Wykład nr 4
I. WYŁĄCZENIA
1. Wyłączenie pracownika organu
Przesłanki wyłączenia - wszystkie mają charakter obligatoryjny:
Wyłączenie z mocy prawa
Art. 24 KPA związki podmiotowe, niezależnie od rodzaju sprawy:
§ 1. Pracownik organu administracji publicznej podlega wyłączeniu od udziału w postępowaniu w sprawie:
1) w której jest stroną albo pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy może mieć wpływ na jego prawa lub obowiązki,
2) swego małżonka oraz krewnych i powinowatych do drugiego stopnia,
3) osoby związanej z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli,
4) w której był świadkiem lub biegłym albo był lub jest przedstawicielem jednej ze stron, albo w której przedstawicielem strony jest jedna z osób wymienionych w pkt 2 i 3,
5) w której brał udział w wydaniu zaskarżonej decyzji,
6) z powodu której wszczęto przeciw niemu dochodzenie służbowe, postępowanie dyscyplinarne lub karne,
7) w której jedną ze stron jest osoba pozostająca wobec niego w stosunku nadrzędności służbowej.
§ 2. Powody wyłączenia pracownika od udziału w postępowaniu trwają także po ustaniu małżeństwa (§ 1 pkt 2), przysposobienia, opieki lub kurateli (§ 1 pkt 3).
Wyłączenie na wniosek: żądanie pracownika lub na żądanie strony albo z urzędu - w drodze postanowienia:
Art. 24 § 3 KPA Bezpośredni przełożony pracownika jest obowiązany na jego żądanie lub na żądanie strony albo z urzędu wyłączyć go od udziału w postępowaniu, jeżeli zostanie uprawdopodobnione istnienie okoliczności nie wymienionych w § 1, które mogą wywołać wątpliwość, co do bezstronności pracownika.
Skutki wyłączenia:
Pracownik nie ma kompetencji do załatwiania sprawy:
Art. 24 § 4 KPA Wyłączony pracownik powinien podejmować tylko czynności nie cierpiące zwłoki ze względu na interes społeczny lub ważny interes stron.
Wyłączenie pracownika nie powoduje wyłączenia organu. Jednak zachodzi wówczas konieczność wyznaczenia innego pracownika do pełnienia takich czynności, ale nie wyłącza możliwości funkcjonowania organu:
Art. 26 § 1 KPA W przypadku wyłączenia pracownika (art. 24) jego bezpośredni przełożony wyznacza innego pracownika do prowadzenia sprawy.
Brak wyłączenia może być przyczyną wznowienia postępowania - powoduje obligatoryjnie uchylenie decyzji przez WSA:
Art. 145 § 1 pkt 3 KPA W sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli (…) decyzja wydana została przez pracownika lub organ administracji publicznej, który podlega wyłączeniu stosownie do art. 24, 25 i 27 (…)
2. Wyłączenie organu
Nie chodzi o wyłączenie Kowalskiego ale o wyłączenie np. wójta a więc całego urzędu.
Jest to wyłączenie ex lege.
Następuje wyłączenie całego organu. Tutaj kompetencje przysługują nie osobie lecz organowi. W pewnych sytuacjach pracownik jest także organem. Jeżeli wyłączenie organu, tzn., że nikt inny w tym organie nie może podejmować decyzji. Jeżeli sprawa dotyczy interesów majątkowych wójta (burmistrza, prezydenta) to nikt w urzędzie gminy nie będzie mógł podjąć decyzji. Ale jeżeli sprawa będzie dotyczyła w ogóle wójta, burmistrza, prezydenta to różnica będzie polegać na tym że to on w zasadzie nie będzie mógł orzekać jako pracownik, ale będzie mógł wyznaczyć innego pracownika, bo nie będzie wyłączenia tych innych osób. Wyłączenia organu pociąga za sobą, że nikt upoważnienia tego organu nie każe podejmować decyzji.
Tutaj chodzi o określony tylko rodzaj spraw - ograniczenie do spraw majątkowych, interesów majątkowych.
Chodzi o następujące związki podmiotowe:
Art. 25 KPA
§ 1. Organ administracji publicznej podlega wyłączeniu od załatwienia sprawy dotyczącej interesów majątkowych:
1) jego kierownika lub osób pozostających z tym kierownikiem w stosunkach określonych w art. 24 § 1 pkt 2 i 3, ( małżeństwo, krewniactwo, powinowactwo do drugiego stopnia, związanie z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli).
2) osoby zajmującej stanowisko kierownicze w organie bezpośrednio wyższego stopnia lub osób pozostających z nim w stosunkach określonych w art. 24 § 1 pkt 2 i 3.
§ 2. Przepis art. 24 § 4 stosuje się odpowiednio. ( wyłączony pracownik powinien podejmować tylko czynności nie cierpiące zwłoki ze względu na interes społeczny lub ważny interes stron)
Załatwianie spraw w przypadku takiego wyłączenia:
Art. 26 KPA
§ 2. W przypadku wyłączenia organu sprawę załatwia:
1) w okolicznościach przewidzianych w art. 25 § 1 pkt 1 - organ wyższego stopnia nad organem załatwiającym sprawę,
2) w okolicznościach przewidzianych w art. 25 § 1 pkt 2 - organ wyższego stopnia nad organem, w którym osoba wymieniona w tym przepisie zajmuje stanowisko kierownicze.
