Funkcje edukacyjne głównych środowisk wychowawczych i opiekuńczych-rodziny, grupy rówieśniczej, klasy, szkoły, środowiska pracy, rekreacji, wypoczynku.
Na początku chciałbym przedstawić czym jest edukacja? Edukacja to ogół czynności prowadzenia drugiego człowieka i jego własnej aktywności w osiąganiu pełnych i swoistych dlań możliwości, jak też ogół wpływów i funkcji ustanawiających i regulujących osobowość człowieka i jego zachowanie, w relacji do innych ludzi i świata. Czym jest środowisko? Środowisko jest to otaczający nas krąg osób i rzeczy. A środowisko wychowawcze-mianem tym określa się instytucje np. szkoła, klasa, rodzina-są to określone instytucje, w których istnieją sytuacje wychowawcze. Rekreacja-do rekreacji można zaliczyć wychowanie pozalekcyjne, stanowi niejako bezpośredni tor rozszerzonych zadań szkoły. Wychowanie takie pełni, co najmniej dwojaką funkcję. Rozszerza tok pracy realizowanej w czasie lekcji, dając młodzieży możliwości rozwijania indywidualnych zainteresowań oraz pogłębiania i rozszerzania wiadomości objętych programem nauczania. Jest to funkcja o dużym znaczeniu, ułatwia, bowiem stosunkowo wczesne krystalizowanie się jej zainteresowań i uzdolnień, tak istotnych w decyzjach dalszej nauki czy pracy zawodowej. Druga funkcja takiego wychowania wypływa z jego roli integrującej środowisko szkolne jako środowisko wychowawcze. W różnych formach zajęć pozalekcyjnych spotykają się ze sobą uczniowie różnych klas, często różnych grup wieku. Wtedy ponad klasami wyrastają samorzutne grupy i zespoły połączone wspólnotą zainteresowań, aktywności zabawowej, uzdolnień twórczych. Zajęcia pozalekcyjne są, bowiem tą formą aktywności młodzieży, które nie są obwarowane rygorem formalnego obowiązku, ale wypływają z zainteresowań i samorzutnego zaangażowania. Wycieczki - swoistą formą organizacyjną nauczania stanowią wycieczki mające na względzie realizowanie celów dydaktycznych. Wycieczkę dydaktyczną organizuje się wówczas, gdy nauczyciel pragnie przedstawić uczniom określone rzeczy, zjawiska i procesy w ich naturalnych warunkach. Każda dobrze zorganizowana wycieczka, mimo że narusza normalny tok pracy szkolnej, ma duże walory wychowawczo-dydaktyczne.
Funkcje rodziny - to wyspecjalizowane oraz permanentne działania oraz współdziałania członków rodziny, wynikające bardziej lub mniej uświadomionych sobie przez nich zadań, podejmowanych w ramach wyznaczonych przez obowiązujące normy i wzory, a prowadzące do określonych efektów głównych i pobocznych. Wyróżniamy następujące funkcje rodziny: Funkcje biopsychiczne(funkcja prorekreacyjna, funkcja seksualna), Funkcje ekonomiczne(materialno-ekonomiczne, opiekuńczo-zabezpieczająca), Funkcje społeczno-wyznaczające(stratyfikacyjna, legalizacyjno-kontrolna), Funkcje socjopsychologiczne( socjalizacyjno-wychowawcza, kulturalna, religijna, rekreacyjno-towarzyska, emocjonalno-ekspresyjna). Funkcja edukacyjna(rodzinna) pełni również bardzo istotną rolę w życiu młodego człowieka. Pomoc ze strony rodziców jest bardzo ważnym czynnikiem wpływającym na rozwinięciem wczesnej edukacji młodego człowieka. Dziecko systematycznie kontrolowane przez rodzica podczas uczenia się, odrabiania zadań domowych, analizowaniu poszczególnych zadań, ma większą możliwość korygowania swoich błędów wynikających z jego nauki. Oczywiście bardzo ważnym elementem edukacji młodego człowieka w rodzinie, są warunki w jakich dziecko może w spokoju się kształcić. Obowiązkiem rodziny a raczej funkcją jest zaspokojenie wszelkich potrzeb, niezbędnych do tego aby dziecko mogło kształcić się i rozwijać w sposób adekwatny do jego możliwości. Jeżeli dziecko ma większe problemy z nauką, rodzice powinni jak najszybciej zainterweniować. Najlepszym rozwiązaniem w takiej sytuacji byłaby przede wszystkim rozmowa z wychowawcą klasy, gdzie uczy się ich dziecko a następnie zasięgnąć porady u specjalisty. Wcześniej można jeszcze uzgodnić z nauczycielem, aby uczeń zasięgał korepetycji. Rodzice mogą oczywiście, osobiście pomóc dziecku przez jak najczęstszą pomoc w jego nauce.
Czym jest szkoła? Szkoła jest to instytucja oświatowo - wychowawcza zajmująca się kształceniem i wychowaniem dzieci, młodzieży i dorosłych, stosownie do przyjętych w danym społeczeństwie celów i zadań oraz koncepcji oświatowo - wychowawczych i programów. Funkcje szkoły-funkcja służąca konsumpcji kultury, rozwoju ma przekazywać i propagować dorobek minionych pokoleń pokoleniom wstępującym. Szkoła jako instytucja wspomagająca rozwój dziecka, ma służyć indywidualnemu rozwojowi dziecka oraz ma kształtować dziecko. W szkole, w toku zajęć lekcyjnych, uzyskuje młodzież podstawy wykształcenia ogólnego i zawodowego poprzez systematyczną naukę.
