Przegląd metod i technik badań pedagogicznych
(X rozdział M. Łobocki)
Metody i techniki badawcze określają sposób postępowania badawczego. Metody i techniki stanowią bardziej zróżnicowany sposób postępowania, różnią się między sobą bardziej ogólnym (metoda) lub bardziej uszczegółowionym (technika) podejściem do problemu badawczego.
Zatem:
Metoda badań - odnosi się do ogólnych norm postępowania badawczego, tj. obowiązujących bez względu na cel, jakiemu służy i warunki w jakich się ją stosuje. Metoda bada może poszczycić się kilkoma różnymi technikami badawczymi składającymi się na dana metodę.
Technika badań - możliwie dokładnie i szczegółowo określa przebieg organizowanego za jej pomocą procesu badawczego. Podporządkowana jest z reguły określonej metodzie badań i pełni w stosunku do niej rolę podrzędną, służebną. Technika badawcza jest zawsze pewną uszczegółowioną odmiana metody badań.
Omówimy sobie dziś następujące metody badawcze wraz z technikami im odpowiadającymi.
OBSERWACJA - jest jedną z ważniejszych metod badawczych w badaniach pedagogicznych. Niestety stosowana jest ona najczęściej jako dopełnienie innych metod i technik badawczych.
Obserwacja stanowi specyficzny sposób postrzegania , gromadzenia i interpretowania poznawanych danych , podczas bezpośredniego lub pośredniego przebiegu pozostającym w zasięgu widzenia i słyszenia.
Obserwacja - to celowe czynności polegające na planowanym i systematycznym postrzeganiu zmysłowym faktów, zdarzeń, procesów, zjawisk, ich gromadzeniu i interpretowaniu
Należy pamiętać, że istotnym elementem obserwacji oprócz postrzegania jest gromadzenie i interpretowanie wyników.
Postrzeganie, gromadzenie i interpretowanie stanowią trzy następujące po sobie etapy obserwacji.
najpierw postrzega się interesujące na zjawisko zgodnie z postawionym celem(problemem)
następnie utrwala się (w formie pisemnej) dostrzeżone dane
na końcu dokonuje się próby interpretowania zebranych wyników.
Nie zawsze obserwacja przyjmuje takie etapy: często jest tak, że postrzeganie idzie w parze z utrwalaniem zjawisk i ich interpretacją. Interpretacja towarzysząca postrzeganiu jest niekiedy konieczna ( np. bez sensowne byłoby dokładne opisywanie mimiki twarzy ucznia, by stwierdzić, że zaobserwowaliśmy zmęczenie ucznia)
OBSERWACJA ma na celu poznanie zachowania dzieci, młodzieży i dorosłych w ich naturalnych warunkach. Ułatwia ona sformułowania hipotez roboczych, pozwala stwierdzić poprawność twierdzeń i jest ważnym uzupełnieniem innych metod i technik badawczych.
W sytuacji gdy obserwacją posługują się nauczyciele i wychowawcy stanowi ona ulepszenie pracy dydaktyczno-wychowawczej i pozwala w lepszym stopniu poznać wychowanków.
Cechy i rodzaje obserwacji:
Poprawna z metodologicznego punktu widzenia obserwacja powinna być:
celowa- nastawiona jasno i wyraźnie na uświadomiony cel badawczy,
planowa - prowadzona w ściśle zorganizowany sposób, czyli według ściśle określonego planu - z przemyśleniem sposobu postrzegania interesującego nas zjawiska, gromadzeniem i interpretowaniem tych spostrzeżeń
dokładna - wierna - (nie zakłamana przez obecność obserwatora), wyczerpująca - (obejmująca wszystkie możliwe dane) i wnikliwa - (nie pomijająca szerszego kontekstu obserwowanego zjawiska)
obiektywna - czyli niezależna od osobistych nastawień lub oczekiwań obserwatora.
Wszystkie te elementy obserwacji zależą od obserwatora, ponieważ to właśnie on decyduje o poprawności dokonanych spostrzeżeń, ich rejestracji i interpretacji.
Obserwator może też być słabym punktem obserwacji, ponieważ na wpływ na jej wiarygodność, gdyż może błędnie postrzegać cel badawczy jak i błędnie wyciągać wnioski ze zgromadzonych obserwacji.
Przyjmuje się różne kryteria jej podziału:
treść obserwacji
liczba obserwowanych osób
liczba obserwatorów i typ ich kontaktów z osobami obserwowanymi
czas prowadzonej obserwacji
aktywność obserwatora
uszczegółowienie obserwacji i stopień standaryzacji zapisu danych.