Organ wyższego stopnia może do załatwienia sprawy wyznaczyć inny podległy sobie organ. W razie gdy osobą wymienioną w art. 25 § 1 pkt 2 jest minister albo prezes samorządowego kolegium odwoławczego, organ właściwy do załatwienia sprawy wyznacza Prezes Rady Ministrów.
§ 3. Jeżeli wskutek wyłączenia pracowników organu administracji publicznej organ ten stał się niezdolny do załatwienia sprawy, stosuje się odpowiednio § 2.
3. Wyłączenie członka organu kolegialnego
W przeciwieństwie do sytuacji powyższej, tutaj nie następuje wyłączenie całego organu. Tutaj następuje wyłączenie konkretnego pracownika, a sprawę muszą rozstrzygnąć inni pracownicy danego kolegium.
Członek organu kolegialnego podlega wyłączeniu na tych samych zasadach, co pracownik a więc zarówno ex lege i na wniosek. O wyłączeniu postanawia przewodniczący organu kolegialnego lub organu wyższego stopnia.
Art. 27 § 1 KPA Członek organu kolegialnego podlega wyłączeniu w przypadkach określonych w art. 24 § 1. O wyłączeniu tego członka w przypadkach określonych w art. 24 § 3 postanawia przewodniczący organu kolegialnego lub organu wyższego stopnia na wniosek strony, członka organu kolegialnego albo z urzędu.
Inne 2 powody wyłączenia takiego organu:
Art. 27 KPA
§ 1a. Członek samorządowego kolegium odwoławczego podlega wyłączeniu od udziału w postępowaniu w sprawie wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, jeżeli brał udział w wydaniu decyzji objętej wnioskiem.
§ 2. Jeżeli wskutek wyłączenia członków organu kolegialnego organ ten stał się niezdolny do podjęcia uchwały z braku wymaganego quorum, stosuje się odpowiednio przepisy art. 26 § 2. ( a więc stosuje się przepisy dotyczące zastępowaniu wyłączonego organu).
§ 3. Jeżeli samorządowe kolegium odwoławcze wskutek wyłączenia jego członków nie może załatwić sprawy, minister właściwy do spraw administracji publicznej, w drodze postanowienia, wyznacza inne samorządowe kolegium odwoławcze.
W odniesieniu do SKO przyjęto że nie może drugi raz członek SKO, który brał udział w poprzednim rozpatrywaniu sprawy nie może przy wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy brać udziału. Potrzeba wyznaczyć innego członka Kolegium.
W odniesieniu wyłączenia ministra-gdy w I instancji orzekał minister jako organ i II instancji ponownie orzekał - NSA sierdził (z odmiennym zdaniem prof. Jaśkowskiej) że nie powoduje to wyłączenia tego organu a wg prof. Jaśkowskiej wyłącza. Wójt, burmistrz, prezydent, minister jest nie tylko organem, ale jest także pracownikiem. Gdyby minister powierzył orzekanie swojemu pracownikowi ,a ten pracownik byłby ze strona w pewnych stosunkach to wtedy można wyłączyć tego pracownika i powierzyć zadanie innemu. Ale gdyby dotyczyło to organu powinien być wyłączony od orzekania.
Organy powinny powierzać kompetencje swoim pracownikom, aby przy rozpatrywaniu wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy zapewnić zasadę obiektywizmu i wtedy może minister orzekać.
Podsumowanie:
Powyższe wyłączenia mają na celu zapewnienie obiektywizmu postępowania - są pewnym rodzajem gwarancji prawdy obiektywnej.
Skutkiem wyłączenia jest to, że organ/pracownik nie ma kompetencji do rozstrzygania sprawy. Może podejmować tylko czynności niecierpiące zwłoki, ze względu na interes społeczny lub ważny interes stron.
Brak możliwości podejmowania decyzji powstaje od momentu kiedy jest przyczyna wyłączenia:
z mocy prawa - od samego początku.
z mocy postanowienia - dopiero wtedy gdy zostanie wydane postanowienie.
_______________________________________________________________________________________
II. STRONA POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO
Postępowanie administracyjne jest, w przeciwieństwie do postępowania sądowoadministracyjnego, postępowaniem jednostronnym - bo strona jest jedna.
Pozycja strony.
Istnienie strony jest jednym z podstawowych elementów postępowania - bez strony i organu nie może się toczyć postępowanie. Pozycja prawna strony jest wyznaczana przez zasadę ogólną udziału strony w postępowaniu administracyjnym. Zasadę udziału czynnego strony, zasadę udziału biernego strony. Ale trzeba ten termin rozumieć inaczej niż w języku potocznym.
