Protokół do wykonania zadań na ćwiczeniach -OWADY i WIJE

Zadanie 1. - budowa aparatu gębowego świerszcza domowego

Preparuj owada (świerszcza domowego) w szalce, na dnie której wylana jest guma silikonowa. Posługując się nożyczkami i pęsetą odetnij głowę i trzecią parę odnóży (odnóża skoczne), a następnie zanurz je w płynie fizjologicznym, wlanym do oddzielnej szalki (reszty ciała owada nie wyrzucaj tylko odłóż do innej szalki - wykorzystasz ją w zadaniu 4). Pod binokularem wypreparuj z głowy elementy aparatu gębowego, rozłóż je na szkiełku mikroskopowym. Następnie wykonaj zdjęcie korzystając z kamery podłączonej do binokularu pokazowego. Z uzyskanych zdjęć stwórz własną planszę poglądową na wzór tej, którą otrzymałeś od prowadzących (do wykonania analiz może być użyteczny schemat znajdujący się na odwrocie planszy).

Zadanie 2. - budowa morfologiczna kowala bezskrzydłego i larwy Spodoptera littoralis

Przenieś owada (kowala bezskrzydłego) na szkiełko mikroskopowe. Używając igieł preparacyjnych delikatnie rozprostuj odnóża i czułki. Następnie za pomocą cyfrowego aparatu fotograficznego wykonaj dwa zdjęcia - owada położonego na stronie brzusznej i grzbietowej. Wykorzystując pęsety, nożyczki i igły preparacyjne podziel ciało owada na tagmy (głowę, tułów i odwłok); oddziel skrzydła oraz odnóża. Rozmieść je na szkiełku mikroskopowym i zrób zdjęcie. Podobnie sfotografuj larwę motyla Spodoptera littoralis. Z uzyskanych zdjęć stwórz własną planszę poglądową na wzór tej, którą otrzymałeś od prowadzących.

Zadanie 3. - budowa anatomiczna larwy Spodoptera littoralis

Sfotografowaną uprzednio larwę S. littoralis połóż brzuszną stroną ciała do dołu w szalce z gumą silikonową i przypnij do podłoża wbijając szpilkę w ostatni z segmentów odwłoka. Następnie za pomocą nożyczek bardzo ostrożnie rozcinaj powłoki ciała od tyłu ku przodowi równocześnie rozpinając je za pomocą szpilek. SEKCJĘ WYKONUJ POD BINOKULAREM I PAMIĘTAJ ŻE OWAD MUSI BYĆ CAŁKOWICIE ZANURZONY W PŁYNIE FIZJOLOGICZNYM. Uzyskany w ten sposób preparat sfotografuj. Kolejnym etapem sekcji jest odcięcie jelita. Cięcie wykonaj mniej więcej w połowie długości jelita tylnego. Przecinając tchawki odsuń jelito na bok - przypnij je szpilką. Igłą preparacyjną odsuń na bok cewki Malpighiego oraz gruczoły ślinowe. Uzyskany w ten sposób preparat sfotografuj. Przenieś preparat w szalce pod binokular z kamerą i zrób zdjęcie zwojów brzusznego łańcuszka nerwowego. Z uzyskanych zdjęć stwórz własną planszę poglądową na wzór tej, którą otrzymałeś od prowadzących.

Zadanie 4. - wykorzystanie technik mikroskopii świetlnej w badaniach owadów (żeński i męski układ rozrodczy Drosophila melanogaster; charakterystyka mięśni szkieletowych i wisceralnych owadów; kutykularna wyściółka przedżołądka)

W małych szalkach z gumą silikonową wykonaj sekcję dorosłej samicy i samca Drosophila melanogaster. Przypnij owada do podłoża wbijając minujcję (małą szpilkę) przez tułów. SEKCJĘ WYKONUJ POD BINOKULAREM I PAMIĘTAJ ŻE OWAD MUSI BYĆ CAŁKOWICIE ZANURZONY W PŁYNIE FIZJOLOGICZNYM. Wypreparuj żeńskie i męskie układy rozrodcze ostrożnie odrywając ostatni z segmentów odwłoka i wyciągając trzewia na zewnątrz. Męskie układy rozrodcze rozepnij za pomocą minucji i sfotografuj pod binokularem z kamerą, a żeńskie przenieś do kropli płynu fizjologicznego w jednym z dołków godetki (szklana płytka z trzema zagłębieniami).

