ĆWICZENIA GRAFOMOTORYCZNE
Głównym celem ćwiczeń jest przygotowanie dziecka do nauki pisania poprzez stymulację wielozmysłową oraz wdrażanie rodziców do uczestnictwa w działaniach zmierzających do rozwijania sprawności grafomotorycznej dziecka.
Poprawa sprawności manualnej jest możliwa tylko dzięki wykonywaniu różnorodnych zajęć ręcznych, a zwłaszcza rysunków. Dziecko z zaburzeniami manualnymi często jest całkowicie zniechęcone do rysowania. Dlatego najlepiej zaczynać pracę wyrównawczą z tymi dziećmi od innych rodzajów ćwiczeń np. od lepienia z plasteliny lub malowania. Bardzo ważne jest w przełamywaniu tej niechęci aby pierwsze prace dziecka były dość łatwe do wykonywania i dawały możliwość uzyskania ciekawych efektów plastycznych. np. mogą to być duże barwne kompozycje malowane grubym pędzlem farbami klejowymi. Usprawniając rękę dziecka musimy przechodzić stopniowo od zadań łatwych do coraz trudniejszych, wymagających coraz precyzyjniejszych ruchów.
W pierwszym okresie zajęć musimy prowadzić ćwiczenia zmniejszające napięcie mięśniowe u dzieci z zaburzoną sprawnością ruchową. Muszą one polegać na wykonywaniu przez dziecko dużych ruchów całą ręką. W okresie tym ćwiczy się też najpierw proste ruchy poziome i pionowe oraz okrężne. Stopniowo dziecko wykonuje ruchy coraz pewniej. Potem przechodzi się do ćwiczeń bardziej złożonych ruchów, postępujących od lewej do prawej strony. Dziecko ma osiągnąć płynność ruchów.
Od początku zajęć zwracamy uwagę na to, by dziecko wykonywało ruchy w kierunku zgodnym z kierunkiem pisania. Wyrabia się w ten sposób tendencję do kierunku ruchu od lewej do prawej, a przy kreśleniu form okrągłych - do kierunku przeciwnego niż ruch wskazówek zegara. Ten kierunek ruchu i płynność ruchów ćwiczymy szczególnie we wszystkich zajęciach graficznych, które przygotowują dziecko do pisania.
ZESTAWY ĆWICZEŃ
1. Malowanie. Rozluźnianie napięcia mięśniowego rąk
Celem zajęć jest ćwiczenie wykonywania dużych rozmachowych ruchów ręką, zmniejszających napięcie mięśniowe oraz ćwiczenie płynności ruchów okrężnych i postępujących od strony lewej do prawej.
Do malowania używa się długiego grubego pędzla miękkiego lub szczycinowego (jak do kleju). Dla swobodnego posługiwania się takim pędzlem trzeba trzymać go za górną część trzonka lub przynajmniej w połowie długości. Przy malowaniu ręką nie może opierać się o stół. W tej sytuacji podczas malowania można wykonywać duże, rozmachowe ruchy całą ręką. Ważny sposób trzymania pędzla - nie może być trzymany zbyt blisko nasady.
Do malowania najlepiej jest używać farb klejowych, gdyż łatwiej nimi pokrywać powierzchnię niż farbami akwarelowymi. Nie rozlewają się one, są łatwiejsze do rozprowadzenia.
Przykłady ćwiczeń:
- Malowanie form kolistych;
- Malowanie form falistych;
- Malowanie dużych konturów rysunków.
- Wypełnianie kolorem całej powierzchni papieru;
2. Usprawnianie końców palców
Dzieci o słabej sprawności manualnej mają duże trudności z prawidłowym trzymaniem ołówka lub długopisu. Za duże napięcie mięśni powoduje usztywnienie palców utrudniając prawidłowe uchwycenie pisaka. Możliwa jest też odwrotna sytuacja - napięcie mięśni jest zbyt słabe, palce są wiotkie, trzymają ołówek zbyt lekko i łatwo go wypuszczają.
Dla poprawienia tej sprawności palców przeprowadzamy z dzieckiem zadania, w których pewne czynności muszą być wykonywane palcami. Początkowo muszą być one proste, potem trudniejsze. Najpierw więc stosujemy ćwiczenia, w których dziecko wykonuje ruchy palcami nie trzymając w nich żadnego przedmiotu, potem ćwiczy sam uchwyt pęsetkowy, a wreszcie trzymając przedmiot w palcach wykonuje coraz bardziej precyzyjne ruchy.
Przykłady ćwiczeń
- Malowanie suchym palcem (ścieranie farby z arkusza);
- Malowanie pęczkiem waty (ścieranie za pomocą wacika);
- Modelowanie w glinie i plastelinie;
- Wyrywanki i naklejanki;
- Nawlekanie koralików;
- Haftowanie na tekturkach z dziurkami
3. Ćwiczenia graficzne
Celem tego zestawu ćwiczeń jest wyrabianie płynności i precyzji ruchów ręki ustawionej w pozycji takiej jak przy pisaniu. Do ćwiczeń graficznych używamy głównie kredek ołówkowych i flamastrów. W początkowych ćwiczeniach można stosować kredki świecowe. W niektórych ćwiczeniach opisanych na końcu można wprowadzać rysowanie piórkiem.
Od początku ćwiczeń graficznych zwracamy uwagę na to, by dziecko miało prawidłowo ustawioną rękę i prawidłowo trzymało pisak. Ma trzymać go palcami wskazującym i kciukiem w odległości 2 - 3 cm od piszącego końca, opierając jednocześnie o zgięty palec środkowy. Górna część ołówka opiera się o dłoń między palcami wskazującym i kciukiem. Dłoń i przedramię powinny być oparte o stół i znajdować się w jednej linii. Często dzieci zbytnio zginają do siebie rękę w nadgarstku i unoszą go przy pisaniu. W tej sytuacji ręka bardzo szybko się męczy i dziecko nie może dostatecznie sprawnie wykonywać ćwiczeń.
Podczas pisania należy zwracać uwagę również na położenie drugiej ręki. Powinna ona całym przedramieniem i dłonią opierać się o stół.
Przykłady ćwiczeń
- Kreślenie form kolistych (ale za pomocą kredki lub flamastra);
- Malowanie kredkami konturowych rysunków;
- Kopiowanie rysunków (przerysowywanie przez kalkę techniczną rysunków konturowych);
- Rysowanie szlaczków i wzorów z elementów liter.
Literatura:
Bogdanowicz M. ,,Ćwiczenia grafomotoryczne usprawniające technikę rysowania i pisania''.
T. Gąsowska; Z. Pietrzak - Stępkowska, Praca wyrównacza z dziećmi mającymi trudności w czytaniu i pisaniu. Poradnik nauczyciela - reedukatora, część II - zajęcia reedukacyjne, WSiP Warszawa 1978.