Ochrona własności intelektualnej

Przedmiot prawa autorskiego

Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór)

Inaczej rzecz ujmując:

Utwór, w rozumieniu prawa autorskiego, to wytwór człowieka, który spełnia następujące przesłanki

- jest rezultatem działalności twórczej

- ma indywidualny charakter

- został ustalony w jakikolwiek sposób

Z przejawem działalności twórczej mamy do czynienia, gdy istnieje subiektywnie nowy wytwór intelektu - mówimy o oryginalności utworu

Indywidualny charakter działalności twórczej wskazuje, że utwór jest rezultatem osobistego ujęcia autora

Wytwory intelektualne posiadające łącznie cechy oryginalności i indywidualności uznawane są za posiadające charakter twórczy

Warunek indywidualności uważa się za spełniony, jeśli w obiektywnej ocenie nie jest statystycznie możliwe, aby inna osoba (inny twórca) uzyskała identyczny rezultat swojej pracy

Ma to miejsce, gdy elementy formy i treści utworu nie sa w pełni zdeterminowane charakterem, funkcją, specyfiką utworu, a jego twórca miał margines swobody w wyborze i uporządkowaniu składników utworu

Takie warunki są spełnione np. przy pisaniu pracy magisterskiej, gdyż to student decyduje o podziale treści na rozdziały, o tytułach rozdziałów, użytych argumentach i doborze słów, terminów, definicji przy objaśnieniu, czy argumentowaniu analizowanych zagadnień.

Ustawa o prawie autorskim podaje otwarty, przykładowy katalog utworów

Literackie

Publicystyczne

Naukowe

Kartograficzne

Programy komputerowe

Fotografie

Plastyczne

Wzory przemysłowe

Architektoniczne

Urbanistyczne

Muzyczne

Słowno-muzyczne

Choreograficzne

Pantomimiczne

Sceniczne

Audiowizualne (w tym filmowe)

To wyliczenie ma charakter przykładowy, w praktyce ochronie prawnoautorskiej podlega bardzo wiele wytworów intelektualnych mogących mieć jeszcze inny charakter i stanowiący rezultat działalności twórczej człowieka

Różnego rodzaju utwory powstają w związku z działalnością edukacyjną, naukowa i dydaktyczną, np.

Artykuły naukowe

Artykułu popularno-naukowe

Podręczniki

Skrypty

Opracowania monograficzne

W tego typu utworach ochronie polega np.

Twórcze ujęcie tematyki

Zestawienie fragmentów

Wnioskowanie

Dowodzenie

Interpretacja

Weryfikacja

Ochronie prawnoautorskiej NIE podlegają

Zawarte w utworach proste informacje

Wyniki badań jako takie

Fragmenty dokumentów urzędowych

Pomysł badawczy

Tytuł utworu naukowego

Utworami są także (mogą być)

Recenzje naukowe

Prace licencjackie, inżynierskie, magisterskie

Wykłady akademiczne

Uzyskanie ochrony autorskoprawnej

Powstaje w sposób automatyczny, w momencie ustalenia utworu w jakiekolwiek postaci

Dla ochrony nie jest wymagane zgłoszenie, wniesienie opłat itp.

Nie ma w Polsce rejestrów utworów stąd czasem trudno wykazać prawo do autorstwa

Umieszczenie znaczka ochrony copyrightowej ma znaczenie tylko jako wskazanie praw autorskich majątkowych

Na ochronę prawnoautorską nie ma wpływu płeć, wiek, wykształcenie, stan psychiczny

Nieukończona postać utworu może podlegać ochronie

Podmiot prawa autorskiego

Podstawowa zasada prawa autorskiego

Prawo autorskie powstaje w sposób pierwotny na rzecz twórcy

Dotyczy to:

- Autorskich praw majątkowych

- Autorskich praw osobistych

Mamy dwa pojęcia

1. twórca

2. pierwotny podmiot prawa autorskiego

Twórca to wyłącznie osoba fizyczna

niezależnie od tego czy:

- jest pełnoletnia czy małoletnia

- posiada pełna czy ograniczoną zdolność do czynności prawnych czy jest pozbawiona zdolności czynności prawnych

Brak pełnej zdolności do czynności prawnych wiąże się z niemożnością samodzielnego dysponowania prawami autorskimi.

Status twórcy to kwestia faktu:

- Twórcą jest zawsze osoba fizyczna, która wniosła twórczy wkład do utworu

- Przyznanie podmiotowi statusu twórcy wymaga stwierdzenia zależności między działalnością tej osoby a powstaniem utworu, podlegającego ochronie autorskoprawnej.

Pomiędzy powstaniem utworu a działanością twórcy powinien zachodzić związek przyczynowy

Kwestia uznanie za twórce nie podlega woli stron, stąd na drodze czynności prawnej nie można uregulolwać kwestii powstania prawa autorskiego na rzecz innego podmiotu niż twórca (prawo niezbywalne)

Ustawa przyjmuje domniemanie, ze twórca jest osoba, której nazwisko w tym charakterze zostało uwidocznione na egzemplarzach utworu

Jest to domniemanie prawne wzruszalne: może zostać obalone dowodem przeciwnym

W praktyce:

Osoba A, której nazwisko figuruje na dziele nie musi udowadniać, że jest twórca. Ten, kto temu przeczy, musi udowodnić, że osoba A nie stworzyła utworu

Współtwórcy jako podmioty praw autorskich do utworu współautorskiego

Każdemu współautorowi przysługuje udział we wspólnym prawie autorskim

Istnieje domniemanie, że udziały sa równe

Współtwórcy mogą ustalić inne wielkości udziałów, adekwatnie do wkładu

W razie sporu, udziały rozstrzyga sąd

Inne niż twórca podmioty pierwotnie uprawnione do prawa autorskiego:

Utwory zbiorowe

Autorskie prawa majątkowe do utworu zbiorowego jako całości (np. encyklopedie) przysługują producentowi lub wydawcy

Twórcy zachowują prawa autorskie do swoich części

Zbycie tych praw jest często przedmiotem umowy wydawniczej

Programy komputerowe stworzone przez pracownika w wyniku wykonywania pracy

Pracodawcy przysługują prawa majątkowe do programu komputerowego stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy

Jeśli pracownik miał z pracodawcą umowę cywilnoprawną, przyjmuje się, że pełnia praw autorskich lezy po stronie pracownika, jeśli umowa między pracownikiem a pracodawcą nie stanowi inaczej

Inne podmioty praw autorskich

Pracownicza twórczość naukowa

Prawa autorskie do utworów naukowych stworzonych przez pracownika zatrudnionego w instytucji naukowej przysługują ich twórcom

Instytucja może korzystać z uprawnień eksploatacyjnych:

- Pierwszeństwo opublikowania utworu naukowego

- Prawdo do korzystania z materiału naukowego zawartego w utworze naukowym

- Prawo udostępniani tego utworu osobom trzecim

Twórczość studencka

Uczelni przysługuje pierwszeństwo opublikowania pracy dyplomowej studenta

Jeśli uczelnia w ciągu 6 miesięcy od obrony nie skorzysta z tego prawa, student, który ją przygotował, może ją opublikować

Student jest jedynym podmiotem autorskich praw majątkowych i osobistych w stosunku do swojej pracy dyplomowej

---