Umowa jako źródło zobowiązania
2. Umowa- Umową nazywamy zgodne oświadczenie woli co najmniej dwóch stron, zmierzające do wywołania skutku prawnego w postaci ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku prawnego.
Umowa jest czynnością prawną, w której biorą udział z reguły dwie strony. Istnieją także umowy wielostronne, na przykład umowa spółki cywilnej, w której często jest więcej niż dwóch wspólników. W umowie wielostronnej każdy wspólnik jest odrębną stroną.
- Umowa zostaje zawarta z reguły wtedy gdy strony złożą zgodne oświadczenie co do jej istotnych postanowień (wyjątkiem jest umowa realna).
- Do zawarcia umowy nie jest konieczne porozumienie się stron co do ubocznych postanowień. Brak takich postanowień będzie regulowany na podstawie przepisów kodeksu cywilnego.
np. Gdy strony zawierają umowę sprzedaży, określą przedmiot sprzedaży i cenę kupna ale nie umówią się co do terminu w którym towar zostanie oddany nabywcy, to termin ten zostaje określony na podstawie przepisów kodeksu cywilnego określających czas wykonania zobowiązania.
- Zawarcie umowy mogą poprzedzać rokowania- w ich toku strony zmierzają do ustalenia treści zawieranej umowy. Wiążące propozycje mogę być składane w formie ofert.
Zasada swobody umów według Czachórskiego:
podmioty zawierające umowę mają pełną swobodę co do tego, czy chcą zawiązać między sobą stosunek obligacyjny i od ich woli zależy zatem samo powstanie zobowiązania umownego.
istnieje pełna swoboda wyboru kontrahenta
strony zawierające umowę mogą kształtować jej treść według swojego uznania
swoboda umów pozwala na daleko posunięte uwolnienie stron od formalizmu prawnego oznacza to że porozumienie stron nie wymaga szczególnej formy.
3. art.353¹k.c. -Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.
Z przepisu tego wynika, że swoboda stron w określaniu stosunku zobowiązaniowego nie jest absolutna.
Odwołanie do art. 58 k.c.
4. Niemożność świadczenia.
•art.387 k.c.§ 1. Umowa o świadczenie niemożliwe jest nieważna.
§ 2. Strona, która w chwili zawarcia umowy wiedziała o niemożliwości świadczenia, a drugiej strony z błędu nie wyprowadziła, obowiązana jest do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o niemożliwości świadczenia.
Zawarta umowa może być dotknięta nieważnością z uwagi na to że świadczenie dłużnika przewidziane w umowie jest niemożliwe do spełnienia. Niemożliwość świadczenia musi istnieć w chwili zawarcia umowy (niemożliwość pierwotna) i musi być niemożliwa do spełnienia obiektywnie.
5. Wyzysk- art. 388
§ 1. Jeżeli jedna ze stron, wyzyskując przymusowe położenie, niedołęstwo lub niedoświadczenie drugiej strony, w zamian za swoje świadczenie przyjmuje albo zastrzega dla siebie lub dla osoby trzeciej świadczenie, którego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w rażącym stopniu wartość jej własnego świadczenia, druga strona może żądać zmniejszenia swego świadczenia lub zwiększenia należnego jej świadczenia, a w wypadku gdy jedno i drugie byłoby nadmiernie utrudnione, może ona żądać unieważnienia umowy.
§ 2. Uprawnienia powyższe wygasają z upływem lat dwóch od dnia zawarcia umowy.
Umowa zawarta dla wyzysku nie jest bezwzględnie nieważna. Z przepisu wynika że przede wszystkim należy przywrócić zachwianą równowagę ekonomiczną między wzajemnymi świadczeniami stron.
6. Wzorce umowne- •Stanowią ograniczenie zasady swobody umów. Znajdują zastosowanie głównie przy zawieraniu umów masowych.
•art.384 k.c.- § 1. Ustalony przez jedną ze stron wzorzec umowy, w szczególności ogólne warunki umów, wzór umowy, regulamin, wiąże drugą stronę, jeżeli został jej doręczony przed zawarciem umowy.
§ 2. W razie gdy posługiwanie się wzorcem jest w stosunkach danego rodzaju zwyczajowo przyjęte, wiąże on także wtedy, gdy druga strona mogła się z łatwością dowiedzieć o jego treści. Nie dotyczy to jednak umów zawieranych z udziałem konsumentów, z wyjątkiem umów powszechnie zawieranych w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego.