Uwaga, teraz dwie ważne, różne rzeczy:
brak strony taki, że strona nie istnieje w ogóle - oznacza, że nie ma zindywidualizowanego podmiotu w odniesieniu do którego nałożono uprawnienie lub obowiązek. Brak strony zachodzi, gdy postępowanie było prowadzone w stosunku do osoby abstrakcyjnej, fikcyjnej, nieistniejącej - czyli brak strony w postępowaniu administracyjnym to mamy do czynienia z tzw. postępowaniem nieistniejącym. Decyzja, która byłaby wydana w tym postępowaniu, nie musiałaby być unieważniana. Bo ona by nie istniała i ten zarzut moglibyśmy podnosić w postępowaniu egzekucyjnym. Gdyby ktoś chciał na taką decyzję złożyć skargę, to sąd taką skargę odrzuci. O tym, że w ogóle nie ma decyzji możemy powiedzieć wtedy, gdy w decyzji nie ma wskazanego podmiotu lub wskazany podmiot fikcyjny (który nigdy nie istniał).
strona istnieje, ale tylko została wadliwie określona, lub nie żyje (ale uznawany jest jako podmiot istniejący) - to wtedy decyzja administracyjna istnieje. Postępowanie administracyjne jest dotknięte nieważnością. Chcąc uniknąć skutków prawnych musimy doprowadzić do stwierdzenia nieważności. Strona powinna być zawiadomiona o wszczęciu postępowania administracyjnego z urzędu lub na żądanie innych stron. Bo jeśli następca prawny będzie uważał że tej decyzji nie ma, bo organ prowadził postępowanie w sprawie ojca który nie żył - to mogą następcy minąć terminy i będzie miał funkcjonującą dalej decyzję nieważną, wywołującą skutki prawne. Decyzja skierowana do osoby niebędącej stroną będzie decyzją nieważną choć istniejącą - jej skutki będą uchylone od początku. Ale nie można w tym wypadku powiedzieć, ze nie ma w ogóle decyzji, bo skoro nie było strony to nie było w ogóle postępowania. Czyli jeśli strona nie brała udziału w postępowaniu a istniała w sensie fizycznym, kiedy postępowanie się toczyło - to mamy podstawę nieważności.
Kto jest stroną postępowania wg KPA:
Art. 28 KPA Stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek.
stroną nie jest organ! Organ nie jest traktowany jako strona. Strona jest ten podmiot, którego sytuacja prawna ma być w tym postępowaniu ukształtowana (prawa lub obowiązki). Inaczej jest w postępowaniu sądowoadministracyjnym.
Co to znaczy: interes prawny? Interes prawny to prawna możność domagania się ukształtowania swojej sytuacji prawnej przez organ lub sąd administracyjny wynikająca z przepisów szczególnych. Musi istnieć przepis prawa materialnego (przepis szczególny), który przewiduje prawną możność ukształtowania czyjejś sytuacji prawnej np. zmiana imienia i nazwiska. Aby być stroną postępowania trzeba mieć interes prawny wynikający z przepisów prawa materialnego.
W orzecznictwie i doktrynie nie ma jednoznacznego podejścia do rozumienia interesu prawnego. Nie ma jednoznacznego zdania co do jego granicy z i relacji z interesem faktycznym. Prof. Jaśkowska jest zwolenniczką szerokiego rozumienia interesu prawnego - a więc chodzi nie tylko o interes bezpośredni ale też pośredni.
Możność ukształtowania sytuacji prawnej może nastąpić z urzędu, w pewnych sytuacjach może nastąpić z urzędu i na wniosek, w pewnych sytuacjach tylko na wniosek.
Strona w postępowaniu wszczynanym z urzędu.
Tę sytuację opisuje pierwsza część art. 28 KPA która brzmi: stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie.
Kto decyduje o tym, że ma się interes prawny? Tutaj nie mamy większych problemów. Tutaj decyduje organ, w ramach już wszczętych czynności procesowych - bo to on kiedy wszczyna postępowanie z urzędu, to powinien ustalić krąg osób. To organ zostaje obciążony odpowiedzialnością, kiedy pominie stronę (przesłanka wznowienia postępowania) lub wezwie kogoś niepotrzebnie i wyda decyzję (przesłanka nieważności decyzji bo jest skierowana do podmiotu niebędącego stroną. Jest to kontrolowane przez sąd administracyjny.
Strona w postępowaniu wszczynanym na wniosek.
Tę drugą sytuację reguluje druga część art. 28 KPA, która brzmi: stroną jest ten (…) kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek.
I tutaj pojawia się problem: czy stroną jest się już przez samo to, że podmiot sam decyduje o tym, że jest stroną bo powołuje się na swój interes prawny/obowiązek (a więc wystarczy samo żądanie strony i decyduje dzień złożenia wniosku) czy podmiot musi mieć interes prawny w świetle istniejących przepisów prawa materialnego, co bada sąd? Jest problem, bo jeszcze nie mamy wszczętych czynności procesowych kiedy wpływa wniosek. Istota problemu tkwi w tym, czy każde żądanie kogoś, kto mówi że ma interes prawny wszczyna automatycznie postępowanie administracyjne?
W związku z tym istnieją w doktrynie 3 teorie strony:
teoria obiektywna (materialna) strony - decyduje organ. Strona jest pojęciem z zakresu prawa materialnego a więc tylko stronie w sensie materialnym przysługują uprawnienia procesowe.
teoria subiektywna (formalna, procesowa) strony - o wszczęciu postępowania decyduje podmiot, który tego żąda. Samo wniesienie podania, niezależnie od tego, czy ktoś rzeczywiście ma interes prawny, powoduje wszczęcie postępowania.
