Temat: Owady - środowisko i tryb życia

Cele lekcji:

W zakresie wiadomości

Uczeń wie: czym odróżniają się owady od pozostałych bezkręgowców; wie, jakie przystosowania do lotu mają owady,

Uczeń zna: kilka gatunków owadów najczęściej spotykanych w Polsce; zna przykłady owadów nielatających,

Uczeń rozumie: że pomimo ogromnej różnorodności owady stanowią jedną grupę,

W zakresie umiejętności

Uczeń umie: rozróżniać często spotykane gatunki owadów po wyglądzie i zachowaniu,

Uczeń potrafi: korzystać z ilustrowanych kluczy i przewodników owadów Polski.

Uczeń umie: wymienić poszczególne elementy budowy ciała owada

Uczeń umie: wykazać podobieństwa i różnice w przeobrażeniu zupełnym i niezupełnym owada

W zakresie postaw

Uczeń wykazuje: jak ważne jest znaczenie różnorodności biologicznej świata zwierząt i wskazuje potrzebę ochrony środowisk życia niektórych owadów.

Uczeń kształtuje: postawę proekologicznego trybu życia

Metody:

Pogadanka, elementy wykładu, praca z materiałem źródłowym i podręcznikiem, karta pracy (elementy budowy ciała owada).

Formy:

Praca indywidualna z podręcznikiem, praca grupowa

Środki dydaktyczne:

Karta pracy ( elementy budowy ciała owada), fotografie owadów szkodników, fotografię często spotykanych owadów w Polsce i na świecie, teksty źródłowe.

Literatura:

Świat Wiedzy - dział „ zwierzęta i rośliny”

Przyroda - podręcznik do klasy VI Barbary Klimuszko

Przebieg lekcji

Część wstępna: (ok. 5 min)

Uczniowie przypominają wiadomości z lekcji poprzedniej

Nauczyciel ocenia wypowiedzi uczniów

Podanie tematu lekcji

Część główna: (ok. 35 min)

• Omówienie cech charakterystycznych owadów i środowisko ich życia.

Gromada owady jest najliczniejszą, najbardziej różnorodną i najszerzej rozprzestrzenioną grupą zwierząt, owady doskonale przystosowały się do życia na lądzie. Ich pancerz nie przepuszcza wody i dlatego zabezpiecza przed szybkim jej wyparowaniem. Większość z nich ma zdolność latania. Owady występują przede wszystkim w środowisku lądowym. Niektóre powtórnie zamieszkały wody słodkie. Oprócz kilku nartników na powierzchni oceanów owadów nie znajdziemy.

• Omówienie elementów budowy ciała owada

- Rozdanie uczniom kart pracy ( budowa zewnętrzna owadów) do podpisania elementów ich budowy (załącznik nr 1).

- W budowie zewnętrznej owada wyróżniamy następujące elementy: głowa tułów i odwłok. Na głowie znajdują się czułki, na tułowiu skrzydła i odnóża kroczne.

• Rozmnażanie i rozwój owadów

Owady w porównaniu do innych zwierząt stosunkowo szybko się rozmnażają i wydają potomstwo. Wiele z nich ma skomplikowane rytuały godowe np:

- Jętki jednodniówki po przeobrażeniu żyją tylko jeden dzień a czasu wystarcza im jedynie na znalezienie partnera i złożenie jaj później giną.

- Modliszka aby zakończyć akt płciowy odgryza swojemu partnerowi głowę, samiec modliszki jest znacznie mniejszy.

- Królowe pszczół same decydują o płci potomstwa i tylko ona ma zdolność produkowania jaj podobne zjawisko zachodzi u innych owadów społecznych np. termitów

Po złożeniu jaj przez owady i wylęgnięciu się młodych rozpoczyna się rozwój który może być stosunkowo prosty lub skomplikowany ( złożony).

Rozwój złożony:

Jajo - larwa - poczwarka - osobnik dorosły

(motyl, ćma , chrząszcze) ich larwy to

Gąsienica - larwa motyla

Pędrak - larwa chrząszcza

Czerw - larwa much i pszczół

Rozwój prosty:

Jajo - larwa bezskrzydła podobna do postaci dorosłej - oskrzydlona postać dorosła

(konik polny)

Pomimo że występują znaczne różnice pomiędzy tymi dwoma sposobami rozmnażania ich cechą wspólną jest to że i w jednym i drugim przypadku tylko i wyłącznie postać dorosła posiada skrzydła.

• Grupy owadów występujące w Polsce i na świecie (praca w grupach z materiałem źródłowym)

Wymień cechy charakterystyczne niżej przedstawionych grup owadów oraz ciekawostki z ich życia.

gr. I - Chrząszcze

gr. II - Motyle i ćmy

gr. III - Owady społeczne - Pszczoły i osy

gr. IV - Owady społeczne - mrówki

gr. V - Owady społeczne - termity

Część końcowa (ok. 5 min)

Podaj nazwy larw owadów ?

Jakie jest środowisko życia owadów ?

Jakie są elementy budowy owada ?

Zadanie

Wymień p o 5 przykładów owadów nielatających, społecznych, szkodników, pasożytów

Załącznik nr 1.

1. wpisz niżej wymienione elementy budowy owada w wykropkowane miejsca.

(głowa, tułów, odwłok, czułki, odnóża kroczne, skrzydła)

Załącznik nr 2.

Pytania do tekstów źródłowych:

1. jakie rozmiary mogą osiągać chrząszcze?

2. Jakie jest środowisko życia chrząszczy?

3. Czy chrząszcze potrafią latać, jak zbudowane są ich skrzydła?

4. Jaki jest związek pomiędzy budową odnóży chrząszcza a trybem życia?

1.Co się dzieje z osami i pszczołami zimą?

2. Jaki materiał osa wykorzystuje do budowy swojego gniazda?

3. W jaki sposób pszczoły zbierają miód?

4. Czy pszczoły i osy są pożyteczne?

1. Jak wygląda struktura społeczna mrówek i jakie kasty są obecne w gnieździe?

2. Gdzie mrówki budują gniazda, jak one wyglądają?

3. Czy mrówki mogą mieć skrzydła?

1. Jak komunikują się między sobą członkowie kolonii owadów społecznych?

2. Dlaczego mówi się że kolonie termitów są organizacjami bardzo złożonymi (jaką rolę w gnieździe pełnią żołnierze, robotnice, królowa, samce)

1. Jaka jest różnica pomiędzy motylem a ćmą?

2. Czym odżywiają się gąsienice motyli?

3. Omów cykl życiowy Lepidoptera (Motyli)

4. Jakie jest środowisko życia ciem i motyli.

Wykorzystane materiały źródłowe można znaleźć w czasopiśmie ŚWIAT WIEDZY

4

---