FARMAKOLOGIA

WYKŁAD 4

LEKI NARKOTYCZNE PRZECIWBÓLOWE

BÓL = nocycepcja doznaniem czuciowym:

• odbieranie

• przetwarzanie

• przewodzenie

• modulowanie

• reagowanie na bodźce uszkadzające

Nocyceptory  wolne zakończenia włókien nerwowych

Przekaźniki (modulatory bólu):

• jony wodorowe

• jony potasu

• adrenalina

• bradykinina

• histamina

• serotonina

• substancje pomocnicze

prostaglandyny, substancja P  obniżenie progu pobudliwości

Mechanizm powstawania bólu

* Ból nocyceptywny = kliniczny lub normalny

 podział na: trzewny i somatyczny

* Ból psychogenny - nieustalona etiologia, związany z:

 procesem myślenia

 stanem emocjonalnym

 zaburzeniami psychicznymi

 osobowością

* Ból neuropatyczny - w wyniku uszkodzenia:

 nerwów obwodowych

 korzeni rdzenia kręgowego

ENDOGENNY UKŁAD HAMUJĄCY DOZNANIA BÓLOWE

ENDOGENNE (WEWNĘTRZNE) OPOIDY = ENDOGENNE MORFINY

 agoniści receptorów opioidowych

 endorfiny, enkefaliny, dynrofiny

Rozróżnia się trzy typy receptorów opioidowych:

a) mi

b) kappa

c) delta

Narkotyczne leki przeciwbólowe = opioidy

Czyści agoniści receptora opoidowego:

- morfina, oksymorfina, kodeina, dihydrokodeina, hydromorfon, metadon, petydyna, fentanyl

Częściowi agoniści:

- pentazocyna, nalbufina, tramadol

Częściowi antagoniści:

- nalorfina, lewalorfan

Czyści antagoniści:

- nalokson, naltrekson, diprenorfina

PODZIAŁ SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH

KLASYCZNE	PODNOŚNIKI	DOŁOWNIKI	HALUCYNOGENY	INNE
Kokaina Heroina Marihuana	Metamdetamina Metylofenidat Metkatinon MDMA Efedryna	Kwas ɤ hydroksymasłowy (GHB) Etamina Metakwalon Flunitrazepam Klonazepam	Fencyklidyna (PCP) Lizergamid (LSD) Psylobina Meskalina	Anaboliki Rozpuszczalniki

MORFINA

- lek pobudzający receptory dopaminergiczne w ośrodkowym układzie nerwowym

- uzyskujemy z naciętych, niedojrzałych makówek (opium - sok wysuszony odpowiednio spreparowany)

Zawiera 2 typy alkaloidów:

* Fenantrenowe  morfina, kodeina, tebaina

* Benzyloizochinolinowe, Papaweryna

 działa spazmolitycznie, narkotyna, narceina

DZIAŁANIE MORFINY:

• duże, silne działanie przeciwbólowe, uspokajającym

• znosi emocje, pojawia się euforia

• silny agonista receptorów mi

Morfina może działać:

1. OŚRODKOWO

2. OBWODOWO

OŚRODKOWO

• przeciwbólowo

 ostre, tępe bóle, przy złamaniach, nowotworowe

• znosi emocje  lęk, uczucie zagrożenia, paniczny strach

• uspokajające  senność, utrudniona koncentracja, spowolnienie procesów myślowych, spadek aktywności fizycznej

• zależność psychiczna, fizyczna i rozwój tolerancji

• dysforia = obniżenie nastroju

• euforia = dobre samopoczucie i zmniejszenie zdolności odbierania przykrych bodźców

• depresja czynności oddechowej

• działanie przeciwkaszlowe

• wpływa na uwalnianie ADH — wazopresyny, czyli hormonu antydiuretycznego  zmniejsza wydzielanie moczu

• hamuje ACTH n

• silnie zwęża źrenice

OBWODOWO

• zmniejsza napięcie mięśni gładkich naczyń, obniżenie ciśnienia tętniczego krwi

• prowadzi do skurczu oskrzeli, bo uwalnia histaminę, kurczy zwieracz pęcherza, utrudnia oddawanie moczu

