1.Budowa komorki
Jądro kom: mieści się w nim inf genet zapisyw w post DNA. jądro kom zawiesz w cytopl jest od niej odgraniczone przez otoczkę jądr, zbudow 2 błon białk-lipid. Błony te są selekt przepuszcz,skład chem kariolimfy różni się od składu chem cytopl. błony połączone są porami jądr - przez które przech cząst transp z jądra do cytopl i w przec kier. W środku znajd się chromatyna. W nie dzielącym się jądrze nici DNA są zwinięte i splątane w kłębek. Przed podziałem chromatyna w jądrze skupia się [kondensuje], tworząc odrębne struktury zwane chromosomami, które stają się widoczne w mikroskopie.
Jąderko-wytwarza rybosomy.
Rybosomy- strukt uczestn w synt białek, wytwarz białka na potrzeby kom jak i przeznacz do istoty mieczykom.
Mitochondrium- Zbud z 2 błon białk-lipid. Zewn bł nadaje kształt mitoch i łatwo przepuszcza cząst. Wewn bł jest szczelna. Charakt uwypuklenia wewn bł to grzebienie mitoch. Między wewn i zewn bł mitoch znajd się przestrzeń międzybłonowa. Wnętrze mitoch to macierz (matriks)w której znajd się enzymy przeprowadz reakcje biochem oraz cząst mitochondr DNA . W macierzy znajd się rybosomy mitoch, na których powst cząst białek kodowanych przez geny mitochondrialne oraz cząst tRNA przenosz aminokw do mitoch rybosomów. Reakcje w mitochondriach: - cykl kw cytrynowego (cykl kw trójkarboks, cykl Krebsa) - utlen dwuwęgl fragm zw chem do CO2 z wytworz energii chem; - beta-oksydacja kw tłuszcz - rozkład cząst kw tłusz na dwuwęgl fragm, które wchodzą do cyklu kw cytryn; - cykl moczn (gł w mitoch wątroby) wytwarz mocznika z grup amin; - transkrypcja genów mitoch i produkcja białek mitoch. Cytoszkielet- to sieć białk włókien i rurek,. Szkielet jest elast. Włókna i rurki cytoszk dzielimy na: filamenty i mikrotubule. Cytoszkielet bierze udział: - w nadawaniu kszt i sztywn kom; - w utrzymyw prawidł strukt tk ; - w poruszaniu się kom - w skurczu mięsni; - w podziałach kom; - w transp pęcherz i organelli przez cytopl; - w przekazyw inf miedzy kom; - w utrzymyw polarności kom; - w machaniu rzęskami i wiciami; - w apoptozie Siateczka sródplazmat- 2 rodz: 1) ziarnista w kom grucz mlek i w kom prod immunoglobul, 2) gładka-miejsce synt lipidów i horm steroid, np. kom jądra, jajnika, kory nadnerczy Szorstka siateczka śródplazm i transp białek- Szorstka siateczka śródplazm (RER) to ukł kanalików i woreczków, obecny w cytopl kom eukariot. Aparat Golgiego: -prod lizosomy, -wytw bł kom potrzeb do przenosz białek, lipidów, -pęcherz otocz bł w których zach trawienie wewnątrzkom w których biora udz enzymy; esterazy (np. lipazy), nukleazy ( np. DNAza ), peptydazy, glikozydazy.
CHROMOSOMY - nitkowate struktury zbudo DNA i białek znajdujące się w jądrze komórkowym. Chromosomy zawierają geny. Każda dwuniciowa cząsteczka DNA tworzy jeden chromosom. DNA jest nośnikiem informacji, która jest przekazywana potomnym komórkom.
Mitoza - wszystkie składniki jądrowe i cytoplazmatyczne ulegają podwojeniu. Wszystkimi tymi zmianami kierują chromosomy w czasie swego podwajania się.
Mejoza jest podziałem ko. płc. [gamet]. który redukuje l. chr. do ½=23. Po zapłodnienie tj. po połączeniu kom. jajowej z plemnikiem (zygota) liczba chromos wynosi 46=23 chomosomy od kom.j. i 23 od plemnika. 1. para chrom. składa się z 1 chrom. krótkiego [Y] i 1 chrom. długiego [X]. W podziale redukcyjnym ½ plemników ma chr. X a 2. ½ chr. Y. - określają one płeć zarodka, gdyż u kobiety wszystkie kom. jajowe mają chrom. X. Jeżeli powstała wskutek zapłodnienia zygota ma chromosomy XY, to jest płeć m., a jeżeli XX - płeć żeńska.
W kom. człow. jest 46 chrom.
Chromosomy różnią się między sobą wielkością i kształtem, lecz każdy chromosom ma swój odpowiednik [chrom. homologiczny inaczej autosom] tego samego kształtu i tej samej kolejności genów tworzące te same cechy organizmu. Istnieje jednak wyjątek: u m. 1 para chrom. składa się z 1 chrom. krótkiego [Y] i 1 chrom. długiego [X] - określają one płeć zarodka.
Kod genetyczny
-opisuje w jaki sposób
kolejność zasad kwasu nukleinowego zostaje przekształcona w kolejność aminokwasów podczas biosyntezy białek. Kolejność zasad DNA genu jest podzielona na szereg jednostek złożonych z 3 sąsiadujących ze sobą zasad zwanych kodonami. Każdy kodon oznacza utworzenie określonego aminokwasu.
Przenoszenie informacji = ekspresja genów
Przenoszenie informacji polega na tworzeniu RNA stanowiącego kopię genu [jest to tzw. ekspresja genu]. Utworzony RNA kieruje syntezą białka
DNA à RNA à białka.
Komórki diploidalne i haploidalne
Kom. płciowe o pojedynczym zestawie chromosomów: ojcowskich lub matczynych nazywamy haploidalnymi. Mają 23 chromosomy.
Kom. somatyczne o podwójnym zestawie chromosomów: ojcowskich i matczynych nazywamy diploidalnymi. Mają 46 chromosomów.
Komórki płciowe [haploidalne]
Kom. płciowe o pojedynczym zestawie chromosomów ojcowskich lub matczynych mają 23 chromosomy:
22 jednakowego „kształtu chemicznego” [autosomy] i 1 chromosom płciowy [heterochromosom]
Podział komórek somatycznych [dziedziczenie]
W kom. somatycznych chromosomy ulegają rozszczepieniu na 2 części, tak że połowa każdego chromosomu znajduje się w kom. potomnej. Zatem każda kom. potomna otrzymuje pełną liczbę chromosomów=pełną informację genetyczną.
