezionych punktów przewodu, 

6)

 

ustalić sposób pomiaru odnalezionych punktów osi przewodu podziemnego, 

7)

 

opracować szkic inwentaryzacyjny urządzeń podziemnych. 

 
 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

 

poradnik dla ucznia, 

 

materiały piśmiennicze. 

 
Ćwiczenie 2 

Sprawdź pionowość ściany budynku dwupiętrowego. 
 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 

1)

 

dobrać metodę pomiaru pionowości ściany budynku, 

2)

 

ustalić podział prac przy pomiarze dla całego zespołu, 

3)

 

dobrać sprzęt do wykonania tego ćwiczenia, 

4)

 

dokonać pomiaru pionowości ściany budynku, 

5)

 

zapisać wyniki pomiaru w dziennikach pomiarowych, 

6)

 

opracować wyniki pomiaru w postaci analitycznej, 

7)

 

dobrać skalę dla opracowania graficznego pomiarów, 

8)

 

opracować wyniki pomiaru w postaci graficznej. 

 
 

WyposaŜenie stanowiska pracy: 

 

poradnik dla ucznia, 

 

sprzęt, 

 

dziennik pomiarowy, 

 

materiały piśmiennicze. 

 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

22

4.2.4.

 

Sprawdzian postępów 

 

Czy potrafisz: 

 

Tak 

Nie 

1)

 

posłuŜyć się lokalizatorem elektromagnetycznym?  

 

 

2)

 

wykonać inwentaryzację pośrednią urządzeń podziemnych? 

 

 

3)

 

opracować szkic inwentaryzacyjny? 

 

 

4)

 

dobrać metodę pomiaru pionowości ściany budynku? 

 

 

5)

 

dobrać sprzęt do pomiaru pionowości ścian budynku? 

 

 

6)

 

opracować wyniki pomiaru wychylenia ściany od pionu w postaci 
analitycznej? 

 

 

7)

 

dobrać sprzęt do pomiarów realizacyjnych przy obsłudze geodezyjnej 
budowy budynku? 

 

 

8)

 

ustalić podział prac dla zespołu podczas pomiarów realizacyjnych 
geodezyjnej obsługi inwestycji? 

 

 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

23

5.

 

SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ 

 
INSTRUKCJA DLA UCZNIA 

1.

 

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję. 

2.

 

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 

3.

 

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 

4.

 

Test  zawiera  30  zadań.  Do  kaŜdego  zadania  dołączone  są  4  moŜliwości  odpowiedzi. 
Tylko jedna jest prawidłowa. 

5.

 

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce 
znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie 
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową. 

6.

 

Zadania  wymagają  stosunkowo  prostych  obliczeń,  które  powinieneś  wykonać  przed 
wskazaniem poprawnego wyniku.  

7.

 

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 

8.

 

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie 
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 

9.

 

Na rozwiązanie testu masz 60 min. 

 

Powodzenia 

 
 
 
 

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 

 
1.

 

O wydanie decyzji o warunkach zabudowy moŜe się ubiegać 

a)

 

właściciel nieruchomości. 

b)

 

dzierŜawca. 

c)

 

kaŜdy zainteresowany. 

d)

 

uŜytkownik. 

 
2.

 

Na placu budowy geodety nie obowiązują przepisy BHP dotyczące 

a)

 

stroju. 

b)

 

poruszania się. 

c)

 

pracy na wysokości. 

d)

 

składowania materiałów budowlanych. 

 
3.

 

Geodeta na placu budowy ma prawo do przestawiania materiałów budowlanych w celu 

a)

 

uzyskania wigury. 

b)

 

ustawienia instrumentu. 

c)

 

załoŜenia znaku osnowy realizacyjnej. 

d)

 

nie ma takiego prawa. 

 
4.

 

Efektem opracowania geodezyjnego projektu jest 

a)

 

szkic tyczenia. 

b)

 

szkic dokumentacyjny. 

c)

 

mapa do celów prawnych. 

d)

 

mapa sytuacyjno-wysokościowa. 

 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

24

5.

 

Współrzędne (X i Y) punktów tyczonych znajdują się na 

a)

 

szkicu inwentaryzacyjnym. 

b)

 

szkicu dokumentacyjnym. 

c)

 

mapie zasadniczej. 

d)

 

mapie ewidencyjnej. 

 
6.

 

Wysokość osi celowej wynosi 115,200 m. Aby wysokość realizowanego punktu wyniosła 
114,700 m, naleŜy łatę ustawić na odczycie 

a)

 

0050 mm. 

b)

 

2500 mm. 

c)

 

1500 mm. 

d)

 

0500 mm. 

 

7.

 

Przy zakładaniu osnowy realizacyjnej korzystamy z instrukcji 

a)

 

G-3. 

b)

 

K-1. 

c)

 

G-4. 

d)

 

O-3. 

 

8.

 

Dokumentem technicznym wykonanego tyczenia jest szkic 

a)

 

polowy. 

b)

 

dokumentacyjny. 

c)

 

tyczenia. 

d)

 

realizacyjny. 

 

9.

 

Elementy naziemne sieci uzbrojenia terenu naleŜą do 

a)

 

III grupy dokładnościowej. 

b)

 

I grupy dokładnościowej. 

c)

 

II grupy dokładnościowej. 

d)

 

II i III grupy dokładnościowej. 

 
10.

 

Rysunek przedstawia fragment 

a)

 

szkicu polowego. 

b)

 

mapy sytuacyjnej. 

c)

 

opisu topograficznego. 

d)

 

projektu osnowy realizacyjnej. 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
11.

 

Tyczenie lokalizujące w pomiarach realizacyjnych ma na celu 

a)

 

ustalenie granic własności. 

b)

 

zaprojektowanie inwestycji. 

c)

 

ustalenie harmonogramu prac. 

d)

 

powiązanie projektu z granicami działek. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

25

12.

 

Obiektem budowlanym nie jest 

a)

 

budynek mieszkalny. 

b)

 

obiekt małej architektury. 

c)

 

autostrada. 

d)

 

stacja kolejowa. 

 
13.

 

Dobór metody tyczenia nie zaleŜy od 

a)

 

warunków atmosferycznych. 

b)

 

ukształtowania terenu. 

c)

 

rodzaju inwestycji. 

d)

 

posiadanego sprzętu. 

 

14.

 

JeŜeli  występują  rozbieŜności  między  wynikami  pomiarów  wykonywanych  w  trakcie 
budowy a projektem, fakt ten naleŜy odnotować 

a)

 

na szkicu polowym. 

b)

 

na szkicu dokumentacyjnym. 

c)

 

w dzienniku budowy. 

d)

 

w dzienniku pomiaru. 

 

15.

 

Punkty charakterystyczne przekroju poprzecznego projektowanej trasy to punkty 

a)

 

leŜące na granicy pasa drogowego. 

b)

 

równomiernie rozłoŜone na przekroju poprzecznym. 

c)

 

zabezpieczające. 

d)

 

dowolnie ustalone przez geodetę. 

 

16.

 

Przewód gazowy na mapie zasadniczej kreśli się kolorem 

a)

 

pomarańczowym. 

b)

 

Ŝ

ółtym. 

c)

 

brązowym. 

d)

 

niebieskim. 

 

17.

 

W  czasie  wykonywania  pomiarów  na  drogach  publicznych,  geodeta  musi  być  ubrany 
w kamizelkę ochronną w kolorze 

a)

 

pomarańczowym. 

b)

 

Ŝ

ółtym. 

c)

 

zielonym. 

d)

 

czerwonym. 

 
18.

 

Sprawozdanie techniczne opracowuje się 

a)

 

przed rozpoczęciem prac. 

b)

 

w trakcie trwania prac. 

c)

 

po zakończeniu prac. 

d)

 

po odbiorze pracy przez inwestora. 

 

19.

 

Przekrój poprzeczny projektowanej trasy wyznacza się w terenie 

a)

 

w trakcie wyznaczania punktów osi trasy. 

b)

 

przed wyznaczeniem punktów osi trasy. 

c)

 

po wyznaczeniu punktów osi trasy. 

d)

 

po umocnieniu skarp. 

 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

26

20.

 

Długość odcinka trasy, którego końcami są punkty 12/1+30,00 i 15/3 ma długość 

a)

 

27430 metrów. 

b)

 

15300 metrów. 

c)

 

12130 metrów. 

d)

 

3170 metrów. 

 
21.

