PRZEDSZKOLE
Przedszkola są „ instytucjami wychowawczymi dla dzieci od 3 do 6-7 roku życia ”. Ich głównym zadaniem jest wspomaganie wszechstronnego rozwoju dziecka .
W praktyce przedszkolnej mówi się coraz częściej o konieczności indywidualizacji rozwijania aktywności twórczej . Poszukiwania i zmiany idą w kierunku stworzenia warunków do indywidualnego rozwoju dziecka - najważniejsze jest dziecko , a nie realizacja programu (cel nadrzędny) . Podstawowe kierunki pracy pedagogicznej powinny być określane przez potrzeby i możliwości rozwojowe dziecka i środowiska lokalnego .
Przedszkole, to pierwsze obce dla dziecka środowisko. Zostało ono oderwane nie tylko od znajomych twarzy ale i od sprzętów i pomieszczeń. Poznaje ono nowe zabawy, gry które rozwijają jego umysł , kształtujące postawy. Wzbogaca się jego aktywność poprzez poznawanie środowiska przyrodniczego i społecznego. Pojawiają się pierwsze elementy nauki takie jak liczenie, pisanie, czytanie.
Przedszkole zatem będące pierwszym szczeblem jednolitego sytemu nauczania i wychowania, realizuje ogólny cel wychowawczy: wszechstronne rozwinięcie osobowości.
Niezwykle ważna jest umysłowego i moralnego rozwoju małego dziecka jest mowa ojczysta, za pomocą której włączamy dziecko w myśli, uczucia , kulturę własnego narodu, w dziedzinę osiągnięć ludzkich.
Danuta Waloszek w książce „Wychowanie najmłodszego człowieka” podzieliła funkcje jakie powinno pełnić przedszkole na :
1. Funkcje wobec dziecka :
diagnostyczno - prognostyczna :
rozpoznawanie (ciągłe , systematyczne) możliwości (aktualnych) dzieci ;
prognozowanie zmian czyli określanie możliwości najbliższych (tych funkcji , które się pojawiają);
prowokowanie do utrudnień dalszych działań , mierzenia się z wysiłkiem i przeszkodą , do doskonalenia i poszukiwania nowych dróg , sposobów działania (na równych poziomach : materialnym , w mowie głośnej , cichej , w myśli) ;
rozwijanie specyficznych dla dziecka właściwości : cech , uzdolnień , skłonności ;
dyskretna , subtelna pomoc dzieciom w ich wysiłku poznawania świata ;
rozwijająco - kształtująca i modyfikacyjna :
dawanie dzieciom szansy przeżycia radości , spontaniczności , samodzielności działania ;
wskazywanie sposobów negocjowania warunków działania zachowań społecznych ;
wskazywanie sposobów organizacji działania ;
dawanie dzieciom szansy nieustraszonego weryfikowania , eksperymentowania , wysuwania hipotez , intuicji, nieskrępowanego wyrażania zadowolenia , satysfakcji z wyniku ;
pozwalanie dzieciom na skojarzenia , wymyślanie , tworzenie , uczenie się bez pouczeń ograniczających oryginalność , otwartość , wyobraźnię ;
pozostawienie dzieciom możliwości obserwowania , wyobrażania i kojarzenia faktów redukujących brak zrozumienia świata , a wzmacniających ich poczucie kompetencji , niezależności i poczucie własnej wartości ;
włączanie się nauczyciela do procesu podejmowania decyzji przez dziecko w roli doradcy , mediatora ;
stwarzanie szans poznawania przez dziecko własnych kompetencji , sprawstwa ;
stworzenie okazji do poznawania roli drugiego człowieka w sytuacji działania , konsekwencji pozytywnych i negatywnych tej obecności .
Funkcje wobec rodziców :
wspomaganie działań wychowawczych rodziców :
informowanie o zachowaniu się dzieci w przedszkolu (osiągnięcia , próby) ;
zbieranie informacji o zachowaniu się dzieci w domu (zainteresowania , hobby) ;
przekazywanie wiedzy pedagogicznej dotyczącej interesujących rodziców zakresów wiedzy uwrażliwiającej na dziecko , jego potrzeby , powinności , możliwości ;
integrowanie zabiegów wychowawczych :
uzgadnianie sposobów reagowania na bodźce ;
uzgadnianie kierunku , rodzaju , zakresu działań wychowawczych wspólnie realizowanych w przedszkolu i w domu ;
wspólne z rodzicami opracowywanie warunków do rozwoju wyobraźni , swobodnego doświadczania życia przez dziecko ;
włączanie rodziców w wychowanie dzieci poza domem ;
wspieranie rodziców poszukujących sposobów zmiany relacji między dziećmi :
zapoznawanie rodziców z możliwościami współistnienia z dziećmi ;
informowanie rodziców o prawach w dziedzinie oświaty ;
działania wspólne i indywidualne rodziców , nauczycieli i dzieci .
