POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE (WYKŁAD) 16.05.2012

POSTĘPOWANIE EGZEKUCYJNE W ADMINISTRACJI

Ustawa z 17 czerwca 1966 roku o postępowaniu egzekucyjnym w administracji

Działanie administracji musi być skuteczne. Administracja musi dysponować takimi środkami, które zapewnią wykonanie nakazów lub zakazów które wynikają z przepisów prawa lub z aktów administracyjnych (to trochę tak jak gwarancje przy zasadach postępowania administracyjnego). Administracja publiczna wykonuje pewne władztwo i wynikają z tego pewne zakazy i nakazy- potrzebna jest gwarancja, że będą one przestrzegane. Egzekucja jest jedną z możliwości realizacji zasady praworządności. Ten przymus administracyjny jest jednak realizowany tylko gdy w inny sposób nie możemy spełnić pewnych obowiązków.

Jeżeli decyzja nakłada pewne uprawnienie (decyzja pozytywna) to zazwyczaj nie ma problemu z realizacją tego uprawnienia (np. decyzja dot. pozwolenia na budowę) gorzej, jeżeli decyzja nakłada pewne obowiązki (decyzja negatywna)- tutaj egzekucja jest zdecydowanie częściej stosowana.

Art. 11 kpa- zasada przekonywania elementy decyzji administracyjnej- odpowiednie uzasadnienie (faktyczne i prawne), które ma na celu m. in. przekonanie strony na którą nakładany jest obowiązek, że decyzja ta jest zgodna z prawem.

Powody wykonywania/stosowania/przestrzegania obowiązków:

• świadomość prawna

• poczucie obowiązku obywatelskiego

• obawa przed ewentualnymi sankcjami za niezrealizowanie obowiązku- przy obowiązkach `publicznoprawnych' (nakładanych z mocy prawa, w formie aktów administracyjnych) ta obawa związana jest z nieuchronnością wykonania tego obowiązku i strachem przed karą.

Sankcje typu karnego nie zawsze okazują się wystarczające i nie zawsze pokrywają się ze sferą nieuchronności wykonania obowiązku nie każde niespełnienie obowiązku niesie ze sobą karę, poza tym w przewinieniach nie chodzi o to by nałożyć na kogoś karę, ale o wykonanie obowiązku.

Różnice między środkami egzekucyjnymi a sankcją karną :

• cel- kara to skutek przestępstwa czy wykroczenia, środek egzekucyjny ma na celu wyegzekwowanie pewnego obowiązku

• stan dolegliwości (dolegliwość jako skutek)- kara sama w sobie ma stanowić dolegliwość, przy środkach egzekucyjnych dolegliwość nie jest głównym elementem, może wystąpić jako czynnik uboczny, obok egzekwowania obowiązku.

• adresat- adresatem kary jest osoba fizyczna, środki egzekucyjne stosujemy wobec osób fizycznych, prawnych, jednostek organizacyjnych.

I. Zakres przedmiotowy stosowania egzekucji administracyjnej

Egzekwować w drodze egzekucji administracyjnej można obowiązki. Katalog tych obowiązków art. 2 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

1. Wyznacznik rodzaj świadczenia, które drogą egzekucji ma być wymuszone.

Jest to podział podstawowy, z tym podziałem związane są kwestie ustalenia właściwości organów egzekucyjnych, ustalenia rodzaju środków egzekucyjnych etc.