W zależności od przyjętego kryterium rozróżnia się obserwację:
częściową (tematyczną)
całościową (treści obserwacji)
jednostkową i grupową (liczba obserwowanych osób0
bezpośrednią (uczestniczącą - obserwowanie od wewnątrz, czyli kiedy obserwator przyjmuje na siebie rolę rzeczywistego członka obserwowanej przez niego grupy)
pośrednią (liczba obserwatorów i typ ich kontaktów z osobami obserwowanymi)
ciągłą i nieciągłą (czas prowadzonej obserwacji)
czynną (kontrolowaną) i bierną (aktywność obserwatora)
swobodną (luźną, otwartą)
ściśle zaprogramowaną (uszczegółowienie obserwacji i stopień standaryzacji zapisu danych)
Każda obserwacja wymaga konkretnych wytycznych np. pod względem gromadzenia danych obserwacyjnych i tu możemy już mówi nie o metodach badawczych.. a o technikach badawczych.
OBSERWACJA ZAPROGRAMOWANA - najbardziej przydatna obserwacja w badaniach, często nazywana obserwacją skategoryzowaną ze względu na przewidywane z góry kryteria zachowań objętych taką obserwacją. Jest celowa, planowana, dokładna i obiektywna. Cechuje ją selektywność, czyli wybiórczo podchodzi się do obserwowanego zjawiska.
Techniki obserwacyjne podporządkowane obserwacji zaprogramowanej to technika obserwacji skategoryzowanej i technika próbek czasowych.
Technika obserwacji skategoryzowanej w istocie podobna jest do metody o tej samej nazwie, jest tylko bardziej wystandaryzowana. Pozwala uzyskać materiał nadający się do precyzyjnego opracowania statystycznego. Wymaga się skonkretyzowanego dokładnie przedmiotu badań i poszczególnych kategorii obserwowanych zachowań. ( Zestaw takich kategorii nazywamy SCHEDUŁĄ obserwacyjną, wytycza ona kierunki dokonywanych postrzeżeń i umożliwia rejestrowanie liczebności i stopnia nasilenia poszczególnych przejawów zachowań u osób obserwowanych.
Technika próbek czasowych różni się od swojej poprzedniczki tym, że za jej pomocą rejestruje się określone cechy (kategorie) zachowań w ściśle określonym czasie, np. w każdy wtorek i czwartek podczas spotkań pozalekcyjnych, czy też na jednej lekcji podzielonej na np.5 minutowe jednostki. Technika ta wymusza niejako stosowanie je w równych odstępach czasowych (jest ona wtedy uszczegółowieniem wspomnianej już obserwacji nieciągłej)
OBSERWACJA SWOBODNA - nieskategoryzowana, przedmiot badań traktuje się elastycznie, a dokonany za jej pomocą zapis danych można opisać i przeanalizować w ujęciu jakościowym. Spełnia ona ważna rolę we wstępnej fazie badań, tz. podczas zaistnienia sytuacji problemowej, formułowania problemu badawczego i hipotezy roboczej. Pozwala ona badaczowi na określenie swoich zainteresowań, tym samym pozwala na dokładniejsze formułowanie podjętego problemu badawczego i hipotezy badawczej.
Obserwacja swobodna przydaje się zwłaszcza w badaniach jakościowych. Zaplanowana i systematyczna umożliwia dokładny rejestr, faktów, zjawisk czy też zdarzeń w ich ciągłym i naturalnym przebiegu w formie techniki dzienników obserwacyjnych i techniki obserwacji fotograficznej.
Technika dzienników obserwacyjnych - polega na dowolnym, ale dokładnym opisywaniu interesujących nas zachowań osób badanych w ich naturalnym następstwie czasowym i z uwzględnieniem szerszego kontekstu sytuacyjnego. Obserwacja taka trwa zwykle dłużej, a zapis dokonuje się zwykle w formie narracji, zwykle odtwarzając z pamięci.
Technika obserwacji fotograficznej - różni się od poprzedniej tym, że odbywa się w niedługim czasie i jest bardziej dokładna w rejestrowaniu zachowań wraz z kontekstem sytuacyjnym. Wymaga dokładnego zapisu danych obserwacyjnych w chwili ich postrzegania, a nie odtwarzania z pamięci.
EKSPERYMENT PEDAGOGICZNY - metoda badań pozostająca w ścisłym związku z obserwacją. Eksperyment pedagogiczny nazywa się często odmianą obserwacji. Polega ona na aktywnym podejściu obserwatora do badanej rzeczywistości. Może być stosowana w dowolnym czasie i można ją powtarzać wielokrotnie. Badacz nie musi czekać na pojawienie się interesującego go zdarzenia, jak to ma miejsce w zwykłej obserwacji.
