Prawo autorskie - dozwolony użytek utworów
Treść autorskich praw majątkowych obejmuje każdy sposób korzystania z utworu, na zasadzie monopolu.
Ograniczeniem tego prawa jest tzw. dozwolony użytek utworów.
Dozwolony użytek utworu umożliwia korzystanie z utworu, w czasie trwania autorskich prawa majątkowych:
- Bez konieczności uzyskania zgody autora
- Bez konieczności zapłaty mu wynagrodzenia
Dozwolony użytek służy:
Zapewnieniu dostępu do informacji zawartej w utworze
Promowaniu rozwoju nauki i postępu
Swobodzie wypowiedzi
A jest to możliwe dzięki wykorzystaniu utworu
Dozwolony użytek utworu obejmuje:
Użytek osobisty (prywatny)
Użytek publiczny:
Cytat
Użytek szkolny
Użytek w prasie w celach informacyjnych
W celach promocyjnych wydarzeń kulturalnych
Dozwolony użytek osobisty umożliwia korzystanie z utworu:
- Każdej osobie fizycznej oraz osobom pozostającym z nią w związku osobistym
- Bez konieczności uzyskania indywidualnej zgody uprawnionego
- nieodpłatnie
Dozwolony użytek osobisty jest możliwy pod następującymi ograniczeniami:
- Dotyczy tylko utworów rozpowszechnionych
- Obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów
Dozwolony użytek osobisty NIE obejmuje:
- Programów komputerowych
- Elektronicznych baz danych
- Budowania według cudzego projektu architektonicznego
W kontekście studiowania dozwolony użytek osobisty dopuszcza legalne kopiowanie książek, skryptów, wykładów
Z treści ustawy nie wynikają ograniczenia liczby stron
Nie musi być to czynione osobiście, dopuszcza się powierzchnie kopiowania innemu podmiotowi, np. punktu kserograficznemu.
W ramach dozwolonego użytku osobistego można także:
Korzystać z utworów w celach rozrywkowych, np. skopiować muzykę czy film
Korzystać z utworów udostępnionych na stronach internetowych
Dozwolony użytek osobisty NIE obejmuje
Kopiowania programów komputerowych
Zwielokrotniania elektronicznych baz danych
Publicznego udostępniania utworów (np. w sieci internetowej)
Prawo cytatu
Wykorzystywany w ramach prawa cytatu utwór powinien być przytoczony w niezmienionej wersji
„drobny utwór” może być cytowany w całości, inny - we fragmentach
„drobny utwór” to np. fraszka, wiersz kilkuzwrotkowy, opowiadanie
Cel zastosowania cytatu:
Wyjaśnienie
Dokonanie analizy krytycznej
Nauczanie
Prawa gatunku twórczości (pastisz, parodia)
Cytowany utwór musi być wyraźnie oznaczony (wyodrębniony) w utworze
Gdy nie jest oznaczony lub jest błędnie oznaczony, można to nazwać plagiatem
Licencja dla archiwów, bibliotek, szkół
Mogą wypożyczać do domu egzemplarze utworów
Mogą zwielokrotniać każdą techniką utwory w celu uzupełnienie, zachowania lub ochrony własnych zbiorów
Prawo autorskie - umowy dotyczące praw autorskich, ochrona praw autorskich
Dwa podstawowe rodzaje umów dotyczące autorskich praw majątkowych to:
- Umowy przenoszące autorskie prawo majątkowe
- Umowy na korzystanie z utworów (umowy licencyjne)
umowy przenoszące autorskie prawo majątkowe
- w ich efekcie dochodzi do zmiany podmioty prawa: nabywca „wstępuje” w miejsce autora
- może przenieść te prawa na kolejne osoby (wyzbyć się ich na rzecz kolejnych nabywców)
- Umowa musi być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności
Pod oświadczeniem o przeniesieniu prawa, utrwalonym na papierze, musi być złożony własnoręczny podpis
- Przeniesienie praw majątkowych może się odbywać tylko na znanych w chwili zawierania umowy polach eksploatacji
W prawie polskim nie ma tzw. klauzuli „future media” i przenoszenia praw na nieznanych polach eksploatacji
- przeniesienie praw majątkowych może mieć charakter
Płatny lub nieodpłatny
Obejmować terytoria wszystkich państw lub być ograniczone do jednego/kilku krajów
- przeniesienie autorskich praw majątkowych dotyczy tylko tych pól eksploatacji, które zostały w umowie wyraźnie wymienione
Zaznaczenie, że następuje przeniesienie praw na wszystkich znanych polach nie skutkuje automatycznie na pola eksploatacji
- może mieć miejsce na rzecz jednego/kilku podmiotów, np.:
Na rzecz X - prawo do wystawiania
Na rzecz Y - prawo do zwielokrotniania i wprowadzania egzemplarzy do obrotu
Umowy licencyjne
- na ich podstawie uprawnionych z tytułu autorskich praw majątkowych (licencjodawca) zezwala osobie trzeciej (licencjobiorcy) na korzystanie z utworu
Przy zawarciu umowy licencyjnej, prawa autorskie pozostają przy podmiocie uprawnionym, a licencjobiorca uzyskuje prawo do korzystania w sposób legalny z chronionego utworu
- w umowie obowiązują podobne zasady jak przy umowach przenoszących prawa autorskie:
Nakaz specyfikacji pól eksploatacji
Zakaz obejmowania umową pól eksploatacji nieznanych w chwili zawarcia umowy
Zakres terytorialny, czasowy licencji
Swoboda decyzji co do wynagrodzenia
- Jeśli strony nie sprecyzowały tego inaczej, domniemywa się, że umowa upoważnia do korzystania z utworu przez okres 5 lat na terytorium państwa, w którym licencjobiorca ma siedzibę
- Korzystanie z utworów, gdy trwają autorskie prawa majątkowe, może odbywać się na podstawie
Przepisów o dozwolonym użytku
Zezwolenia twórcy (udzielonego na podstawie umowy zawartej z użytkownikiem)
- jeśli użytkowników są tysiące, jest to praktycznie niemożliwe
- stąd instytucja zbiorowego zarządu - organizacja zbiorowego zarządzenia, która w imieniu twórców zawiera umowy na skalę masową z użytkownikami
Ochrona praw autorskich
Cywilnoprawna ochrona praw autorskich osobistych obejmuje dwie instytucje:
- gdy zaistnieje stan zagrożenia autorskich praw osobistych
- gdy nastąpi naruszenie praw autorskich osobistych
Gdy istnieje stan zagrożenia, twórcy służy roszczenie o zaniechanie działań zagrażających
Gdy nastapi naruszenie, twórca może żądać skutków naruszenia
Cywilnoprawna ochrona autorskich praw majątkowych
- uprawniony do wystąpienia z żądaniami ochrony jest podmiot autorskich praw majątkowych
Twórca
Osoba uprawniona
Organizacja zbiorowego zarządzania
- w razie naruszenia autorskich praw majątkowych twórcy przysługuje roszczenie
O zaniechania naruszenia
O usunięcie skutków naruszenia
Uprawniony może żądać
Naprawienia szkody z tytułu naruszenia