1. Istota i ewolucja międzynarodowych stosunków politycznych

.

1. Pojęcie- ma dwa podstawowe znaczenia

1. są to rzeczywiste stosunki między ich uczestnikami

2. jest to gałąź wiedzy, czyli nauka o stosunkach międzynarodowych

2. Występują trzy nurty definicji stosunków międzynarodowych

1. def. Podmiotowe- określa się przez wyliczenie ich uczestników, z zaznaczeniem, że ich działania „przekraczają granice państwowe”. Uczestnicy czyli: państwa narody, organizację międzypaństwowe oraz niesuwerenni uczestnicy transnarodowych o charakterze politycznym, ideologicznym i gospodarczym.

2. def. podmiotowo-przedmiotowe, są mniej konkretne, zakłada się w nich, że stosunki międzynarodowe to stosunki społeczne wykraczające poza obszar państwa.

3. def. przedmiotowe określane jako proces oddziaływań przekraczających granice państw, niezależnie przez kogo są podejmowane, każdy podmiot polityki mogący działać za granicą staje się uczestnikiem.

3. Stosunki międzynarodowe to transgeniczme interakcje podmiotów polityki w środowisku poliarchicznym. Trzy elementy tej definicji:

1. działania wykraczają poza granice jednego państwa

2. podmiotami mogą być państwa suwerenne ale także niesuwerenni uczestnicy

3. środowisko polityczne, w którym dochodzi do interakcji, jest zdecentralizowane, w przeciwieństwie do środowiska politycznego wewnątrz państw

4. Istota stosunków międzynarodowych

Stosunki międzynarodowe są płaszczyzną stosunków społecznych, są bardzo skomplikowane, następują szybkie i wielkie przeobrażenia. Dynamika zmian oznacz brak wykrystalizowanego określenia zakresy przedmiotowego . Istnieje powszechna zgoda , że są to interakcje czy tez przepływ o charakterze trans granicznym. Aby zrozumieć stosunki i ich istotę należy analizować je jako rodzaj stosunków społecznych . Trzeba pamiętać, o wpływie rzeczywistości międzynarodowej. Środowisko międzynarodowe jest poliarchiczne*, zdecentralizowane, zorganizowane w ujęciu horyzontalnym co oznacza, że występuje wiele, często niezależnych od siebie ośrodków decyzyjnych.

5. Ewolucja stosunków międzynarodowych

a)okres przedwestwalski

-dominuje wojna i podbój

-występują impreia: Rzym, Chiny, Grecja

-feudalizm

-Europocentryzm

-łączenie władzy świeckiej i religii

-rozwój handlu

-brak prawa międzynarodowego

-brak zasad

b)okres powestwalski

-powstanie scentralizowanego państwa narodowego (władza, suwerenność, granice)

-koniec silnego duchowieństwa

-rewolucjafrancuska

-rewolucja przemysłowa

-powstanie USA

-zasady pokoju westwalskiego

+suwerenność (największy atrybut państwa)

+prawo międzynarodowe

+mechanizm równowagi sił

+terytorialność

c) okres późnowestwalski

-globalizacja- ogół procesów prowadzących do coraz większej współzależności i integracji państw, społeczeństw, gospodarek i kultur, czego efektem jest tworzenie się "jednego świata"

-internet

-odterytorialnienie- przepływ kapitału, informacji bez względu na granice

-cyberprzestrzeń

-transnarodowa przestrzeń społeczna- więź między grupami społeczeństw niezależnie od odległości

-kompresja czaso-przestrzeni- wymiar przestrzeni, który jest względnie pozbawiony miejsca, dystansów i granic

6) Funkcje nauki o stosunkach międzynarodowych

a) funkcja deskryptywna- jest wstępem i dokonuje opisu rzeczywistości międzynarodowej

b) f. eksplanacyjna- ma wyjaśnić, dlaczego zaistniały, fakty, procesy i zjawiska międzynarodowe. Określa czynniki, którym skutkiem jest rzeczywistość

c)f. predyktywna/prognostyczna- ma udzielić odpowiedzi: jak będzie rozwijała się badana rzeczywistość. Rezultat hipoteza

d) f. instrumentalna- ma dostarczyc odpowiedzi na pytania: jak działaskoro wiem jak jest i jak będzie. Rezultat to rekomendacja.

e) f. aksjologiczna- ma określić wartości do jakich ma dążyć państwo. Rezultat to rekomendacja. Promowanie: pokoju, równości itp.itd.