•art.22¹k.c.- Za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.
•art.385k.c.- § 1. W razie sprzeczności treści umowy z wzorcem umowy strony są związane umową.
•art.385¹ §1 k.c.- § 1. Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.
7. Forma umów- •Kodeks cywilny dopuszcza dokonywanie czynności prawnych w formie dowolnej. Umowy mogą być zawierane w formie ustnej, pisemnej, w sposób dorozumiany.
Inne formy to:
8. Forma aktu notarialnego pod rygorem nieważności
•Przy umownym przeniesieniu własności nieruchomości (art.158 k.c.)
•Przy zobowiązaniu się do przeniesienia własności nieruchomości (art.158 k.c.)
•Przy ustanawianiu lub przeniesieniu użytkowania wieczystego (art.234 i 237 k.c.)
•Przy ustanowieniu ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości (art.245 k.c.)
9. Forma pisemna pod rygorem nieważności zastrzeżona jest dla:
•Umowa o przejęcie długu (art.522 k.c.)
•Zgody wierzyciela na przyjęcie długu (art.522 k.c.)
•Umowy kontraktacyjnej (art.616 k.c.)
•Oświadczenia poręczyciela co do objęcia poręczenia (art.876 § 2 k.c.)
10. Forma pisemna dla osiągnięcia szczególnych skutków prawnych jest zastrzeżona:
•Przy najmie nieruchomości lub pomieszczenia na czas dłuższy niż rok (art.660 k.c.)
•Przy dzierżawie rzeczy na czas dłuższy niż rok (art.694 w zw. Z art.660 k.c.)
11. Forma dla celów dowodowych odnosi się do:
•Umowy pożyczki,przenoszącej na własności pożyczkobiorcy przedmiot pożyczki o wartości co najmniej 500zł (art.720 § 2 k.c.)
•Do przelewu wierzytelności stwierdzonej pismem (art.511 k.c.)
•Do umowy ubezpieczenia(art. 809 § 1 k.c.)
•Do umowy spółki (art.860 § 2 k.c.)
12. •art. 76 k.c.
Jeżeli strony zastrzegły w umowie, że określona czynność prawna między nimi powinna być dokonana w szczególnej formie, czynność ta dochodzi do skutku tylko przy zachowaniu zastrzeżonej formy. Jednakże gdy strony zastrzegły dokonanie czynności w formie pisemnej, nie określając skutków niezachowania tej formy, poczytuje się w razie wątpliwości, że była ona zastrzeżona wyłącznie dla celów dowodowych.
art.77 § 2 k.c.
Jeżeli umowa została zawarta w formie pisemnej, jej rozwiązanie za zgodą obu stron, jak również odstąpienie od niej albo jej wypowiedzenie powinno być stwierdzone pismem.
13. Rodzaje umów.
•Umowy losowe
•Umowy nazwane
•Umowy nienazwane
•Umowy mieszane
•Umowy odnoszące się do osób trzecich
14. umowy losowe
Umowami losowymi nazywamy takie umowy to umowy, w których treść i rozmiar świadczenia, a nawet nieraz samo jego istnienie, uzależnione są od przypadku czyli od zdarzenia, o którym niewiadomo, czy lub kiedy nastąpi. Przykładami takich umów są:
•art.903 k.c.- umowa renty dożywotniej
•art.908 k.c.- umowa dożywocia
•art.805 k.c.- umowa ubezpieczenia
15. Umowy nazwane- Umowami nazwanymi są umowy uregulowane w kodeksie cywilnym lub w innych ustawach. Umową nazwaną unormowaną w przepisach pozakodeksowych jest umowa wydawnicza.
Umowy nazwane są unormowane w sposób szczegółowy przez przepisy prawa obowiązującego. To takich umów należą na przykład: umowa najmu, dzierżawy, pożyczki sprzedaży, zlecenia itd.
16. Umowy nienazwane- Występują w przypadku, gdy treść umowy zawartej przez strony nie odpowiada żadnej z umów nazwanych ani nie zawiera elementów różnych umów nazwanych.
W przypadku częstego stosowania umów nienazwanych ustawodawca poprzez ich przydatność czyni je umowami nazwanymi i ich treść zostaje uregulowana w kodeksie cywilnym. Takimi umowami są np.: umowa dożywocia(art.908 k.c.), umowa dostawy (art.605 k.c.) czy przepisy o kontraktacji (art.613 k.c.).
