Rozwój lokalny i regionalny

Piotr Kopyciński

Polityka regionalna

Podstawowe pojęcia



Kluczowe pojęcia: region, polityka,
polityka regionalna, rozwój regionalny

Region



Obszar wyodrębniony na zasadzie jednej lub

więcej cech swoistych pozwalających na

odróżnienie od przyległych obszarów [Darmosz

1987]



Każdy jednorodny pod kątem określonej cechy

(cech) fragment powierzchni ziemi, który różni

się od innych fragmentów; rozumienie tej

jednorodności zależy w każdym przypadku od

przyjętych kryteriów [Whittlesey 1954]



Region geograficzny, fizyczny, społeczny, kulturowy,

historyczny, gospodarczy (ekonomiczny)



W 1938 r. Odum i Moore zidentyfikowali około

pięćdziesięciu definicji pojęcia ‘region’

Region ekonomiczny



Historycznie ukształtowany przez

działalność gospodarczą i kulturową

człowieka wycinek powierzchni Ziemi,

charakteryzujący się większą skalą

wewnętrznych powiązań gospodarczych

niż powiązań zewnętrznych lub

występowaniem danej działalności

gospodarczej w innej formie i

intensywności niż na obszarach

otaczających [za: Encyklopedia PWN]

Region jako przedmiot
programowania rozwoju regionalnego



Jednostka „...podziału administracyjnego

kraju z władzą samorządową działającą na

rzecz i w imieniu danej społeczności

terytorialnej, współdziałającą z odpowiednio

zorganizowanym w terenie przedstawicielem

władzy rządowej (wojewodą)” [Kudłacz

1999, s. 9].



W takim ujęciu region utożsamiamy z

województwem

Region a województwo (1)



Województwo: jednostka samorządu
terytorialnego wyższego stopnia



Zgodnie z art. 1 ust. 2 Ustawy z dnia 5
czerwca 1998 r. o samorządzie
województwa (Dz.U. 1998 Nr 91 poz. 576
z późn. zm.) województwo to regionalna
wspólnota samorządowa funkcjonująca na
odpowiednim terytorium

Region a województwo (2)



Od 1999 r. województwo to podmiot procesów

decyzyjnych o charakterze regionalnym, który w

związku z tym może być określany mianem

‘region’



Takie rozumienie województwa jest zgodne z

rozumieniem regionu z ”Deklaracji na temat

regionalizmu w Europie” Zgromadzenia Regionów

Europy, gdzie region to jednostka terytorialno-

administracyjna usytuowana bezpośrednio poniżej

władzy państwowej i wyposażona w wybierane

samorządowe władze polityczne [Olbrycht 2011]

Region a województwo (3)



Na potrzeby niniejszych zajęć region
będzie utożsamiany z województwem

Polityka



Politykę będziemy rozumieć jako dziedzinę

działania władzy publicznej, której

przedmiotem jest władza nad zasobami

[Hausner 2008]



W tym ujęciu możemy mówić o politykach

publicznych, jako o szczególnym rodzaju

polityki prowadzonej przez organy władzy

publicznej, przede wszystkim rząd i

samorząd terytorialny



Do polityk publicznych zalicza się polityka

regionalna

Rozumienie polityki regionalnej (1)



Polityka regionalna obejmuje
przedsięwzięcia realizowane zarówno
przez władze publiczne szczebla
krajowego, jak i regionalnego oraz inne
podmioty

Rozumienie polityki regionalnej (2)



Polityka regionalna to:

◦

oddziaływanie państwa oraz występujących w jego

imieniu władz krajowych i regionalnych na proces

rozwoju społeczno-ekonomicznego oraz

zagospodarowania przestrzennego regionów

[Winiarski 2004]

◦

„…strategiczne działania podejmowane z inicjatywy

rządu we współpracy z samorządami województw oraz

innymi podmiotami władz samorządowych, które maja na

celu poprawianie konkurencyjności gospodarczej

wszystkich regionów, wyrównywanie szans rozwojowych

regionów oraz dążenie do spójności ekonomiczno-

społecznej i terytorialnej w skali kraju i poszczególnych

województw” [Grosse 2009, s. 14]

Rozumienie polityki regionalnej (3)



Politykę regionalną będziemy rozumieć

jako działania na rzecz rozwoju społeczno-

ekonomicznego województw, prowadzone

przez władze publiczne szczebla krajowego

i przez organy samorządu terytorialnego

(sejmik województwa i zarząd województwa), we

współpracy z innymi podmiotami i przy

współudziale mieszkańców regionu



Politykę regionalną możemy podzielić na:

◦

intraregionalną (prowadzoną względem regionu przez

instytucje zewnętrzne, w tym w szczególności

podmioty szczebla krajowego oraz unijnego) oraz

◦

interregionalną (kreowaną przez instytucje wewnątrz

regionu) [Kudłacz 1999]

Rozwój regionalny



Realizacja polityki regionalnej ma więc
służyć rozwojowi regionalnemu



Rozwój regionalny to ilościowe

i

jakościowe zmiany wewnętrzne jednostki
terytorialnej (województwa), wskutek
czego wzbogaceniu ulegają elementy i
relacje jej struktury wewnętrznej



Zmiany te powinny uwzględniać specyfikę,
możliwości i potrzeby danego obszaru

Zrównoważony rozwój (1)



Współcześnie dąży się do tego, aby rozwój regionalny

następował w sposób zrównoważony



Zrównoważony rozwój to taki rozwój społeczno-

gospodarczy, w którym następuje proces integrowania

działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z

zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz

trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w

celu zagwarantowania możliwości zaspokajania

podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności,

zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych

pokoleń

Źródło: Ustawa z 27 kwietnia 2001 Prawo ochrony

środowiska

Zrównoważony rozwój (2)



Inicjując i realizując działania mające na
celu przyczynienie się do rozwoju
regionalnego należy więc pamiętać o
konieczności uwzględnienia następujących
kwestii:

◦

Rozwoju gospodarczego

◦

Rozwoju społecznego

◦

Ochrony środowiska

Polityka regionalna



W przypadku prowadzenia polityki
regionalnej istotną rolę odgrywa
uczestnictwo (współdecydowanie)
mieszkańców w realizacji tych działań



Podstaw teoretycznych takiego podejścia
można szukać m.in. w koncepcji
governance i jej rozwinięciu – multi-level
governance

Governance



Odniesienie do władzy w szerszym
kontekście niż government – znaczenie
interakcji



W odniesieniu do władzy politycznej to
‘współrządzenie’



Podkreślając zabarwienie społeczne to
‘współzarządzanie’



Więcej informacji: [Hausner 2008]

Multi-level governance



Multi-level governance współzarządzanie

(współrządzenie) wielopoziomowe -

pionowa dezagregacja roli państwa w

zakresie rozwoju regionalnego, co

znajduje odzwierciedlenie w procesach

regionalizacji i europeizacji



Koncepcja obecna w polityce Unii

Europejskiej od Traktatu z Maastricht

z1992r.



Więcej informacji: [Ansell 2000]

Reorientacja polityki regionalnej



Koncepcja współrządzenia wielopoziomowego

zakłada włączanie podmiotów z poziomu

terytorialnego (wojewódzkiego, powiatowego i

gminnego), ponadnarodowego oraz podmiotów

niepublicznych w przygotowywanie i wdrażanie

polityki



W konsekwencji następuje rozproszenie władzy



Państwo jako koordynator gry wielu aktorów -

utrata przez państwo monopolu na prowadzenia

polityki regionalnej na rzecz innych podmiotów

(samorządy terytorialne, podmioty gospodarcze i

społeczne, instytucje ponadnarodowe) [Pietrzyk

2000]

Reorientacja polityki regionalnej



Z reorientacją polityki regionalnej zgodnie
z koncepcją współzarządzania
wielopoziomowego wiążą się zagadnienia
regionalizacji i europeizacji

Regionalizacja



Przekazywanie części kompetencji władz
krajowych związanych z rozwojem
regionalnym na rzecz władz regionalnych i
lokalnych, co wpisuje się w szerszy ruch w
kierunku decentralizacji i dekoncentracji

Europeizacja



Sformułowanie charakterystyczne dla krajów

Unii Europejskiej (w przypadku krajów

nieeuropejskich używa się sformułowania

procesy integracyjne)



Delegowanie niektórych uprawnień

przynależnych władzom krajowym na organa

unijne

Programy Unii Europejskiej służące

niwelowaniu różnic międzyregionalnych

(fundusze strukturalne, Fundusz Spójności)

