GRUPY KRWI

GRUPY KRWI

Odkrycia grupy krwi dokonał

uczony Karl Landsteiner w 1901

roku. Natomiast Ludwik Hirszfeld

wraz z Emilem von Dungernem

stworzył podstawy nauki o grupach

krwi, wprowadzając ich oznaczenia

symbolami A, B, AB i 0, co zostało w

1928 roku przyjęto na całym świecie.

Równocześnie pierwszy zajmował się

dziedziczeniem zróżnicowania

grupowego krwi, co wyzyskał do

wykluczenia niepewnego ojca.

Grupy krwi

to zestawy antygenów, czyli

cząsteczek powodujących gwałtowną

odpowiedź układu odpornościowego, które

występują na powierzchni czerwonych krwinek.



W ramach tego samego gatunku może istnieć

wiele różnych grup takich antygenów. Różnice

mogą być niewielkie i sprowadzać się do

obecności pojedynczych aminokwasów

budujących białka lub monosacharydów

tworzących wielocukry, które pokrywają

krwinki.



W innych przypadkach niektóre osobniki mogą

cechować się występowaniem zupełnie innych

cząsteczek antygenów nieobecnych w

pozostałych grupach.

Do konfliktu między grupami krwi

dochodzi w następujących przypadkach:



dziecka, może dojść do reakcji układu

odpornościowego czyli konfliktu serologicznego,



transfuzja krwi — przetoczenie krwi zawierającej

niewłaściwe antygeny wywołuje reakcję obronną

organizmu (aglutynację - sklejenie krwinek),

prowadząc do poważnych powikłań, ze zgonem

włącznie,



przeszczep — podobnie jak w czasie transfuzji

konieczne jest zapewnienie zgodności grup krwi, ale

ze względu na możliwość odrzutu, pasować muszą

również inne antygeny. W efekcie niektórzy

pacjenci, np. wymagający przeszczepu szpiku mają

szansę na odszukanie odpowiedniego dawcy dopiero

wśród milionów niespokrewnionych dawców.

U wielu przyszłych matek istnieje lęk przed

konfliktem serologicznym i jego skutkami, czyli chorobą

cytotoksyczną noworodków.

Podstawą powstawania konfliktu serologicznego jest

niezgodność czynników krwi między matką a jej

dzieckiem.

Każdy człowiek ma jedną z czterech grup krwi — 0, A,

B, AB, a oprócz nich — cechę Rh. Część populacji nie ma

cechy Rh i są to tzw. osoby Rh-ujemne.

Przyczyną powstawania objawów chorobowych jest

wytwarzanie przeciwciał w ustroju matczynym przeciw

cechom krwinek płodu.

Najczęstszą przyczyną występowania konfliktu

jest niezgodność w zakresie czynnika Rh.

Jeśli przyszła matka nie ma cechy Rh, czyli czynnik

Rh w jej krwi jest Rh-ujemny, a jej dziecko odziedziczyło

po ojcu cechę Rh, czyli ma czynnik Rh + dodatni, to

wytwarza się między dwoma ustrojami niezgodność

serologiczna.

Cecha Rh-dodatnia płodu jest jakby czynnikiem

obcym, drażniącym w stosunku do Rh-ujemnych

krwinek matki.

Matka zostaje uczulona przez krwinki swego płodu.

Następuje wówczas dramatyczna sytuacja, w której w

ustroju matki, bez jej świadomości, powstają

przeciwciała, jak gdyby broń do zwalczania krwinek

dziecka.

Przeciwciała powstające w surowicy matki przechodzą

przez łożysko do płodu i niszczą częściowo jego krwinki

przez ich zlepianie, a następnie rozpad.

W normalnych warunkach mała liczba czerwonych

krwinek przechodzi od płodu przez łożysko do matki.

Liczba ta jest większa w warunkach patologicznych.

Nawet mała liczba obcych grupowo krwinek dziecka

powoduje u matki powstanie przeciwciał, które

przechodzą przez łożysko i niszczą krwinki dziecka.

Przeciwciała anty-Rh powstają u matki nie od razu.

W pierwszej ciąży tworzy się tak mała jeszcze ilość

przeciwciał, że nie zaszkodzą pierwszemu dziecku.

Liczba ich wzrasta proporcjonalnie w następnych

ciążach.

Przerwanie ciąży uczula matkę bardziej niż poród.

Z pierwszej i drugiej ciąży może jeszcze

urodzić się dziecko zdrowe, choć od drugiej

ciąży już trzeba się liczyć z możliwością

wystąpienia objawów chorobowych.

Matki nie muszą się nadmiernie niepokoić,

gdyż tylko 15% ludzi obojga płci nie ma

czynnika Rh w krwinkach. Stosunkowo niewielki

procent kobiet ma ujemny czynnik Rh i nie u

wszystkich z tych matek dochodzi do konfliktu

serologicznego. Wprawdzie choroba

cytotoksyczna jest w większości wywołana

niezgodnością w zakresie czynnika Rh, ale może

także powstać z powodu niezgodności w

zakresie grup głównych.