….”eksperyment pedagogiczny to metoda badania zależności między jedną lub kilkoma celowo dobranymi oddziaływaniami natury dydaktyczno-wychowawczej (zmiennymi niezależnymi) a ściśle określonymi skutkami, jakie powstają w wyniku wspomnianych oddziaływań (zmienne zależne)..”
Bardzo ważną cechą tak rozumianego eksperymentu jest poddanie dokładnej kontroli zarówno zmiennych niezależnych (eksperymentalnych), jak i zmiennych zależnych.
Kontrolowanie i weryfikowanie w toku przeprowadzanego eksperymentu, polega na badaniu zależności między zmiennymi, jakie określają hipotezy robocze lub hipoteza robocza, które są niezbędnymi składnikami wszelkich badań eksperymentalnych i stanowią z reguły pierwsze z zadań spoczywających na eksperymentatorze. Od precyzyjnego ich sformułowania zależy organizacja i przebieg eksperymentu.
Konieczność uwzględnienia zmiennych i świadomość określonych między nimi zależności, na co wskazują poprawnie sformułowane hipotezy badawcze, wskazują na dużą złożoność eksperymentu i związane z nimi trudności.
Wymagania stawiane eksperymentom zakładają, aby:
badane zjawisko dało się wywołać,
warunki eksperymentu były określone i poddawały się manipulacją
przeprowadzone badania można było powtórzyć przy zachowaniu tych samych warunków
uzyskane zmiany dawały się zmierzyć.
Najtrudniejszy do spełnienia jest warunek powtarzalności badań eksperymentalnych przy zachowaniu tych samych warunków, trzeba powiedzieć, że jest wręcz niemożliwy do spełnienia, umniejsza to wiarygodności badań eksperymentalnych, ale nie przekreśla ich całkowicie.
Poprawnie przeprowadzony eksperyment daje możliwość wysuwania wniosków nie tyle w formie hipotez roboczych ile w formie twierdzeń wystarczająco uzasadnionych i sprawdzonych.
Inną zaletą eksperymentu jest to, ze stanowi ona źródło inspiracji dalszych pomysłów w udoskonalaniu i unowocześnianiu pracy dydaktyczno-wychowawczej.
Ponadto przeprowadzanie eksperymentu pedagogicznego pozwala na bezpośrednią łączność osoby eksperymentującej z szeroko rozumianą praktyką pedagogiczną.
W tej metodzie istnieje możliwość występowania eksperymentatora w roli badacza ale i także praktyka, może on w ten sposób lepiej zrozumieć sytuację zawodową nauczycieli i wychowawców.
Zaletą eksperymentu są również techniki stosowane podczas tej metody. Największe zalety mają:
technika grup równoległych
technika czterech grup
Nie zaleca się stosowania podczas eksperymentu w pedagogice techniki rotacji i techniki jednej grupy.
Technika grup równoległych - nazywana często techniką grup porównawczych, zakłada konieczność uwzględnienia podczas przeprowadzania go:
dwojakiego rodzaju grup, tj. grupy eksperymentalnej i grupy kontrolnej, równoważnych pod względem składu osobowego, czyli poziomu umysłowego i społecznego, płci, wieku oraz różnych ogólnych uwarunkowań zewnętrznych,
określonych czynników eksperymentalnych (zmiennych niezależnych) uruchomionych tylko w grupie eksperymentalnej,
badań początkowych i końcowych mających na celu kontrolę zmiennych zależnych.
Nie wszyscy naukowcy mają zaufanie do tej techniki. Ich zdaniem nie daje ona zadowalającej pewności, że uzyskane wyniki są rzeczywiście zasługą tego a nie innego czynnika, jaki miał istotny wpływ na nie.
Technika czterech grup - nazywana też techniką Salomona, różni się tym od techniki grup równoległych, że oprócz grup eksperymentalnej i grupy kontrolnej łącznie z badaniami wstępnymi i końcowymi uwzględnia się jeszcze dodatkowe grupy eksperymentalną i kontrolną, w których to przeprowadza się jedynie badania końcowe. Dzięki temu można sprawdzić jak badania we wstępnej fazie eksperymentu wpływają na wyniki badań końcowych i jakie ewentualnie zakłócenia są spowodowane badaniami wstępnymi.
Największą trudnością w tej technice jest dobór badanych grup eksperymentalnych i kontrolnych, a także osób odpowiedzialnych za funkcjonowanie zmiennych niezależnych
Technika rotacji - czyli technika krzyżowa, polega ona na tym, że każda z uwzględnionych w badaniach grup spełnia najpierw funkcję grupy eksperymentalnej, a następnie grupy kontrolnej lub poczynając od grupy kontrolnej , kończąc na grupie eksperymentalnej.