17. Umowa taka występuje gdy strony ukształtują treść umowy w taki sposób, że składa się ona z elementów różnych umów nazwanych. W umowie takiej zawsze musi znaleźć się jakiś element połączenia treści występujący w innych umowach nazwanych. Przykładem takiej umowy jest np.: umowa sprzedaży rzeczy poniżej jej wartości z zamiarem uczynienia częściowej darowizny.
18. Umowy odnoszące się do osób trzecich
•Umowa o świadczenie przez osobę trzecią
•Umowa o zwolnienie dłużnika przez osobę trzecią od obowiązku świadczenia
•Umowa o świadczenie na rzecz osoby trzeciej
19. Umowa o świadczenie przez osobę trzecią.
W umowie takiej, zawartej między stronami może znaleźć się przyrzeczenie, że osoba trzecia zaciągnie wobec jednego z kontrahentów zobowiązanie lub spełni świadczenie.
Np. Osoba A zobowiązuje się wobez osoby B że artysta namaluje portret osobie B. Osoba trzecia - artysta nie ma tutaj żadnych obowiazków.
•art.391 k.c.
Umowa o świadczenie przez osobę trzecią zalicza się do umów o charakterze gwarancyjnym. Cechą charakterystyczną jest to że gwarant przyjmuje w nich ryzyko związane z realizacją bądź niepowodzeniem określonego w umowie przedsięwzięcia.
20. Umowa o zwolnienie dłużnika przez osobę trzecią od obowiązku świadczenia.
Umowa ta polega na tym, że osoba trzecia w umowie zawartej z dłużnikiem zobowiązuje się zwolnić go od obowiązku określonego świadczenia. Wierzyciel na podstawie takiej umowy nie nabywa żadnych praw do osoby trzeciej. Osoba trzecia bierze tu odpowiedzialność za określone zachowanie się wierzyciela wobec dłużnika.
•art.392 k.c.
21. Umowa o świadczenie na rzecz osoby trzeciej
Umowa ta dopuszcza, że osoba trzecia nabywa bezpośrednie uprawnienia przeciwko dłużnikowi. Osoba ta staje się wierzycielem mimo ,że nie brała udziału w zawarciu umowy.
Przykładami takich umów są karta gwarancyjna, lub umowa ubezpieczenia.( •art.831 § 1 k.c. art.808 § 1 k.c. ).
Umowa o o świadczenie na rzecz osoby trzeciej uregulowana jest w art.393 k.c.
Celem tej umowy jest wola stron, aby trzeciej osobie, niebędącej stroną dać bezpośrednie uprawnienie żądania świadczenia.
Np. kiedy A jest dłużnikiem C. I A jest wierzycielem B . W umowie zawartej między A i B nałożono na B obowiązek świadczenia na rzecz C to spłacenie przez B na rzecz C długu spowoduje umorzenie zobowiązania między Ai C i A i B.
•art.808 §1 i §3 k.c.
•art.831 §1 k.c.
•art.908 §3 k.c.
•art.393 § 3 k.c.
22. Umowa przedwstępna.
Umowa przedwstępna to umowa przygotowująca zawarcie właściwej umowy między tymi samymi stronami. Strony tej umowy (lub jedna z nich) zobowiązują się do zawarcia oznaczonej umowy.
•art.389 k.c.
•art.390 k.c.
•art.64 k.c.
Umowa przedwstępna nie wymaga żadnej szczególnej formy, nawet jeśli dla umowy przyrzeczonej przepisy przewidują formę szczególną.
Uprawniony może żądać od strony zobowiązanej oświadczenia woli określonej treści. Jeżeli strona ta nie złoży takiego ośw. to strona uprawniona ma prawo złożyć roszczenie przeciwko stronie zobowiązanej o nakazanie złożenia takiego oświadczenia. Oświadczenie to Zastępuje prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające taki obowiązek. Jeżeli umowa przedwstępna była zawarta w formie aktu notarialnego to uprawniony może żądać zawarcia umowy przyrzeczonej. Jeżeli umowa ta nie była zawarta w formie aktu notarialnego to umowa jest ważna ale skutek jest słabszy i osoba uprawniona może żądać odszkodowania.
