Welfare state
Przyczyny powstania welfare state
Mity nt welfare state:
Powstanie i funkcjonowanie welfare state, to rzekomo dziedzictwo rządów lewicowych, a jest to też rezultat idei konserwatywnej i praktyki liberalnej
Rozmontowanie welfare state jest konieczne, bo rosnące wydatki socjalne przerastają możliwość gospodarki - a transfery socjalne umożliwiają stabilizację polityczną i spójność społeczną
Welfare state rzekomo zostało rozmontowane na Zachodzie, a tam próby zmniejszenia wydatków kończą się często niepowodzeniem i wydatki wciąż rosną, ale wolniej.
2. Prawa obywatelskie
Welfare state oznacza, że państwo bierze na siebie prawa socjalne obywateli. W systemach przedkapitalistycznych obowiązywała zasada odwzajemniania, zaś w kapitalizmie dominowały zasady alokacji rynkowej, a II poł. XX w. znaczenia nabrały redystrybucyjne systemy alokacji, w tym welfare state.
Marshall uważa, że państwo dobrobytu stało się gwarancją, że prawa osobiste i polityczne, które obywatele mają wcześniej nadane, będą mogły być realizowane faktycznie. Ludziom mieszkającym na zachodzie przestała wystarczać hipotetyczna równość wobec państwa, bowiem chcieli odczuwać to realistycznie, mieć z tego jakieś korzyści.
3. Modernizacja kapitalistyczna
Jeżeli państwo realizuje potrzeby socjalne obywateli, tzn., że instytucje im najbliższe np. rodzina, parafia itd., nie potrafią zaspokoić swoich potrzeb socjalnych, dlatego korzystają z pomocy państwa - zasad pomocniczości, subsydiarności.
Państwo musiało zacząć pomagać, bo rodzina, parafia itd. przegrały z umacniającym się rynkiem, uprzemysłowieniem i rozwojem kapitalizmu. Załamujący się rynek przynosi nowe zagrożenia socjalne i państwo musiało zacząć pomagać obywatelom w praktyce.
Durkheim - analiza procesów dezorganizacji społ. wynikających z modernizacji kapitalistycznych. Uważał on, że rolą państwa jest także rola socjalna, ale nie miał na myśli całkowitej kontroli państwa nad gospodarką i życiem społecznym.
Formy pomocy socjalnej, jakie miało zapewnić państwo w niektórych krajach pojawiły się później niż uprzemysłowienie, często jako wymuszona okolicznościami konieczność. Jednak czasem były to `gesty dobrej woli' bogatszych warstw, które poczuwamy się do odpowiedzialności za biedniejszych, np. w Japonii.
Niektóre socjalne programy państw były nastawione nie tylko na usuwanie negatywnych skutków modernizacji kapitalistycznej i w tym sensie na reformę systemu, ważna były dla niech też dbałość o wspólnotę narodową, integrację społeczną, pielęgnowanie kultury itd.
Cele kapitalistycznego państwa dobrobytu:
Zagwarantowanie jednostkom i rodzinom minimum dochodu, bez względu na rynkową wartość i własności
Zmniejszenie niepewności - umożliwienie jednostkom i rodzinom pokonywanie np. chorób, starości, bezrobocia, które mogą prowadzić do kryzysu
Zapewnienie wszystkim obywatelom, bez względu na ich status, najlepszych standardów życia
Dbałość o spawy socjalne nie musi wynikać jedynie z chęci naprawienia negatywnych konsekwencji modernizacji kapitalistycznej, ale także z troski o integracje społeczną - Bismarck. Uważał on, że różnice między bogatymi i biednymi są zbyt duże, ale jak wiadomo, nie o to mu chodziło
Welfare state zaczęto realizować w Anglii po II wojnie światowej, pomimo, że ówcześni politycy angielscy np. Disraeli mieli podobne stanowisko jak Bismarck.