Trudności nastręcza przestawienia się nauczyciela uczącego w sposób nowatorski (gdy klasa funkcjonuje jako grupa eksperymentalna) na sposób tradycyjny ( gdy klasa funkcjonuje jako grupa kontrolna). Nauczyciel i uczniowie nie potrafią odnaleźć się w sytuacji, kiedy znane i lubiane nowatorskie metody nauczania , trzeba zastąpić bardzo przedmiotowym podejście m do tematu.
Technika jednej grupy - najmniej trafna i rzetelna technika, stanowi ona sama dla siebie układ odniesienia, nie przewiduje się w niej grupy kontrolnej. Polega na wprowadzeniu określonej zmiennej niezależnej lub kilku zmiennych do jednej grupy oraz badań wstępnych i końcowych.
Największym mankamentem tej techniki jest to, że ostateczny rezultat tego typu badania można zinterpretować jako stosunek upływającego czasu między badaniami wstępnymi i końcowymi.
Przydatność badań eksperymentalnych warunkuje przestrzeganie podstawowych warunków poprawnie przeprowadzonych badań:
dokładne sformułowanie problemów i hipotez badawczych
precyzyjne określenie zmiennych i staranna ich kontrola
właściwy dobór grup eksperymentalnych i kontrolnych
poprawna analiza jakościowa i ilościowa otrzymanych wyników badań.
TESTY OSIĄGNIĘĆ SZKOLNYCH - nazywane też testami dydaktycznymi lub testami wiadomości, choć tak naprawdę nie tyczą się one tylko dyscypliny jaką jest dydaktyka, ani nie dotyczą tylko poznania pamięciowego zasobu wiedzy. Dotyczą one elementarnych wiadomości z zakresu szkolnego ich rozumienia i innych zdolności intelektualnych.
Przez test osiągnięć szkolnych rozumiemy obiektywny pomiar wyników nauczania (uczenia się). Chodzi o takie pomiar, za pomocą którego dokonuje się sprawdzenia osiągnięć szkolnych według jasno określonych i dających się doświadczalnie potwierdzić reguł.
Testy osiągnięć szkolnych są zbiorem zadań, dostosowanym do określonej treści nauczania w taki sposób, by na ich podstawie można było ustalić w jakim stopniu treść ta jest opanowana przez ucznia, oraz przeznaczonego do rozwiązania w toku jednego zajęcia szkolnego.
Cechy testów osiągnięć szkolnych:
trafność (różnicują osoby badane pod względem poziomu posiadanej wiedzy i umiejętności)
rzetelność (czyli ich dokładność, polega na tym, że uzyskane za ich pomocą wyniki u tej samej osoby lub grupy osób, będą do siebie bardzo zbliżone lub podobne podczas kolejnych badań przeprowadzonych w niewielkich odstępach czasowych)
normalizacja (polega na opracowaniu specjalnych norm, umożliwiających interpretację otrzymanych wyników testowych, są to normy odnoszące się do ściśle określonej populacji, dlatego nie dopuszczalne jest stosowanie testów opracowanych dla uczniów środowiska miejskiego w szkołach środowiska wiejskiego)
standaryzacja ( oznacza wysoki poziom ich rzetelności, trafności wraz z opracowanymi normami i jednolitości instrukcji przy posługiwaniu się nimi oraz kierowanie się określonymi zasadami oceny i interpretacji uzyskanych wyników.
Rodzaje testów osiągnięć szkolnych:
testy standaryzowane - czyli te , które podporządkowują się czterem cechom.