Podział redukcyjny [dziedziczenie]
Dwa ostatnie podziały kom. płc. = gamet nazywane są redukcyjnymi, ponieważ kom. potomna otrzymuje tylko połowę liczby chromosomów [1/2 inf.genet]: chromosomy nie rozszczepiają się na 2 części, tylko całe chromosomy w ½ swej liczbyàdo kom.potomnej [a 2. ½ do 2. kom.pot.]
A zatem w każdej z obu potomnych kom. płciowych - w jaju i w plemniku - pozostaje tylko połowa chromosomów. Po połączeniu się tych komórek, tj. przy zapłodnieniu liczba ta uzupełnia się do 46 czyli do wartości normalnej dla człowieka.
Podział redukcyjny nazywa się także dojrzewaniem.
Chromosomy płciowe X i Y
Chromosomy płciowe w:
- plemnikach, to X i Y,
- jajach, to X i X
Czynnik związany z chr. X jest typowy dla płci żeńskiej,
w chr. Y brak jest tego czynnika.
Dziedziczenie płci
W podziale redukcyjnym:
- gameta żeńska mająca parę chromosomów XX przekazuje tylko chr.X.
-gameta męska mająca parę chromosomów XY przekazuje jednej połowie plemników chr.X a 2(1/2) chr.Y.
Z połączenia jaja z plemnikiem zaw.chr.Xàosobnik żeński tzn. XX
Z połączenia jaja z plemnikiem zaw.chr.Yàosobnik męski tzn. XY
Wielkość cząsteczki DNA
zależy od stopnia rozwoju danego ustroju [długość - jak gdyby rozciągnąć cząsteczkę DNA]:
• bakteriofag 0,04 cm [0,4 mm]
• pałeczka okrężnicy ok. 2 cm,
• komórki ssaków 100 - 200 cm
Gen jest jednostką informacji i odpowiada określonemu odcinkowi DNA posiadającemu aminokwasy ułożone w określonej kolejności.
Komórki człowieka zawierają 50-100 tys. genów znajdujących się w 23 chromosomach. Geny są umieszczone w różnych miejscach chromosomu [są rozproszone] i porozdzielane odcinkami DNA nie przenoszącymi informacji.
FENOTYP - jest to opis zewnętrznych i wewnętrznych cech osobnika.
GENOTYP - zapis genów występujących u danego osobnika.
GENOM - podstawowy komplet informacji genetycznej czyli pojedyńczy (haploidalny) zespół chromosomów.
Kod genetyczny opisuje w jaki sposób kolejność zasad kwasu nukleinowego zostaje przekształcona w kolejność aminokwasów podczas biosyntezy białek. Kolejność zasad DNA genu jest podzielona na szereg jednostek złożonych z 3 sąsiadujących ze sobą zasad zwanych kodonami. Każdy kodon oznacza utworzenie określonego aminokwasu.
Przenoszenie informacji polega na tworzeniu RNA stanowiącego kopię genu [jest to tzw. ekspresja genu]. Utworzony RNA kieruje syntezą białka
DNA à RNA à białka.
Transkrypcja jest 1. etapem przenoszenia informacji zawartej w genach i polega na syntezie RNA na matrycy DNA.
Translacja to synteza białka.
Aminokwasy są przenoszone przez transportujący RNA [tRNA] i układane w kolejności nukleotydów w informacyjnym RNA [mRNA (mesenger RNA)].
Mutacje polegają na nagłej zmianie genetycznie uwarunkowanej cechy, przy czym nowa cecha jest trwała i się dziedziczy.
Mutacje dzielimy na:
• genowe i
• chromosomowe
Mutacje genowe - najczęściej zmiany poj.
nukleotydu w cząsteczce DNA,
m. chromosomowe - zmiany w liczbie i budowie chromosomów.
Skutki:
• brak aktywacji genuàzmniejszenie syntezy białkaàniedorozwój,
• niekontrolowana aktywnośćànowotwory
mutageny fizyczne
promieniowania jonizujące:
-Roentgena,
-jądrowe [alfa, beta, gamma],
-nadfioletowe.
Prom. joniz.àmutacje genowe i chromosomowe. Na ogół im słabsze działanie jonizujące promieni, tym częstsze są mutacje genowe; dot. to zwł. promieniowania nadfioletowego, których najsilniejszy efekt mutagenny występuje w długości fali 300 nm, kiedy promienie te ulegają najsilniejszemu pochłanianiu.
Prom. nadfioletowe:
-działa bezpośrednio na kwasy nukleinowe,
-powoduje także powstawanie mutagenów chemicznych zwł. nadtlenków.
Promieniowanie o słabym działaniu jonizującym jest silniej pochłanianie à częste mutacje genowe.
Silne działanie joniz. àobok mutacji genowych àprzede wszystkim mutacje chromosomowe.
Mutageny chemiczne
iperyt azotowy [gaz bojowy z czasów I wojny światowej], potem poznano ich wiele: fenole, chinony, akrydyna, epoksydy [żywice epoksydowe] i innne. Mutageny chem. Powstają. także pod wpływem promieniowania jonizującego: powstają wysoce aktywne chemicznie rodniki: OH-, O-, H+ i inne ànadtlenku wodoru H2O2 à uszkodzenie DNA.
Mutageny chem.:
-zmieniają budowę DNAàmutacje,
-uszkadzają chromosomy, powodując ich pękanie
ALLELE - są to odmiany tego samego genu, kodujące tę samą cechę. Allele w parze mogą być identyczne (AA,aa) lub inne (Aa). Każdą cechę określa para alleli: allel ojcowski i allel matczyny.
Droga, którą przebywa jajo
Po wydaleniu z jajnika jajo w ciągu 1 dnia traci zdolność do zapłodnienia, wkrótce obumiera i zostaje wchłonięte w kanale rodnym.
O ile jednak w odpowiednim czasie plemnik wniknie do jaja, to zmiany wsteczne cofają się, wzrasta synteza DNA w jądrze i nasilają się procesy utleniania.
Droga, którą przebywają plemniki
Pochwaàkanał szyjki i jama macicy do dalszej części jajowodu.
Mechanizmy: 1.zdolność posuwania się pod prąd wydzieliny żeńskiego kanału rodnego [reotaksja dodatnia], 2. skurcze m.gł. pochwy i macicy.
Zdolność do zapłodnienia
-Zdolność do zapłodnienia wygasa po 1 -2 dniach,
-ruchliwość wygasa po 2- 4 dniach,
tak że nie wszystkie plemniki znajdujące się w jajowodzie są zdolne do wniknięcia w jajo.