Oznacza to, że w tym ujęciu strona jest pojęciem procesowym, bo może taki podmiot wszcząć postępowanie samodzielnie.
Dopiero później, w toku pierwszych czynności postępowania organ bada, czy ta strona w rozumieniu procesowym jest też stroną w rozumieniu materialnym. Czy ktoś ma interes prawny można orzec po przeprowadzeniu dowodów, a więc w toku postępowania administracyjnego. Podmiot bowiem staje się pojęciem materialnym dopiero po ukształtowaniu sytuacji prawnej. Organ, ponieważ postępowanie zostało wszczęte, to musi wydać akt kończący sprawę (przyznanie uprawnień lub odmowa przyznania) lub przekazać do innego organu właściwego. Jeżeli organ dochodzi do wniosku, że ta osoba nie jest stroną w znaczeniu materialnym, to musi wydać decyzję o odmowie przyznania obowiązków/praw: Art. 61a KPA Gdy żądanie wszczęcia postępowania zostało wniesione przez osobę nie będącą stroną lub z innych uzasadnionych przyczyn postępowanie nie może być wszczęte, organ adm. publ. wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania. Na to postanowienie służy zażalenie.
Ta teoria powoduje pewien problem. Jeśli podmiot złoży wniosek i wszczęte zostanie postępowanie i podczas niego organ stwierdzi, że podmiot wnoszący nie jest stroną. I czy te podjęte czynności są czynnościami postępowania? to są pytania stawiane przez zwolenników teorii obiektywnej.
Najważniejszy spór jest taki, czy: każdy wniosek musi kończyć się wydaniem decyzji - nawet jeśli z góry wiadomo, że dany podmiot nie może otrzymać uprawnień? Sytuacja prosta: mąż występuje z wnioskiem o zmianę nazwiska żony - organ odmawia, bo to nie jest interes męża. Nie ma rozwiązania, spór trwa.
Spór trwa dlatego, że w KPA w postępowaniu przed organem I instancji nie ma kontroli czynności wstępnych. W postępowaniu odwoławczym jest kontrola czynności wstępnych, ale wydaje się postanowienie, kiedy odmawia się wszczęcia postępowania. W postępowaniach nadzwyczajnych wydaje się postanowienie, gdy się wszczyna - to postanowienie jest niezaskarżalne; zaś decyzję, gdy odmawia się wszczęcia. Dopiero w trybach nadzwyczajnych kontroluje się dopuszczalność postępowania. W tej chwili ta sytuacja uległa zmianie, bo wszędzie mamy kontrolę postępowania w sprawie wszczęcia. Na I etapie także w I instancji można sprawdzić terminy i legitymacje stron. Organ w takiej sytuacji jeżeli odmawia wszczęcia to czyni to w drodze postanowienia aby zachować pewna jednolitość. Wg teorii obiektywnej jeżeli organ dla osoby, która nie jest stroną została przewidziana tylko jedna gwarancja - wniesienie zażalenia na to postanowienie o odmowie wszczęcia.
W tej chwili przyjmuje się, że kodeks (art. 28 KPA) stoi na gruncie obiektywnej wersji legitymacji procesowej stron. Sądy uważają, że we wszystkich sprawach, w których są wątpliwości należy stosować teorię procesową tzn. osobie, która złożyła wniosek, przyznać uprawnienia procesowe. Gdy po czynnościach wyjaśniających okaże się, że osoba nie ma interesu prawnego w świetle prawa materialnego, to należy wydać decyzję o umorzeniu. Ale trzeba zakończyć sprawę decyzją, bo podjęło się czynności. Na tym etapie strona jest wyłącznie pojęciem procesowym - takie rozwiązanie jest proponowane. Więc lepiej jak organ nie jest pewien, żeby wszczął postępowanie i ewentualnie potem umorzył bo inaczej gdy wpłynie żądanie i sprawa nie będzie rozpatrzona, to podmiot ma prawo do zażalenia. Obecnie więc podmiot, który składa wniosek o wszczęcie postępowania adm., aby nie był traktowany jako strona musi otrzymać postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania na które to postanowienie służy zażalenie.
Jakie podmioty mogą być stroną - zdolność administracyjnoprawna:
Art. 29 KPA Stronami mogą być osoby fizyczne i osoby prawne, a gdy chodzi o państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne i organizacje społeczne - również jednostki nie posiadające osobowości prawnej.
Przepis ten wyznacza tzw. zdolność administracyjnoprawną - zdolność, aby być podmiotem praw i obowiązków; aby nasza sytuacja została ukształtowana przez organ adm. publ.
krąg podmiotów z art. 29 KPA nie jest wyliczeniem zamkniętym, bo z przepisów szczególnych może wynikać zdolność administracyjnoprawna innych podmiotów np. wspólnot mieszkaniowych. Wspólnota mieszkaniowa nie jest żadnym z tych podmiotów, a na gruncie przepisów szczególnych jest sytuacja, gdy interesu prawnego wspólnoty sprawa dotyczy. Bo chodzi o część wspólną. W przypadkach, gdy sprawa dotyczy interesu prawnego wspólnoty to stroną postępowania może być tylko wspólnota, a nie mieszkaniec danego budynku.
owa zdolność jest rozumiana jako zdolność prawna w KC: art. 30 § 1 KC Zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych stron ocenia się według przepisów prawa cywilnego, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej.