testy nieformalne - pozbawione czterech podstawowych cech
testy różnicujące - mają zadanie zarejestrować cechy indywidualne poszczególnych uczniów lub grup uczniów (odniesieniem dla otrzymanych wyników są inne wyniki testowe, a nie wymagania założone z góry)
testy sprawdzające - ustalają poziom osiągnięć szkolnych zgodnie z przerobionym na lekcjach materiałem nauczania (odniesieniem dla wyników tego testu są wymagania programowe, których zakres określa nauczyciel danego przedmiotu)
testy pisemne - stanowią zdecydowana przewagę w zastosowaniu
testy ustne
testy praktyczne
Typy zadań testowych :
Każdy rodzaj testów osiągnięć szkolnych obejmuje swym zasięgiem pewną liczbę zadań, pytań testowych. Istnieją różne ich rodzaje:
zadania wielokrotnego wyboru - mają strukturę dwuczłonową, pierwszy człon stanowi naprowadzające pytanie lub twierdzenie, drugi składa się z kilku możliwych wypowiedzi (wyborów), z których tylko jedna odpowiedź jest prawdziwa
zadania wielokrotnego szeregowania - stanowią odmianę zadań wielokrotnego wyboru, tylko struktura ich jest trzyczłonowa , pierwszy człon stanowi pytanie, drugi obejmuję pewną liczę odpowiedzi, a trzeci składa się z serii liczb sugerujących różne możliwości uszeregowania podanych odpowiedzi, przy czy tylko jedno uszeregowanie jest prawidłowe
(przykład na tablicy)
I. Podejmując badania naukowe, w jakiej kolejności przeprowadziłbyś je, uwzględniając następujące sposoby postępowania:
II. - a) sprawdzenie hipotezy
- b)formułowanie hipotezy
- c)wyciąganie wniosków końcowych
- d)analiza wyników badań
- e)określenie problemu
III. 1) b, e, d, a, c
2)e, b, a, d, c
3) d, e, a, c, b,
4) a, d, b, e, c,
5) e, a, b, d, c,
zadania jednostronnego wyboru - polegają na wyliczeniu całego szeregu słów, znaków zgodnie z przewidywaną instrukcją
(przykład)
Podkreśl z podanych poniżej liczby, te które są drugą potęgą liczb parzystych:
9, 64, 18, 36, 49,
4, 144, 25, 100, 81
4. zadania dwustronnego wyboru - składają się z szeregu różnych wyrazów, zjawisk, a
jego rozwiązanie polega na przyporządkowaniu tych wyrażeń (stwierdzeń) , na podstawie zachodzącego tam związku przyczynowego lub logicznego, następstwa czasowego
5.zadanie alternatywne (prawda i fałsz) - należy jednoznacznie określić czy przytoczone
zdanie jest prawdziwe czy fałszywe
WAŻNE !!!! By podczas konstruowania testów osiągnięć szkolnych, pamiętać by pytania były jednakowo rozumiane dla wszystkich badanych, powinno być pozbawione sugestywności odpowiedzi, niezbyt trudne ale też nie łatwe i nie za długie. Ważne by uwzględniało treści programowe nauczania i dotyczyło nie tylko treści zapamiętanych, ale również ich rozumienia, oraz umiejętności stosowania wiedzy w sytuacjach typowych i problemowych.
METODA SOCJOMETRYCZNA - polega na podaniu przez osoby badane nazwisk członków grupy, do której one przynależą, zgodnie z określonymi kryteriami wyboru. Kryteria te to pytania dotyczące uczuć sympatii, przyjaźni, uznania lub antypatii, wrogości uprzedzenia żywionych przez osobę badaną wobec członków swojej grupy.
- stosowanie tej metody pomaga w ustaleniu panujących w danej grupie stosunków społecznych,
- pozwala zorientować się w postawach czy nastawieniach jednych członków grupy wobec drugich,
- metoda ta pozwala na zidentyfikowanie przede wszystkim osób cieszących się wyjątkową popularnością w grupie, czyli pełnieniem w grupie funkcji tzw. przywódcy nieformalnego w pozytywny i negatywnym znaczeniu,
- umożliwia poznanie osób wyraźnie nie lubianych , wyizolowanych, odrzuconych przez grupę,
- umożliwia wyodrębnienie różnych funkcjonujących grup w zespole klasowym, co pozwala na wprowadzenie lepszych metod wychowawczych podczas pracy,
- jest łatwa w użyciu i wymaga nie wiele czasu na przeprowadzenie jej, bez względu na technikę jaka stosujemy,
- jest ważnym źródłem informacji o nieformalnym nurcie życia grupy,
Metoda socjometryczna ma też swoje ograniczenia:
- za jaj pomocą trudno poznać motywy, jakimi członkowie grupy kierują się przy dokonywaniu wyborów socjometrycznych,
RODZAJE TECHNIK SOCJOMETRYCZNYCH:
technika socjometryczna Moreno - przewiduje starannie przemyślane i sformułowane pytania, dotyczące np. najlepszych przyjaciół, osób najbardziej lubianych, cenionych lub najmniej uważanych za przyjaciół, osoby lubiane czy też szanowane, zestaw pytań to test socjometryczny, w którym przywiązuje się uwagę do poprawnie sformułowanych pytań (tj . jasno i wyraźnie określających kryteria wyboru)
( przykłady pytań dla tej samej grupy osób)
Z kim chciałbyś siedzieć przy stoliku podczas lekcji?
Z kim z klasy chciałbyś się spotkać na lodach po lekcjach?
Kto Twoim zdaniem powinien pełnić rolę przewodniczącego samorządu klasowego?
Prócz wyborów pozytywnych można zastosować wybory negatywne, formułowanie pytań nie może być do końca bezpośrednie, raczej stosujemy pytania pośrednie np.
Z kim najmniej chętnie spotkałbyś się po lekcjach? - zamiast - pytania Z kim nie chciałbyś spotkać się po lekcjach?
Liczba pytań w tej technice zależy od celu badań, zaleca się nie więcej niż 3-5 pytań , a w przypadku dzieci młodszych maksymalnie 3 pytania.
Technika „ Zgadnij kto?” - stosowana do uchwycenia osób spełniających określone role w grupie lub odznaczających się interesującymi nas cechami, polega ona na podawaniu przez badane osoby nazwisk członków grupy, których zachowanie odpowiada przedstawionej charakterystyce. Technika ta wymaga dokonania wyboru spośród członków danej społeczności w wyniku ogólnego rozeznania w tej sytuacji.
Technika socjometryczna Moreno i technika „Zgadnij kto?” uzupełniają się, ta pierwsza bada rzeczywiście wzajemne powiązania między członkami grupy, zaś technika „Zgadnij kto?” dostarcza informacji, jak członkowie grupy postrzegają te powiązania.
Przećwiczmy technikę „Zgadnij kto?”:
To jest ktoś, kogo wszyscy bardzo lubią w grupie.
To jest ktoś, kto chętnie pomaga innym w grupie
To jest ktoś, kto potrafi w grupie wszystko zorganizować
To jest ktoś, kto zawsze jest uśmiechnięty i nigdy nie narzeka
Plebiscyt życzliwości i niechęci - polega na ocenianiu każdego z członków grupy w skali pięciostopniowej:
- bardzo lubię (++)
- lubię (+)
- jest mi obojętne (0)
- raczej nie lubię (-)
- nie lubię(--)
Osoby badane posługują się znakami umownymi, odpowiedni znak, umieszcza się przy nazwisku danej osoby, z wyjątkiem swojego nazwiska.
Plebiscyt życzliwości i niechęci umożliwia sprawdzenie stosunków międzyludzkich panujących grupie. Pewnym wyjątkiem w tej technice jest technika szeregowania rangowanego, która polega na wskazaniu każdego ocenianego członka grupy, według określonych właściwości np. od najbardziej do najmniej lubianego.
STOSOWANIE METOD SOCJOMETRII NIE SPRAWIA WIĘKSZYCH TRUDNOŚCI W STOSOWANIU. OTRZYMANY WYNIK NALEŻY PODDAĆ DOKLADNEJ ANALIZIE GRAFICZNEJ I ILOŚCIOWEJ.
METODA SONDAZU DIAGNOSTYCZNEGO - niestety jest to metoda mało trafna i rzetelna, gdyby porównywać ją z wcześniejszymi metodami. Może okazać się przydatna jednak , gdy będziemy stosować ją z umiarem.
METODA SONDAZU DIAGNOSTYCZNEGO najczęściej znajduje zastosowanie w badaniach za pomocą ankiety, rozmowy i wywiadu, które stanowią podstawowe techniki badań.
badania ankietowe - są sposobem zbierania informacji za pomocą zestawu pytań, który nazywamy ankietą lub kwestionariuszem ankiety, przybierającego z reguły postać formularza z zapisanymi pytaniami i wolnymi miejscami na wpisanie odpowiedzi, lub też z gotowymi odpowiedziami, z których trzeba wybrać tę właściwą. Pytania zatem mają charakter pytań otwartych i zamkniętych
- pytania otwarte pozostawiają całkowitą dowolność w odpowiedziach
- pytania zamknięte przewidują zestawy gotowych odpowiedzi i wymagają jedynie wybrania właściwej odpowiedzi
z pośród pytań zamkniętych wyróżniamy:
pytania alternatywne - które zakładają dwojaką odpowiedź: „tak” lub ”nie”, a niekiedy także odpowiedzi „nie wiem” lub „nie mam zdania”
pytania dysjunktywne - wymagają wybrania jednej spośród wielu odpowiedzi
pytania koniunktywne - umożliwiają więcej niż jednej poprawnej odpowiedzi.
W ankietach stosowane są również pytania półotwarte, które przewidują poza wyborem spośród sugerowanych odpowiedzi, także „innej”- własnej
Podczas konstruowania pytań ankietowych należy zadbać o ich odpowiednią formę i teść: chodzi o to by, pytania dotyczyły spraw istotnych, były jednakowo zrozumiane przez wszystkich respondentów, nie były zbyt trudne do odpowiedzi, były pozbawione nadmiernej sugestii, wyły wyrażone w formie grzecznościowej.
Należy pamiętać o zamieszczeniu ich w odpowiedniej kolejności, która tworzy logiczna całość….dlatego proponuje się by budować tak ankietę by na początku były pytania proste i stopniowo trudniejsze
W ankietach również stosuje się tak zwaną część informacyjną, w której informujemy, kto przeprowadza badania i w jakim celu, oraz o sposobie zaznaczania odpowiedzi.