Pod binokularem wypreparuj niewielki fragment mięśnia z uda świerszcza i przenieś do kropli płynu fizjologicznego w kolejnej godetce.

Rozetnij w szalce z gumą silikonową tułów i odwłok świerszcza (dla ułatwienia możesz przypiąć owada szpilką, wbijając ją w tylną część odwłoka). Wypreparuj jelito, a następnie poproś asystenta aby pokazał Ci gdzie znajduje się przedżołądek. Oddziel go od reszty przewodu pokarmowego, a następnie rozetnij wzdłuż i dokładnie wypłucz w soli fizjologicznej. Przenieś przedżołądek do kropli płynu fizjologicznego w kolejne godetce.

Dodaj do dołków z narządami/tkankami kroplę 10% formaliny. Utrwalaj preparaty ok. 10 minut.

Kolejnym etapem będzie barwienie preparatów barwnikami fluorescencyjnymi. W tym celu do drugiego z zagłębień godetki wlej odrobinę roztworu:

1. Hoechst - tam gdzie znajduje się żeńskie układy rozrodcze

2. Falloidyny Texas-Red - tam gdzie znajdują się wypreparowane fragmenty mięśni z kończyny świerszcza i przedżołądek.

Umieść tkanki/narządy w roztworze barwnika. PAMIĘTAJ WYKONUJ KAŻDĄ Z TYCH CZYNNOŚCI POD BINOKULAREM.

1. Barwienie w roztworze Hoechst prowadź ok. 5 minut, a następnie przenieś żeńskie układy rozrodcze do trzeciego z zagłębień godetki, do którego dodałeś kilka kropli płynu fizjologicznego. Nanieś kroplę zalepiacza do preparatów fluorescencyjnych na szkiełko podstawowe i umieść w niej preparat, który następnie zamknij pod szkiełkiem nakrywkowym. Pozostaw preparat na ok. 10 minut do wyschnięcia. Poproś asystenta, aby wykonał z tobą zdjęcia przy pomocy mikroskopu fluorescencyjnego.

2. Barwienie w roztworze Falloidyny Teras-Red prowadź ok. 20 minut, a następnie fragmenty mięśni i przedżołądek przenieś do trzeciego z zagłębień godetek, do których dodałeś kilka kropli płynu fizjologicznego. Zamykanie preparatów wykonaj tak samo, jak w przypadku żeńskich układów rozrodczych. Poproś asystenta, aby wykonał z tobą zdjęcia przy pomocy mikroskopu fluorescencyjnego.

Z uzyskanych zdjęć stwórz własną planszę poglądową na wzór tej, którą otrzymałeś od prowadzących (plansza obrazująca budowę tkanek mięśniowych będzie uzupełniana zdjęciami mikroskopowymi, które zostaną wykonane na późniejszych ćwiczeniach).

Zadanie 5. - charakterystyka wybranych grup owadów - wykorzystanie zasobów Internetu.

Uzupełnij załączona tabelę wyszukując konieczne informacje w Internecie. Dodatkowo obejrzyj preparaty stałe znajdujące się na sali ćwiczeń - możesz je wykorzystać w uzupełnianiu tabeli.

TABELA 1.