• obowiązki o charakterze pieniężnym- chodzi o świadczenie określonej kwoty pieniężnej. Egzekucji podlegają obowiązki takie jak:

• podatki, opłaty i inne należności, które wynikają z ordynacji podatkowej [stosuje się ją do podatków, opłat oraz nieopodatkowanych należności budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego, opłat skarbowych oraz wszystkich innych opłat o których stanowią przepisy o podatkach i opłatach lokalnych]

• grzywny i kary pieniężne, które są wymierzane przez ograny administracji publicznej

• pozostałe należności pieniężne, które pozostają we właściwości organów administracji publicznej

• należności przypadające od jednostek budżetowych

• należności przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie przepisów szczególnych (przepisów innych ustaw)

• inne należności- np. z funduszy celowych

• obowiązki o charakterze niepieniężnym- wypełnienie wszystkich obowiązków innych niż te o charakterze pieniężnym. Polegają na wykonaniu pewnych czynności, świadczeń rzeczowych czy osobowych np. opróżnienie lokalu, posłanie dziecka do szkoły w ramach realizacji obowiązku szkolnego, rozbiórka budynku. Mogą też polegać na zaniechaniu pewnych czynności np. znoszenie działania uprawnionego geodety w czasie działań geodezyjnych lub na wydaniu rzeczy (ruchomej czy nieruchomości) np. wywłaszczenie, wydanie broni.

Może się zdarzyć, że obowiązki o charakterze cywilnoprawnym będą egzekwowane w nie w trybie kodeksu postępowania cywilnego, a w drodze egzekucji administracyjnej jeżeli przepis szczególny tak stanowi, bo te ustawy wzajemnie odsyłają się do siebie (np. nakaz wyjawienia majątku)

2. Wyznacznik podstawa prawna, źródło powstania obowiązków

• obowiązki wynikające z aktów administracyjnych, decyzji lub postanowień- doręczenie decyzji= nałożenie obowiązku

• obowiązki wynikające bezpośrednio z przepisów prawnych (w zakresie administracji rządowej lub jednostek samorządu terytorialnego)

• obowiązki wynikające z deklaracji (np. rozliczeniowej lub celnej), zeznania, zgłoszenia

• obowiązki wynikające z orzeczeń i innych aktów prawnych wydanych przez właściwe organy państw obcych

II. Zakres podmiotowy stosowania egzekucji administracyjnej

Postępowanie egzekucyjne stosujemy wobec następujących podmiotów zobowiązanych do wykonania obowiązku:

• osoby fizyczne

• osoby prawne

• jednostki organizacyjne

Przepisy określają wobec kogo dokładnie można zastosować egzekucję.

Pojęcie zobowiązanego znajdziemy w art. 1 pkt. 20 ustawy o egzekucji w administracji.

Zobowiązany - rozumie się przez to osobę prawną albo jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej albo osobę fizyczną, która nie wykonała w terminie obowiązku o charakterze pieniężnym lub obowiązku o charakterze niepieniężnym, a w postępowaniu zabezpieczającym - również osobę lub jednostkę, której zobowiązanie nie jest wymagalne albo jej obowiązek nie został ustalony lub określony, ale zachodzi obawa, że brak zabezpieczenia mógłby utrudnić lub udaremnić skuteczne przeprowadzenie egzekucji, a odrębne przepisy na to zezwalają.

III. Wyłączenia od stosowania egzekucji administracyjnej

Art. 8, 8a ustawy o egzekucji w administracji- bardzo dużo bardzo drobiazgowych wyliczeń.

Zasady postępowania egzekucyjnego

1. Zasada celowości- nie jest wyrażona wprost w przepisach, celem postępowania egzekucyjnego jest zapewnienie bezpośredniego wykonania obowiązku, a nie wyrządzenie dolegliwości.

2. Zasada stosowania najmniej uciążliwego środka- wynika z art. 7 § 2 ustawa nie określa jednak które środki są bardziej i mniej uciążliwe (z wyjątkiem egzekucji z nieruchomości)- decyduje o tym organ.

3. Zasada niezbędności- art. 7 § 3, stosujemy egzekucję gdy jest to niezbędne, nie stosujemy jej gdy jest to zbędne.

4. Zasada stosowania tylko środków egzekucyjnych przewidzianych w ustawie- katalog ciągle poszerzany, związany z podziałem obowiązków na pieniężne i niepieniężne.

• środki związane z obowiązkami pieniężnymi:

• egzekucja z pieniędzy

• egzekucja z wynagrodzenia za pracę

• egzekucja ze świadczeń zaopatrzenia emerytalnego, ubezpieczenia społecznego czy renty socjalnej

• egzekucja z rachunków bankowych i wkładów oszczędnościowych

• egzekucja z wierzytelności pieniężnych

• egzekucja z praw papierów wartościowych zapisanych na rachunkach papierów wartościowych

• egzekucja z praw papierów wartościowych niezapisanych na rachunkach papierów wartościowych

• egzekucja z weksla

• egzekucja z autorskich praw majątkowych i praw pokrewnych oraz praw własności przemysłowej

• egzekucja z udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością

• egzekucja z pozostałych praw majątkowych

• egzekucja z ruchomości

• egzekucja z nieruchomości

• środki związane z obowiązkami niepieniężnymi:

• grzywna w celu przymuszenia

• wykonanie zastępcze

• odebranie rzeczy ruchomej

• odebranie nieruchomości, opróżnienie lokali i innych pomieszczeń

• przymus bezpośredni

Pierwszy ma charakter przymuszający, pozostałe to środki zaspokajające.

Środek egzekucyjny jest pewną formą przymusu realizacji obowiązku. Jest on stosowany wg ściśle określonego trybu.

5. Zasada poszanowania minimum egzystencji- wynika z art. 8, 8a, 9, 10 (wyłączenia) ustawodawca kierował się humanitaryzmem i racjonalnością, nie można doprowadzić podmiotu do takiego stanu `wycieńczenia', by nie mógł uiścić obowiązku .

6. Zasada zagrożenia- art. 15 ustawy, musi najpierw zaistnieć zagrożenie żeby można było wszcząć egzekucję administracyjną- gdy upłynie termin do dopełnienia obowiązku + wierzyciel musi przesłać pisemne upomnienie z wezwaniem do wykonania obowiązku i groźbą, że skieruje sprawę na drogę postępowania egzekucyjnego.

7. Zasada obowiązku prowadzenia egzekucji- wynika z art. 6 ustawy- W razie uchylania się zobowiązanego od wykonania obowiązku wierzyciel powinien podjąć czynności zmierzające do zastosowania środków egzekucyjnych. Nie ma tu miejsca na uznaniowość i dyspozycyjność wierzyciela.

8. Zasada niezależności stosowania środków egzekucyjnych od środków represyjnych (karnych)

9. Zasada prowadzenia egzekucji w porze najdogodniejszej dla zobowiązanego- co do zasady egzekucji nie można prowadzić w dni wolne od pracy i w porze nocnej (od 21:00 do 7:00) art. 52 ustawy

10. Zasada gospodarnego prowadzenia egzekucji- nie wynika z jednego konkretnego przepisu, a z wielu które np. nakładają odpowiedzialność na organ egzekucyjny za odpowiedni stan rzeczy zajętej.

11. Zasada następstwa prawnego- zasada przejęcia obowiązku objętego tytułem wykonawczym na następcę prawnego zobowiązanego (art. 28 ustawy) Dokonane czynności egzekucyjne pozostają w mocy (w zakresie tego samego środka egzekucyjnego)

+ katalog zasad ogólnego postępowania administracyjnego.

Podmioty, które uczestniczą w postępowaniu egzekucyjnym

1. organ egzekucyjny (organ uprawniony do stosowania w całości lub w części określonych w ustawie środków, które mają doprowadzić zobowiązanego do wypełnienia obowiązku) i podmioty z nim związane:

• organ rekwizycyjny- to organ, któremu organ egzekucyjny o tej samej właściwości zlecił dokonanie czynności egzekucyjnych.

• egzekutor- pracownik organu egzekucyjnego, który jest wyznaczony przez organ egzekucyjny do dokonywania czynności egzekucyjnych.

• poborca skarbowy- to pracownik organu egzekucyjnego wyznaczony do dokonywania czynności egzekucyjnych w egzekucji obowiązku o charakterze pieniężnym (przy egzekucji z nieruchomości licytacja przez komornika skarbowego)

• organy nadzoru i organy odwoławcze- nadzór nad egzekucją administracyjną sprawują organy wyższego stopnia w stosunku do organów właściwych do wykonywania tej egzekucji. W przypadku braku organów wyższego stopnia- właściwy Dyrektor Izby Skarbowej. W stosunku do organów egzekucyjnych będących organami samorządu terytorialnego nadzór nad egzekucją należności pieniężnych sprawuje Samorządowe Kolegium Odwoławcze. Są to jednocześnie organy odwoławcze- w przypadku Dyrektora Izby Skarbowej organem odwoławczym jest minister ds. finansów publicznych.

• organ asystujący- organ egzekucyjny (technicznie także egzekutor) może być w potrzebie- gdy np. nikt mu nie chce oddać pieniędzy. Może potrzebować pomocy Policji, Straży granicznej, Agencji Bezpieczeństwa Wojskowego etc. I wówczas służby te nie mogą odmówić udzielenia pomocy w tej egzekucji.

W zakresie egzekucji środków pieniężnych organem egzekucyjnym jest Naczelnik Urzędu Skarbowego. (art. 19 ustawy inne organy egzekucyjne jak właściwy organ gminy o statusie miasta, Przewodniczący organu orzekającego w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych w pierwszej instancji, Dyrektor oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Dyrektor izby celnej, Dyrektor oddziału regionalnego Wojskowej Agencji Mieszkaniowej etc.)

W zakresie egzekucji środków niepieniężnych organem egzekucyjnym jest :

• Wojewoda

• właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego w zakresie zadań własnych, zadań zleconych i zadań z zakresu administracji rządowej oraz obowiązków wynikających z decyzji i postanowień z zakresu administracji publicznej wydawanych przez samorządowe jednostki organizacyjne

• kierownik wojewódzkiej służby, inspekcji lub straży w odniesieniu do obowiązków wynikających z wydawanych w imieniu własnym lub wojewody decyzji i postanowień

• kierownik powiatowej służby, inspekcji lub straży w odniesieniu do obowiązków wynikających z wydawanych w zakresie swojej właściwości decyzji i postanowień.

Właściwość organów egzekucyjnych

1. W przypadku egzekucji obowiązków o charakterze pieniężnym

• właściwość miejscową organu egzekucyjnego w egzekucji należności pieniężnych z praw majątkowych lub ruchomości ustala się według miejsca zamieszkania lub siedziby zobowiązanego

Jeżeli znany przed wszczęciem egzekucji majątek zobowiązanego lub większa jego część nie znajduje się na terenie działania organu egzekucyjnego, właściwość miejscową ustala się według miejsca położenia składników tego majątku.

• właściwość miejscową organu egzekucyjnego w egzekucji należności pieniężnych z nieruchomości- wg miejsca położenia nieruchomości

2. W przypadku egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym

• właściwość miejscową ustala się według miejsca zamieszkania lub siedziby zobowiązanego, a w braku zamieszkania lub siedziby w kraju - według miejsca jego pobytu

Wyjątki:

• w sprawach o odebranie rzeczy lub opróżnienie budynków i pomieszczeń - według miejsca wykonania obowiązku;

• w sprawach dotyczących nieruchomości oraz obiektów budowlanych - według miejsca położenia tej nieruchomości lub obiektu budowlanego, z tym że jeżeli nieruchomość lub obiekt budowlany są położone na obszarze właściwości dwóch lub większej liczby organów - egzekucję prowadzi organ, na którego obszarze znajduje się większa część nieruchomości lub obiektu budowlanego, a jeżeli nie można w powyższy sposób ustalić właściwości, egzekucję z nieruchomości prowadzi organ wyznaczony

• w sprawach dotyczących wykonywanej działalności gospodarczej, jeżeli stałe miejsce wykonywania tej działalności znajduje się poza miejscem zamieszkania lub siedziby zobowiązanego - według stałego miejsca wykonywania działalności gospodarczej.