Rozmowa i wywiad - to również sposób gromadzenia wiedzy w celach naukowych za pomocą przygotowanych pytań, na które otrzymuje się odpowiedź w formie wypowiedzi ustnej, nie pisemnej.
Rozmowa i wywiad odbywa się zawsze w bezpośrednim kontakcie z badanym, zadawane pytania mogą przyjmować charakter pytań otwartych i zamkniętych. Między rozmową i wywiadem nie ma istotnych różnic….mówi się czasem o tym, że rozmowa ma swobodny charakter, natomiast wywiad jest zaplanowany co do określonych pytań
Rozmowa i wywiad wymagają od badacza przede wszystkim umiejętności uważnego i cierpliwego słuchania swych rozmówców, nie należy tylko zadawać pytań ale należy wykazać się naprawdę życzliwością podczas słuchania, powinien się on koncentrować na wypowiedziach badanej osoby, akceptować ją wewnętrznie i okazywać jej szacunek, umożliwiać jej swobodne i samorzutne wypowiadanie się
Podobnie jak w badaniach ankietowych , należy pytania zadawać w odpowiedniej kolejności, nie przeskakiwać z pytania na pytanie, z tematu na temat…dlatego należy się bardzo dobrze przygotować do tej techniki.
Metody sondażu diagnostycznego - sprzyja:
Sformułowaniu problemów badawczych i hipotez roboczych
Zgromadzeniu opinii badanych
Lepszemu poznaniu osób badanych
Zebrania w krótkim czasie bogatego w treści materiału badawczego
ANALIZA DOKUMENTÓW - jest to metoda uzupełniająca w badaniach nie podstawowa, polega na uporządkowaniu i interpretowaniu zawartych w nich treści pod kątem problemu badawczego i hipotez roboczych. Charakterystyczne jest to, ze nie tylko materiał zebrany w toku badań ale także materiały zebrane w wyniku działań nie związanych z badaniami stanowią jego bazę podczas analizy (materiały archiwalne w ścisłym tego słowa znaczeniu, ale również rysunki, listy, pamiętniki, twórczość literacka, kronika szkolna, zapisy w dzienniku, sprawozdania, sondaże). Dokumenty te mogą mieć postać - dokumentów pisemnych, cyfrowych, obrazkowo - dźwiękowych.
Rozróżnia się klasyczną i nowoczesną analizę dokumentów:
Klasyczna analiza dokumentów - polega na historycznej i literackiej interpretacji dokumentów, badacz polega na własnej intuicji i wyczuciu i ogranicza się do jakościowego opisu i analizy dokumentów
Nowoczesna analiza dokumentów - polega na ilościowym opisie i analizie dokumentów, przy czym opis i analiza nie ogranicza się tylko do posługiwania się liczbami, czy też procentami, dopuszcza się tu również takie wyrażenia jak: zawsze, często, rzadko, nigdy.
Dużą wagę przywiązuje się do dokładności, czyli wiarygodności i autentyczności.
Analizowanie dokumentów dokonać można przy pomocy dwóch technik:
TECHNIKA ANALIZY TREŚCIOWEJ - polega na interpretacji zawartych w nich treści, w wyniku tej analizy można np. na podstawie dokumentu dowiedzieć się o sposobie wyrażania myśli, przez autora dokumentu
TECHNIKA ANALIZY FORMALENJ - dotyczy zewnętrznego opisu ich wyglądu, sposobu sporządzania , stopnia trwałości, analiza taka dotyczyć będzie np. okładki zeszytu ucznia, czy jest czysta, obłożona, podpisana, czy kartki są starannie zapisane, kształtu i formy pisma- czy starannie i czytelnie są zapisane.. na podstawie takich formalnych informacji możemy wnioskować o zamiłowaniu ucznia do porządku, jego obowiązkowości, zdyscyplinowaniu
ANALIZA WYPRACOWAN I RYSUNKÓW
Analiza wypracowań - polega na swobodnym i spontanicznym wypowiadaniu się w formie pisemnej na ściśle określony temat, tak by w krótkim czasie zebrać wiele cennych wypowiedzi na taki sam temat. Wartość analizy wypracowań zależy od sposobu sformułowania pytania,:
Jako pytania otwartego - Jak wyobrażasz sobie swoje miasto na 10 lat?
Zdania - stwierdzenia - Moje poglądy na temat ocieplania się klimatu?