Rząd	Rozwój/przeobrażenie	Typ larwy/poczwarki	Typ aparatu gębowego	Rodzaj pobieranego pokarmu
chrząszcze	złożony/zupełne	różne np. kampodealna, pędrak/wolna	gryzący	różny, głównie stały np. szczątki roślinne i zwierzęce
błonkówki	Złożony/zupełne	Gąsienica, czerw/ wolna	gryząco-liżący, rzadko liżąco-ssący	Różny, np. pyłek, nektar kwiatów, spadź, szczątki zwierzęce i roślinne
muchówki	Zlożony/ zupełne	Czerw/ barylkowata-bobowka -wolna	różne, np. liżący, gryząco-liżący, kłująco-ssący	Płynny, np. tkanki roślin i zwierząt
siatkoskrzydłe	Złożony/zupełne	kampodealna/ wolna	gryzący	drapieżne
motyle	Złożony/zupełne	Gąsienica/ zamknięta	Prymitywne gryzący, zwykle ssący	Plynny - pylek i nektar kwiatów
chruściki	Złożony/zupełne	Kampodealna lub czerw/ otwarta	Liżący, brak szczęk I pary	płynny
pchły	Złożony/zupełne	Czerw/ otwarta (baryłkowata)	Kłująco-ssący	Krew stałocieplnych kręgowców
skorki	Złożony/niezupełne	Podobne do postaci dorosłej/brak	gryzący	Wszystkożerne, np., delikatnymi części roślin, szczątki zwierzęce, prowadzą także drapieżny tryb życia - zjadając mszyce, jaja oraz larwy innych owadów.
pluskwiaki równoskrzydłe	Złożony/niezupełne	Podobne do postaci dorosłej/brak	kłująco-ssący w postaci członowanej kłujki	Soki roślin
pluskwiaki różnoskrzydłe	Złożony/niezupełne	Podobne do postaci dorosłej/brak	kłująco-ssący w postaci członowanej kłujki	roślinożerne - odżywiające się sokami roślinnymi; gatunki drapieżne; pasożyty zewnętrzne
prostoskrzydłe	Złożony/niezupełne	Podobne do postaci dorosłej/brak	gryzący	W większości roślinożerne, częśc drapieżna i wszystkożerna
karaczany	Złożony/niezupełne	Podobne do postaci dorosłej/brak	gryzący	Wszystkożerne
modliszki	Złożony/niezupełne	Podobne do postaci dorosłej/brak	gryzący	drapieżne
wszy	Złożony/niezupełne	Podobne do postaci dorosłej/brak	Kłująco-ssący	Krew ssaków
wszoły	Złożony/niezupełne	Podobne do postaci dorosłej/brak	gryzący	Pióra, włosy, krew, komórki naskórka
termity	Złożony/niezupełne	Podobne do postaci dorosłej/brak	gryzący	Roślinożerne (celuloza), trawienie dzięki symbiontom
straszyki	Złożony/niezupełne	Podobne do postaci dorosłej/brak	gryzący	roślinny
ważki	Złożony/niezupełne	Podobne do postaci dorosłej/brak	gryzący	drapieżne

Zadanie 6. Charakterystyka wijów - wykorzystanie zasobów Internetu.

Korzystając z zasobów Internetu scharakteryzuj w kilku punktach dwie grupy wijów: Chilopoda i Diplopoda. Zwróć uwagę na budowę aparatu gębowego, segmentację ciała, rozmieszczenie odnóży, tryb życia.

TABELA 2.

Chilopoda

Diplopoda

1.Tryb życia-drapieżne, 2.Segmantacja- nie wykazuje zróżnicowania na tułów i odwłok, pomiędzy segmentami szerszymi występują mniejsze, 3.Aparat gębowy- pierwsza para odnóży tułowiowych zmieniona w narząd chwytny z kolcami jadowymi - szczekonóża (maxillipedes), a odnóża gębowe prawie uwstecznione. Żuwaczki są jednoczłonowe, przystosowane do gryzienia, szczęki I pary maja wieloczłonowe płaty żujące i głaszczki, II para jest zrośnięta w prymitywną wargę dolna 4.rozmieszczenie odnóży- na każdym segmencie ciała znajduje się tylko 1 para odnóży krocznych (wyjątek stanowią 2 ostatnie segmenty: pregenitalny i genitalny oraz pierwszy segment, na których nie ma odnóży). Pierwsza para odnóży tułowiowych tworzy tzw. szczękonóża (maxillipedes) z gruczołami jadowymi.

1.Tryb życia - skryty pod kawałkami butwiejących drzew, kory, w wilgotnych zakamarkach gdzie przetwarzają resztki martwych roślin na humus. 2. Segmenty - zlanie parami segmentów odwłoka od 4; przed telsonem występują 2-4 segmenty pozbawione odnóży. 3.Aparat gębowy - dwuczęściowy, składa się z żuwaczek o złożonej budowie, używanych do żucia i przykrywającej je płytki gębowej, czyli gnathochilarium; otwór gębowy z przodu ograniczony przez epistom. 4.Rozmieszczenie odnóży - na 1 segmencie (szyjnym) brak odnóży, na segmentach 2-4 znajduje się po 1 parze odnóży, na pozostałych po 2 pary, przed telsonem występują 2-4 segmenty pozbawione odnóży.

---