Grupy krwi

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Grupy krwi — zestawy antygenów, czyli cząsteczek powodujących gwałtowną odpowiedź układu odpornościowego, które występują na powierzchni czerwonych krwinek. W ramach tego samego gatunku może istnieć wiele różnych grup takich antygenów. Różnice mogą być niewielkie i sprowadzać się do obecności pojedynczych aminokwasów budujących białka lub monosacharydów tworzących wielocukry, które pokrywają krwinki. W innych przypadkach niektóre osobniki mogą cechować się występowaniem zupełnie innych cząsteczek antygenów nieobecnych w pozostałych grupach.

Do konfliktu między grupami krwi dochodzi w następujących przypadkach:

• ciąża — jeżeli matka nie posiada pewnych antygenów, obecnych w krwi dziecka, może dojść do reakcji układu odpornościowego czyli konfliktu serologicznego,

• transfuzja krwi — przetoczenie krwi zawierającej niewłaściwe antygeny wywołuje reakcję obronną organizmu (aglutynację - sklejenie krwinek), prowadząc do poważnych powikłań, ze zgonem włącznie.

• przeszczep — podobnie jak w czasie transfuzji konieczne jest zapewnienie zgodności grup krwi, ale ze względu na możliwość odrzutu, pasować muszą również inne antygeny. W efekcie niektórzy pacjenci, np. wymagający przeszczepu szpiku mają szansę na odszukanie odpowiedniego dawcy dopiero wśród milionów niespokrewnionych dawców.

Każdy gatunek ma swój układ grup krwi. W medycynie wyróżnia się ponad dwadzieścia układów grup krwi. Największe znaczenie ze względów praktyki medycznej i diagnostycznej mają:

• układ AB 0

• układ Rh - antygeny C, c, D, E, e

• układ Kell - antygen K

Układy grup krwi [edytuj]

Układy grupowe antygenów erytrocytarnych

Układ	Symbol	Rodzaj antygenu	Liczba antygenów
AB 0	AB 0	wielocukier	4
Rhesus	RH	białka D, c, C, E, e	47
MNS	MNS	glikozyloforyny A, B i E	40
P	P1	glikosfingolipid	1
Kell	KEL	endopepytdaza	22
Luthern	LU	immunoglobulina	18
Lewis	LE	wielocukier	3
Duffy	FY	białko (receptor dla chemokin)	6
Kidd	JK	białko (transporter mocznika)	3
Diego	DI	białko (transporter anionów)	9
Yt	YT	enzym - acetylocholinesteraza	2
Xg	XG	glikoproteina - cz. adhezyjna/receptor	1
Scianna	S.C.	glikoproteina - cz. adhezyjna/receptor	3
Dombrock	DO	enzym - ADP-rybozylotransferaza	5
Colton	CO	białko - akwaporyna	3
Landsteiner-Wiener	LW	glikoproteina - cz. adhezyjna/receptor	3
Chido-Rodgers	CH/RG	glikoproteina - składnik C4 dopełniacza	9
Hh	H	wielocukier - składnik glikokaliksu	1
Kx	XK	glikoproteina - transporter naurotransmiterów	1
Gerbich	GE	glikoproteina - wiąże błonę cytoszkieletu z cytoszkieletem	7
Cromer	CROM	glikoproteina - czynnik hamujący aktywację dopełniacza (CD55)	10
Knops	KN	glikoproteina - czynnik hamujący aktywację dopełniacza (CD35)	5
Indian	IN	glikoproteina - wiąże kwas hilauronowy (CD44)	2
Ok	OK	glikoproteina - receptor dla cyklofiliny (CD147)	?
Raph	MER2	transmembranowa glikoproteina - wiąże się z integryną	?
JMH	JMH	proteina - cz. adhezyjna/receptor	?
Ii	I	wielocukier	?
Globoside	P	glikolipid	?
GIL	GIL	białko - akwaporyna	?

Układ AB 0

Obecność antygenów tego układu stwierdza się nie tylko w krwinkach czerwonych, ale i wszystkich komórkach poza neuronami a w płynach ustrojowych (poza płynem mózgowo-rdzeniowym) u ponad 80% populacji (tzw. wydzielacze). Występowanie antygenu A i B (jednego lub drugiego albo obu na raz) albo ich braku (grupa zero) zależy od dwóch genów.