• prowadzi do zaparć spastycznych

• skurcz zwieraczy w obrębie dróg żółciowych i pęcherza moczowego

• kurczy zwieracz bańki wątrobowo-trzustkowej, co powoduje wzrost ciśnienia w drogach żółciowych

Przeciwwskazana w kolkach wątrobowych

ZALEŻNOŚĆ PSYCHICZNA I FIZYCZNA:

Po morfinie następuje zespół abstynencji:

• obniżenie nastroju (dysforia)

• łzawienie

• katar

• bezsenność

• zlewne poty

• wzrost ciśnienia

• drżenia mięśniowe  nawet drgawki

• skurcze jelitowe

• majaczenia

• osłabienie czynności oddechowej

ZASTOSOWANIE i PROFILAKTYKA MORFINY

 cieżkie bóle nowotworowe

lek przeciwkaszlowy działa silnie zapierające

(przeciwwskazania: wrzodziejące zapalenie jelita grubego)

 stosowana: doustnie, podskórnie, dożylnie, doodbytniczo

 u wszystkich chorych, u których rozpoczyna się leczenie morfiną, należy zastosować profilaktyczne leki przeciwwymiotne i przeczyszczające

 senność wczesnym objawem niepożądanym (!) morfiny

PODZIAŁ OPIOIDOWYCH LEKÓW PRZECIWBÓLOWYCH

Silne opioidy:

• morfiny

• diamorfina ( tj. heroina)

• fenazocyna

• metadon

• petydyna= dolargan

• fentanyl

Umiarkowane działanie i słabe:

• kodeina

• dihydrokodeina

• dekstropropoksyfen

• HEROINA

- rozpuszcza się lepiej od morfiny w lipidach

- szybszy początek działania po wstrzyknięciu

- większe stężenia  większe uspokojenie niż po morfinie

• FENTANYL

- 100 x silniejszy od morfiny

- podobne powinowactwo do receptorów opioidowych jak morfina

- postać: stały wlew podskórny, dożylny, zewnątrzoponowy

-u chorych z trudnościami w połykaniu —> mniejsze zaparcia (niż morfina)

• FENAZOCYNA

- bardzo silny lek

- stosowany w silnym bólu

MECHANIZMY EFEKTÓW OŚRODKOWYCH AMFETAMIN

Transmisji (Pres synapsy) Dopamina Neuron

■ Synapse

Amfetamina ma wiele skutków w neuronach dopaminergicznych. Pobudza do wydania bloki miejsc wychwytu zwrotnego, koniec hamuje monoaminooksydazy (MAO), z których wszystkie zwiększenia aktywności dopaminy w mózgu. Wychwytu zwrotnego strony (lub Transporter) receptora dopaminy

Odbieranie (postsynaptycznej) Neuron

• METADON

-długi czas działania

- stosowany doustnie u osób uzależnionych heroiną i morfiną

• PETYDYNA

- szybki początek działania

- krótki czas 3h

- nie nadaje się do długotrwałego bólu

- przewlekłe podawanie prowadzi do kumulacji metabolitów o właściwościach neurotoksycznych

• KODEINA = metylomorfina

- dobrze się wchłania po podaniu doustnym

- stosowana jako lek przeciwkaszlowy i przeciwbiegunkowy

- silne działanie zapierające

- głównie działanie przeciwbólowe

- efekt 10x słabszy od morfiny

• TRAMADOL

- podwójny mechanizm działania:

1. opioidowy

2. nieopioidowy

 stymulacja noradrenergicznego i serotoninergicznego układu zstępującego modulowania bólu wysoka skuteczność przy niewielkim ryzyku działań ubocznych

Objawy uboczne:

a) nudności

b) wymioty

c) zawroty głowy

d) suchość śluzówki jamy ustnej

e) senność

OPIOIDY - INTERAKCJE

• jednoczesne stosowanie leków działających depresyjnie ośrodkowo nasila działania niepożądane opioidów

• morfina nasila działanie innych środków działających depresyjnie na OUN (etanol, barbiturany, benzodiazepiny, neuroleptyki, anestetyki wziewne)

• dodatek naloksonu do preparatu doustnego morfiny przeciwdziała zaparciu

• zwalczanie bólu jednym z podstawowych zadań lekarza

---