Proces ten zachodzi najczęściej w następującym układzie:



matka posiada grupa 0



dziecko ma grupę A.

Krwinki grupy A dziecka powodują powstawanie

przeciwciał typu odpornościowego u matki, a skutki tego

procesu są podobne do konfliktu w zakresie czynnika Rh.

W przeciwieństwie do niezgodności w zakresie Rh, w

konfliktach w grupach głównych pierwsze dziecko choruje

równie często jak następne. Z obu przyczyn u dziecka

następuje niszczenie krwinek czerwonych przez ich

rozpuszczanie. W następstwie tego procesu dochodzi do

niedokrwistości, do nadmiaru składnika żółci zwanego

bilirubiną, czego wyrazem jest przedwczesna i nasilona

żółtaczka u noworodka.

Przy intensywnych objawach

choroby cytotoksycznej ratuje się
dziecko za pomocą transfuzji
wymiennej krwi. Wówczas na
miejsce krwi z uszkodzonymi
krwinkami, z przeciwciałami i z
nadmiarem bilirubiny, przetacza się
specjalnie dobraną pełnowartościową
krew.

UKŁADY GRUP KRWI

UKŁADY GRUP KRWI

Każdy gatunek ma swój układ grup krwi.
W medycynie wyróżnia się ponad

dwadzieścia układów grup krwi.

Największe znaczenie ze względów

praktyki medycznej i diagnostycznej
mają:
układ AB 0
układ Rh - antygeny C, c, D, E, e
układ Kell - antygen K.

Powszechnie znane i najważniejsze układy

to: AB0 i Rh.
W Polsce najbardziej popularnymi grupami

krwi systemu AB0 są: A (38,5% ludzi) i 0

(33,4% ludzi).
W systemie Rh grupa Rh+ cechuje 82%

Polaków, podczas gdy grupa Rh- tylko

dopełniające 18%.

Nietrudno więc wywnioskować, że w

naszym kraju najczęściej występują ludzie

z krwią: A Rh+ oraz 0 Rh+.

UKŁAD GRUPOWY ABO

UKŁAD GRUPOWY ABO

Od pozostałych układów grupowych

krwi różni się tym, iż przeciwciała
skierowane przeciwko jego antygenom
stanowią stały składnik ludzkiego
osocza.

Układ ten zawiera antygeny A i B

(substancje grupowe), na podstawie
których wyróżnia się cztery podstawowe
grupy krwi A, B, AB, O.

Antygeny krwinek czerwonych umiejscowione

są w błonie erytrocytów, a także na

powierzchni pozostałych komórek (poza

komórkami układu nerwowego) i pojawiają się

w 6 tygodniu życia płodowego. Do ich pełnej

ekspresji dochodzi w 6– 18 miesiącu po

urodzeniu.

Obecność antygenów tego układu stwierdza się

nie tylko w krwinkach czerwonych, ale i

wszystkich komórkach poza neuronami, a w

płynach ustrojowych (poza płynem mózgowo-

rdzeniowym) u ponad 80% populacji (tzw.

wydzielacze). Występowanie antygenu A i B

(jednego lub drugiego albo obu na raz) albo

ich braku (grupa zero) zależy od dwóch

genów.

Pierwszy odpowiada za syntezę enzymu dołączającego

substancję podstawową (antygen) H (cukier).

Występują dwa allele:



H - kodujący enzym



h - allel niemy (brak produktu białkowego).

Osoby z genotypem hh pomimo posiadania genów

kodujących grupę krwi A lub B nie posiadają tych

antygenów na erytrocytach, choć w ich surowicy

występują odpowiednie naturalne przeciwciała dla

danej grupy AB0. Jest to tzw. grupa krwi "Bombay"

Drugi enzym dołącza kolejną cząstkę cukru tworząc

antygen A lub B.

Występują trzy podstawowe allele:



A (istnieją podtypy różniące się stopniem ekspresji i

antygenowości A

1

- najsilniejszy i A

2

oraz rzadsze: A

3

,

A

x

, A

m

)



B (istnieją podtypy B

x

i B

m

jednak nie mają znaczenia

diagnostycznego)



0 - allel niemy.

Fenotypową grupę krwi kodują odpowiednio:

Grupę A

1

posiadają osoby o genotypie: A

1

0,

A

1

A

1

, A

1

A

2

Grupę A

2

posiadają osoby o genotypie: A

2

A

2

lub A

2

0

Grupę B posiadają osoby o genotypie: BB lub
B0
Grupę A

1

B posiadają osoby o genotypie: A

1

B

Grupę A

2

B posiadają osoby o genotypie: A

2

B

Grupę 0 posiadają osoby o genotypie: 00.

