1. Budownictwo mostowe XIX wieku

Większość mostów w XIX w powstawało dla potrzeb kolei. Zaczęto używać nowych materiałów: żeliwa i żelaza.

Most na rzece Severn - pierwszy most żeliwny wybudowany w Anglii, 1775-1779

Garabit - most we Francji prowincjonalnej, zbudowany przez Eiffela, 1885, ok. 30,5m długości

most wiszący, Budapeszt 1849

Most Kierbedzia - pierwszy warszawski stalowy most na Wiśle, zbudowany w latach 1859-64. Składa się z sześciu przęseł i ma długość ok. 500 m. Miał być mostem kolejowym lecz ostatecznie stał się mostem drogowym. Odbudowany po wysadzeniu przez wojska rosyjskie, następnie zniszczony przez wojska rosyjskie. Po wojnie na ocalałych filarach zbudowano nowy most: Śląsko- Dąbrowski

Most podwieszony (wantowy). Most Solidarności w Płocku przez Wisłę

Most łukowy. Römerbrücke w Trewirze Most wiszący. Clifton Bridge nad rzeką Avon

2. Budownictwo szkieletowe- szkoła Chicagowska

Szkoła chicagowska to w architekturze określenie wczesnomodernistycznych trendów w twórczości architektów działających w Chicago pod koniec XIX i na początku XX w. Wznoszone przez szkołę chicagowską budynki posiadały kubiczną bryłę z płaskim dachem, stalową strukturę, widoczną w podziale elewacji oraz obszerne przeszklenia. Ściany elewacyjne pokryte były najczęściej fabrycznie produkowaną terakotą, lecz obfitowały w ornamenty, zwłaszcza w postaci wici roślinnych.

W Europie w tym samym czasie rozwijała się architektura secesji.

Przykłady szkoły chicagowskiej (obiekty w Chicago):

Wainwright Building, Adler & Sullivan, 1886-1890

Second Leiter Building, William LeBaron Jenney, 1889-1891

dom towarowy Carson, Pirie, Scott, Louis Sullivan, 1899-1904

Wybrani przedstawiciele szkoły chicagowskiej

Dankmar Adler Daniel Burnham Louis Sullivan

1801

Dla uzyskania większych przestrzeni nie budowano ścian lecz stosowano przeszklenie.

BOGARDUS

Zaczął produkować elementy prefabrykowane, występował problem siły roboczej, budynki ze słupków żeliwnych, co pozwalało na przeszklenie

Zaczęto wykorzystywać elementy gotyckie: kościół św. Floriana i Katedra Praska, domek gotycki w Puławach.

I. Czartoryska uważała, że gotyk oddawał świetność Polski.

1815-1830- powstaje domek gotycki

W XIX wieku powstaje charakterystyczna Opera Paryska

Kościół na pl. Narutowicza - neoromańszczyzna

3. Architektura XIX w(1815-1914).

1. Historyzm - nurt w XIX-wiecznej architekturze światowej polegający na naśladownictwie stylistyki minionych epok. Powstał z romantycznej tęsknoty za tym co dalekie, za historią i nieskrępowaną naturą.

W historii architektury historyzmu można rozróżnić trzy fazy rozwojowe: historyzm romantyczny (do około 1870), ścisły historyzm (około 1870-1890) i późny historyzm (po 1890).

• Historyzm romantyczny stopniowo wyparł klasycyzm. Preferowanymi stylami były neogotyk i neorenesans, jednak wiązano ze sobą elementy nie występujące w poszczególnych stylach, tak że twórczość nie oznaczała wiernego naśladowania poszczególnych stylów, lecz subiektywną interpretację. Pojawiały się też motywy pozaeuropejskie (np. bizantyjskie lub mauretańskie).

• Ścisły historyzm powstał na podstawie XIX-wiecznych badań naukowych. Projektowano łącząc elementy dozwolone w danym stylu, odrzucając ich swobodną interpretację. Wytworzono kanony opisywalnych neostylów, korzystano z wzorników. Preferowanym stylem stał się neorenesans.

• Późny historyzm odchodzi od neorenesansu i orientuje się na neobarok. Ścisłe przepisy poprzedniej fazy zostają zastąpione przez bardzo swobodną interpretację elementów dekoracyjnych, które nie są już organizowane ściśle osiowo. Pojawiają się liczne wykusze, ryzality, kopuły, a także balkony. Można zaobserwować dążność do przepychu i monumentalizmu. Niektóre elementy dekoracyjne, np. kwiatowe, wskazują już na rodzącą się secesję.

b) Eklektyzm - w architekturze XIX w. łączenie w jednej budowli w sposób swobodny elementów wybranych ze stylów historycznych. Początkowo było to niemal bezkarne łączenie różnych stylów, wchodzących w skład tzw. stylów historyzujących, czyli tych które były popularne jako style "neo-". Style te to: neorenesans, neobarok i neogotyk, czasem obserwuje się elementy klasycystyczne. Potem nastąpił pewien ład i porządek, w miejskich kamienicach eklektycznych obserwuje się dużo cech renesansowych. Np. okna z charakterystycznymi ozdobami, kolumny itp. Z czasem zaczęto budować również tylko w określonym stylu historyzującym.

Eklektyzm trwał od połowy wieku XIX do początku wieku XX, w okresie trwania zbiegł się z secesją, i z budownictwem w stylach "neo".

c) Szkoła chicagowska - powyżej

4. Secesja - jako kierunek w architekturze rozwijała się w latach 1895-1914, lecz zasadniczy rozkwit trwał do około 1905. Secesja była rezultatem poszukiwań wyzwolenia formy budynku z czystego naśladownictwa dawnych epok (historyzmu) i wytworzenia nowego stylu.

Cechy architektury secesji:

Secesja stanowiła próbę stworzenia nowego stylu bez odniesienia do historii, lecz wyłącznie na podstawie motywacji estetycznej i natchnienia twórcy. Ten sposób tworzenia spotkał się z silną krytyką wielu współczesnych, podkreślających, że wcześniejsze style powstawały w inny sposób - rzekomo drogą ewolucji wynikającej z czynników środowiskowych.

Secesję cechowała forma stosunkowo abstrakcyjna, lecz jednocześnie o bogatej ornamentyce. Poza czołowymi architektami, wyznaczającymi rozwój kierunku, styl ograniczał się zasadniczo do zdobnictwa, sprawy funkcji i konstrukcji pozostawiając inżynierom budowlanym. Szczególnie jest to widoczne w budownictwie mieszkaniowym, gdzie rozwiązania urbanistyczne i rzuty mieszkań pozostały zgodne z praktyką XIX w. Budynki użyteczności publicznej, choć wykazujące się innowacyjnością, korzystały z wątków romantycznych i elementów zarówno neoromańskich, jak i neogotyckich.

Respekt wobec natury przejawiał się w ornamencie i strukturze budynku. Ornament secesyjny miał nie tylko podkreślać konstrukcję i tektonikę budynku, lecz także stanowił symboliczne przedstawienie jego funkcji. Wśród ornamentyki secesyjnej pojawiają się stylizowane formy roślinne, postacie i maski długowłosych kobiet, formy przypominające niekiedy draperie lub skórę, reliefy wypełniają niekiedy całą powierzchnię ścian zewnętrznych. Elewacje posiadają ciągłą i płynnie przechodzącą powierzchnię, widoczne jest zamiłowanie do miękkich i krzywych linii i wyobleń. Ornament obejmuje także detale wykończenia budynku, takie jak klamki czy balustrady schodów.

1

---