2. Środowisko międzynarodowe.

1. Pojęcia:

1. społeczeństwo między narodowe- jest to zrzeszenie skupiające uczestników stosunków międzynarodowych

2. środowisko międzynarodowe- przestrzeń, w której funkcjonują wszystkie podmioty międzynarodowe

2) Cechy środowiska międzynarodowego:

a) poliarchizm

-podmioty suwerenne są równe

-określa układ międzynarodowy

-nie istnieje nadrzędna władza

b)pluralizm- istnieje wielu uczestników, wiele kultur, religii itp.

c)żywiołowość- stosunki są nietrwałe, nie można przewidzieć konsekwencji pewnych działań

d)współzależność- szczególny związek między przynajmniej dwoma podmiotami, które powinny dążyć do stanu równowagi. Dominują wspólne cele.

3) Czynniki wpływające na stosunki międzynarodowe można podzielić na:

-Geopolityczne - istota tkwi w wielkości i jakości ośrodków władzy, w potencjale państwa

.-Ekonomiczne - państwa o największym potencjale gospodarczym mają największy wpływ na kształtowanie się stosunków międzynarodowych. Istotne znaczenie waluty.

4)Zasady stosunków międzynarodowych

a)zas. dobrej wiary- bona files- domniemanie dotrzymania zobowiązań przez oponenta

b)zas. dotrzymywania umów - Pacta sunt servanda

c)zas. wzajemności

5)Traktaty i porozumienia międzynarodowe

-Traktat Przeciwwojenny 28.07.1929 Paryż

-Karta Narodów Zjednoczonych 26.06.1945 San Francisko

-Traktat Wersalski 28.06.1919 Paryż

-Akt Końcowy KBWE 1.08.1975 Helsinki

6) Zasady bezpieczeństwa zbiorowego, Karta Narodów Zjednoczonych

ART.2

1. Organizacja opiera się na zasadzie suwerennej równości wszystkich członków.

2. Wszyscy członkowie, w celu zapewnienia sobie praw i korzyści wynikających z członkostwa, wykonywać będą w dobrej wierze zobowiązania przyjęte przez nich zgodnie z niniejszą Kartą.

3. Wszyscy członkowie załatwiać będą swe spory międzynarodowe środkami pokojowymi w taki sposób, aby nie dopuścić do zagrożenia międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa oraz sprawiedliwości.

4. Wszyscy członkowie powstrzymają się w swych stosunkach międzynarodowych od stosowania groźby lub użycia siły przeciwko całości terytorialnej lub niepodległości któregokolwiek państwa.

5. Członkowie Organizacji okażą jej wszelką pomoc w każdej akcji podjętej zgodnie z niniejszą Kartą i powstrzymają się od udzielenia pomocy jakiemukolwiek państwu, przeciwko któremu Organizacja zastosowała akcję prewencji lub przymusu.

6. Organizacja zapewni, aby państwa, które nie są jej członkami, postępowały zgodnie z niniejszymi zasadami w stopniu koniecznym do utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.

7. Żadne postanowienie niniejszej Karty nie upoważnia Organizacji Narodów Zjednoczonych do interwencji w sprawach, które z istoty swej należą do kompetencji wewnętrznej któregokolwiek państwa, ani do żądania od członków, aby przekazywali takie sprawy do załatwienia według niniejszej Karty. Powyższa zasada nie dotyczy możności zastosowania środków przymusu przewidzianych w rozdziale VII.

POKOJOWE ZAŁATWIANIE SPORÓW

Artykuł 33

1. Strony w sporze, którego dalsze trwanie może zagrażać utrzymaniu międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, będą przede wszystkim szukały rozwiązania w drodze rokowań, badań, pośrednictwa, pojednania, arbitrażu, rozstrzygnięcia sądowego, odwołania się do organizacji lub układów regionalnych albo w drodze innych środków pokojowych według własnego wyboru.