 

Punkty pośrednie projektu trasy drogowej leŜą na 

a)

 

przekroju poprzecznym trasy drogowej. 

b)

 

granicy pasa drogowego. 

c)

 

studzienkach kanalizacyjnych. 

d)

 

osi trasy drogowej. 

 
22.

 

Dane, które nie są potrzebne do obliczenia objętości robót ziemnych to 

a)

 

wysokości pikiet. 

b)

 

współrzędne X i Y pikiet. 

c)

 

kilometraŜ trasy. 

d)

 

obrys obszaru. 

 
23.

 

Inwentaryzację pośrednią urządzeń podziemnych wykonujemy 

a)

 

lokalizatorem. 

b)

 

teodolitem. 

c)

 

niwelatorem. 

d)

 

tachimetrem. 

 
24.

 

Inwentaryzację bezpośrednią urządzeń podziemnych wykonujemy 

a)

 

lokalizatorem. 

b)

 

teodolitem. 

c)

 

niwelatorem. 

d)

 

tachimetrem. 

 
25.

 

Inwentaryzacja urządzeń podziemnych wykonana metodą przekopów polega na pomiarze 
przewodu gdy jest on 

a)

 

połoŜony i odsłonięty cały. 

b)

 

połoŜony i odsłonięty częściowo. 

c)

 

połoŜony i zasłonięty cały. 

d)

 

przygotowany do połoŜenia. 

 
26.

 

Lokalizatorem 

a)

 

poszukujemy punktów przewodu podziemnego. 

b)

 

stabilizujemy punkty główne osi trasy. 

c)

 

poszukujemy punktów osnowy. 

d)

 

wykonujemy tyczenie lokalizujące. 

 
27.

 

Daną ewidencji geodezyjnej dla przewodu podziemnego nie jest 

a)

 

ś

rednica przewodu. 

b)

 

numer działki na której jest połoŜony. 

c)

 

wykonawca inwentaryzacji. 

d)

 

współrzędne armatury przewodu. 

 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

27

28.

 

Obsługa geodezyjna budynku mieszkalnego to 

a)

 

wykonanie pomiaru granic działki. 

b)

 

sprawdzanie poziomu stropów. 

c)

 

obliczenie kubatury budynku. 

d)

 

sprawdzenie stanu prawnego działki. 

 
29.

 

Inwentaryzacja powykonawcza inwestycji wykonuje się w celu 

a)

 

podsumowania kosztorysu prac budowlanych. 

b)

 

naniesienia do projektu inwestycji poprawek. 

c)

 

przygotowania placu budowy do następnego etapu prac realizacyjnych. 

d)

 

naniesienia wybudowanego obiektu na mapę zasadniczą. 

 
30.

 

Pomiary przemieszczeń i odkształceń wykonujemy w nawiązaniu do 

a)

 

osnowy realizacyjnej. 

b)

 

specjalnie w tym celu załoŜonej osnowy pomiarowej. 

c)

 

szczegółów I grupy dokładnościowej. 

d)

 

punktów głównych projektu. 

 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

28

KARTA ODPOWIEDZI 

 
Imię i nazwisko ............................................................................... 
 

Wykonywanie pomiarów realizacyjnych w terenie 

 
Zakreśl poprawną odpowiedź. 

 

Nr 

zadania 

Odpowiedź 

Punkty 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

10 

 

11 

 

12 

 

13 

 

14 

 

15 

 

16 

 

17 

 

18 

 

19 

 

20 

 

21 

 

22 

 

23 

 

24 

 

25 

 

26 

 

27 

 

28 

 

29 

 

30 

 

Razem: 

 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

29

6.

 

LITERATURA 

 

1.

 

Gocał J.: Geodezja inŜynieryjno-przemysłowa. Cz. I i II. AGH, Kraków 2005 

2.

 

Praca zbiorowa: Ćwiczenia terenowe z geodezji inŜynieryjnej i miejskiej. Wydawnictwo 
Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2003 

3.

 

Praca zbiorowa: Geodezja inŜynieryjna. Tom I, II i III. PPWK, Warszawa 1995 

4.

 

ś

urowski A.: Pomiary geodezyjne w budowie dróg, lotnisk i mostów. WKiŁ, Warszawa 

1984 

 
Czasopisma: 

 

Przegląd Geodezyjny 

 

Geodeta 

 

GPS World