Ważna jest także społeczna nauka kościoła, głosząca, że państwo powinno wziąć na siebie niektóre zadania redystrybucyjne w imię sprawiedliwości społecznej, bo zadań tych nigdy nie wykonają równocześnie dobrze rodzina czy gmina - początki zasady pomocniczości, wywodzącej się właśnie z tej nauki.
Za elementy dobrego życia uważano głownie dobrą oświatę i opiekę medyczną. Uważano, że te dwie dziedziny są niejako inwestycją w przyszłość. Teorie taką głosili np. szwedzcy socjaldemokraci. Neoliberałowie z kolei uważają, że praktyki takie zbytnio uzależniają obywateli od państwa. Przykład: państwo w każdej chwili może odebrać dziecko kobiecie, która otwarcie krytykuje władze.
Neoliberałowie odrzucają hasła socjalistyczne o równości dochodu mimo wszystko, bo chcą oni pomagać biednym, ale nie własnym kosztem. Rozbudowa welfare state jednak uniemożliwia to, bo pieniądze dawane biednym pochodzą właśnie z ich podatków, a żeby je zdobyć podatki te trzeba podnieść itd.
4. Teorie marksistowskie
Teoretycy marksistowscy traktują welfare state jako instytucję nieprzystawalną do kapitalizmu, bo nie wyobrażają sobie by klasa kapitalistyczna chciała godzić się dobrowolnie na obniżenie swoich zysków.
Neomarksiści zgadzają się, że welfare state modyfikuje kapitalizm, ale nie zmienia to istoty systemu, który oni uważają ja welfare capitalism. Podkreślają, że zwyciężaną nie tylko zorganizowani robotnicy, co przede wszystkim elity rządzące, które mają świadomość, że państwo dobrobytu ułatwia rozwiązywanie konfliktów, umożliwia robotnikom radykalne działania, sprzyja reprodukcji siły roboczej potrzebnej do wzrostu gospodarczego.
5. Nowoczesny liberalizm
Nowocześni liberałowie twierdzą głównie, że poswatanie welfare state należy przypisać trosce klas średnich o własne interesy, ich przekonaniu, że coś należy zrobić, by systemowo naprawić negatywne efekty rynku, uprzemysłowienia i kapitalizmu.
Adekwatniejsze przyczyny powstania welfare state:
Nowoczesne welfare state jest stworzone głównie przez liberałów np. Keynes czy Roosevelt. Ich powstaniu sprzyjają też inne siły społ.
Sposób poswatania welfare state jest charakterystyczna głównie dla klas średnich: stopniowo i pod naciskiem tych gr interesów, które w skutecznym działaniu uczyły się metod usuwania zagrożeń dla systemu - kryzysu gospod, zamętu ideologicznego itd.
Klasy średnie czuły się odpowiedzialne za biedniejszych.
Neoliberałowie działają na rzecz osłabienia welfare state.
Zwolennicy Keynesa i innych koncepcji postulują zwiększenie transferów budżetowych na naukę, oświatę, zdrowie, walkę z bezrobociem itd., bo jest to korzystne dla wzrostu gospod, nawet gdy podnosi deficyt budżetowy.
Taka forma welfare state przystaje do kapitalizmu, bo sprzyja jego wewnętrznej ewolucji i nadaje mu niejako „ludzką twarz”.
6. Odmiany welfare state
Wilensky i Lebaux:
Rezydualne - w normalnym społ. rodzina i rynek zaspakajają potrzeby socjalne ludzi. Gdy pojawia się pomoc socjalna oznacza to, że rodzina i rynek przestają normalnie funkcjonować: życie rodzinne jest zakłócone, a gospodarka jest w kryzysie.
Popularna w USA przed wielkim kryzysem w 1929.