Regionalna polityka rozwoju

Plan prezentacji



Polityka rozwoju



Polityka rozwoju w przekroju regionalnym



Strategie i programy



Strategia Rozwoju Województwa
Małopolskiego



Regionalna Strategia Innowacji
Województwa Małopolskiego

Polityka rozwoju



Zespół wzajemnie powiązanych działań
podejmowanych i realizowanych w celu
zapewnienia trwałego i zrównoważonego
rozwoju kraju, spójności społeczno-
gospodarczej, regionalnej i
przestrzennej, podnoszenia
konkurencyjności gospodarki oraz
tworzenia nowych miejsc pracy w skali
krajowej, regionalnej lub lokalnej

Prowadzenie polityki rozwoju



Politykę rozwoju prowadzi się na
podstawie zapisów strategii rozwoju



Strategiami rozwoju są:

◦

Długookresowa strategia rozwoju kraju

◦

Średniookresowa strategia rozwoju kraju

◦

Inne strategie, w tym odnoszące się do
regionów

Polityka rozwoju województwa (1)



Politykę rozwoju województwa prowadzi

samorząd województwa. Składają się na nią

następujące elementy:

◦

Tworzenie warunków rozwoju gospodarczego, w

tym kreowanie rynku pracy

◦

Utrzymanie i rozbudowa infrastruktury

społecznej i technicznej o znaczeniu

wojewódzkim

◦

Pozyskiwanie i łączenie środków finansowych:

publicznych i prywatnych, w celu realizacji zadań z

zakresu użyteczności publicznej

◦

Wspieranie i prowadzenie działań na rzecz

podnoszenia poziomu wykształcenia obywateli

Polityka rozwoju województwa (2)



Racjonalne korzystanie z zasobów przyrody oraz

kształtowanie środowiska naturalnego, zgodnie z

zasadą zrównoważonego rozwoju



Wspieranie rozwoju nauki i współpracy między sferą

nauki i gospodarki, popieranie postępu

technologicznego oraz innowacji



Wspieranie rozwoju kultury oraz sprawowanie opieki

nad dziedzictwem kulturowym i jego racjonalne

wykorzystywanie



Promocja walorów i możliwości rozwojowych

województwa



Wspieranie i prowadzenie działań na rzecz integracji

społecznej i przeciwdziałania wykluczeniu

społecznemu

Strategie rozwoju dot. regionów



Krajowa strategia rozwoju regionalnego



Strategia ponadregionalna



Strategia rozwoju województwa

Programy (1)



Realizacji strategii służą programy



Programy to dokumenty o charakterze

operacyjno-wdrożeniowym powstające w

celu realizacji następujących strategii:

◦

Średniookresowa strategii rozwoju kraju oraz

strategii

◦

Krajowa strategia rozwoju regionalnego

◦

Strategia ponadregionalna

◦

Strategia rozwoju województwa



Programy przyjmuje się w drodze uchwały

lub decyzji odpowiedniego organu

Programy (2)



Programy operacyjne (krajowe programy
operacyjne i regionalne programy
operacyjne)



Programy rozwoju (dokumenty realizujące
cele zawarte w strategiach rozwoju, w
tym programy wojewódzkie)

Elementy programu



Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej w odniesieniu do

zakresu objętego programowaniem strategicznym



Wyniki raportu ewaluacyjnego



Cel główny i cele szczegółowe w nawiązaniu do średniookresowej

strategii rozwoju kraju, narodowej strategii spójności lub określonej

strategii rozwoju wraz z określonymi wskaźnikami



Priorytety oraz kierunki interwencji w zakresie terytorialnym, w

tym w ujęciu wojewódzkim



Sposób monitorowania i oceny stopnia osiągania celu głównego i

celów szczegółowych



Plan finansowy, w tym:

◦

Źródła finansowania realizacji programu

◦

Kwota środków przeznaczonych na finansowanie realizacji programu i

jej podział między poszczególne priorytety

◦

Informacja o wysokości współfinansowania na poziomie programu i

priorytetów



Podstawowe założenia systemu realizacji

Strategia rozwoju województwa (1)



Jednym z narzędzi prowadzenia polityki
rozwoju jest strategia rozwoju
województwa



Szczegóły dotyczące zawartości strategii
rozwoju województwa oraz jej
kompatybilności z innymi dokumentami
szczebla regionalnego i krajowego
zawarto w Ustawie z dnia 5 czerwca 1998
r. o samorządzie województwa

Strategia rozwoju województwa (2)



Strategia rozwoju województwa jest
realizowana przez:

◦

programy wojewódzkie

◦

regionalny program operacyjny

Strategia rozwoju województwa -
cele



Pielęgnowanie polskości oraz rozwój i

kształtowanie świadomości narodowej

obywatelskiej i kulturowej mieszkańców, a także

pielęgnowanie i rozwijanie tożsamości lokalnej



Pobudzanie aktywności gospodarczej



Podnoszenie poziomu konkurencyjności i

innowacyjności gospodarki województwa



Zachowanie wartości środowiska kulturowego i

przyrodniczego przy uwzględnieniu potrzeb

przyszłych pokoleń



Kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego

Strategia rozwoju województwa -
okres



Najczęściej okres tożsamy z okresem

programowania Unii Europejskiej, np.

