Dydaktyka ogólna, Studia, Dydaktyka


Dydaktyka ogólna - wykłady

Dydaktyka (z grec. "didasko" - uczę, "didaktikos" - pouczający) stanowi podstawową dyscyplinę pedagogiczną, której przedmiotem zainteresowania jest proces kształcenia. Po raz pierwszy termin "dydaktyka" został użyty w XVII wieku w Niemczech, przez Joachima Junga i Krzysztofa Helwiga, autorów książki pt. Krótkie sprawozdanie z dydaktyki, czyli sztuki nauczania Ratychiusza. W owych czasach dydaktyka była uważana za sztukę nauczania, która wymagała posiadania odpowiedniego talentu pedagogicznego. W XVII wieku przypadał również okres działalności Jana Amosa Komeńskiego, autora słynnego dzieła pt. Wielka dydaktyka, w którym przedstawił on uniwersalną sztukę nauczania wszystkich wszystkiego. Dydaktyka w XVII wieku stanowiła jedyną naukę pedagogiczną.

W wieku XIX żył J.F.Hebart - psycholog i filozof niemiecki, określany mianem ojca pedagogiki. Dzięki jego działaniom dydaktyka stała się nauką - była przez niego traktowana jako teoria nauczania wychowującego. Herbart był zdania, iż przedmiotem zainteresowania dydaktyków powinny być czynności podejmowane przez nauczyciela w szkole oraz ich szczegółowa analiza.

Na przełomie XIX i XX wieku dydaktyka zmienia swoje oblicze dzięki działalności Johna Dewey'a, twórcy nowej teorii wychowania, który pojmował dydaktykę jako teorię uczenia się. Celem dydaktyki w jego ujęciu miała być analiza czynności zachodzących w trakcie procesu uczenia się a samo nauczanie stanowić miało funkcję uczenia się.

Współcześnie, dydaktyka jest ujmowana jako nauka o nauczaniu i uczeniu się; według Stróżewskiego, jest ona sztuką będąc nauką.

Dydaktyka w systemie nauk

Twierdzenia nauk społecznych mają probabilistyczny charakter, co oznacza, iż nie są one pewnikami, a jedynie tezami przyjmowanymi z pewną dozą prawdopodobieństwa. Wśród nauk społecznych wymienia się między innymi nauki takie jak:

Natomiast do nauk pedagogicznych zaliczymy następujące:

Dydaktyka ogólna posiada następujące subdyscypliny:

Oprócz wymienionych subdyscyplin, dydaktyka ogólna dzieli się na dydaktyki szczegółowe, czyli metodyki nauczania poszczególnych przedmiotów. Funkcjonują następujące sposoby rozumienia dydaktyki szczegółowej:

Przedmiot badań, zadania, funkcje

Przedmiot badań dydaktyki ogólnej stanowi proces nauczania - uczenia się wraz z czynnikami wyzwalającymi go, warunkami w jakich on zachodzi, z jego przebiegiem oraz skutkami. Istnieje tzw. dekalog dydaktyka, szczegółowo opisujący zakres zainteresowań dydaktyki ogólnej:

  1. terminologiczna oraz metodologiczna aparatura dydaktyki

  2. cele kształcenia

  3. treści kształcenia

  4. proces nauczania - uczenia się

  5. zasady kształcenia

  6. metody kształcenia

  7. formy organizacyjne

  8. środki dydaktyczne

  9. systemy dydaktyczne

  10. osiągnięcia i niepowodzenia szkolne

Do głównych zadań dydaktyki ogólnej zalicza się:

Do głównych funkcje dydaktyki ogólnej zaliczamy:

Podstawowym pojęciem dydaktyki ogólnej jest uczenie się, które przez różnych dydaktyków jest odmiennie rozumiane:

Termin "uczenie się" zawiera cztery następujące komponenty:

  1. charakter obejmujący coś ciągłego i ukierunkowanego, procesualnego i dynamicznego

  2. przedmiot obejmujący wiedzę i wiadomości, umiejętności i nawyki, rzeczywistość oraz doświadczenie społeczne

  3. drogi, czyli nabywanie, poznawanie oraz przekazywanie doświadczeń społecznych, ćwiczenia, działanie (bezpośrednie - pośrednie)

  4. efekt obejmujący pewne formy zachowania oraz działania, modyfikację zachowań dotychczasowych, wiedzę i umiejętności czy poznanie rzeczywistości