Uwaga! Twierdzenie, że strony muszą mieć zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych jest NIEPRAWDĄ - bo przepis zwraca uwagę na przepisy szczególne
Chodzi o to, że ten przepis w swojej istocie określa, że ta zdolność administracyjnoprawną rzutuje na to, czy ktoś może działać samemu w postępowaniu, czy musi być kurator, przedstawiciel ustawowy. itp. Wg art. 29 KPA stronami są nie tylko podmioty które mają zdolność prawną. Osoba fizyczna ma zdolność prawną, osoby prawne mają zdolność prawną, ale dalszy krąg podmiotów tej zdolności nie ma.
Zdolność procesowa oznacza, że dany podmiot może samodzielnie występować w postępowaniu administracyjnym. Tą zdolność zasadniczo wyznaczają przepisy prawa cywilnego, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Przepisy szczególne przewidują w niektórych sytuacjach zdolność procesową niepełnoletnich - przykładowo ustawa o obywatelstwie lub o zmianie imion/nazwisk mówi, że stroną może być osoba, która ma 14 lub 16 lat a więc nieposiadająca zdolności do czynności prawnych, te osoby muszą wyrazić swoją wolę.
Stroną w postępowaniu mogą być nawet: osoba nieletnia, ubezwłasnowolniony alkoholik.
W sytuacji, gdy ktoś zdolności procesowej nie mam to stosuje się dalsze przepisy art. 30 KPA:
§ 2. Osoby fizyczne nie posiadające zdolności do czynności prawnych działają przez swych ustawowych przedstawicieli.
§ 3. Strony nie będące osobami fizycznymi działają przez swych ustawowych lub statutowych przedstawicieli.
§ 4. W sprawach dotyczących praw zbywalnych lub dziedzicznych w razie zbycia prawa lub śmierci strony w toku postępowania na miejsce dotychczasowej strony wstępują jej następcy prawni.
§ 5. W sprawach dotyczących spadków nie objętych jako strony działają osoby sprawujące zarząd majątkiem masy spadkowej, a w ich braku - kurator wyznaczony przez sąd na wniosek organu administracji publicznej.
Strona może w postępowaniu występować:
samodzielnie.
przez pełnomocnika:
Art. 32 KPA Strona może działać przez pełnomocnika, chyba że charakter czynności wymaga jej osobistego działania.
Kto może być pełnomocnikiem (pojęcie pełnomocnika): art. 33 § 1 KPA Pełnomocnikiem strony może być osoba fizyczna posiadająca zdolność do czynności prawnych. a więc pełnomocnikami mogą być osoby fachowe: adwokat, radca prawny, doradca podatkowy, itp. ale nie tylko. Pojęcie pełnomocnika w postępowaniu administracyjnym od pełnomocnika w postępowaniu sądowo-administracyjnym. W postępowaniu administracyjnym pełnomocnikiem może być szerszy krąg podmiotów - każda osoba fizyczna posiadająca zdolność do czynności prawnych np. student, który ukończy prawo, może wystąpić w postępowaniu administracyjnym jako pełnomocnik stron. A więc każda osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Przepisy nie mówią, że pełną, ale wg Jaśkowskiej musi być pełna.
Ograniczenie będzie dotyczyło postępowania sądowoadministracyjnego - tam będą te podmioty mogły wystąpić tylko, jeżeli będą innymi stronami, albo krewnymi (wg wyznaczanych ściśle stopni pokrewieństwa), albo pracownikami organu. W pozostałych przypadkach będzie to mógł być tylko adwokat lub radca prawny. Ponadto skargę kasacyjna mogą sporządzić tylko adwokaci, radcy prawni, doradcy podatkowi, rzecznicy patentowi.
Inne ważne uwagi o pełnomocnictwie:
Art. 32 KPA
§ 2. Pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie lub zgłoszone do protokołu. forma udzielenia.
§ 3. Pełnomocnik dołącza do akt oryginał lub urzędowo poświadczony odpis pełnomocnictwa. Adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy, a także doradca podatkowy mogą sami uwierzytelnić odpis udzielonego im pełnomocnictwa oraz odpisy innych dokumentów wykazujących ich umocowanie. Organ administracji publicznej może w razie wątpliwości zażądać urzędowego poświadczenia podpisu strony. wymóg potwierdzenia pełnomocnictwa. Musi być to oryginał pełnomocnictwa lub urzędowo poświadczony odpis pełnomocnictwa. Oryginał składa strona na rozprawie lub przed rozprawą. Oryginał jest podpisany. W przypadku adwokata/radcy prawnego/doradcy podatkowego/rzecznika patentowego oni mogą sami uwierzytelnić.
Mówi się w tym przepisie o urzędowo poświadczonym odpisie pełnomocnictwa. Problem pojawia się, gdy strona jest za granicą. Jakie pełnomocnictwo musi zostawić? Urzędowy poświadczony odpis pełnomocnictwa (w urzędzie gminy). Urzędowo poświadczony nie oznacza, że notarialny.