Pierwszy odpowiada za syntezę enzymu dołączającego substancję podstawową (antygen) H (cukier). Występują dwa allele:

• H - kodujący enzym

• h - allel niemy (brak produktu białkowego)

Osoby z genotypem hh pomimo posiadania genów kodujących grupę krwi A lub B nie posiadają tych antygenów na erytrocytach, choć w ich surowicy występują odpowiednie naturalne przeciwciała dla danej grupy AB0. Jest to tzw. grupa krwi "Bombay" Drugi enzym dołącza kolejną cząstkę cukru tworząc antygen A lub B. Występują trzy podstawowe allele:

• A (istnieją podtypy różniące się stopniem ekspresji i antygenowości A₁ - najsilniejszy i A₂ oraz rzadsze: A₃, A_x, A_m)

• B (istnieją podtypy B_x i B_m jednak nie mają znaczenia diagnostycznego)

• 0 - allel niemy

Fenotypową grupę krwi kodują odpowiednio:

• Grupę A₁ posiadają osoby o genotypie: A₁0, A₁A₁, A₁A₂

• Grupę A₂ posiadają osoby o genotypie: A₂A₂ lub A₂0

• Grupę B posiadają osoby o genotypie: BB lub B0

• Grupę A₁B posiadają osoby o genotypie: A₁B

• Grupę A₂B posiadają osoby o genotypie: A₂B

• Grupę 0 posiadają osoby o genotypie: 00

Poza antygenami każda grupa krwi charakteryzuje się odpowiednim zestawem naturalnych przeciwciał należących do klasy IgM:

• Grupa A₁: anty-B

• Grupa A₂: anty-B i niekiedy anty-A₁

• Grupa B: anty-A

• Grupa 0: anty-A i anty-B

• Grupa A₁B: brak naturalnych przeciwciał

• Grupa A₂B: mogą wystąpić anty-A₁

Ciekawostka

Odkrycia grup krwi dokonał austriacki uczony Karl Landsteiner w 1901 roku. Natomiast Ludwik Hirszfeld wraz z Emilem von Dungernem stworzył podstawy nauki o grupach krwi, wprowadzając ich oznaczenie symbolami A, B, AB, i 0, co następnie w 1928 roku przyjęto na całym świecie. Równocześnie pierwszy zajmował się dziedziczeniem zróżnicowania grupowego krwi, co wyzyskał do wykluczania niepewnego ojcostwa.

Układ Rh [edytuj]

Nazwa Rh wzięła się od małp rezusów Rhesus, u których po raz pierwszy wykryto ten układ. Obejmuje ponad 47 antygenów, lecz 5 z nich, które kodowane są przez 3 geny, ma znaczenie praktyczne:

• antygen C: genotypy CC lub Cc

• antygen c: genotypy cc

• antygen D: genotypy DD lub Dd. Allel d jest genem niemym i genotyp dd nie koduje żadnego antygenu

• antygen E: genotypy EE lub Ee

• antygen e: genotyp ee

Najsilniejszy jest antygen D i to jego obecność powoduje zaliczenie kogoś do grupy Rh+ a brak Rh-. Nie ma naturalnych przeciwciał anty-D. Wśród ludzi rasy białej około 85% posiada czynnik Rh.

Zasady krwiolecznictwa [edytuj]

Ogólny schemat zgodności grup krwi w układzie AB0. Osoba z grupą krwi 0 może być dawcą dla pozostałych grup, osoby z grupami A i B mogą być dawcami dla osób z grupą krwi AB.