2. Rada Bezpieczeństwa wezwie strony do rozstrzygnięcia sporu takimi środkami, gdy uzna to za konieczne.

Akt Końcowy KBWE

Zasady:

• suwerenna równość;

• powstrzymanie się od groźby użycia siły i jej użycia;

• nienaruszalność granic;

• integralność terytorialna państw;

• pokojowe rozstrzyganie sporów;

• nieingerencja w sprawy wewnętrzne;

• poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności;

• równouprawnienie i prawo narodów do samostanowienia;

• współpraca między państwami;

• wykonywanie w dobrej wierze zobowiązań wynikających z prawa międzynarodowego.

Deklaracja z Bandungu

10 zasad stosunków międzypaństwowych uchwalonych podczas spotkania państw niezaangażowanych w Bandungu:

1. Poszanowanie podstawowych praw człowieka oraz celów i zasad Karty Narodów Zjednoczonych,

2. Poszanowanie suwerenności i integralności wszystkich narodów,

3. Uznanie równości wszystkich ras i wszystkich narodów,

4. Wstrzymanie się od interwencji w sprawy wewnętrzne innego kraju,

5. Poszanowanie prawa każdego kraju do obrony indywidualnej lub zbiorowej zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych,

6. Wstrzymanie się od wykorzystywania układów o obronie zbiorowej w imię egoistycznych interesów któregoś z wielkich mocarstw oraz wstrzymanie się każdego kraju i wywierania nacisków na inne kraje.

7. Wstrzymanie się od aktów groźby i agresji oraz stosowania siły przeciwko integralności terytorialnej lub niezależności politycznej któregokolwiek kraju.

8. Regulowanie wszystkich międzynarodowych sporów środkami pokojowymi.

9. Rozwijanie wspólnych interesów i współpracy.

10. Poszanowanie sprawiedliwości i zobowiązań międzynarodowych.

7) Normy stosunków międzynarodowych

a) moralne (czy coś jest dobre czy złe)

kodeksy norm religijnych

-uniwersalistyczne- przestrzeganie norm we wszystkich zasadach

-perfekcjonalistyczne- normy obowiązują niezależnie od zmian uwarunkowań postępowania

-absolutyzujące-odrzuca relatywizm

b)polityczne- wystepuje maksymalizacja wymogów, mają charakter obligatoryjny, występują sankcje

c)prawo międzynarodowe

III Aktorzy stosunków międzynarodowych

1)Pojęcia:

-uczestnikiem można nazwać każdego nosiciela jakieś aktywności, która wpływa na stosunki międzynarodowe

-podmiotowość politycznomiędzynarodowa oznacza, zdolność do świadomego działania międzynarodowego. Atrybuty to: świadomość i zorganizowanie.

2)Klasyfikacja uczestników wg Kukułki

a)ucz. Podmiotowi- są to uczestnicy, którzy posiadają pełną zdolność prawną

b)ucz. Przedmiotowi- uczestnicy bez pełnej zdolności prawnej np. org. Pozarządowe, korporacje

3)Koncepcja Pałygi- wyróżnił on 4 rodzaje stron ST. Międzynarodowych

a)podmioty potencjalne- wielkie grupy społeczne np. naród polski

b)podmioty efektywne- organizacje wielkich grup społecznych np. Rzeczpospolita Polska

c)uczestnicy pośredni- czyli organy wielkich organizacji grup społecznych

d)uczestnicy bezpośredni- czyli reprezentanci grup społecznych np. prezydent

4)Państwo jako podstawowy uczestnik

a)pojecie: państwo- politycznie zorganizowane społeczeństwo, posiada T+L+W (terytorium, ludność, władza), posiada zdolność do wchodzenia w relacje z innymi państwami.

b)Cechy państwa

-terytorium
-przymus
-powszechność
-suwerenność 
-władza politycza
-aparat państwowy

c) Prawne kryteria państwowości, przyjęte na mocy konwencji w Montevideo z 1933, określane są następująco: (artykuł 1.) "Państwo jako podmiot prawa międzynarodowego powinno posiadać następujące elementy:

-stałą ludność,

-suwerenną władzę,

-określone terytorium (wielkość państwa nie wpływa na jego podmiotowość)

-oddzielone od innych granicą,

-zdolność wchodzenia w relacje międzynarodowe.

