Zielona apteka

Cele ogólne:

• zapoznanie z pospolitymi gatunkami ziół i ich właściwościami,

• korzystanie z wiadomości i umiejętności nabytych na lekcjach przyrody,

• kształtowanie umiejętności pracy z atlasami, przewodnikami i podręcznikami,

• rozbudzanie ciekawości i dostrzeganie piękna przyrody,

• kształcenie wrażliwości estetycznej,

• poznanie znaczenia ziół i możliwości ich wykorzystywania w przemyśle farmaceutycznym, kosmetycznym i spożywczym.

Wprowadzenie

Zajęcia dotyczą roślin posiadających właściwości lecznicze. Prowadzone są w oparciu o gatunki pospolite, z którymi uczniowie mają możliwość zapoznania się podczas wycieczek szkolnych, wyjazdów rodzinnych, a nawet pracy w ogródku. Zajęcia stanowią okazję do poznania nazw ziół, nauki rozpoznawania ich za pomocą atlasów, przewodników, zmysłów węchu, smaku i wzroku. Uczniowie będą mogli wykorzystać umiejętności i wiadomości nabyte na lekcjach przyrody, w sposób umiejętny je powiązać i wyciągnąć wnioski.

Zajęcia powinny być realizowane w trakcie wycieczki terenowej w miejsce, w którym można będzie pokazać uczniom rosnące na naturalnych stanowiskach pospolite gatunki roślin posiadających właściwości lecznicze.

Miejsce tematu zajęć w programie kształcenia

Zajęcia przeznaczone są głównie dla uczniów klas VI szkół podstawowych. Mogą być realizowane w ramach treści programowych przyrody jako uzupełnienie wiadomości o roślinach. Temat może być realizowany również na dodatkowych zajęciach kółka biologicznego, a także w gimnazjum lub liceum.

Podstawowe pojęcia

Zioła - termin stosowany w odniesieniu do wielu gatunków roślin z różnych grup systematycznych i różnych rejonów geograficznych. Od prawieków stosowane były w lecznictwie. Wraz z rozwojem wiedzy i rozwojem społeczeństw informacje o ziołach, ich stosowaniu i dawkowaniu zaczęto zapisywać. Użycie ziół do przyrządzania potraw jest tematem napisanej w I w. n.e. pierwszej rzymskiej książki kucharskiej.

Zielarstwo to dział rolnictwa zajmujący się hodowlą, uprawą, zbiorem, przechowywaniem i badaniem roślin mających zastosowanie w lecznictwie, kosmetyce, dietetyce.

Napar - płyn otrzymywany przez zalanie ziół wrzątkiem. Napary ziołowe wykorzystuje się do picia, płukania jamy ustnej, do mycia włosów.

Odwar - świeżo przyrządzony wyciąg wodny z roślinnych surowców leczniczych, otrzymywany przez zalanie rozdrobnionego surowca zimną wodą i późniejsze ogrzewanie aż do odparowania połowy płynu.

Macerat - produkt otrzymywany z rozdrobnionych ziół zalanych olejem roślinnym, octem lub alkoholem.

Proszek - drobno roztarte w moździerzu lub w młynku włókna rośliny lub nasiona.

Potpourri - mieszanki zapachu kolorowych kwiatów i liści umieszczone w specjalnym naczyniu.

Jako podstawa do przeprowadzenia zajęć proponowane są następujące zioła:

rumianek pospolity, lebiodka pospolita, dziurawiec zwyczajny, jasnota biała, krwawnik pospolity, babka zwyczajna, skrzyp polny, pokrzywa zwyczajna.

Środki dydaktyczne:

Klucze do oznaczania roślin, atlasy, przewodniki, lupy, ołówki, karty pracy.

Grupowa karta pracy nr 1
Na podstawie zgromadzonych pomocy (atlasy, przewodniki) proszę uzupełnić tabelę:

Nazwa zioła	Zastosowanie

Grupowa karta pracy nr 2

Polecenie: Zawiążcie oczy jednemu z kolegów. Dajcie mu do powąchania różne zioła. Czy można je rozpoznać po zapachu lub dotyku?

Indywidualna karta pracy nr 1

Rozpoznaj i podpisz przedstawione na rysunkach zioła.

................................ ................................ ................................ ................................

Indywidualna karta pracy nr 2
Wyjaśnij znaczenie pojęć:

- napar .............
- odwar .............
- macerat .............
- proszek .............
- potpourri .............

Literatura:

„Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa”, red. Halina Strzelecka, Józef Kowalski, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2000

Opracowanie:

Zespół Parków Krajobrazowych Pogórza w Tarnowie

---