Substancje ułatwiające połączenie plemnika z jajem
Jajoàprzyspieszają ruchy plemników i ułatwiają przyleganie główki plemnika do pow. kom. jajowej [gynogamon],
plemnikàrozpuszczają zewn. warstwę kom. jajowej oraz sprzyjają zachowaniu energii plemnika [androgamon].
Zapłodnienie
Zapłodnienie =połączenie jaja z plemnikiem tzn. powstaniem zygoty następuje w jajowodzie.
Wnika tylko 1 plemnik na kilka mln; po wniknięciu powstaje bariera uniemożliwiająca wniknięcie innych plemników. Nie występuje polispermia czyli zapłodnienie kom.jajowej przez więcej niż 1 plemnik.
Rozwój embrionalny
Powstanie zygoty rozpoczyna rozwój embrionalny:
-bruzdkowanie to są szybkie podziały mitotyczne; każda następna kom.potomna [blastomer] jest < od następnych
Stadium blastuli
Powstaje jama blastuli i węzeł zarodkowy
.
Komórki ektodermy i endodermy
Zarodek rozwija się z węzła zarodkowego:
- pęcherzyka [jamy] owodni tj. listek zarodkowy zewn.[ektoderma],
-pęcherzyk żółtkowy tj. listek zarod. wewnętrzny [endoderma].
Miejsce styku tych pęcherzyków stanowi zawiązek zarodka w postaci tzw. tarczy zarodkowej.
Zagnieżdżenie [implantacja] jaja
Zagnieżdżenie [implantacja] jaja w macicy jest około 7 dnia od dnia owulacji
Rozwój zarodka
-stadium zarodka - 2 - 5 tydzień ciąży: tworzą się narządy pierwotne,
-okres płodowy od 5 tyg. do końca ciąży: dalsze różnicowanie i dojrzewania tkanek i narządów
Zarodek 5.tygodniowy [1]
-mierzy 6-7mm w wym. szczytowo-pośladkowym,
-serce pracuje od 3 tygodnia ciąży.
Zarodek 5.tygodniowy, serce [2]
Rozwój serca, począwszy od 3 tyg., wyprzedza rozwój wielu innych narządów: dzięki własnemu krążeniu płód może wymieniać substancje z krążeniem matczynym.
W okresie płodowym płód jest zbyt duży aby wystarczyło wchłanianie subst.odż. z jamy macicy.
Pierwszy trymestr ciąży [1]
w pierwszych 3 mies. tkanki b.szybko rosną co powoduje, że są wrażliwe na czynniki uszkadzające: leki, wirusy, bakterie z ustroju matki, dlatego chor.wir matki w tym okresieàczęsto wady rozwojowe dzieci.
W 1. trymestrze ciąży dla uniknięcia zakażenia należy unikać, jeśli tylko to możliwe, dużych skupisk ludzkich. Lepiej zapobiegać niż leczyć.
Opisano wady rozwojowe w 1.tr.c. nawet po aspirynie.
Tkanki:
nabłonkowa - nabłonek jest to zespół komórek ułożonych ściśle obok siebie, spojonej niewielką ilością substancji międzykomórkowej. Tworzą one ciągłe warstwy pokrywające pow. zewn. ciała oraz wyściełające jego jamy, naczynia i przewody. Nabłonek chroni przed szkodliwymi wpływami otoczenia, bierze udział we wchłanianiu substancji z środowiska (układ trawienny, oddechowy) oraz wydalaniu zbędnych produktów przem. materii [nerki, płuca, skóra].
N.migawkowy ma na wolnej przestrzeni duże kosmki obdarzone zdolnością poruszania się, zwane rzęskami. N.mig. jest w drogach oddechowych i w jajowodzie. Skoordynowane ruchy pulsujące rzęsek n.dr. oddech. przesuwają śluz na zewnątrz i usuwają drobne cząstki pyłu. Palenie tytoniu poraża ten ruch, zaprzestanie palenia przywraca. W jajowodzie ruch rzęsek kieruje [uwolnioną z jajowodu] kom. jajową do macicy.
N.gruczołowy to gruczoły: pecherzykowe, cewkowe i cewkowo-pęch. G. Wydzielania wew. lub g. dokrewne są pozbawione przewodów wyprowadzających i uwalniają swe wydzieliny bezpośrednio do krwi.
łączna: włóknista - luźna i zwarta [zbita], chrzęstna, kostna, tłuszczowa, łączna siateczkowata.
tk.łączna luźna występuje we wszystkich narządach, gdzie wypełnia przestrzenie międzykomórkowe, pośrednicząc w wymianie różnych substancji pomiędzy na włosowatymi a komórkami. Jest ona miejscem powstawania odczynów zapalnych i uczuleniowych wskutek gromadzenia się w niej różnych komórek zwalczających inwazję czynników szkodliwych dla organizmu. Kom. tk. luźnej są obdarzone zdolnością odradzania się i fagocytozy.
Tk.ł.wł.zwarta stanowi więzadła, powięzie i ścięgna. W więzadłach łączących mięśnie z kośćmi włókna są ściśle ułożone i przebiegają w tym samym kierunku.
Tk. tłuszczowa jest zbudowana z kom. tł. Są 2 rodzaje tk.tł.:
1. żółta, 2.brunatna
Brunatna jest bogato unerwiona przez wł.wsp. co odróżnia ją od pozostałej tk.tł., gdzie co prawda niektóre kom. są także unerwione ale wsp. kontrola nerwowa dotyczy zasadniczo
n.krwion Wzmożenie wyładowań w n. wsp. br.tk.tł. ulega zwiększeniu także po jedzeniu - zwiększa się wtedy wytwarzanie ciepła.. Tk.tł. br. u dorosłych zasadniczo nie występuje Tk.chrzęstna składa się z elastycznej, b.mocnej i wytrzymałej subst. m. kom. o konsystencji gumy. Chrząstka pełni rolę subst. podporowej. Z chrząstki jest zbudowany szkielet zarodka. W czasie ciąży i po urodzeniu ta chrząstka przekształca się w tk. kostną. W dojrzałym org. pozostaje tylko w niektórych miejscach: na pow. stawowych, w oskrzelach, na końcach żeber, w nosie, w uchu. Wieczorem wzrost jest mniejszy 2-4 cm wskutek ściskania chrząstek międzykręgowych, wskutek leżenia rano wraca do normy. Nie podnosić ciężarów na wyciągniętych rękach, ciężar trzymać jak najbliżej ciała prostując nogi.