Poza antygenami każda grupa krwi

charakteryzuje się odpowiednim zestawem
naturalnych przeciwciał należących do
klasy IgM:



Grupa A

1

: anty-B



Grupa A

2

: anty-B i niekiedy anty-A

1



Grupa B: anty-A



Grupa 0: anty-A i anty-B



Grupa A

1

B: brak naturalnych przeciwciał



Grupa A

2

B: mogą wystąpić anty-A

1.

GRUPA O

Ludzie z grupą 0 mają przeciwciała

zarówno przeciw A jak i B, więc mogą

oni dostać krew jedynie od grupy 0,

bo grupy A, B i AB spowodowałyby u

nich atak na obce antygeny.

Z drugiej strony, mogą oni oddawać

krew wszystkim, bo ich erytrocyty

wolne są od antygenów A i B, które

mogłyby w przeciwnym razie wywołać

zgubną odpowiedź immunologiczną.

Mówimy, że grupa 0 cechuje

uniwersalnych dawców.

UKŁAD RH

UKŁAD RH

Nazwa Rh wzięła się od małp rezusów Rhesus, u

których po raz pierwszy wykryto ten układ.

Obejmuje ponad 47 antygenów, lecz 5 z nich,

które kodowane są przez 3 geny, ma znaczenie

praktyczne:
antygen C: genotypy CC lub Cc
antygen c: genotypy cc
antygen D: genotypy DD lub Dd. Allel d jest

genem niemym i genotyp dd nie koduje żadnego

antygenu
antygen E: genotypy EE lub Ee
antygen e: genotyp ee.

Najsilniejszy jest antygen D i to

jego obecność powoduje zaliczenie
kogoś do grupy Rh+ a brak Rh-.

Przeciwciała anty-D nie występują

normalnie we krwi osób z grupą Rh-,
natomiast mogą się pojawić po
kontakcie z antygenem D.

Wśród ludzi rasy białej około 85%

posiada czynnik Rh.



Krew grupy 0- można przetoczyć
każdej osobie.



Chory mający grupę AB+ może
otrzymać dowolną krew.



Osoba posiadająca grupę krwi 0- ma
najmniejszą szansę, że przypadkowy
człowiek może być dla niej dawcą.

 

Tabela zgodności grup krwi

BIORCA

 

Dawca

O-

O+

B-

B+

A-

A+

AB-

AB+

AB+

TAK

TAK

TAK

TAK

TAK

TAK

TAK

TAK

AB-

TAK

 NIE

TAK

 NIE

TAK

NIE 

TAK

 NIE

A+

TAK

TAK

 NIE

 NIE

TAK

TAK

 NIE

 NIE

A-

TAK

 NIE

 NIE

NIE 

TAK

 NIE

 NIE

NIE 

B+

TAK

TAK

TAK

TAK

 NIE

 NIE

 NIE

 NIE

B-

TAK

 NIE

TAK

 NIE

 NIE

 NIE

 NIE

 NIE

O+

TAK

TAK

 NIE

 NIE

 NIE

 NIE

 NIE

 NIE

O-

TAK

NIE 

 NIE

 NIE

 NIE

 NIE

NIE 

 NIE

DZIEDZICZENIE GRUP KRWI

DZIEDZICZENIE GRUP KRWI

W UKŁADZIE

W UKŁADZIE

AB O

AB O

Dziedziczenie grup krwi (układ AB 0)

Rodzic

Rodzic

0

A

B

AB

0

0

0 lub A

0 lub B

A lub B

A

0 lub A

0 lub A

0, A, B lub AB

A, B lub AB

B

0 lub B

0, A, B lub AB

0 lub B

A, B lub AB

AB

A lub B

A, B lub AB

A, B lub AB

A, B lub AB

DZIEDZICZENIE UKŁADU RH

DZIEDZICZENIE UKŁADU RH

D - oznacza występowanie antygenu D,

d - oznacza jego brak
Antygen D oddziedziczony choćby od

jednego z rodziców decyduje o tym, że dziecko

będzie miało układ Rh+.

Może wystąpić przypadek, ukazany w tabelce,

gdy oboje rodzice mają układ Rh+, a ich

dziecko będzie miało układ Rh-.

Natomiast jeśli oboje rodziców mają układ Rh-,

a więc nie mają antygenu D, wtedy ich

dziecko też go nie będzie miało i odziedziczy

układ Rh-.

dziedziczenie

Grupa krwi

jest niezmienna w ciągu

całego życia (o ile nie przeprowadzono

allogenicznego przeszczepu szpiku -

wówczas może dojść do zmiany grupy

krwi u biorcy przeszczepu). Samo

rozróżnienie grup krwi ma podstawowe

znaczenie przy transfuzji krwi - w razie

potrzeby jej przetoczenia trzeba

podawać krew identyczną, w zakresie

przynajmniej dwóch układów ( AB O i

Rh ), więc na przykład osobie z grupą

krwi B Rh+ należy podać krew B Rh+.

Dziękujemy za uwagę!