Wszystkie te funkcje spełniają rolę szczególną. Jeśli dziecko będzie „prowadzone” zgodnie z ich zasadami, przedszkole stanie się miejscem dzięki, któremu dziecko nauczy się przebywać w zespole, współżyć z rówieśnikami, będzie przez to widzieć hierarchię przez co stosować się będzie do poleceń i przyjętej przez zespół dyscypliny. Jego zachowanie stanie się zorganizowane, mimo że dziecko w tym okresie życia jest bardzo aktywne, ciekawe świata.
RODZINA
Rodzina to „ podstawowa grupa społeczna występująca we wszystkich historycznie znanych typach społeczeństw i kultur ; składa się z małżonków i ich dzieci oraz krewnych małżonków ; odgrywa główną rolę w procesie socjalizacji ”. Inna definicja mówi , że rodzina „ jest grupą złożoną z osób połączonych stosunkiem małżeńskim i rodzicielskim ”.
Rodzina więc jest to najmniejsza grupa ludzka , połączona ze sobą stałymi związkami . Te związki to przede wszystkim więź małżeńska i więź rodzicielska . Rodzina jest najwcześniejszym środowiskiem społecznym , z którym dziecko styka się już od urodzenia . Ważne jest więc jej funkcjonowanie dla życia i wychowania potomstwa . Rodzina spełnia w społeczeństwie bardzo ważne funkcje , w socjologii wyróżnia się trzy podstawowe funkcje rodziny :
funkcja prokreacyjna - związana jest z dążeniem człowieka do zaspokojenia potrzeb seksualnych i posiadania własnego potomstwa , jest ona głównym motywem zawierania związków małżeńskich i powstawania rodziny ;
funkcja wychowawcza - polega na niezastąpionym udziale rodziny w procesie socjalizacji młodego pokolenia , od wczesnego dzieciństwa do założenia własnej rodziny i wykonywania określonego zawodu ;
funkcja gospodarcza - polega na tym , że wszystkie rodziny mają decydujące znaczenie w ukierunkowaniu i przebiegu życia gospodarczego danego kraju .
Do zadań rodziny należy również wzajemna pomoc , opieka nad jej poszczególnymi członkami oraz prowadzenie gospodarstwa domowego .
Układ związków i zależności pomiędzy poszczególnymi członkami rodziny zmieniał się na przestrzeni wieków . Obecnie rodzina jest związkiem ludzi kochających się , żyjących w zgodzie i wspólnie wychowujących dzieci . Te zadania rodziny wysuwają się na pierwszy plan .
Nad prawidłowym funkcjonowaniem rodziny czuwa państwo , w szczególności w zakresie bezpieczeństwa i odpowiednich warunków życia dzieci , jednak nie może ono zagwarantować szczęśliwego życia rodzinie, jeśli wszyscy jej członkowie nie będą sami się o to troszczyć . Jest wiele spraw i obowiązków rodziny , które nie są zamieszczone w kodeksie prawnym , a decydują o tym , że rodzina jest gromadką dobrych i zgranych przyjaciół . Niektóre z nich to :
prawo do ufania członkom swojej rodziny ;
prawo do bycia dumnym ze swojej rodziny ;
prawo do podejmowania wspólnych decyzji w ważnych dla rodziny sprawach ;
prawo do otrzymywania i udzielania dobrych rad ;
prawo do błędu ;
prawo do własnych zainteresowań i rozrywek , przyjaciół i znajomych .
Funkcjonowanie rodziny zależne jest od wzajemnych więzów między jej członkami , a szczególnie między rodzicami . Ze względu na te więzy A. Kelm wyróżnił cztery kategorie rodzin :
rodzina wzorowa - odznacza się trwałymi więzami między wszystkimi jej członkami , a szczególnie małżonkami ;
rodzina przykładna - występują w niej pewne konflikty , które nie zagrażają jednak jej rozbiciem ;
rodzina formalna - brak silniejszych więzi emocjonalnych , każdy jej członek układa swoje życie według własnych interesów ;
rodzina rozbita - charakteryzuje się postępującym procesem osłabienia więzi międzyrodzinnych , jedynym przejawem wzajemnych kontaktów stają się konflikty .