Uczenie się jest procesem aktywnego nabywania wiedzy, umiejętności i nawyków w toku poznawania rzeczywistości (bezpośredniego oraz pośredniego), ćwiczeń, myślenia oraz gromadzenia doświadczeń, zarówno indywidualnych jak i społecznych. Wynikiem procesu uczenia się jest poznanie rzeczywistości (czyli wiedza) wraz z nabyciem umiejętności jej przekształcania, jak i modyfikacja zachowań uczącego się podmiotu. Właściwości procesu uczenia się mają swoje źródło w definicji, zatem uczenie się ma następujące cechy:

Do współczesnych teorii uczenia się zaliczyć można między innymi:

Filozoficzna teoria poznania mówi o przechodzeniu od rzeczy znanych do nieznanych, ciągłym poznawaniu otaczającej rzeczywistości poprzez coraz bardziej dokładne odzwierciedlanie jej w umyśle człowieka; uczenie się jest procesem poznawczym, przebiegającym w 3 płaszczyznach:

  1. płaszczyźnie zmysłowej (spostrzeganie)

  2. płaszczyźnie umysłowej (myślenie)

  3. płaszczyźnie praktycznej (działanie)

Wyróżnia się następujące psychologiczne teorie uczenia się:

  1. teorie asocjacyjne - uczenie się pojmowane jako kojarzenie poszczególnych elementów na zasadzie: bodziec - reakcja; wyróżnia się następujące odmiany tych teorii:

  1. teorie strukturalne - są to tzw. teorie pola i postaci, gdzie najważniejszą czynnością uczenia się jest wgląd, wnikanie w struktury

  1. teorie funkcjonalne - według tej grupy teorii, najważniejsze są funkcje uporządkowane, które zmierzają do osiągania założonego efektu; uczenie zakłada drogę od pewnego zadania do osiąganego wyniku, który wymaga od podmiotu chęci oraz postawy aktywnej (konieczna jest wielostronna aktywność oraz chęci)

Istnieją 3 prawa dotyczące uczenia się:

Na gruncie socjologii, uczenie się stanowi proces społeczny; uczenie się zachodzi dzięki byciu w grupie, zachodzących w niej interakcjom, interkomunikacji oraz związkom interpersonalnym

Cybernetyczna teoria zakłada z kolei, iż wszystko ma swój przebieg w pewnych układach; uczenie się traktowane jest tutaj jako pewien zbiór czy kompleks wzajemnie powiązanych ze sobą elementów, a proces uczenia się przebiega w układzie i polega na przyjmowaniu i przetwarzaniu informacji wraz z odpowiednią regulacją tych procesów. Podstawowy układ dla procesu uczenia się stanowi szkoła, której podstawowymi elementami są nauczyciel oraz uczniowie.

Proces uczenia się przejawia następując prawidłowości:

Według W. Okonia sposoby uczenia się są bardzo indywidualne i zależą one od każdego człowieka; wyróżnił on następujące rodzaje uczenia się:

Cele kształcenia

Nauka o celach to teleologia; cele kształcenia to z góry założone pewne stany rzeczy (zdarzeń), które zamierzamy osiągać w trakcie procesu kształcenia; według W. Okonia cele kształcenia to świadomie założone efekty, które chcemy uzyskać w wyniku kształcenia natomiast według Denka cele kształcenia obejmują postulowany stan rzeczy wraz z działaniami prowadzącymi do jego realizacji.

Cele kształcenia posiadają następujące właściwości:

Można wyróżnić cele kształcenia potencjalne, czyli funkcjonujące w świadomości nauczyciela aż do chwili rozpoczęcia nauczania, oraz cele aktualne, które symbolizują rozpoczęcie procesu kształcenia.

Cele kształcenia w swoim rzeczowym aspekcie określają przewidywane przez nas zmiany w wiedzy oraz umiejętnościach oraz to, co na skutek nauczania oraz uczenia się mają umieć uczniowie. Natomiast podmiotowy aspekt celów kształcenia obejmuje to, iż określają one zmiany w zakresie rozwoju motywacji, sprawności umysłowych, postaw oraz systemu wartości.