§ 4. W sprawach mniejszej wagi organ administracji publicznej może nie żądać pełnomocnictwa, jeśli pełnomocnikiem jest członek najbliższej rodziny lub domownik strony, a nie ma wątpliwości co do istnienia i zakresu upoważnienia do występowania w imieniu strony. w sprawach mniejszej wagi (zasiłki) organ może nie żądać pełnomocnictwa, domownik strony (np. konkubina).
przez przedstawiciela (osoba niemająca zdolności do czynności prawnych lub gdy ta zdolność jest ograniczona) - rodzaje przedstawicielstwa:
przedstawiciel ustawowy - występuje dla osób fizycznych nie mających pełnych zdolności do czynności prawnych lub dla stron nie będących osobami fizycznymi:
art. 30 KPA
§ 2. Osoby fizyczne nie posiadające zdolności do czynności prawnych działają przez swych ustawowych przedstawicieli.
§ 3. Strony nie będące osobami fizycznymi działają przez swych ustawowych lub statutowych przedstawicieli.
przedstawiciel dla osoby nieobecnej - tego przedstawiciela wyznacza sąd. W przypadku sprawy niecierpiącej zwłoki osoba wyznaczona jest przez pracownika organu. Organ może wyznaczyć tylko przedstawiciela dla osoby nieobecnej. Nie może wyznaczyć kogoś, kto zastępuje przedstawiciela osoby nie mającej pełnej zdolności do czynności prawnych. To może uczynić tylko sąd.
Art. 34 KPA
§ 1. Organ administracji publicznej wystąpi do sądu z wnioskiem o wyznaczenie przedstawiciela dla osoby nieobecnej lub niezdolnej do czynności prawnych, o ile przedstawiciel nie został już wyznaczony.
§ 2. W przypadku konieczności podjęcia czynności nie cierpiącej zwłoki organ administracji publicznej wyznacza dla osoby nieobecnej przedstawiciela uprawnionego do działania w postępowaniu do czasu wyznaczenia dla niej przedstawiciela przez sąd.
statutowy przedstawiciel dla jednostek organizacyjnych, następcy prawni, lub kurator dla spadków nieobjętych.
Uprawnienia strony (w toku postępowania administracyjnego): !zarówno procesowe jak i materialne!
prawo żądania wszczęcia postępowania
prawo do udziału biernego
powinna być zawiadamiana o wszczęciu postępowania z urzędu/na wniosek
powinna być zawiadamiana co najmniej 7 dni naprzód o rozprawie, o przeprowadzonych dowodach
prawo do udziału czynnego:
przeglądania akt, sporządzania notatek, robienia odpisów, sporządzania kserokopii
prawo domagania się przeprowadzenia wniosków dowodowych
prawo wypowiadania się co do każdego przeprowadzonego dowodu art. 81 KPA Żadna okoliczność nie może być uznana za udowodnioną, jeżeli strona nie miała możliwości wypowiedzenia się.
prawo składać odwołania, zażalenia, środki nadzwyczajne
wnioski o przywrócenie terminu
prawo składania skargi do sądu administracyjnego
może wycofywać swoje wnioski, może doprowadzać do umorzenia postępowania, może doprowadzać do zawarcia ugody (uprawnienia materialne).
_______________________________________________________________________________________
III. PODMIOTY NA PRAWACH STRONY
1. Charakter prawny tych podmiotów
Jak nazwa wskazuje, nie są stronami lecz podmiotami „na prawach strony”.
Chodzi więc o takie sytuacje, kiedy sprawa nie dotyczy ich interesu prawnego lub obowiązku więc wyniku postępowania będzie ukształtowana nie ich sytuacja prawna tak więc nie przysługują im materialne uprawnienia strony. Te podmioty zawsze reprezentują interes ponadindywidualny a waga chronionych przez nich interesów jest różna, poszczególne podmioty chronią różne interesy. Nie mogą być adresatami decyzji, nie mogą żądać umorzenia postępowania czy zawarcia ugody administracyjnej.
Są to jednakże podmioty na prawach strony, ponieważ przysługują im procesowe prawa strony, np. uprawnienie do składania wniosków o wszczęcie postępowania, uprawnienia przeglądania akt, sporządzania odpisów, składania odwołań.
Uzasadnienie (i zarazem kryterium) dopuszczenia takich podmiotów: reprezentują one pewien interes zbiorowy a nie własny. Te interesy są zróżnicowane.
Różny charakter ich udziału: niektóre z nich muszą być dopuszczone do udziału w postępowaniu jeśli złożą wniosek (np. RPO) a w przypadku innych udział jest kontrolowany przez organ (dotyczy tylko organizacji społecznej).
Chodzi o następujące podmioty: Prokurator, RPO, Rzecznik Praw Dziecka, Organizacja Społeczna
2. Udział Prokuratora i RPO (RPD) w postępowaniu administracyjnym
Reprezentują on interes publiczny czyli związany z funkcjonowaniem państwa.
Prokuratora powołuje się w celu strzeżenia praworządności. RPO w celu ochrony praw człowieka i obywatela.