Ze względu na „skład” rodziny rozróżnia się : rodziny naturalne pełne i niepełne (brak ojca lub matki) oraz rodziny zastępcze (takie , w których opiekę nad dzieckiem sprawuje krewny lub obca osoba) . Najczęściej spotykanym typem rodziny jest rodzina naturalna pełna , złożona z ojca , matki i dzieci z tego małżeństwa . Taka rodzina ma największe dane , by stać się rodziną wzorową .
Środowiska rodzinne różnicują się także ze względu na warunki materialne , które stwarzają możliwości zaspokojenia potrzeb dziecka . Same jednak wartości materialne nie decydują o jakości atmosfery wychowawczej w danej rodzinie .
Rodzina ma zapewnić dziecku zdrowie , bezpieczeństwo , radosne dzieciństwo . Rodzice powinni stwarzać dziecku warunki do wypoczynku i wszechstronnego rozwoju . Jakkolwiek instytucje wychowawcze wyposażają dzieci w system wiadomości i umiejętności , to jednak rodzina w znacznej mierze kształtuje społeczną osobowość dziecka . Efekty wychowania w rodzinie zależą w bardzo dużym stopniu od postaw rodzicielskich , rozumianych jako specyficzne zachowania się rodziców wobec dziecka . Postawami właściwymi będą : akceptacja , współdziałanie z dzieckiem , dawanie mu rozumnej swobody , uznawanie jego praw . Do niewłaściwych zaliczyć trzeba : odtrącanie dziecka , unikanie go , nadmierne chronienie , stawianie wygórowanych żądań . Właściwe postawy rodzicielskie mają ogromne znaczenie dla prawidłowego rozwoju emocjonalnego i społecznego dziecka , a tym samym dla kształtowania jego osobowości . Niewłaściwe postawy wywierają na dziecko szkodliwy wpływ , hamują jego rozwój , są przyczyną zaburzeń w jego zachowaniu i nerwic .
WSPÓŁPRACA
Placówki przedszkolne pełnią swe zadania w ścisłym współdziałaniu z rodziną . Celem , do którego prowadzą wspólne działania wychowawców i rodziców , jest przygotowanie dziecka do życia . Współpraca z rodzicami wynika z konieczności niesienia pomocy rodzinie w spełnianiu jej funkcji wychowawczych oraz z potrzeby ujednolicenia kierunku wpływów przedszkola i domu . Zakres tej współpracy obejmuje :
starania o zapewnienie warunków prawidłowego rozwoju dziecka ;
inicjowanie poczynań pedagogicznych rodziców ;
oddziaływanie na postawy rodzicielskie ;
podnoszenie kultury pedagogicznej i poszerzanie wiedzy rodziców o rozwoju i wychowaniu w okresie dzieciństwa ;
pomoc rodziców w ulepszaniu warunków pracy przedszkola .
Współpracy przedszkola z domem rodzinnym dziecka powinna towarzyszyć zawsze troska o jego przyszłe losy , o zaspokojenie jego aktualnych potrzeb i o jego wychowanie . Przedszkole musi podejmować wszelkie możliwe działania , zmierzające do wzmacniania więzi uczuciowych między rodzicami i dziećmi , budzenia zainteresowania rodziców światem dziecka i jego przeżyć .
Oddziaływania na rodziców będą skuteczne i celowe oraz mają perspektywę powodzenia pod warunkiem , że nauczyciel doskonale pozna sytuację dziecka w rodzinie i środowisku , że zapozna się z poziomem kultury pedagogicznej jego rodziców oraz odpowiednio przystąpi do współpracy z poszczególnymi rodzicami , a także ze wszystkimi rodzicami jako zbiorowością .
Pierwszą okazją do rozmowy i zdobycia informacji o warunkach życia przyszłego wychowanka jest zapisywanie dziecka do przedszkola przez rodziców . Rozmowa ta może zorientować nauczyciela o atmosferze wychowawczej , w jakiej wzrasta dziecko .
Ważnym momentem porozumiewania się nauczyciela z rodzicami jest czas przyprowadzania i odbierania dzieci z przedszkola . W tym czasie nauczycielka ma okazję do obserwacji dziecka , jego samopoczucia . Idealną sytuacją byłoby przechodzenie dzieci przez tzw. „filtr” , tzn. gdyby każde dziecko było rano przebadane przez personel medyczny . Poranne i popołudniowe spotkania w szatni stwarzają też okazję do kontaktowania się z rodzicami w ważnych sprawach wychowawczych , szczególnie tych pilnych , nie cierpiących zwłoki . Do przekazania określonych informacji lub zainteresowania rodziców własnym dzieckiem wspaniale nadają się zeszyty korespondencji pilnej , w których wpisuje się , obok uwag pozytywnych , również te negatywne .