Realizacja tego prawa zależy od tego czy osoba uprawniona wykaże fakt poniesienia szkody jakiej doznała przez to ze liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej. Uprawniony może domagać się zwrotu wydatków poniesionych w związku zawarciem umowy przedwstępnej oraz potrzebnych dla zawarcia umowy przyrzeczonej ,a nie takich które wiązały się z wykonaniem tej ostatniej. - odszkodowanie w granicach tzw. Ujemnego interesu umowy.
23. Umowa przedwstępna a umowa zawarta pod warunkiem
art. 353 k.c.
Zawarcie umowy przyrzeczonej jest świadczeniem, a przedmiotem świadczenia dłużnika jest złożenia oświadczenia woli określonej treści by umowa doszła do skutku. W umowie przedwstępnej przedmiotem świadczenia jest złożenie w przyszłości oświadczenia woli takiej treści by umowa doszła do skutku. W umowie zawartej pod warunkiem skuteczność umowy jest zależna od spełnienia się przewidzianego w umowie zdarzenia przyszłego i niepewnego.
24. Dodatkowe zastrzeżenia umowne
•Dodatkowe postanowienia to zastrzeżenia umowne zawarte w umowie, mające na celu zabezpieczenie interesu wierzyciela i ułatwienie mu realizacji jego roszczeń:
•Zadatek
•Umowne prawo odstąpienia
•Odstępne
•Kara umowna
25. Zadatek
Zadatek to suma pieniężna lub jakiś przedmiot majątkowy, który jedna strona daje drugiej przy zawarciu umowy.
•art.394 §1 i 2 k.c.
•Zadatek może występować w każdej umowie i może oznaczać:
1.Zawarcie umowy
2.Zaliczę na poczet przyszłego świadczenia
3.Szczególną sankcję na wypadek niewykonania umowy przez którąkolwiek ze stron
4.odstępne
Zadatek pełni funkcję umocnienia zobowiązania. W przypadku wykonania umowy zadatek zostaje zaliczony na poczet należności. Zadatek dany w rzeczach innego rodzaju należy zwrócić w naturze stronie, która go dała. Zadatku nie należy utożsamiać z zaliczką. Zadatek to zabezpieczenie wykonania umowy a nie jak jest w przypadku zaliczki- sumą wypłacaną na poczet przyszłych należności.
26. Umowne prawo odstąpienia
Prawo odstąpienia od umowy:
•art.491 § 1 k.c. Jeżeli jedna ze stron dopuszcza się zwłoki w wykonaniu zobowiązania z umowy wzajemnej, druga strona może wyznaczyć jej odpowiedni dodatkowy termin do wykonania z zagrożeniem, iż w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu będzie uprawniona do odstąpienia od umowy.
•art.721 k.c. Dający pożyczkę może odstąpić od umowy i odmówić wydania przedmiot pożyczki, jeżeli zwrot pożyczki jest wątpliwy z powodu złego stanu majątkowego drugiej strony.
27. art.395 §1 k.c. Można zastrzec, że jednej lub obu stronom przysługiwać będzie w ciągu oznaczonego terminu prawo odstąpienia od umowy. Prawo to wykonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie.
•
Tego rodzaju zastrzeżenie osłabia łączący strony węzeł umowy ale otwiera także możliwość wycofania się uprawnionej strony ze stosunku łączącego strony, gdy jego dalsze trwanie i realizacja przestały odpowiadać jej interesom.
§2. W razie wykonania prawa odstąpienia umowa uważana jest za nie zawartą. To, co strony już świadczyły, ulega zwrotowi w stanie zmienionym, chyba że zmiana była konieczna w granicach zwykłego zarządu. Za świadczone usługi oraz za korzystanie z rzeczy należy się drugiej stronie odpowiednie wynagrodzenie.
28. Odstępne
Odstępne polega na tym, że strona zastrzega sobie prawo odstąpienia od umowy za zapłatą określonej sumy pieniężnej.
•art.396 k.c.
Odstępne może być oznczone tylko w sumie pieniężnej i może być zastrzeżone przy każdej umowie.
29. Kara umowna.
Kara umowna(odszkodowanie umowne) polega na tym, że strony mogą zastrzec, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy pieniężnej (art.483 §1 k.c.)
§2. Dłużnik nie może bez zgody wierzyciela zwolnić się z zobowiązania przez zapłatę kary umownej.
W razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi z zastrzeżonej wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. Jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane lub gdy kara umowna jest zbyt wygórowana dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej.