MIKRO I MAKRO ELEMENTY
|
Prawidłowe funkcjonowanie organizmu człowieka możliwe jest dzięki sprawnej współpracy białek, tłuszczów, wody, węglowodanów i witamin. Jednym z elementów ludzkiego ciała, bez którego życie byłoby niemożliwe, są składniki mineralne. W przyrodzie występują one najczęściej w postaci związków chemicznych lub w postaci jonów.
Składniki mineralne stanowią aż ok. 4% masy ciała. Na tę ilość składa się 46 składników, a 30 z nich uważa się za niezbędne do życia. Wśród nich wyróżniamy 12 makroelementów, czyli pierwiastków chemicznych występujących w organizmach żywych, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania i rozwoju tych organizmów. Makroelementy to: wapń, fosfor, magnez, sód, potas, chlor, siarka, węgiel, wodór, tlen, azot, żelazo, magnez. Wyróżniamy 14 mikroelementów, czyli, pierwiastków chemicznych występujących w organizmach żywych w bardzo małych ilościach niezbędne są do prawidłowego funkcjonowania i rozwoju tych organizmów. Mikroelementy to: selen, jod, cynk, krzem, kobalt, brom, arsen, bor, nikiel, ołów, wanad, wolfram, cyna i molibden. Składniki mineralne w ciele człowieka uczestniczą niemal we wszystkich procesach przemiany materii. Biorą udział w transporcie składników odżywczych, w wytwarzaniu i odnowie jąder komórkowych, w syntezie niektórych witamin. Niezwykle ważna rola składników mineralnych polega na aktywowaniu procesów biochemicznych. Wspomagają one działalność enzymów - specjalnych białek, dzięki którym takie procesy zachodzą. Pełnią wtedy funkcję koenzymów - współpracują z enzymami i są niezbędne do "wykonania" jakiejś czynności. Bez nich enzymy białkowe są praktycznie martwe.
Działanie niektórych makroelementów w organizmie człowieka.
Fosfor- jego główną funkcją jest budowanie silnego kośćca i zdrowych zębów. Zaopatruje również komórki w energię oraz bierze udział w uaktywnianiu witamin z grupy B. Niedobór tego składnika w organiźmie powoduje, że kości i zęby stają się kruche, pojawia się skłonność do zmęczenia, utrata łaknienia, ból i sztywność stawów oraz podatność na zakażenia. Przyjmowanie nadmiaru fosforu przez bardzo długi czas może hamować wchłanianie wapnia. Produkty wysokobiałkowe, jak: mięso, ryby, drób i nabiał zawierają dużo fosforu.
Magnez- bierze udział w wytwarzaniu energii, czynności nerwów, odprężeniu mięśni oraz budowie kości i zębów. Reguluje rytm serca i krzepliwość krwi. Wspomaga również wytwarzanie i zużywanie przez organizm insuliny.
Nawet niewielkie niedobory magnezu mogą zwiększyć ryzyko choroby serca i cukrzycy. Poważne niedobory powodują arytmię, zmęczenie, kurcze mięśni, rozdrażnienie, nerwowość i dezorientację psychiczną.
Nadmiar magnezu może wywołać biegunkę, nudności, osłabienie mięśni, śpiączkę oraz zaburzenia oddychania. Obniża również ciśnienie krwi, co może spowodować zawroty głowy. Dobrym, naturalnym źródłem magnezu są produkty pełnoziarniste, orzechy, warzywa strączkowe, ciemnozielone warzywa liściaste i skorupiaki.
Potas- bierze on udział w przewodzeniu impulsów nerwowych, w procesie skurczu mięśnia sercowego i regulacji ciśnienia krwi. Kontroluje objętość płynu zawartego w komórkach, bierze udział w przekształcaniu glukozy z krwi oraz współdziała w usuwaniu z organizmu trujących produktów przemiany materii. Niedobór potasu objawia się osłabieniem mięśni i nudności oraz niewydolność krążenia. Przedawkowanie objawia się zmęczeniem mięśni i niemiarową pracą serca. Bardzo dużo potasu zawierają: ziemniaki, banany, pomarańcze i sok pomarańczowy oraz mięso, drób, mleko i jogurt.