Należy unikać sytuacji , w których dziecko i jego rodzice zostaliby ośmieszeni lub upokorzeni w obecności innych rodziców lub dzieci . Zwracanie rodzicom uwagi na niedopatrzenia względem dzieci powinno odbywać się na osobności i w taktowny sposób . Dorywcze rozmowy poranne i popołudniowe w szatni nie wystarczają , często potrzeba dłuższych rozmów . Dlatego w ramach współpracy z rodzicami nauczyciel powinien prowadzić spotkania w określone dni w godzinach po zamknięciu przedszkola . Niektóre z tych spotkań będą służyły indywidualnym konsultacjom z rodzicami poszczególnych dzieci , zaś inne - konsultacjom ze wszystkimi rodzicami na tematy dotyczące całej grupy przedszkolnej . Kameralny charakter wszystkich tych rozmów prowadzi do zbliżenia rodziców do przedszkola , co stwarza płaszczyznę porozumienia w podstawowych sprawach wychowawczych . Spotkania te muszą być przez nauczyciela przemyślane , przygotowane i prowadzone w sposób kulturalny .
Ważnym elementem współpracy z rodzicami jest wizyta w domu rodzinnym dziecka . Forma ta wymaga od nauczyciela wyjątkowo wysokiej kultury i taktu . Dobrze jest zaplanować wizyty na pierwszym zebraniu , określić ich cel , termin i czas trwania . Przy systematycznej i stałej współpracy zawiązują się między nauczycielem a rodzicami stosunki oparte na wzajemnym zaufaniu , co stwarza możliwości wyjaśnienia zachowania się dziecka , poznania jego skłonności i nawyków , a w rezultacie zapewnienia mu optymalnych warunków rozwoju .
Skuteczną formą pedagogizacji rodziców , uzupełniającą inne organizowane kontakty , jest stworzenie tzw. „kącika dla rodziców” . Jest to miejsce , gdzie rodzice mogą zatrzymać się , poczekać , gdy trzeba , popatrzeć i poczytać . Mogą tam znaleźć się zawsze aktualne i pożyteczne informacje dla rodziców , które pomogą w ukierunkowaniu wychowania dzieci , ponadto regulamin przedszkola , ogłoszenia i gazetki , wystawki prac dziecięcych .
Do stałych pozycji „kącika dla rodziców” powinien należeć regulamin przedszkola . Regulamin nie może ograniczać się do spraw administracyjno - bytowych ani też do sformułowań dotyczących wyłącznie obowiązków rodziców , zakazów i sankcji , ale jego treść powinna sygnalizować główne założenia pracy wychowawczej przedszkola i wynikające stąd powinności personelu placówki i rodziców .
Obok regulaminu powinien być umieszczony rozkład dnia , określający porę poszczególnych czynności i zajęć wychowawczych , który zapewni rodziców o planowości i systematyczności działań podejmowanych w przedszkolu . Dobrze jest też podawać do wiadomości rodziców zamierzenia wychowawcze , realizowane w poszczególnych grupach , co , być może, spowoduje integrację działań podejmowanych w przedszkolu z działaniami rodziców .
Kolejną pozycją w „kąciku dla rodziców” może być wykaz książek dla dzieci , a nawet rady dotyczące zakupu zabawek. Bardzo często rodzice , kupując swym dzieciom książki lub zabawki , kierują się przede wszystkim szatą graficzną , atrakcyjnością i efektem wizualnym tychże , albo też zakupy są zupełnie przypadkowe . Zdarza się wówczas , że dzieci posiadają książki zawierające nieodpowiednie dla ich wieku treści lub zabawki służące do zabaw , wywołujących agresywne i inne niepożądane zachowania . Kierowanie w pewnym stopniu wyposażeniem dzieci w dobrą literaturę i odpowiednie zabawki na pewno przyczyni się do osiągnięcia pozytywnych rezultatów wychowawczych . Ważne jest , by kierowanie było systematyczne i dokładne , a obok tytułu i nazwy znalazło się umotywowanie wyboru , cena artykułu i miejsce zakupu.
Na gazetkach dla rodziców można też zamieścić modele garderoby dziecięcej , która będzie nie tylko estetyczna , ale też wygodna , zapewniająca dziecku swobodę ruchu i zdrowie . Niewłaściwe ubranie (zbyt ciepłe lub lekkie , z nieodpowiednimi zapięciami) sprawia wiele kłopotów zarówno dzieciom jak i nauczycielom , z czego często nie zdają sobie sprawy zapobiegliwi rodzice .