ANALIZA RYSUNKÓW - odnosi się do analizy treści, barw i warunków powstawania rysunków. Badacz ogranicza się do swoich własnych wrażeń, jakie wywierają na nim rysunki. Wymagana jest tu połączenie wiedzy psychologicznej, ponieważ analiza rysunków odnosi się do kilku cech.
INNE METODY BADAŃ!!!
SKALA OCEN - nazywana skalami szacunkowymi, stosuje się ją jako samodzielną metodę badań, bądź jako pomocniczą technikę badawczą w sondażu diagnostycznym, obserwacji, metodzie socjometrycznej - ankiecie, rozmowie i wywiadzie, plebiscycie życzliwości i niechęci.
Przykładem takiej skali ocen, może być np. skala ułożona do pytania dotyczącego zdyscyplinowania, gdzie odpowiedziami są stwierdzenia:
Bardzo zdyscyplinowany
Niezbyt zdyscyplinowany
Czasem zdyscyplinowany
Zupełnie niezdyscyplinowany
Nigdy niezdyscyplinowany
Kryteria oceny w tej skali ustala się na wiele sposobów:
Za pomocą cyfr, np.: 1-3, 1-5, 1-7 (skala numeryczna)
Według częstości pojawiania się ocenianej cechy: zawsze, często, rzadko, bardzo rzadko, nigdy (skala częstości)
Według jakości danej cechy: bardzo dobra, dobra, przeciętna, mniej przecięta, zła (skala przymiotnikowa)
Za pomocą opisów zachowań: Nie uczęszcza systematycznie do szkoły; Nigdy nie opuszcza lekcji bez uzasadnienia (skala opisowa)
Za pomocą czasowników: zdecydowanie zgadzam się, na ogół się zgadzam, tylko częściowo się zgadzam, raczej się nie zgadzam, stanowczo się nie zgadzam (skala opisowa)
Niestety jest to mało trafna i mało rzetelna metoda i stosowana jest jako wsparcie innych metod badań.
METODA INDYWIDUALNYCH PRZYPADKÓW - terminologia zastępcza, to, studium indywidualnych przypadków, studium przypadku, analiza przypadku, metoda kliniczna, polega ona na analizowaniu jednego przypadku w różnych sytuacjach wychowawczych, dotyczy charakterystyki indywidualnej chłopca lub dziewczynki, łącznie z charakterystyką ich zachowania i osobowości, podając możliwości postępowania terapeutycznego i wychowawczego.
Metoda ta kładzie duży nacisk na działanie terapeutyczne i psychoterapeutyczne, ponieważ badacz zainteresowany jest „losami” jednostki, która nie funkcjonuje właściwie i nie poddaje się zwykłym oddziaływaniom wychowawczym. Metoda ta ma za zadanie oprócz stawiania diagnozy ukazać przyczyny zastanego stanu rzeczy.
Sporządza się je w postaci indywidualnych charakterystyk, koncentrując się na informacjach personalnych, z historii życia, funkcjonowania w rodzinie, szkole, środowisku rówieśniczym, rozwoju umysłowym, społecznym, fizycznym, cechach osobowości tj. postawach, zainteresowaniach, poczuciu niezależności, wytrwałości
W przygotowaniu takiej charakterystyki przydatne są takie techniki jak wywiad i rozmowa, analiza treściowa i formalna dokumentów osobistych, analiza wytworów i obserwacja uczestnicząca.
METODA MONOGRAFICZNA - charakteryzuje się opisem i analizą funkcjonowania nie jednostki , jak jest w przypadku metody indywidualnego przypadku, lecz konkretnej instytucji opieki, wychowania i kształcenia oraz takich form działalności jak drużyna harcerska, czy spółdzielnia mieszkaniowa.
Badania tego typu mają na celu rozpoznać sposób funkcjonowania palcówki, ale również ukazanie przyczyn dotychczasowych osiągnięć lub niepowodzeń, jak i również opracowanie planu „ulepszeń” opartego na zebranych wynikach.
Zastosowanie tu znajdują takie techniki jak obserwacja uczestnicząca, ankieta, rozmowa i wywiad, analiza treściowa i formalna dokumentów, także osobistych, jak autobiografię, dzienniki czy listy.
PODSUMOWANIE!!!!!!!
Metoda monograficzna, metoda indywidualnych przypadków, skala ocen i metoda sondażu diagnostycznego, są mnie trafne i rzetelne niż obserwacja, eksperyment pedagogiczny, testy osiągnięć szkolnych czy metoda socjometryczna. Te pierwsze są obarczone błędem subiektywizmu. Dlatego właśnie domagają się uzupełnienia przez inne bardziej wiarygodne metody i techniki badawcze, jak i ich „niedoskonałość” wynikająca z nadużywania ich w badaniach.
Strona | 1
1