• - przetaczana krew musi być zgodna w układzie AB0 i antygenie D układu Rh

• - wykonuje się próbę krzyżową: czy zachodzi aglutynacja między erytrocytami dawcy a surowicą biorcy oraz surowicą dawcy, a erytrocytami biorcy (eliminuje to błędy w określeniu grupy i konflikt serologiczny u osób z grupą "Bombay")

• - u osób u których wystąpił kiedyś konflikt serologiczny dobiera się również krew w pozostałych 4 podstawowych antygenach układu Rh i zgodną w antygenie K układu Kell

• - w bardzo rzadkich przypadkach powstaje konflikt na tle niezgodności w układzie: MNSs - antygeny S i U, Kidd - antygen Ik, Kell - antygen K

Tabela zgodności grup krwi
Biorca	Dawca
		O-	O+	B-	B+	A-	A+	AB-	AB+
AB+	X	X	X	X	X	X	X	X
AB-	X		X		X		X
A+	X	X			X	X
A-	X				X
B+	X	X	X	X
B-	X		X
O+	X	X
O-	X

Krew grupy 0- można przetoczyć każdej osobie. Chory mający grupę AB+ może otrzymać dowolną krew. Osoba posiadająca grupę krwi 0- ma najmniejszą szansę, że przypadkowy człowiek może być dla niej dawcą.

Częstotliwość występowania grup krwi w układach AB 0 oraz Rh w Polsce i na świecie

Grupa krwi	Częstotliwość występowania w Polsce (%)^[1]
A1	34
A2	6
B	19
A1B	7
A2B	2
0	32
Rh+	83
Rh-	17

Układ Rh- pojawił się jako mutacja w Europie ok. 25-35 tys. lat temu, obecnie ma ten układ ok. 16% Europejczyków (najczęściej spotykany wśród Basków - ok. 35%). Układ Rh- występuje bardzo rzadko u rdzennych mieszkańców innych kontynentów (którzy nie mają przodków Europejczyków) - ma go zaledwie 9 na 10 000 osób w Afryce i 1 na 10 000 w pozostałych kontynentach. Spośród mieszkańców USA ok. 15% osób ma układ Rh-, gdyż wielu z nich ma korzenie europejskie (układ ten występuje np. u ok. 5-10% Afroamerykanów). Genotyp Dd ma ok. 40-45% Europejczyków, 3% rdzennych Afrykańczyków i mniej niż 1% rdzennych mieszkańców Azji, Ameryki i wysp Pacyfiku.^[2]

Częstotliwość występowania grup krwi w układach AB 0 oraz Rh
Populacja	O+	A+	B+	AB+	O−	A−	B−	AB−
Polska^[3]	31%	32%	15%	7%	6%	6%	2%	1%
USA	38%	34%	9%	3%	7%	6%	2%	1%
Wielka Brytania	37%	35%	8%	3%	7%	7%	2%	1%
Australia	40%	31%	8%	2%	9%	7%	2%	1%
Finlandia	27%	38%	15%	7%	4%	6%	2%	1%
Szwecja	32%	37%	10%	5%	6%	7%	2%	1%
Francja	36%	37%	9%	3%	6%	7%	1%	1%

Dziedziczenie grup krwi (układu AB 0 oraz układu Rh) [edytuj]

Dziedziczenie grup krwi (układ AB 0)
Rodzic	Rodzic
		0	A	B	AB
0	0	0 lub A	0 lub B	A lub B
A	0 lub A	0 lub A	0, A, B lub AB	A, B lub AB
B	0 lub B	0, A, B lub AB	0 lub B	A, B lub AB
AB	A lub B	A, B lub AB	A, B lub AB	A, B lub AB

Dziedziczenie układu Rh (D - oznacza występowanie antygenu D, d - oznacza jego brak)
Rodzic	Rodzic
		DD (Rh+)	Dd (Rh+)	dd (Rh-)
DD (Rh+)	DD (Rh+)	DD lub Dd (Rh+)	Dd (Rh+)
Dd (Rh+)	DD lub Dd (Rh+)	DD lub Dd (Rh+) lub dd (Rh-)	Dd (Rh+) lub dd (Rh-)
dd (Rh-)	Dd (Rh+)	Dd (Rh+) lub dd (Rh-)	dd (Rh-)

Antygen D oddziedziczony choćby od jednego z rodziców decyduje o tym, że dziecko będzie miało układ Rh+. Może wystąpić przypadek, ukazany w tabelce, gdy oboje rodzice mają układ Rh+ a ich dziecko będzie miało układ Rh-. Natomiast jeżeli oboje rodzice mają układ Rh-, a więc nie mają antygenu D, wtedy ich dziecko też go nie będzie miało i oddziedziczy układ Rh-

---