Tk.kostna skł.się z kom. kostnych [osteocytów] i tw zbitej subst m kom nasyconej zw nierg Ca, Sr, P, kt stanowią ok. 65% suchej masy kości., Kość korowa i gąbczasta.
2-Hormony
Współdziałanie komórek u człowieka [u ssaków] 1
jest zapewnione przez nadrzędną rolę ośrodkowego układu nerwowego (OUN), który kieruje czynnościami organizmu :
1.bezpośrednio za pomocą neuroprzekaźników synaptycznych. Ta regulacja dot. pojed. komórek lub grup blisko leżących kom., do których dochodzą aksony oraz
- pobudzenie nerwu błędnego zwiększa wydzielanie insuliny przez komórki beta wysp trzustki,
- pobudzenie układu współczulnego zwiększa wydzielanie adrenaliny przez rdzeń nadnerczy
2.pośrednio przez układ dokrewny (hormonalny), który kieruje jednocześnie wieloma komórkami (narządami) położonymi w różnych częściach organizmu.
Hormon adrenokortykotropowy [ACTH] wydzielany przez przysadkę pobudza korę nadnerczy do wydzielania kortyzonu
Różnica między regulacją hormonalną a nerwową
Regulacja hormonalna jest wolniejsza i działa dłużej; hormony wędrują z prądem krwi, której prędkość przepływu w aorcie jest ok. 60 cm/sek a im mniejsza jest średnica tętnic, jest coraz mniejsza [do kilku cm/sek]. r. nerwowa jest szybsza i najczęściej trwa krótko; szybkość przewodzenia w nerwach wynosi ok. 2 000 cm (20m)/sek, a czas trwania zjawisk elektrycznych w neuronach mierzy się w milisekundach (1 msek=1/1 000 sek)
Gruczoły dokrewne
nie mają przewodów wyprowadzających i oddają swoją wydzielinę bezpośrednio do krwi. Wydzielają hormony
Stężenia hormonów
Hormony działają w b. małych stężeniach. H. nie są substratami w przemianach chemicznych lecz są nośnikami informacji, podobnie jak impulsy nerwowe w układzie nerwowym.
Hormony działają swoiście
tzn. poszczególne hormony działają tylko na pewne określone narządy i tkanki, albo na pewne procesy zachodzące w ustroju.
Hormony pobudzają lub hamują czynności enzymów w komórkach narządów docelowych.
Komórka docelowa reaguje na dany hormon, gdyż ma określone receptory dla tego hormonu
Hormony podwzgórza
1.Podwzgórzowe hormony uwalniające [liberyny] i hamujące [statyny],
2.wazopresyna i oksytocyna są wytwarzane w podwzgórzu i żyłą wrotną przepływają do tylnego płata przysadki, w którym są magazynowane. Z tego powodu są zwyczajowo zaliczane do hormonów tylnego płata przysadki
Hormony podwzgórza uwalniające i hamujące [2]
H. podwzg. uwalniające:
kortykoliberyna - CRH,
tyreoliberyna - TRH,
gonadoliberyna - GnRH,
somatokrynina - GRH
H. podwg. hamujące:
somatostatyna - SRIF
prolaktostatyna - PIF
Hormony przysadki
Hormony przedniego płata przysadki - hormon wzrostowy [GH], somatotropina [STH] [1]
H. wzrostowy
Główny narząd docelowy: wątroba, tkanka tłuszczowa.
Główne działanie fizjologiczne: sprzyja pośrednio wzrostowi, kontroluje przemianę białkową, tłuszczową i węglowodanową.
Wpływ somatotropiny na wzrost, tk. chrzęstną i przemianę białek zależy od wzajemnego oddziaływania pomiędzy hormonem wzrostu a somatomedynami. Somatomedyny są polipeptydowymi czynnikami wzrostu produkowanymi przez wątrobę inne tkanki w odpowiedzi na pobudzające działanie STH.Regulowanie wzrostu
Przysadka reguluje wzrost młodego ustroju:
1.Bezpośrednio hormonem wzrostu;
2.pośrednio przez hormony tarczycy i gonad.
Hormony przedniego płata przysadki - hormon tyreotropowy [TSH] [2]
H. tyreotropowy
Główny narząd docelowy: tarczyca.
Główne działanie fizjologiczne: pobudza wydzielanie hormonów tarczycy.
Hormony przedniego płata przysadki - hormon adrenokortykotropowy [ACTH] [3]
H. adrenokortykotropowy
Główny narząd docelowy: kora nadnerczy
Główne działanie fizjologiczne: pobudza wydzielanie glukokortykosteroidów,
Hormony przedniego płata przysadki - prolaktyna [4]
Prolaktyna
Główny narząd docelowy: gruczoły sutkowe.
Główne działanie fizjologiczne: wytwarzanie mleka.
Hormony przedniego płata przysadki - hormon luteinizujący [LH] [5]
H. luteinizujący
Główny narząd docelowy: jajniki i jądra
Główne działanie fizjologiczne: kontrola układu rozrodczego
U kobiet w jajnikach pobudza wytwarzanie estrogenów;
u mężczyzn w jądrach pobudza wytwarzanie testosteronu.
Hormony przedniego płata przysadki - hormon pobudzający pęcherzyki [FSH] [6]
H. pobudzający pęcherzyki
Główny narząd docelowy: jajnik i jądra
Główne działanie fizjologiczne: kontrola układu rozrodczego
U kobiet pobudza dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych;
u mężczyzn pobudza dojrzewanie spermatocytów w cewkach nasiennych.
Hormony tylnego płata przysadki - hormon antydiuretyczny [ADH, wazopresyna] [1]
H. antydiuretyczny
Główny narząd docelowy: nerki
Główne działanie fizjologiczne: oszczędzanie wody w ustroju.
Hormony tylnego płata przysadki - oksytocyna [2]
Oksytocyna
Główny narząd docelowy: jajniki i jądra
Główne działanie fizjologiczne:
U kobiet powoduje skurcze macicy, pobudza wydzielanie mleka
U mężczyzn prawdopodobnie ułatwia transport spermy w męskim układzie rozrodczym, także w kobiecym dzięki obecności tego hormonu w płynie nasiennym.
Hormony przysadki - dodatnie sprzężenie zwrotne
osesek ssieàpodrażnienie receptorów w brodawce sutkowejàznaczny krótkotrwały wzrost wydzielania prolaktynyàwzmożenie wytwarzania i wydzielania mleka z gruczołów sutkowych
Hormony tarczycy
1.trójjodotyronina [T3] bardziej aktywna,
2.tyroksyna [T4] prohormon,
Hormony trzustki
1.insulina jest wytwarzana przez komórki B [β] wysp trzustkowych [Langerhansa],
2.glukagon - komórki A [α] wysp trzustkowych,
Glikogen jest polimerem glukozy - materiałem zapasowym gromadzonym głównie wątrobie oraz w mięśniach.
Mózg nie ma zapasów glikogenu; dla jego prawidłowej pracy jest konieczne prawidłowe stężenie glukozy we krwi.
Glukemia, glikemia to prawidłowe stężenie glukozy w osoczu krwi żylnej na czczo:
4,0-5,5 mmola/l (x18à) (ß x1/18) 72-99 mg/dl
Hormony kory nadnerczy
1.Mineralokortykosteroidy: aldosteron
2.Glukokortykosteroidy: hydrokortyzon [kortyzol]
Hormony rdzenia nadnerczy
1.adrenalina,
2.noradrenalina
Hormony płciowe
1.androgeny - testosteron,
2.estrogeny - estradiol,
3.progestyny - progesteron
Hormony pochodne androgenów - sterydy anaboliczne
Objawy niepożądane zwł. w dużych dawkach - siłownie!:
• uszkodzenie wątroby [ nawet nieodwracalne - marskość],
•serce pod wpływem ogromnych dawek przerasta a naczynia wieńcowe serca nie nadążają za tym przerostem:
1.powstaje przewlekły niedobór tlenu
2.po wpływem tego dopingu zmniejsza się stęż. „dobrego” cholesteroluàmiażdżyca naczyń kwionośnychàchor.wieńcowa nawet z zawałem serca włącznie
„Dobry” cholesterol
•to cholesterol związany z lipoproteinami o dużej gęstości czyli cholesterol-HDL,
• chroni n. krwion. przed rozwojem miażdżycy
„Zły” cholesterol
•to cholesterol związany z lipoproteinami o małej gęstości czyli cholesterol-LDL,
• podwyższone stęż. cholesterolu-LDL sprzyja rozwojowi miażdżycy n. krwion.
Hormony pochodne androgenów - sterydy anaboliczne
U kobiet ogromne dawki ster. anabol. = doping à maskulinizację: obniżenie głosu, zarost na twarzy, którym nie można zapobiec nawet stosując hormony.
Wapń [Ca] w organizmie człowieka
Organizm dorosłego człowieka zaw. ok. 1 100 g Ca (1100/40u=27,5 mola Ca) - 1,5% masy ciała, z czego ponad 90% Ca jest w kościach.
Wapń [Ca] w osoczu
Prawidłowe stęż. Ca całkowitego 2,5 milimola/litr [80-100mg/l], z tego:
1.Ca podlegający dyfuzji 54%
Ca2+ oraz w postaci węglanów, cytrynianów, fosforanów.
2.Ca nie polegający dyfuzji 46%
związany z białkami osocza: albuminami, globulinami.
Stałe stężenie wapnia [homeostaza Ca] w osoczu i metabolizm kości:
zależą od równowagi między
• wchłanianiem wapnia w jelitach,
• obrotu kostnego,
• wydalania przez nerki.
Hormony regulujące przemiany wapnia i fosforanów
1.parathormon - wytw. przez przytarczyce,
2. kalcytonina - wytw. w kom. przypęcherzykowych tarczycy,
[w kom. pęcherzykowych tarczycy powstają T3 i T4]
3. kalcytriol - wytw. w nerkach.
Hormony regulujące przemiany wapnia i fosforanów [PO43]:
1.PARATHORMON [PTH]
•uwalnia Ca2+ i PO43- z kości do krwi,
• zwiększa tworzenie w nerkach kalcytriolu tj. czynnej wit.D, która przyspiesza wchłanianie Ca2+ z jelit do krwi,
• zwiększa wchłanianie zwrotne Ca2+ w nerkach,
• zwiększa wydalanie PO43- w nerkach
PARATHORMON zwiększa w osoczu stężenie Ca2+. Działa przeciwnie [antagonistycznie] do kalcytoniny..
Hormony regulujące przemiany wapnia i fosforanów [PO43-]:
2. KALCYTONINA [CT]
•pobudza: wapń z osoczaàdo kości,
• hamuje: wapń z kości àdo osocza,
• zwiększa: wydalanie wapnia i PO43- w nerkach,
• zmniejsza syntezę kalcytriolu = czynnej postaci witaminy D.
•KALCYTONINA zmniejsza stężenie Ca2+ w osoczu. Działa przeciwnie do parathormonu [PTH].
Hormony regulujące przemiany wapnia i fosforanów [PO43-]:
3. KALCYTRIOL - czynna witamina D3
•hamuje wydzielanie parathormonu [PTH],
• zwiększa wchłanianie wapnia z przewodu pokarmowego do krwi
Hormony regulujące przemiany wapnia i fosforanów [PO43-]:
Powstawanie KALCYTRIOLU - z witaminyD3 w pokarmie
. Są 2 źródła witamin D [D2,D3]: pokarm i synteza w skórze.
1. tłuste morskie ryby, tran, drożdże, grzyby. Wit. D powstają w planktonie morskim, którym żywią się ryby i są odkładane wraz z tłuszczami w wątrobie. Ryby słodkowodne mają znacznie mniej wit. D, gdyż w słodkich wodach jest znacznie mniej planktonu.
2. wit. D powstają w skórze pod wpływem promieni nadfioletowych obecnych w świetle słonecznym. Osoby o jasnej skórze powinny być na słońcu 15 min. 3 x w tygodniu. Tyle samo jest wit.D w średniej porcji tłustej morskiej ryby [makrela, sardynka, śledź]
Hormony regulujące przemiany wapnia i fosforanów [PO43-]:
Powstawanie KALCYTRIOLU - w wątrobie i nerkach.
Witamina D z pokarmów, z kapsułek lub kropli bądź ze skórnej syntezy jest biologicznie nieczynna.
W wątrobie ulega przemianie do kalcydiolu [25-OH wit.D] również biologicznie nieczynnego.
W nerkach kalcydiolàKALCYTRIOL [1,25(OH)2wit.D] czynną postać wit.D.
Homeostaza Ca [1]
10% wzrost stężenia Ca we krwi pobudza kom.C [przypęcherzykowe] tarczycy do wydzielania kalcytoninyà 1.zmniejszenie wydzielania PTHparathormonuà hamowanie rozpuszczania [resorpcji] kości, 2. à Ca2+z krwiàkości
Stęż. Ca2+ wraca do normy a nadmiar jest wydalany z moczem i kałem.