Funkcje edukacyjne zawierają się również w formie wypoczynku. Można do nich zaliczyć czytelnictwo oraz samokształcenie. Przez samokształcenie rozumiemy nie tylko przyswajanie wiedzy, ale i kształtowanie dojrzałej postawy życiowej, opartych na naukowych podstawach. W takim ujęciu samokształcenie jest syntezą procesów samouctwa i samowychowania. Samouctwem nazywamy samodzielne zdobywanie wiadomości i sprawności, samowychowaniem zaś - samodzielne kształtowanie dyspozycji psychicznych i cech charakteru. Ta forma edukacji jest formą uniwersalną. Współcześnie także radio opracowuje formy upowszechniania wiedzy. Transmisje są specjalnie dostosowane do odbiorcy radiowego. Ponadto radio stosuje systematyczne cykle krótkich prelekcji i pogadanek z różnych dziedzin, które podają nie tylko wiadomości, ale również stwarzają bodźce do samokształcenia. Przez formę wypoczynku nasza edukacja wzrasta poprzez otaczające nas środowisko, nie tylko znajomych, ale także środowisko przyrodnicze.
Środowiska zawodowe. Szczególnego typu wspólnotę lokalną stanowi również zakład pracy. Jest on miejscem, w którym codziennie przez wiele godzin współdziałają ze sobą ludzie dla wykonania wspólnych zadań produkcyjnych. Ponadto zakład pracy organizuje różnego rodzaju więzi oparte na działalności pozazawodowej. W wielkich współczesnych zakładach pracy obserwujemy ciągły rozwój różnego typu służb socjalnych, z intencją zaspokojenia szerokiego zakresu potrzeb socjalnych i kulturowych. Obok klubów i świetlic organizowane są kluby sportowe, zespoły amatorskie, chóralne i taneczne, koła zainteresowań, koła turystyczne, biblioteki i czytelnie. Należy sądzić, iż w związku z narastaniem potrzeb w dziedzinie doskonalenia zawodowego, różne formy systematycznego podnoszenia wiedzy ogólnej i kwalifikacji stawać się będą dodatkowym czynnikiem integrującym społecznie i kulturowo ludzi pracujących w obrębie ich środowisk zawodowych. Obok od dawna rozwiniętych form aktywności kulturalnej, o których była mowa jak wyżej, narastają obecnie zadania w dziedzinie podnoszenia wykształcenia załóg do niezbędnego poziomu. Coraz większej wagi nabiera problematyka doskonalenia i ustawicznego kształcenia kadr pracowniczych, w związku z szybkim postępem technologicznym. W ostatnich latach obserwujemy wzmożone zainteresowanie zakładów pracy sprawami szkolnymi, zakłady pracy inicjują i wspierają odpowiednie kierunki kształcenia zawodowego, ponadto roztaczają opiekę nad szkolnictwem ogólnokształcącym, organizując ścisłe współdziałanie w dziedzinie realizacji wychowania i zadań szkoły. Należy przewidywać postępującą integrację zakładów pracy z systemem szkolnym. Zakłady pracy przejmą niejako dalsze kształcenie i doskonalenie absolwentów szkół wszystkich szczebli i typów, będą, więc wykazywać wzrastające zainteresowanie zarówno warunkami, jak strukturą organizacyjną i programową szkoły, nie wyłączając uczelni wyższych.
Grupy rówieśnicze. Grupy te stanowią naturalną formę życia dzieci i młodzieży; wyrażają ich dążenia do działania i samodzielności. Funkcje - młodzież wyraża w nich to, czego się nauczyła uczestnicząc w życiu otoczenia dorosłych, a także młodzież rozwija samodzielne dążenia i osiąga cele, których nie może realizować w innych formach aktywności przed osiągnięciem dojrzałości społecznej i uznaniem jej pełnoprawnego uczestnictwa w życiu dorosłych. Uczestnicy tych grup uczą się przystosowywać własne pragnienia i czyny do dążeń i działalności grupy i współdziałać z nią, grupa rówieśnicza rozwija takie sprawności, które pozwalają dziecku robić to, co robią rówieśnicy-uczy opanowywać indywidualizm i egoizm. Grupa rówieśnicza rozwija samokontrolę, sumienność, odwagę, poczucie, sprawiedliwości, cierpliwość, lojalność, wierność, oddanie sprawie, wrażliwość na dzieła sztuki i uczucia innych.
Wypoczynek-czyli czas wolny w edukacji. Czym tak naprawdę jest wypoczynek, przede wszystkim odejściem choć na chwilę od codziennych obowiązków szkolnych. Ale jak zaspokoić edukację wykorzystując czas wolny. W celowym przygotowaniu młodzieży do wartościowego spędzania czasu wolnego upatruje się istotny cel współczesnego wychowania i edukowania. Za szczególne ważne uznaje się dwie dziedziny wychowania, a mianowicie: wyrobienie zainteresowania życie w różnym jego aspektach, rozbudzenie żywego i pełnego ciekawości stosunku do rzeczywistości oraz ułatwienie kontaktów ze sztuką we wszystkich jej dziedzinach: z plastyką, z muzyką, z teatrem i kinem. Wzrost zainteresowań czasem szkolnym młodzieży wiąże się m.in. z przełomem, jaki w strukturze ogólnego systemu oświaty i wychowania spowodowały koncepcje edukacji permanentnej.
Literatura:
1.Bogdan Suchodolski „ Pedagogika”, Wydawnictwo PWN - Warszawa 1976r.
2.Wincenty Okoń „ Słownik pedagogiczny”, Wydawnictwo PWN Warszawa 1975r.
3.Ryszard Wroczyński „Pedagogika społeczna”, Wydawnictwo PWN - Warszawa 1985r.
4.Praca zbiorowa pod red. B. Passini i T. Pilcha -„ Wychowanie i środowisko”, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Warszawa 1979r.