Do zadań organu egzekucyjnego należy:

• badanie dopuszczalności egzekucji

• wydawanie postanowień o zastosowanie środka egzekucyjnego

• rozpatrywanie zarzutów i skarg na czynności egzekutora

• wstrzymanie, zawieszenie i umorzenie postępowania egzekucyjnego

• kontrola czynności egzekucyjnych

• czasami może technicznie prowadzić egzekucję

Organy udzielające pomocy obcemu państwu- gdy wynika to z aktów i orzeczeń związanych z innym państwem organem tym jest minister właściwy ds. finansów publicznych.

2. Wierzyciel- w postępowaniu egzekucyjnym w administracji nie rozporządza tak procesem tak na gruncie KPC, ma obowiązek podjęcia czynności które mają zmierzać do zastosowania środka egzekucyjnego, spełnia więc funkcję charakterystyczną dla organu. Wg art. 1a pkt. 13 wierzyciel to podmiot uprawniony do żądania wykonania obowiązku lub jego zabezpieczenia w administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym lub zabezpieczającym (art. 5 ustawy właściwy do orzekania organ I instancji, organ lub instytucja bezpośrednio zainteresowana w wykonaniu przez zobowiązanego obowiązku albo powołana do czuwania nad wykonaniem obowiązku, a w przypadku braku takiej jednostki lub jej bezczynności - podmiot, na którego rzecz wydane zostało orzeczenie lub którego interesy prawne zostały naruszone w wyniku niewykonania obowiązku, minister właściwy do spraw finansów publicznych; dyrektor izby celnej właściwy dla naczelnika danego urzędu celnego, państwo obce związane ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi)

Możliwe są takie sytuacje, że wierzyciel jest jednocześnie organem egzekucyjnym (w większości tak się dzieje) Gdy wierzyciel nie jest organem egzekucyjnym, wierzyciel ma pewne obowiązki procesowe, służą mu też określone uprawnienia np. wystawienie tytułu wykonawczego, wysłanie upomnienia zobowiązanemu etc.

3. Zobowiązany- podmiot wobec którego stosowana jest egzekucja.

• podmiot zobowiązany do wykonania obowiązku

• podmiot odpowiedzialny za wykonanie obowiązku

Może być tak, że podmiot zobowiązany do wykonania obowiązku to nie to samo co podmiot, który wykonuje obowiązek.

Zasada jest taka, że środki egzekucyjne są kierowane wobec zobowiązanego, ale może być tak, że w czasie realizacji wystąpi następstwo prawne, lub wyjątkowo stosuje się środki prawne wobec osób trzecich.

4. Pozostali uczestnicy:

• Biegły skarbowy - rzeczoznawca w określonej dziedzinie, uprawniony do wyceny majątku zobowiązanego i wpisany na listę biegłych skarbowych prowadzoną przez izbę skarbową

• Biegły sądowy- osoba wpisana na listę biegłych sądowych prowadzoną przez Prezesa Sądu Okręgowego

• Rzeczoznawcy majątkowi

• Dłużnik zajętej wierzytelności- to dłużnik zobowiązanego

• Zarządca- wobec nieruchomości

• Dozorca- wyznaczony pod dozór ruchomości zobowiązany może być dozorcą

• Wykonawca- przy dokonaniu zlecenia na rzecz osoby fizycznej lub prawnej wykonania pewnej czynności, przy wykonaniu zastępczym zobowiązany raczej nie chce tego wykonać

• Osoba trzecia- roszcząca sobie prawa do rzeczy wobec której toczy się postępowanie egzekucyjne

• Świadkowie

Strona4

---