d)Geneza

-umowa społeczna autorstwa T. Hobbesa, Locke,  Rousseau

-teoria podboju i przemocy- podbicie słabych przez silnych Gumplowicz

-teistyczna, Św. Tomasz, Augustyn -władza pochodzi od Boga

-marksistowska- F.Engels i K.Marks państwo powstało przez rozpad

e)państwo jest podstawowym uczestnikiem, ponieważ

-jest najwyżej zorganizowaną grupą społeczną, podlegają mu inneg grupy społeczne i ich organizacje

-jest najbardziej wpływowym i dynamicznym uczestnikiem

-stosunki międzypaństwowe są fundamentem stosunków międzynarodowych

-ma możliwość zawierania umów międzynarodowych

f)formy państwa

-monarchia

-republika:

-demokracja

-totalitaryzm

-autorytaryzm

g) ustrój terytorialny państwa:

-unitarne- forma państwa najbardziej powszechna we współczesnym świecie, charakteryzująca się wewnętrzną jednolitością. Wszystkie jednostki administracyjne wchodzące w skład państwa są tak samo zorganizowane i podporządkowane organom centralnym, które określają ich ustrój i właściwość.

-złożone:

+unia personalna

+unia realna

+federacja- państwo składające się z mniejszych, obdarzonych autonomią państw związkowych (np. stanów,krajów, prowincji, kantonów, landów), ale posiadających wspólny (federalny) rząd.

+konfederacja- związek; grupa utworzona przez partie, państwa lub miasta dla osiągnięcia określonych celów. Taka forma stowarzyszenia zakłada zachowanie pełnej równość

h) uznania państwa: teoria konstytutywna mówi, że państwo istnieje tylko wtedy, gdy jest uznane przez inne państwa, zaś teoria deklaratoryjna twierdzi, że istnienie państwa jest niezależne od uznania go przez inne państwa.

Podstawowym problemem państwowości jest uznanie państwa na arenie międzynarodowej, czyli stwierdzenie przez podmiot prawa międzynarodowego faktu istnienia jakiegoś państwa i gotowości do respektowania związanych z tym skutków prawnych. Przedmiotem uznania może być: państwo, rząd, powstańcy, strona walcząca czy naród. Uznanie państwa może być udzielone bądź indywidualnie przez podmiot prawa międzynarodowego (nawiązanie stosunków dyplomatycznych lub podpisanie umowy bilateralnej), bądź kolektywnie przez grupę państw (podobnie jak w przypadku pojedynczego państwa) lub organizację międzynarodową (przyjęcie w poczet członków). Uznanie państwa powinno mieć charakter jednoznaczny i nieodwracalny, choć w praktyce spotyka się przypadki zawieszenia lub zerwania stosunków dyplomatycznych czy wykluczenie członka organizacji.

i) Biorąc pod uwagę zasięg przestrzenny aktywności państwa, można wyróżnić dwie jego funkcje:

-wewnętrzna - obejmuje działania, które maja zagwarantować bezpieczeństwo i ład w kraju. W ramach realizacji tej funkcji można wyróżnić działalność:

+prawodawczą - tworzenie prawa, które obowiązuje na terytorium państwa,

+porządkową - podejmowanie działań, które zapewniają porządek na terytorium państwa,

+administracyjną - zarządzanie przez odpowiednie organy państwowe określonymi dziedzinami życia publicznego,

+socjalną - dążenie państwa do zapewnienia obywatelom minimum egzystencji, walka z bezrobociem oraz starania o poprawę warunków pracy,

+kulturalną - działalność państwa w zakresie wspierania badań naukowych, rozwoju oświaty i kultury, ochrony zabytków i promocji kultury za granicą,

+gospodarczo-organizatorską - polega na zarządzaniu przez państwo gospodarką oraz na oddziaływaniu na nią. Państwo stara się promować gospodarkę w świecie, chronić ją przed nieuczciwą konkurencją oraz stwarzać warunki dla jej rozwoju.