Według kryterium stopnia uszeregowania wyróżniamy cele:

  1. ogólne (funkcje) wyrażające co ma stanowić produkt końcowy procesu kształcenia; określane są mianem celów instytucjonalnych szkoły; mają długoterminowy charakter - realizowane są małymi krokami

  1. pośrednie (czynności) otrzymywane są w wyniku podziału celów ogólnych na ich poszczególne składniki (czynności)

  1. szczegółowe (zadania) wyrażają cechy ogólne w języku konkretów, stanowią one opis spodziewanych po zakończeniu lekcji zachowań uczniów, szczegółowo określają, co będą oni umieć

Przekładanie celów ogólnych na cele szczegółowe nazywa się ich operacjonalizacją; narzędziem operacjonalizacji jest taksonomia, czyli hierarchiczny układ celów kształcenia. Według Gallowaya, cele szczegółowe posiadają następujące właściwości:

Treści kształcenia

Realizacja celów kształcenia wymaga również zdefiniowania treści kształcenia, czyli całokształtu podstawowych wiadomości oraz umiejętności z zakresu różnych dziedzin, które są przewidziane do realizacji w trakcie procesu kształcenia. Treści zapisywane są w dokumentach, takich jak:

Według W. Okonia, treści kształcenia muszą spełniać następujące warunki:

  1. wymagania dotyczące uczącego się człowieka, stawiane są z punktu widzenia uczniów:

  1. wymagania dotyczące zmieniającego się społeczeństwa

  1. wymagania dotyczące rozwoju nauki i kultury:

→ treści kształcenia w zakresie kultury mają umożliwiać:

→ treści kształcenia w zakresie nauki muszą obejmować 4 elementy składowe nauki:

Z kolei Kupisiewicz wymienia pięć grup wymagań dotyczących treści kształcenia:

Klasyczne teorie:

Teorie późniejsze

Co 6 lat następuje podwojenie się zasobu wiedzy, przy czym okres ten również ulega skracaniu. Już sam wiek XX zgromadził więcej wiedzy niż łącznie, wszystkie pozostałe epoki. Co półtora roku dokonują się znaczne zmiany w technologii komputerowej, w internecie co roku, konieczność przekwalifikowania się jest szacowana aktualnie na raz na 10 lat. Żyjemy w czasach określanych mianem stulecia kompetencji; wiek XXI stanowi epokę wiedzy, która staje się strategicznym celem każdego człowieka.

Rocznie publikowanych jest około 80 tysięcy książek i 150 tysięcy różnych czasopism, codziennie powstaje nowy portal internetowy, w związku czym bardzo potrzebna staje się wiedza dotycząca tego, czego nie trzeba czytać, co staje się niemal prawdziwą sztuką przetrwania w obecnym zalewie informacji. Pytanie: "czego nie czytać" wiążę się również w jakiś sposób z pytaniem: "czego uczyć", a dzisiejsze podejście do treści kształcenia nie jest takie jak kiedyś. Konieczność dokonania wielu zmian w zakresie treści kształcenia jest jednym z najważniejszych zadań współczesnej edukacji.

Poniżej znajduje się pewnego rodzaju dekalog, zawierający 10 głównych zarzutów wobec współczesnych treści kształcenia:

  1. encyklopedyzm, czyli wiedza faktograficzna oraz werbalizm (sposób realizacji treści)

  1. historyzm - wiedza dotycząca przeszłości przeważa nad wiedzą dotyczącą teraźniejszości oraz przyszłości

  1. addtywizm - dodawanie coraz to nowszych treści kształcenia przy braku eliminacji dotychczasowych

  1. przeciążenie - czyli przeładowanie programów nauczania

  1. uniformizm (jednolitość) - brak dyferencjacji czyli różnicowania treści kształcenia

  1. jednostronność - preferowanie danego typu treści kształcenia, np. "wiedzieć, że..." przeważa nad "wiedzieć jak..." lub "wiedzieć, dlaczego..."

  1. akademizm - teoretyzowanie i dezintegracja wiedzy

  1. izolacjonizm - brak więzi z codziennym życiem

  1. nieprzystosowanie - do psychofizycznych możliwości uczniów

  1. niedostateczne uwzględnianie potrzeb społeczeństwa o charakterze globalnym i przyszłościowym, nie poruszanie takich zagadnień jak zagrożenia nuklearne, dewastacja środowiska naturalnego człowieka, zła gospodarka zasobami energii oraz surowców naturalnych, zagrożenia cywilizacyjne takie jak narkomania terroryzm, przestępczość czy fanatyzm itp.