Inną propozycją integrowania działań przedszkola i rodziców jest zamieszczenie w „kąciku dla rodziców” jadłospisu , przy czym informowanie rodziców o tym , co jedzą ich dzieci , nie wystarcza . Pożądane jest proponowanie całodziennych posiłków dziecięcych , co sprawi , że z czasem rodzice zainteresują się dietą dziecięcą i problemem racjonalnego odżywiania , a to z kolei pozytywnie wpłynie na zdrowie i rozwój samych dzieci .
Wreszcie istotną rolę w kształtowaniu współżycia z rodzicami odgrywają wystawki prac dziecięcych . Są one środkiem, który ułatwia rodzicom zrozumienie pracy wychowawczej przedszkola . Dają rodzicom wgląd w treść przeżyć dzieci , uczą patrzeć na działanie i wytwór własnego dziecka oraz porównywanie jego pracy z pracą rówieśników . Organizowanie wystawek stwarza bazę porozumienia między domem dziecka a przedszkolem .
„Kącik dla rodziców” jest jedną z form współpracy przedszkola z rodzicami . Nie mogą tam znaleźć się treści oderwane od całokształtu spraw , którymi aktualnie żyje przedszkole . Oprócz stałych pozycji powinny pojawiać się tam treści wynikające z planów pracy , zmieniające charakter w zależności od pory roku czy innych sytuacji . Porozumiewanie się przedszkola z rodzicami poprzez ten „kącik” nie może być przypadkowe .
Odpowiedzialność za prowadzenie „kącika dla rodziców” ponoszą w równej mierze nauczyciele i dyrekcja przedszkola, lekarz i dietetyczka , jak również sami rodzice . Na wspólnym zebraniu rodziców i personelu pedagogicznego placówki powinny zostać ustalone zakresy obowiązków każdej z tych grup , natomiast dyrektor , z racji pełnionego stanowiska , wspólnie z Radą Rodziców , czuwa nad całością .
Zajęcia otwarte to kolejny sposób indywidualnego zbliżania rodziców do problemów wychowania w przedszkolu . Pozwalają rodzicom zaobserwować swoje dziecko na tle grupy , zapoznać się ze sposobem pracy w zespole , porównać własne metody wychowawcze z przedszkolnymi .
Jest jak widać wiele sprawdzonych i skutecznych sposobów współpracy rodziców i personelu przedszkola. Współpraca ta służy dialogowi, a dialog lepszej opiece i edukacji dziecka. Dzięki takiej współpracy działania opiekuńczo- wychowawcze nie będą sobie przeciwstawne, a będą uzupełniać się na wszystkich możliwych płaszczyznach rozwoju małego dziecka.
BIBLIOGRAFIA
B. Berstein „ Socjolingwistyka a problemy kształcenia”, Warszawa 1980, Wydawnictwo Ossolineum
Encyklopedia Popularna , Warszawa 1982, PWN
A. Kelm „ O opiece nad dzieckiem w rodzinie”, Warszawa 1974, WSiP
(red.) M. Kwiatkowska „ Podstawy pedagogiki przedszkolnej”, Warszawa 1985, WSiP
J. Szczepański „ Elementarne pojęcia socjologii”, Warszawa 1970, PWN
D. Waloszek „ Wychowanie najmłodszego człowieka”, (ksero)
M. Ziemska „ Postawy rodzicielskie”, Warszawa 1962, Wiedza Powszechna
Praca napisana na podstawie praktyki studenckiej odbytej w Publicznym Przedszkolu nr 12 w Jastrzębiu Zdroju od 3.03- do 28. 03. 2003r.
Encyklopedia Popularna PWN , Warszawa 1982 , s. 633
B. Berstein: Socjolingwistyka a społeczne problemy kształcenia.(W:) Język i społeczeństwo.(red.) M. Głowiński, Warszawa 1980, Wydawnictwo Ossolineum
Encyklopedia Popularna PWN , Warszawa 1982 , s. 665
J. Szczepański : Elementarne pojęcia socjologii . PWN , Warszawa 1970 , s. 300
(red.) M. Kwiatkowska: Podstawy pedagogiki przedszkolnej. WSiP , Warszawa 1985 , s. 456
A. Kelm : O opiece nad dzieckiem w rodzinie . WSiP , Warszawa 1974
M. Ziemska : Postawy rodzicielskie . PW „Wiedza Powszechna” , Warszawa 1962
(red.) M. Kwiatkowska: Podstawy pedagogiki przedszkolnej . WSiP , Warszawa 1985 , s. 461
1
12