Udział ich nie podlega kontroli ze strony organu - jeśli składają żądanie wszczęcia postępowania, to organ musi wszcząć postępowanie jeśli jest ono wszczynane z urzędu. Gdy dane postępowanie może być wszczęte tylko na wniosek stron, to podmioty te muszą uzyskać zgodę stron (Prokurator nie może wystąpić z wnioskiem o zmianę naszego nazwiska, jeśli go o to nie poprosimy i nie uzyska od nas upoważnienia). Natomiast RPO działa na zasadzie subsydiarności - gdy wyczerpie się inne środki odwoławcze.
Podmioty te mogą przyłączyć się do udziału w toczącym się postępowaniu:
z własnej inicjatywy
na podst. art. 183 KPA: organ adm. publ zawiadamia prokuratora/RPO o tym, że toczy się jakieś postępowanie w którym jego udział byłby potrzebny. Organ może zawiadomić i zaprosić prokuratora/RPO.
Poszczególne uprawnienia w toku postępowania
problem wszczynania postępowania odwoławczego. Prokurator i RPO mogą wszczynać postępowanie odwoławcze tylko wtedy, kiedy postępowanie w I instancji zostało wszczęte na ich żądanie lub zostali dopuszczeni do udziału w postępowaniu. Organizacja społeczna takiego uprawnienia nie ma.
w odniesieniu do decyzji ostatecznych co do zasady przyjmuje się, że prokurator nie powinien korzystać ze środków z art. 154/155. Środek który wnosi prokurator nosi nazwę sprzeciwu - jeśli dotyczy decyzji ostatecznych. Ten sprzeciw powinien być rozpatrzony w ciągu 30 dni od daty wniesienia sprzeciwu. Od art. 184.
prokurator może korzystać z instytucji wznowienia, stwierdzenia nieważności, jej uchylenia lub zmiany, ale w trybie przepisów szczególnych lub art. 161. Tych uprawnień nie ma organizacja społeczna.
we wszystkich trybach nadzwyczajnych wstrzymanie następuje na wniosek, jest w zasadzie pewnym wyjątkiem. Może tez być wstrzymanie z urzędu, ale on ma charakter wyjątkowy.
prawo wnieść skargę do sądu administracyjnego: jeżeli prokurator wniósł skargę do sadu administracyjnego i ta skarga została rozpatrzona to nie może z tych samych powodów wnieść sprzeciwu (art. 189 KPA).
Jeśli prokurator chce dołączyć do postępowania które już się toczy, to wystarczy ze złoży wniosek.
Dokładna pozycja Prokuratora: i dotyczą też RPO
Art. 182 KPA
Prokuratorowi służy prawo zwrócenia się do właściwego organu administracji publicznej o wszczęcie postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem.
Art. 183 KPA
§ 1. Prokuratorowi służy prawo udziału w każdym stadium postępowania w celu zapewnienia, aby postępowanie i rozstrzygnięcie sprawy było zgodne z prawem.
§ 2. Organ administracji publicznej zawiadamia prokuratora o wszczęciu postępowania oraz o toczącym się postępowaniu w każdym przypadku, gdy uzna udział prokuratora w postępowaniu za potrzebny.
Art. 184 KPA
§ 1. Prokuratorowi służy prawo wniesienia sprzeciwu od decyzji ostatecznej, jeżeli przepisy kodeksu lub przepisy szczególne przewidują wznowienie postępowania, stwierdzenie nieważności decyzji albo jej uchylenie lub zmianę.
§ 2. Prokurator wnosi sprzeciw do organu właściwego do wznowienia postępowania, stwierdzenia nieważności decyzji albo jej uchylenia lub zmiany.
§ 3. Sprzeciw od decyzji wydanej przez ministra wnosi Prokurator Generalny.
§ 4. Jeżeli podstawą sprzeciwu jest naruszenie przepisu art. 145 § 1 pkt 4, wniesienie sprzeciwu wymaga zgody strony.
Art. 185 KPA
§ 1. Sprzeciw prokuratora powinien być rozpatrzony i załatwiony w terminie trzydziestu dni od daty jego wniesienia.
§ 2. W razie niezałatwienia sprzeciwu w terminie określonym w § 1 mają odpowiednie zastosowanie przepisy art. 36-38.
Art. 186 KPA
W przypadku wniesienia sprzeciwu przez prokuratora właściwy organ administracji publicznej wszczyna w sprawie postępowanie z urzędu, zawiadamiając o tym strony.
Art. 187 KPA
W przypadku wniesienia przez prokuratora sprzeciwu organ administracji publicznej, do którego sprzeciw wniesiono, obowiązany jest niezwłocznie rozpatrzyć, czy zachodzi potrzeba wstrzymania wykonania decyzji do chwili załatwienia sprzeciwu.
Art. 188 KPA
Prokuratorowi, który bierze udział w postępowaniu w przypadkach określonych w art. 182-184, służą prawa strony.
Art. 189 KPA
Prokurator, który wniósł skargę na decyzję organu administracji publicznej do sądu administracyjnego, nie może z tych samych przyczyn wnieść sprzeciwu.
3. Pozycja organizacji społecznej
Występuje w interesie cudzym - społecznym. Organizacja społeczna może popierać żądania strony-pomoc społeczna, może występować odwrotnymi wnioskami-organizacje ekologiczne.
Uprawnienia procesowe organizacji społecznej:
Art. 31 § 1 KPA Organizacja społeczna może w sprawie dotyczącej innej osoby występować z żądaniem:
1) wszczęcia postępowania,
2) dopuszczenia jej do udziału w postępowaniu, jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi tej organizacji i gdy przemawia za tym interes społeczny.
Są dwie przesłanki dopuszczenia do udziału, które muszą być spełnione łącznie:
leży to w jej celach statutowych - rozumiane szeroko. Musi być zapisane w statucie i nie musi być zapisane wyraźnie, może wynikać z zapisanych celów organizacji, które mogą być wyprowadzane ze statutu lub uchwał.
przemawia za tym interes społeczny - a więc interes jakiejś grupy. Więc niekoniecznie interes publiczny, np. interes kupców warszawskich, interes grup osób broniących zwierząt ≠ Interes publiczny działalność państwa lub działalność wspólnot samorządowych.
Oba te pojęcia to pojęcia niedookreślone i organ nie ma tutaj uznania administracyjnego.
Gdy obie przesłanki są łącznie spełnione, to organ ma obowiązek wszcząć postępowanie.
Udział organizacji jest kontrolowany przez organ w formie postanowienia:
Art. 32 § 2 KPA Organ administracji publicznej, uznając żądanie organizacji społecznej za uzasadnione, postanawia o wszczęciu postępowania z urzędu lub o dopuszczeniu organizacji do udziału w postępowaniu. Na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania lub dopuszczenia do udziału w postępowaniu organizacji społecznej służy zażalenie.
Gdy przesłanki są spełnione to organ wszczyna z urzędu. Gdy może być wszczęte tylko na żądanie strony, to organizacja musi uzyskać na to zgodę strony.
Organizacja społeczna może być dopuszczona i można jej odmówić w drodze postanowienia na które służy zażalenie. Na tle przepisu powstał problem: czy owo zażalenie przysługuje również stronie postępowania? Niektórzy, że tak a niektórzy trzymają się ścisłej interpretacji przepisu i uznają, że tylko organizacji bo przecież zażalenie przysługuje tylko wtedy podmiotowi, gdy przepis wyraźnie wskazuje. Jeżeli służy zażalenie (to są środki nadzwyczajne) to jest możliwość złożenia skargi do sądu administracyjnego.
Dodatkowy przywilej organizacji społecznej:
Art. 32 § 4 KPA Organ administracji publicznej, wszczynając postępowanie w sprawie dotyczącej innej osoby, zawiadamia o tym organizację społeczną, jeżeli uzna, że może ona być zainteresowana udziałem w tym postępowaniu ze względu na swoje cele statutowe, i gdy przemawia za tym interes społeczny.
_______________________________________________________________________________________
IV. Formy udziału organizacji społecznej w postępowaniu administracyjnym
Na gruncie prawa administracyjnego, organizacja społeczna jest rozumiana w sensie korporacyjnym - jako zrzeszenie osób fizycznych lub jednostek organizacyjnych. Chodzi więc o substrat osobowy. Chodzi o podmioty powstające na podstawie ustawy Prawo o stowarzyszeniach lub na podstawie przepisów szczególnych. długo istniał spór, czy jako organizację społeczną należy rozumieć tylko stowarzyszenia czy też fundacje (będące masami majątkowymi). Ostatecznie NSA orzekło, że fundacja mieści się w pojęciu organizacji społecznej i w związku z tym może również wszczynać postępowanie.
Organizacja społeczna może wystąpić w postępowaniu administracyjnym w różnym charakterze. Przykładowo bowiem, Prokurator może być tylko podmiotem na prawach strony.
1. Jako organ, przed którym toczy się postępowanie administracyjne.
Gdy na podstawie ustawy lub porozumienia została upoważniona do wydania decyzji administracyjnych np. organizacja zakładająca szkoły społeczne.
2. Jako strona postępowania w rozumieniu art. 28 KPA.
Gdy występuje w postępowaniu we własnym interesie prawnym, a więc gdy chodzi o ukształtowanie sytuacji prawnej tej organizacji np. uzyskanie określonego zezwolenia administracyjnego. Organ może odmówić wszczęcia postępowania jeśli stwierdzi, że organizacja nie jest stroną.
3. Wypowiedzenie się/wyrażenie opinii przez ciało statutowe.
Wyraża to treść art. 32 § 5 KPA Organizacja społeczna, która nie uczestniczy w postępowaniu na prawach strony, może za zgodą organu administracji publicznej przedstawić temu organowi swój pogląd w sprawie, wyrażony w uchwale lub oświadczeniu jej organu statutowego.
Tę formę organizacje wybierają wtedy, gdy nie chcą działać na prawach strony lecz tylko chcą być wysłuchane. Tutaj organizacja występuje tylko we fragmencie postępowania. Chce, aby wysłuchano jej opinii.
Ten udział również podlega kontroli ze strony organu. Przepisy nie przewidują zaskarżania braku takiej zgody.
Chodzi tutaj o opinię ciała statutowego jako pogląd w sprawie ale nie o opinię w rozumieniu art. 106 KPA. Ma być wyrażona w uchwale/oświadczeniu organu statutowego (aby nikt się nie podszywał).
4. Jako podmiot na prawach strony (patrz pkt. III).
_______________________________________________________________________________________
8