Obecni dydaktycy postulują następujące zmiany w zakresie kanonów kształcenia:

Współczesny kanon kształcenia ogólnego powinien spełniać następujące warunki:

Zasady kształcenia

Termin "zasada" na gruncie dydaktyki może być rozumiany w następujący sposób:

  1. zasada - twierdzenie oparte na pewnym prawie naukowym, które rządzi określonymi procesami. Według W. Okonia, zasady kształcenia powinny być twierdzeniami normatywnymi, wynikającymi z mających miejsce w procesie kształcenia prawidłowości przyczynowo - skutkowych; zdaniem Władysława Szewczyka istnieje 9 głównych zasad wychowania:

  1. zasada - intuicyjnie przyjęta norma postępowania, które jest uznane jako obowiązujące; Kupisiewicz zaproponował następującą klasyfikację zasad:

Klasyfikacja zasad stworzona przez W. Okonia wygląda następująco:

  1. zasada - teza wyprowadzona z określonej doktryny; zasady organizacji pracy (K. Lech):

  1. kompleksowe ujęcie terminu "zasada" (połączenie co najmniej dwóch sposobów definiowania tego terminu); Klingberg określił 3 grupy zasad:

Zasady kształceniastanowią ogólne normy postępowania dydaktycznego służące realizacji celów kształcenia oraz obowiązujące w pracy szkół i placówek różnych typów oraz na różnych szczeblach w zakresie różnych treści kształcenia. Zasady zawierają odpowiedź na pytania:

→ dlaczego powinno się postępować w taki a nie inny sposób?

→ dlaczego powinno się stopniować trudności? i inne

Zasady ustala się w oparciu o analizę procesu kształcenia oraz wynikające z niego prawidłowości. Liczba zasad kształcenia może się zmieniać.

Wybrane zasady dydaktyczne:

Metody kształcenia

Termin "metoda kształcenia"(z grec. "metodos" - badanie, dochodzenie do prawdy) oznacza systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami, który umożliwia uczniom osiąganie założonych celów kształcenia.

Metoda stanowi pewien wypróbowany oraz systematycznie stosowany układ czynności nauczyciela oraz uczniów, który jest świadomie realizowany w celu osiągnięcia założonych zmian w obrębie osobowości uczniów. Metoda odpowiada na pytanie w jaki sposób należy postępować, jak należy pracować i uczyć w zakresie określonych treści.

Najstarszą historycznie grupę metod stanowią metody:

Wyżej wymienione i opisane metody kształcenia stanowią klasyczne metody. Do współczesnych metod kształcenia zalicza się między innymi metody:

Kazimierz Sośnicki stworzył następując klasyfikację metod kształcenia:

Z kolei Bogdan Nawroczyński podaje następujące metody:

Klinberg proponuje metody kształcenia:

Wincenty Okoń według przyjętego kryterium dominującego rodzaju uczenia się oraz aktywności poznawczej ucznia wyróżnił następujące metody kształcenia:

Język a proces kształcenia

Jacobson wyróżnił następujące funkcje języka w procesie kształcenia:

Do metod opartych na słowie zaliczają się:

Metody te służą do zapoznawania uczniów z określonymi procesami, zasadami czy zjawiskami poprzez ich słowną prezentację.

Opowiadanie - jest to metoda polegająca na słownym odtwarzaniu przez nauczyciela określonej akcji, przedstawianiu za pomocą słów danego przebiegu zdarzeń; można opowiadać o rzeczach dziejących się w czasie, posiadających akcję; opowiadanie ukazuje dynamizm akcji.

Opis - jest to metoda dotycząca charakterystyki budowy, cech czy struktury pewnych rzeczy, a więc obiektów względnie stałych; opis stanowi trudniejszą formę wypowiedzi niż opowiadanie, ponieważ wymaga on większego wysiłku, skupienia, uwagi oraz bogatszego słownictwa; wyróżnia się opis:

Zestawienie różnic pomiędzy opisem i opowiadaniem:

OPIS

OPOWIADANIE

- zawiera cechy przedmiotu

- prezentuje pewien zespół przyczynowo - skutkowych zdarzeń

- ukazuje pewien statyczny obraz, wykorzystuje czasowniki dotyczące stanu i niezmienności, takie jak: ma, jest, wygląda, znajduje się

- przedstawia dynamiczny obraz - czasowniki mają charakter dynamiczny, gdyż wyrażają ruch, stawanie się lub określony stan

- zawiera przede wszystkim przymiotniki

- zawiera przede wszystkim czasowniki czynne i wyrazy ukazujące następstwo czasowe

- aktywizuje przestrzeń, zawiera dużo przyimków, wyrażeń przyimkowych i przysłówków

- aktywizuje czas

Wykład - jest to metoda kształcenia służąca przekazywaniu za pomocą słowa, pewnemu audytorium określonych pewnych informacji.