Obniżenie stęż. Ca2+ w osoczu o 10% zwiększa wydzielanie PTHparathormonu, który:
• uwalnia Ca2+ z kości,
• hamuje wydalanie Ca2+ z moczem,
• zwiększa wchłanianie Ca2+ z jelit.
Przywraca to prawidłowy poziom wapnia w osoczu.
Osteoporoza czyli zrzeszotnienie kości
Inne hormony trzustki
3. somatostatyna wytw. przez kom. D - hamuje perystaltykę i
wydzielanie soku żołądkowego [działanie odwrotne do gastryny],
4. polipeptyd trzustkowy - dokładna rola nie została jeszcze poznana.
Okresy cyklu miesiączkowego
1.Wzrastania
2.Wydzielania
3.Niedokrwienia
4.Złuszczania czyli krwawienie miesięczne.
4-Rownowaga wodna ,Ca , oddechowa
Zawartość wody
U kobiet 52% m.c.
u mężczyzn 63% m.c.
W tkankach:
tłuszczowej 10%,
kostnej 22%,
pozostałych 68 - 82%.
Przewodnienie tj. zwiększenie obj. płynu zewnątrzkomórkowego nerki zmniejszają przez zwiększenie wydalania NaCl i wody:
-zahamowany jest układ renina-angiotensyna-aldosteron [RAA],
-zahamowany jest układ współczulny,
-zwiększone jest wydalanie: =przedsionkowego peptydu sodopędnego w sercu oraz
=peptydu sodopędnego [urodylatyny] w nerkach
które działają przeciwnie do układu RAA.
Stałe stężenie wapnia [homeostaza Ca] w osoczu i metabolizm kości:
zależą od równowagi między
• wchłanianiem wapnia w jelitach,
• obrotu kostnego,
• wydalania przez nerki.
Hormony regulujące przemiany wapnia i fosforanów
1.parathormon - wytw. przez przytarczyce,
2. kalcytonina - wytw. w kom. przypęcherzykowych tarczycy,
[w kom. pęcherzykowych tarczycy powstają T3 i T4]
3. kalcytriol - wytw. w nerkach.
Hormony regulujące przemiany wapnia i fosforanów [PO43]:1. PARATHORMON [PTH]
•uwalnia Ca2+ i PO43- z kości do krwi,
• zwiększa tworzenie w nerkach kalcytriolu tj. czynnej wit.D, która przyspiesza wchłanianie Ca2+ z jelit do krwi,
• zwiększa wchłanianie zwrotne Ca2+ w nerkach,
• zwiększa wydalanie PO43- w nerkach.
PARATHORMON zwiększa w osoczu stężenie Ca2+. Działa przeciwnie [antagonistycznie] do kalcytoniny..
Hormony regulujące przemiany wapnia i fosforanów [PO43-]:
2. KALCYTONINA [CT]
• pobudza: wapń z osoczaàdo kości,
• hamuje: wapń z kości àdo osocza,
• zwiększa: wydalanie wapnia i PO43- w nerkach,
• zmniejsza syntezę kalcytriolu = czynnej postaci witaminy D.
•KALCYTONINA zmniejsza stężenie Ca2+ w osoczu. Działa przeciwnie do parathormonu [PTH].
KALCYTONINA zmniejsza stężenie Ca2+ w osoczu. Działa przeciwnie do parathormonu [PTH
Hormony regulujące przemiany wapnia i fosforanów [PO43-]:
3. KALCYTRIOL - czynna witamina D3
•hamuje wydzielanie parathormonu [PTH],
• zwiększa wchłanianie wapnia z przewodu pokarmowego do krwi.
Są 2 źródła witamin D [D2,D3]: pokarm i synteza w skórze.
1. tłuste morskie ryby, tran, drożdże, grzyby. Wit. D powstają w planktonie morskim, którym żywią się ryby i są odkładane wraz z tłuszczami w wątrobie. Ryby słodkowodne mają znacznie mniej wit. D, gdyż w słodkich wodach jest znacznie mniej planktonu.
wit. D powstają w skórze pod wpływem promieni nadfioletowych obecnych w świetle słonecznym. Osoby o jasnej skórze powinny być na słońcu 15 min. 3 x w tygodniu. Tyle samo jest wit.D w średniej porcji tłustej morskiej ryby [makrela, sardynka, śledź]
Witamina D z pokarmów, z kapsułek lub kropli bądź ze skórnej syntezy jest biologicznie nieczynna.
W wątrobie ulega przemianie do kalcydiolu [25-OH wit.D] nieznacznie biologicznie czynnego.
W nerkach kalcydiolàKALCYTRIOL [1,25(OH)2wit.D] czynną postać wit.D.
Homeostaza Ca
10% wzrost stężenia Ca we krwi pobudza kom.C [przypęcherzykowe] tarczycy do wydzielania kalcytoninyà 1.zmniejszenie wydzielania PTHparathormonuà hamowanie rozpuszczania [resorpcji] kości, 2. à Ca2+z krwiàkości
Stęż. Ca2+ wraca do normy a nadmiar jest wydalany z moczem i kałem.
Obniżenie stęż. Ca2+ w osoczu o 10% zwiększa wydzielanie PTHparathormonu, który:
• uwalnia Ca2+ z kości,
• hamuje wydalanie Ca2+ z moczem,
• zwiększa wchłanianie Ca2+ z jelit.
Przywraca to prawidłowy poziom wapnia w osoczu
Równowaga kwasowo-zasadowa
Cały nadmiar jonów wodorowych powstających w procesach przemiany materii jest wydalany z moczem.
Nerki regulują także zasoby ustrojowe wodorowęglanów.
Tylko niewielka ilość jonów wodorowych jest wydalana w wolnej formie, większość w formie zbuforowanej: z buforem wodorowęglanowym, fosforanowym i z amoniakiem.
Człowiek może wytrzymać:
•bez powietrza = bez tlenu kilka minut,
•bez wody kilka dni,
•bez jedzenia 30 dni i dłużej
Fazy oddychania
1.wentylacja płuc,
2.przenikanie gazów z powietrza pęcherzykowego do krwi [dyfuzja],
3.transport gazów przez krew,
4.przenikanie gazów z krwi do tkanek; 1-4 to oddychanie zewnętrzne
5.oddychanie komórkowe [wewnętrzne], które dostarcza energii niezbędnej do życia.
Pojemność płuc i jej składowe
Pojemność życiowa [VC] = obj. najgłębszego wdechu+obj. najgłębszego wydechu.
Można ją oznaczyć w badaniach spirometrycznych i ma ona 3 składowe:
1.objętość oddechowa [TV] wdychana podczas wdechu w spoczynku, 16 oddechów/min ; 0,35- 0,5 l,
2.obj. zapasowa wdechowa [IRV] 2,5-3,0 l powietrza, które można dodatkowo wciągnąć do płuc po zakończeniu spokojnego wdechu,
3.obj. zapasowa wydechowa [ERV] 1,5 l pow., które można usunąć z płuc po zakończeniu spokojnego wydechu.
Wentylacja pęcherzykowa
to ta część powietrza, która wypełnia pęcherzyki70%
Pozostała, która wypełnia jamę ustną, zatoki, gardło, krtań, tchwicę jest to anatomiczna przestrzeń nieużyteczna [martwa] 30%
Jeśli poj. oddech. =500ml i cz.odd.= 14/min, to wentylacja płuc: 500 x 14= 7 000ml/min [7l/min], to na wentylację pęcherzykową przypada ok.5l/min a na wentylację przestrzeni martwej ok.. 2l/min
Skuteczność oddychania
Przy obj. płuc 7 l i powierzchownym oddychaniu 35 razy/min wentylacji ulega w pierwszym rzędzie martwa przestrzeń, ponieważ do niej powietrze dociera wczesniej niż do pęcherzyków. Przy tak szybkim oddychaniu powietrze może w ogóle nie dotrzeć do pęcherzyków płucnych.
Wentylacja pęcherzykowa jest zatem tym lepsza, im oddychanie jest głębsze i wolniejsze
Ciśnienie śródopłucnowe
W jamie opłucnowej panuje ujemne ciśnienie tzn. niższe od ciśnienia atmosferycznego:
-2,5 mmHg podczas wydechu
-6 mm Hg podczas wdechu.
Ujemne ciśnienie śródopłucnowe powoduje ścisłe przyleganie płuc do ścian klatki piersiowej.
Tory oddychania:
•górnożebrowy dominuje u kobiet,
•przeponowo-dolonożebrowy przeważa u mężczyzn,
•mieszany
Tor oddychania górnożebrowy:
W t. grn.ż stosunkowo znacznie zwiększa się wymiar strzałkowy kl.p., a nieco mniejszy jest udział przepony. Jest to korzystne w ostatnich miesiącach ciąży, kiedy są utrudnione ruchy przepony.
Oddychanie w ciąży:
Progesteron przyspiesza i pogłębia ruchy oddechowe.
Zmiana toru oddychania
Może dojść do zmiany toru oddychania np.. w wyniku odpowiednich ćwiczeń np. u śpiewaków
Wchłanianie tlenu z płuc
U zdrowego człowieka zdolność do przechodzenia tlenu z pęcherzyków płucnych do krwi wynosi 300 - 500 ml/min przy powierzchni pęcherzyków płucnych ok. 90 m. kw.
Czas wymiany gazów = 0,3 s
Przenikanie gazów z płuc do tkanek
Tlen i dwutlenek węgla są przenoszone głównie przez krwinki czerwone wypełnione hemoglobiną [Hb] - barwnikiem oddechowym. Z Hb wiąże się 98,5% całego tlenu we krwi a tylko 1,5% rozpuszcza się w osoczu.
Hb w krwinkach czerwonych opuszczających n.włosowate płucne jest wysycona w 97% i ma kolor jasnoczerwony
Przenikanie gazów z krwi do tkanek
Przy przechodzeniu przez tkanki krew oddaje im 27% tlenu i dlatego krew żylna napływająca do płuc jest wysycona tlenem w ok. 70% [=97-27] i jest ciemnoczerwona;krwawienie miąższowe i żylne.
Szybkość przechodzenia tlenu do tkanek
jest tym większa im większe jest zużycie tlenu przez tkanki, gdyż wzrasta różnica stężeń tlenu między krwią tętniczą a tkankami. Dyfuzja gazów przez błony komórkowe jest wprost proporcjonalna do różnicy stężeń po obu stronach błony.
Bufor tlenowy
Podczas ciężkiego wysiłku fizycznego Hb może przenieść 3 x więcej tlenu niż w spoczynku - jest to tzw. bufor tlenowy.
Zużycie tlenu w spoczynku i w czasie wysiłku
Zużycie tlenu w spoczynku
100ml krwi przenosi 5 ml tlenu
Pojemność minutowa serca = 5 000 ml (5 l/min)
(5 000:100) x 5 = 250 ml tlenu/min
Zużycie tlenu przy ciężkim wysiłku fizycznym
wzrasta 3x wskutek zwiększonego uwalniania tlenu z Hb
oraz 5x wskutek wzrostu pojemności minutowej serca (25 000 ml/min=25 l/min).
Razem 3 x 5 = 15 krotny wzrost przenoszenia tlenu. 250 x 15 = 3750 ml tlenu/min
Hb utrzymuje stałe stężenie tlenu we krwi tętniczej w szerokim zakresie stężeń tlenu w powietrzu wdychanym:
wysoko w górach
nurkowanie na dużych głębokościach
i w szerokim zakresie wysiłku fizycznego. Jest to „bufor tlenowy hemoglobiny”.
Oddychanie tlenem pod dużym ciśnieniem
W warunkach prawidłowych 97%O2 jest połączone z Hb, a 3% tlenu są rozpuszczone w osoczu.
Przy wysokich ciśnieniach wdychanego powietrza jest znacznie większa ilość tlenu rozp.w osoczu, więc do komórek wnika tlen rozp. w nim niezależnie od zapotrzebowania kom. na tlen. Nie działa bufor tlenowy hemoglobiny!! Nadmiar O2 w komórkach nasila reakcje utleniania; najbardziej wrażliwy jest mózg: wczesnym objawem są drgawki, później uszkodzenie neuronów.
U osoby oddychającej tlenem pod cisnieniem ponad 2 atm (>1 500mm Hg) przez kilka godz. prawie zawsze dojdzie do drgawek.
Zaleca się stosowanie ciśnień nie większych niż 1,3 atm ( 1 000 mm Hg)
Węgiel w pokarmach + tlen = energia + dwutlenek węgla. W spoczynku w przemianach biochemicznych powstaje 200 ml CO2/min i taką ilość musi wydalić organizm przez płuca i nerki.