Instytucjonalna - istnieje zorganizowany system usług socjalnych mający na celu pomoc jednostkom w zaspokajaniu podstawowych potrzeb. Pomoc socjalna jest normalną, akceptowalną formą pomocy jednostkom w ich samorealizacji. Przyjmowanie tej pomocy nie jest żadną stygmatyzacją, ale jest czymś normalnym.
Esping-Andersen:
Liberalne - np. USA, Kanada i Australia. Pomoc socjalna jest skromna, przyjęcie jej stygmatyzuje (nieudacznicy), kierowana jest głównie do ludzi o niskim dochodzie.
Konserwatywne (korporacjonistyczne) - Niemcy, Austria, Francja, Włochy. Prawa socjalne nabywane są z zachowaniem różnic statusowych, co jest uwarunkowane dziedzictwem korporacjonistyczno - państwowym, w tym spuścizną po feudalizmie. Nabywanie praw odbywa się pod nadzorem państwa.
Na kształtowanie się tego modelu miał wpływ socjalizm i kościół. Kościół miał opory, żeby pomagać, ale potem się zgodził
Socjaldemokratyczne - kraje skandynawskie. Pomoc socjalna obejmuje nie tylko klasę robotniczą, ale i średnią. Odrzucenie dualizmu państwa i rynku. Państwo ma zapewnić najwyższe standardy, a nie tylko potrzeby min. Ideałem jest rozwój niezależnych jednostek; połączenie liberalizmu i socjalizmu. Zapewnienie niemal pełnego zatrudnienia kobiet.
Buchanan
Transferowe (dokonywanie transferu przez państwo):
Państwo socjalistyczne - państwo zapewnienia ludziom dobra i usługi, które wcześniej samo wyprodukowało
Państwo transferowe - państwo nie dostarcza bezpośrednio dóbr i usług, ale zbiera podatki od jednych, a potem daje je drugim
welfare state - pomoc socjalna zgodna z wyraźnie ustalonymi wcześniej ustawodawczo zasadami
państwo przemiałowe (określenie dał de Jasay) - o wysokości podatków decyduje siła przetargowa różnych interesów. „społ przemiałowe”, bo w procesie decyzyjnym państwa bierze udział redystrybucyjna koalicja Polit i koalicje społ.
7. Argumenty przeciw welfare state
ekonomiczne :
zwiększanie podatków
zmniejszenie oszczędności i inwestycji
obniżenie efektywności ekonom.
Mniejsza innowacyjność
Zmniejszenie wzrostu gospod.
polityczne:
przeciążenie państwa - zakłócenie procesu rządzenia
korzystne dla partii głoszących rozwój welfare state - niekorzystne dla państwa
ingerencja państwa w życie obywateli poprzez np. kuratorów; ingerencja w wych dzieci
społeczno - kulturowe:
zmniejszenie odpowiedzialności samodzielności jednostki
uzależnienie ludzi od pomocy
wzrost liczby „ludzi marginesu:
8. Kryzys czy kontynuacja?
Polityka welfare state powinna zostać powstrzymana. Jej działanie nie jest związane wyłącznie z kwestią polityczną i dużymi wydatkami państwowymi, ale także z zachowaniami poszczególnych jednostek, które mają pomoc zawsze, gdy tego potrzebują, nie wysilają się zbytnio, aby radzić sobie samemu.
Andersen uważa welfare state za problem społeczeństw postindustrialnych. Welfare state nie zostanie zlikwidowane z powodów politycznych, bo korzystają z niego klasy średnie. Są oni bowiem bardziej skuteczni w zdobywaniu środków od państwa niż klasy biedniejsze.
Proponowane są różne modyfikacje welfare state, np. w USA konserwatyści proponują wydatki na kompy dla dzieci, których rodziców na to nie stać.
Poziom welfare state powinien być modyfikowany wraz ze zmieniającą się sytuacją społeczną. Nie można przewidzieć, że jednakowa pomoc będzie przyznawana w różnej sytuacji. Należy obserwować zarobki, bezrobocie i proporcjonalnie rozdzielać pomoc .