-zewnętrzna - obejmuje aktywność międzynarodową państwa, stosunki z innymi państwami, działalność w organizacjach międzynarodowych, co ma na celu ochronę suwerenności zewnętrznej państwa. Organami, które realizuję tę funkcję są m.in. służby dyplomatyczne i wojsko.

j) wyróżniamy 4 podstawowe typy państw, odpowiadające formacjom społecznym:

• Państwo niewolnicze - cechuje je występowanie właścicieli niewolników, oraz niewolników będących ich własnością. Kształtują się między nimi stosunki zwierzchnictwa i podporządkowania. Właściciele niewolników są warstwą panującą i posiadającą prawa obywatelskie, niewolnicy natomiast pozbawieni są praw i swobody.

• Państwo feudalne - występuje tu feudalna własność ziemi należącej do stosunkowo małej części ludności (np. rycerstwa, duchowieństwa). Stosunki zwierzchnik - podporządkowany kształtują się na zasadzie poddaństwa chłopów feudałom. W tym systemie warstwy podporządkowane (chłopi) podlegają pewnej ochronie prawnej.

• Państwo kapitalistyczne - charakteryzuje się występowaniem prywatnej własności środków produkcji oraz wytwórców sprzedających swoją siłę roboczą. Główną siłą społeczną są właściciele środków produkcji, lecz grupy społeczne korzystają z formalnie równych praw. Ten typ dzielimy na:

• państwo wczesnokapitalistyczne

• państwo liberalno-demokratyczne

• państwo faszystowskie

• państwa trzeciego świata

• Państwo socjalistyczne - charakteryzuje się ono daleko posuniętą uniformizacją stosunków społeczno-ekonomicznych i politycznych. Istnieje tu społeczna własność środków produkcji pozostających w rękach państwa i swobodni wytwórcy zatrudnieni w państwowych zakładach. Istotną różnicą pomiędzy państwami kapitalistycznymi a socjalistycznymi, jest forma własności - w państwach kapitalistycznych większość dóbr skupiona jest w rękach tzw. klasy średniej oraz wyżej, w krajach socjalistycznych własność jest domeną państwa, rozumianego jako prawny przedstawiciel całego narodu i ogółu żyjących w nim obywateli.

k)procesy państwotwórcze

-secesja- oderwanie

-połączenie

-rozpad

IV Narody i podmioty transnarodowe

1)Pojęcia: naród-Jest to wielka grupa społeczna, która związana jest wspólnotą losów historycznych, kultury, języka, terytorium i życia ekonomicznego. Wyrazem tej wspólnoty jest świadomość narodowa, poczucie własnej odrębności w stosunku do innych narodów, dążenie do podniesienia prestiżu narodowego jak również działanie mające na celu `` tworzenie i umacnianie własnego państwa

V. Organizacje międzynarodowe

1)Organizacja międzynarodowa czyli zinstytucjonowana forma współpracy wielu podmiotów międzynarodowych bądź osób fizycznych/prawnych. Dąży do osiągnięcia celów zapisanych w statucie , posiada własne organy

2)Geneza, poprzez:

-postęp społeczny

-powstanie rynku światowego

-postęp techniczny

-wzrost współzależności

-rozwój nauki

3)Typy

-rządowe- tworzone przez państwa na podstawie umowy wielostronnej, która regul;uje działanie organów, nabycie i utratę członkostwa. Dąży do osiągania celów zawartych w statucie, niektóre posiadają ograniczoną podmiotowość prawnomiędzynarodową.

-pozarządowe- osoby fizyczne, org. Społeczne, zawodowe, religijne. Nie działają ze skutkiem prawnym. Mają charakter: naukowy, pokojowy, sportowy itp. Itd.

4) Klasyfikacja ze względu na

- zasięg podmiotowy (geograficzne)

+powszechne (uniwersalne)- obejmują wszystkie lub prawie wszystkie państwa na świecie np. ONZ

+org. Grupowe- obejmują tylko część państw UE

-cele

+specjalne- mają wąską grupę celów np. wyspecjalizowane organy ONZ

+ogólne- rozwijają działalność w różnych dziedzinach

-kryterium przedmiotowe

+org. Polityczno-wojskowe

+gospodarcze

+kultury

+komunikacji

5)Funkcje

-regulacyjna-ustanowienie norm i wzorców morlanych, prawnych bądź politycznych

-kontrolne- ustalenie stanu faktycznego i kontrola zgodności z treścią ów norm i wzorców

-operacyjne- bezpośrednie świadczenie usług na podstawie własnych decyzji, za pomocą zasobów ludzkich i materialnych.

---