Nadmiar CO2 jest bardziej niebezpieczny niż jego niedomiar: powoduje nadmierne zakwaszenie pH<7,35
Prawidłowe pH płynu pozakomórkowego = 7,35-7,45.
W ustroju istnieje kilka układów buforujących; najważniejszym z nich w płynie pozakomórkowym jest układ kwas węglowy-dwuwęglany.
Do płuc CO2 dociera w postaci:
1.jonów dwuwęglanowych 65%,
2.karbaminohemoglobiny 30%,
3.dwutlenku węgla i kwasu węglowego 5%
Usuwanie nadmiaru CO2
1.wiązanie przez bufory - w ciągu kilku sekund,
2.płuca - kilka minut,
3.wydalanie z moczem przez nerki - wiele godzin.
5- Termoregulacja
Dla każdej z 4 głównych reakcji termoregulacyjnych istnieje temperatura progowa [tp], po osiągnięciu której dana reakcja zaczyna działać:
1.pocenia się i rozszerzenia naczyń krwionośnych tp=37oC,
2.zwężenia n. krwionośnych tp=36,8 oC,
3.termogenezy bezdrżeniowej tp=36oC,
4.termogenezy drżeniowej tp=35,5oC.
KREW-tk.laczna,sklada się z
-osocza 55%,-krwinek 45%
Hematokryt-stos.obj,krw,czerw do obj.osocza
Hemat podwyz w odwodnie,obniż w przewod
Funkcje krwi:
-rozprowadza tlen,odprow do pluc CO2
-rozpr subst odzyw i Witami
-regulac termin
-obrona organiz
-wazny czynnik w utrzyma homeosta
OSOCZE:
-woda 70-80%,
-zw. Org 17-24 %
-Bialka:albuminy,globuliny,fibrynogen
-Cukry:glukoza,fruktoza,glikogen
-Tluszcze
-Witaminy
Zw. Nieorg:aniony chlorki,fosfor,wegl
Kationy NA K CA MG
Albuminy-regula obj krwi w sku wiaz H2O
sa noskikami hormonow,lekow
Globuliny-reg obj krwi,gamma-globuliny-spelniaja role obronna,SA antygenami
Fibrynogen: bierz udz w krzep krwi-tworzy nierozpu włóknik
Surowica Krwi- osocze pozba włóknika
Erytrocyty-zawiera hemoglob,jej ilos we krw jest zalez od licz erytroc i stez hemogl w erytro. Nadaja czerw barwe krwi,powst w szpik Kost czerw,zyja 120 dni,rozpd się w śledzion-zyla wrot do watrob-z krwia do nerek-moczu-przek w zolty barwnik
Leukocyty-brak barwnika,ciasno uloz jadra,wyka zdol do ruchu w kieru subst wydzie przez bakter. W rozn chor l.leukoc może się zwiększać-leukocytoza,zmniejszac-leukopenia
OB.-odczyn Biernackiego,miara opada krwin czerw po 1 godz i po 2 -norma 4/8 mm
Przyspieszone OB.-ciaza,miesiacz, starosc
Zwolnione OB.-w nadkrwistosciach,niew krazenia
Proces krzepniecia krwi
Po uszkodze nacz nast uruchom czynnik krzepni (13) urucham się czynnik 10.naste skurcz naczyn krwion w miej uszkodz.Zblizenie uszkodz brzegow na, do którego przycze się plyt krwi 1-2 sek. Duza ilość plyte krwi zlepia się w miejsc uszkodz tworz czop płytkowy(agregacja) 3-10 sek. FibrynogenW tym czasie Protrombina nieczynna pod wpływ CA 2+ przeksz się w Trombn czynna, która przeksz Fibrynogen w Fibryne , powstaje skrzep włóknika,zamykaja się uszko naczy 2-8 min.
Fibynoliza
to fizjologiczny proces rozpuszczania skrzepu (fibryny). Zachodzi w sposób kaskadowy.Plazminogen nieczynny staje się czynny(plazmina) i nadmiar skrzepu ulega rozpuszcz, dzieki czemu nie dopuszcz się do zamkniec swiatla naczyn przez skrzep-zapew plyyno krw
Krew:
-Osocze
-Krwinki:
Czerwone
Biale : granulocyty,monocyty,limfocyty
Plytki krwi
Granulocyty- leukocyty, które w cytoplazmie zawierają liczne ziarnistości oraz posiadają podzielone na segmenty
-kwasochlonne-unieszkod bialka obagatunk,zwalcz reakcj uczulenio
-zasadochlonne-w reakcj z alerge z bazofilow sa uwal reak uczuleni
-obojetnochlon-zdoln ruchu i fagocytozy-same umieraja,wchodz w skla ropy,SA 1 lin ochron orga przed inf bakt
Limfocyty T:
- grasiczozależne
- mają gładką powierzchnię
- długo żyjące (ok. 10 lat)
- mają tzw. pamięć immunologiczną ("zapisują" w swoim materiale genetycznym cechy wirusów)
- powstają w szpiku kostnym i układzie limfatycznym
Limfocyty B:
- szpiko- lub bursozależne (torebka Fabrycjusza = Bursa Fabricii)
- posiadają kosmki
- żyją ok. 4 dni
- są odpowiedzialne za odpowiedź immunologiczną ciała (tworzą przeciwciała
Monocyty
- największe spośród krwinek
- największa zdolność fagocytozy i ruchu amebowatego
- jako jedyne (z leukocytów) mają jądro jednoczęściowe
Erytrocyty:
- jest ich ok. 4,5 mln/mm3 u kobiet i ok. 5-6 mln/mm3 u mężczyzn
- powstają w czerwonym szpiku kostnym w postaci komórek jądrzastych, w trakcie rozwoju dochodzi do zaniku organelli komórkowych i miejsce jądra (błona komórkowa, cytoplazma i mitochondria zostają) zajmuje hemoglobina
- krążą po organizmie ok. 130 dni, a rozpadaj się w wątrobie i śledzionie
Krwin czerw maja swoisty antygen A lub B. W zalezn od tego jakiego rodzaju antygen grupowy znajd się w krwin Dan osob,jej krw zalicza się do grupy A,B,AB,O.
W osoczu krwi wyst. Swoiste przeciwci zlepciajace,czyli aglutyniny. Sa to tzw. Przeciwc natural,obecos ich jest uwarunk nie obec antygen. przeciw którym sa skierowne
Gr krwi Antygen czes wyst w Polsce
0 brak 36,7%
A A 37,1%
B B 18,6%
AB A B 7,6 %
Przed przetocze krwi należy oznaczyc gg. krwi,wykonac probe krzyz