CECHY

WYKŁAD

OPIS I OPOWIADANIE

typ myślenia

hipotetyczno - dedukcyjne

konkretno - obrazowe

struktura

systematyczna, uporządkowany tok odpowiadający zasadom logiki

swobodna

przedmiot

bardziej złożone układy rzeczywistości, zachodzące pomiędzy nimi związki i zależności przyczynowo - skutkowe, analiza podobieństw i różnic

zewnętrzne cechy zjawisk i rzeczy

przeznaczenie

osoby potrafiące myśleć abstrakcyjnie - jest to metoda akademicka

stosowane przede wszystkim w szkole podstawowej

Wyróżnia się następujące typy wykładów:

Pogadanka- leży na pograniczu metod, gdyż polega na samodzielnej pracy umysłowej ucznia; jest to rozmowa prowadzona przez nauczyciela z uczniami.

RODZAJE POGADANEK

FUNKCJE POGADANEK

wstępna

- przygotowanie uczniów do przeprowadzenia nowej lekcji

służąca wprowadzeniu nowego materiału

- zapoznanie się uczniów z nowym materiałem

syntetyzująca i utrwalająca

- systematyzacja oraz utrwalenie wiedzy

kontrolna

- bieżąca kontrola opanowanego przez uczniów materiału

Dyskusja - jest to metoda wymagająca przygotowania uczniów (merytorycznego i formalnego) do wzajemnej wymiany poglądów; dyskusja stanowi pewną sztukę, umiejętność operowania właściwymi argumentami i kontrargumentami, kulturalnego zabierania głosu oraz formułowanie myśli. Wyróżnia się następujące rodzaje dyskusji:

Kruszewski wyróżnił następujące rodzaje dyskusji:

faza I - wprowadzenie do dyskusji poprzez formułowanie problemów

faza II - przebiega w niewielkich grupach, które starają się rozwiązać dany problem

faza III - prezentacja rozwiązań oraz podsumowanie dyskusji

Praca z tekstem - inaczej praca z książką; jej warunek stanowi umiejętność czytania; wyróżnia się trzy sposoby:

Stefan Rudmiński wyróżnił 3 stadia kontaktu z lekturą:



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
DYDAKTYKA OGÓLNA, STUDIA PEDAGOGIKA
Dydaktyka ogólna, Studia pedagogiczne UŁ, Dydaktyka ogólna
Dydaktyka ogolna, Studia, Edukacja Techniczno-Informatyczna, Pedagogika
Dydaktyka ogólna, studia pedagogiczne, Dydaktyka
dydaktyka ogólna, Studia, Filologia polska, Centrum Edukacji Nauczycieli
Socjologia ogólna, STUDIA
Mechanika ogólna2, STUDIA, Polibuda - semestr I, Mechanika ogólna
Psychologia ogolna !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! !, STUDIA, na studia, psychologia
Pedagogika - wykłady, Pedagogika, Pedagogika ogólna - studia
Niektore pytania z egzaminu - hydrogeologia ogolna, Studia (Geologia,GZMIW UAM), II rok, Hydrogeolog
Opracowane zagadnienia pedagogika ogólna, studia, II stopień Pedagogika wspierająca z profilaktyką n
Wielość jezyków pedagogiki , Pedagogika ogólna - studia
ćwiczenie1 farmakologia ogolna, Studia - Studiowanie Tematu, Farmacja, Ćwiczenia 2009-2010
ch-ka ogolna, STUDIA WRZESIEŃ, Silniki sprawka, oD SUBERLAKA, silniki spalinowe, Sprawka
Prawo cywilne - część ogólna, Studia - administracja UMCS
Zagadnienia egzaminacyjne-pedagogika ogólna, Studia
PEDAGOGIKA OGÓLNA, STUDIA, Studia pielęgniarstwo (UMED Łódź), Studia magisterskie
skrypt z woltera cześć ogolna, Studia, rok II

więcej podobnych podstron