◦

do 2013 r.

◦

do 2015 r. (ostatni rok rozliczenia wydatków z

okresu programowania 2007-2013)

◦

do 2020 r.



W strategii rozwoju województwa wydziela

się okres niewykraczający poza okres objęty

aktualnie obowiązującą średniookresową

strategią rozwoju kraju



Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju

2020

Strategia rozwoju województwa -
elementy



Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej
województwa



Określenie celów strategicznych polityki
rozwoju województwa



Określenie kierunków działań
podejmowanych przez samorząd
województwa dla osiągnięcia celów
strategicznych polityki rozwoju
województwa

Strategia Rozwoju Województwa
Małopolskiego



Okres obowiązywania: 2011-2020



Aktualizacja w 2011 r.

Strategia Rozwoju Województwa
Małopolskiego - elementy



Pozycja wyjściowa (diagnoza)



Strategia „Małopolska 2020”:

◦

Model długofalowego rozwoju województwa:

perspektywa 2030

◦

Wizja „Małopolska 2020”

◦

Cel główny i wskaźniki osiągnięć

◦

Obszary polityki rozwoju



Obszary (7)



System realizacji



Ramy finansowe

Strategia Rozwoju Województwa
Małopolskiego – diagnoza



Pozycja wyjściowa:

◦

Ogólna sytuacja gospodarcza i społeczna
Małopolski

◦

Kapitał intelektualny i gospodarka wiedzy

◦

Dziedzictwo regionalne, kultura i turystyka

◦

Infrastruktura komunikacyjna

◦

Obszary funkcjonalne na poziomie regionalnym

◦

Małe i średnie miasta, obszary wiejskie

◦

Bezpieczeństwo

◦

Zarządzanie rozwojem województwa

Strategia Rozwoju Województwa
Małopolskiego - projekcja



Obszar:

◦

Cel strategiczny

◦

Wskaźniki osiągnięć

◦

Kierunki polityki rozwoju

Strategia Rozwoju WM – Obszar 1
Gospodarka wiedzy i aktywności



Cel strategiczny : Silna pozycja Małopolski jako

regionu atrakcyjnego dla inwestycji, opartego na

wiedzy, aktywności zawodowej i przedsiębiorczości

mieszkańców



Wskaźniki osiągnięć



Kierunki polityki rozwoju

◦

1.1. Rozwój kapitału intelektualnego:



Strategia postępowania



Kluczowe działania

◦

1.2. Budowa infrastruktury regionu wiedzy

◦

1.3. Kompleksowe wsparcie nowoczesnych technologii

◦

1.4. Rozwój kształcenia zawodowego i wspieranie

zatrudnienia

◦

1.5. Wzmacnianie i promocja przedsiębiorczości

Literatura



Ansell Ch., The Networked Polity: Regional Development in Western Europe, Governace: An

International Journal of Policy and Administration, Vol. 13, No. 3, July 2000, pp. 303-333.



Darmosz J. [1987], Region i regionalizm (studium interdyscyplinarne), Warszawa.



Grosse T. G. [2009], Cele i zasady polityki regionalnej państwa, Instytut Spraw Publicznych,

Warszawa.



Hausner J. [2008], Zarządzanie publiczne, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.



Kudłacz T. [1999], Programowanie rozwoju regionalnego, Wydawnictwo Naukowe PWN,

Warszawa.



Olbrycht J., Włączenie polskich regionów w proces decyzyjny w sprawach integracyjnych

(dokument niepublikowany,

www.janolbrycht.pl

(data dostępu 1.08.2011).



Pietrzyk I. [2000], Polityka regionalna UE, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.



Whittlesey D., [1954] The Regional Concept and the Regional Method [in:] James P. E., Jones

C. F. (eds.) [1954] American Geography Inventory&Prospect, The Association of American

Geographers.



Winiarski B. [2004], Uwarunkowania, cele i dziedziny polityki gospodarczej, [w]: Polityka

gospodarcza, Winiarski, B. [red.], Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Dziękuję za uwagę