Wapń- jest ważnym składnikiem kości i zębów oraz niezbędny organizmowi do krzepnięcia krwi i skurczów mięśniowych, jak również skutecznie zwalcza osteoporozę i ogranicza ryzyko raka okrężnicy. Niedobór wapnia powoduje przede wszystkim choroby kości, jak również kurcze mięśni. Duże dawki preparatów wapniowych mogą doprowadzić do powstania kamieni nerkowych. Najwięcej wapnia zawierają: mleko, jogurt, ser, łosoś sardynki, brokuły oraz migdały.
Żelazo- jest on niezbędny dla funkcjonowania całego organizmu. Jest ważnym składnikiem hemoglobiny i pomaga krwi rozprowadzać tlen do komórek organizmu. Wynikiem niedoboru żelaza jest anemia. Objawami jej jest uczucie słabości i zmęczenie, bladość skóry, brak tchu, przyspieszone bicie serca oraz podatność na infekcje. Nadmiar żelaza podwyższa ryzyko przewlekłych chorób, m.in. serca i raka okrężnicy.Dużo żelaza zawierają: wątróbka, wołowina, baranina, małże, ostrygi, rośliny strączkowe, warzywa liściaste, suszone morele, rodzynki oraz drożdże piwne i otręby pszenne.
Dzałąnie niektórych mikroelementów w organizmie człowieka.
Selen- jest pierwiastkiem ważnym dla wielu procesów życiowych. Znajduje się we wszystkich tkankach. Najwięcej jest go w nerkach, wątrobie, śledzionie i trzustce. Działa jako przeciwutleniacz, blokując wolne rodniki, które uszkadzają m.in. DNA. Chroni organizm przed truciznami środowiskowymi i pokarmowymi. Ma działanie przeciwnowotworowe, reguluje proporcje „złego” i „dobrego” cholesterolu, zmniejsza ryzyko choroby serca, udaru mózgu, zaćmy. Niedobór powoduje, więc ryzyko chorób nowotworowych, choroby wieńcowej i zaburzeń odporności, a także sprzyja wszelkim stanom zapalnym, zwłaszcza skóry. Wczesnymi objawami niedoboru selenu są osłabienie mięśni i ogólne zmęczenie. Najbogatszym źródłem selenu są m.in.: orzechy brazylijskie, owoce morza, drób, mięso oraz ziarna zbóż- szczególnie owsa i brązowy ryż.
Jod- ma działanie pobudzające tarczycę do wytwarzania tyroksyny- hormonu, który reguluje przemianę materii.
Niedobór jodu objawia się powiększeniem tarczycy, która tworzy wole. Zła praca tarczycy objawia się zmęczeniem, suchością skóry, chrypką, opóźnieniem reakcji i zmniejszeniem jasności umysłu- jest to niedoczynność tarczycy.
Nadmiar jodu- zw. nadczynnością tarczycy objawia się: metalicznym posmakiem w ustach, wrzodami jamy ustnej, biegunką, bólem głowy oraz nadmiernym pobudzeniem, lękami i gwałtowną utratą wagi. Nadczynność tarczycy może również doprowadzić do powstania wola. Doskonałym źródłem jodu są ryby i rośliny morskie oraz większość preparatów multiwitaminowych i pieczywo.
Cynk- występuje w mięśniach, kościach, skórze, nerkach, wątrobie, trzustce, oczach. Jest niezbędny do wzrostu komórek, dojrzewania płciowego, reakcji odpornościowych oraz prawidłowego działania zmysłu smaku i powonienia. Niedobory mogą utrudniać gojenie się ran i odczuwanie smaku i węchu, podatność na przeziębienia i grypę, zmiany skórne, np. trądzik, łuszczyca i większe ryzyko cukrzycy. Nadmiar powoduje osłabienie obronności organizmu i zmniejsza stężenie „dobrego” cholesterolu oraz powoduje nudności, wymioty i biegunkę. Dobrym źródłem cynku są: wołowina, wieprzowina, wątróbka, drób, jajka, owoce morza, sery, fasola, orzechy oraz kiełki pszenicy.