Zag. 23 Kwadryga - program, przedstawiciele, pismo. (na podstawie:Słownika literatury polskiej XX wieku. Pod red. J. Sławińskiego. Wrocław 1995).

- Kwadryga - grupa literacka i tytuł wydawanego przez nią w W-wie czasopisma (od 1927-1931); jej dzieje trwają 12 lat - od 1925-1937; inicjatywa stworzenia grupy zrodziła się w środowisku gimnazjalno - uniwersyteckim.

-prehistoria grupy to założenie przez uczniów gimnazjum im. Reja w W-wie w 1925 r. Pisemka szkolnego pt. „Kwadryga”.

-S.R. Dobrowolski, M. Bibrowski, W. Wernic - podjęli studia na UW, przyłączyli się do Koła Literackiego Studentów UW - tak skonkretyzował się zamysł powołania grupy literackiej. O jej powstaniu zadecydowały:

• więź pokoleniowa i tożsamość poglądów co do zadań literatury

• więź środowiskowo-społeczna (wywodzili się gł. kwadrygaci ze środowisk robotniczych, chłopskich, rzemieślniczych)

• więź ideowo-polityczna (lewicujący lub lewicowy radykalizm)

- lata faktycznej działalności grupy - 1927-1933; trudno ustalić skład osobowy - była to grupa otwarta, za jej trzon można uznać: (nie odmieniam specjalnie:): S. R. Dobrowolski, S. Ciesielczuk, W. Sebyła, W. Słobodnik, S. Flukowski, L. Szenwald, N. Rydzewska, A. Maliszewski, K. I. Gałczyński, A. Wolica; prozaicy: S. M. Saliński, Z. Uniłowski; w 1928 r. Dołączyli do nich członkowie grupy „Meteor”: M. Piechal, Ś. Karpński; Bibrowski - był autorem tekstów programowych; gościnnie na łamach „Kwadrygi publikowali”: Cz. Miłosz, J. Czechowicz, T. Peiper, B. Miciński; pośród autorów „Nowej Kwadrygi” znaleźli się: J. Zagórski, A. Rudnicki, H. Boguszewska, J. Kornacki, H. Dembiński

- wielość nazwisk świadczy o otwartym, nieortodoksyjnym charakterze grupy, a także o atrakcyjność formuły programowej zaproponowanej przez czasopismo.

-„Kwadryga” - czasopismo to było głównym świadectwem obecności grupy; tytuł został przeniesiony przez Dobrowolskiego i Bibrowskiego z gimnazjalnej przeszłości wraz z hasłem sztuki uspołecznionej, które zostało zaakceptowane. Wszystkie nr. czasopisma były wydawane ze składek grupy. Z powodu kłopotów finansowych nie było wydawane regularnie, choć autorzy w późniejszym okresie próbowali nadać mu cykl miesięcznika. Nakład nie przekroczył kilkuset egzemplarzy.

- kwadryganci publikowali też w innych czasopismach: w niedzielnym dodatku literackim do warszawskiego „Kuriera porannego”, w„Głosie literackim”

-istniało wydawnictwo „Biblioteka Kwadrygi”, w którym ukazały się tomiki wierszy m.in.: Sebyły, Dobrowolskiego, Ciesielczuka, Gałczyńskiego

-Kwadryga -cieszyła się popularnością - publikacje, ataki na skamandrytów, bluźnierczy wiersz Rydzewskiej - to budziło zainteresowanie opinii publicznej; często w różnych miastach Polski odbywały się wieczorki poetyckie;

- jednak etap faktycznej działalności grupowej K. powoli się kończy, przestaje się ukazywać miesięcznik - czynnik w istotny sposób spajający gr. Poeci, okrzepli literacko, rozchodzą się każdy w swoją stronę.

- 1937 - Kwadryga reaktywacja - czyli powstanie miesięcznika „Nowa Kwadryga” (Dobrowolski, Ciesielczuk, Maliszewski; to lewicująca formuła; główną rolę odgrywa publicystyka, nie poezja

- Kwadryga pomimo kilku artykułów programowych (np. Sztuka wojująca i triumfująca, Bibrowski, Rzemiosło czy objawienie Dobrowolski) była grupą sytuacyjno-funkcjonalną (nie programową) - bo to nie program i manifesty zadecydowały o powstaniu gr. Przełom l. 20 i 30- osłabienie naporu awangardy, rozpada się Czwartak, znikają futuryści, na plan pierwszy wysuwają się zwolennicy ideologizacji literatury i jej społecznej radykalizacji. Hasło „sztuki uspołecznionej” - które K. podejmuje. Postulat „twórczej postawy wobec społeczeństwa” Kwadrygi wypełnia lukę w sferze ideowej pomiędzy mieszczańskim estetyzmem Skamandra a warsztatowo-formalnymi celami Awangardy K. Innym argumentem potwierdzającym to, że Kwadryga była gr. sytuacyjną jest jej stosunek do ówczesnego kontekstu literackiego. Atak na Skamandrytów był gł. punktem strategii gr. (nie tylko K. ale każdej jednej niemal). Jednak w publikacjach Kwadrygi brak próby programowej polemiki ze Skamandrem (z reszta to byłoby trudne, bo S. programu nie ogłosił, ani nawet nie próbował tego robić). Także program własny Kwadrygi: przesunięcie skali zainteresowań od problemu rzemiosła poetyckiego i poznania sensualistycznego w stronę zagadnienia społecznego, tęsknota za entuzjazmem i szczerością, zwiększenie poczucia odpowiedzialności za czyn artystyczny nie był na tyle skonkretyzowany by dawać podstawy do takiej polemiki.

-poetyka sformułowana - ogłaszane na łamach „Kwadrygi” artykuły publicystyczne nie mogą stanowić podstawy do jej rekonstrukcji; w 1. numerze zamieszczono wprawdzie quasi-programowy tekst Bibrowskiego „Sztuka wojująca i tryumfująca”, ale w tym samym numerze pojawia się taka deklaracja: nie chcemy stwarzać programu obowiązującego pod rygorami przynależności do grupy. Chcemy aby proces fermentowani naszej ideologii przebiegał jawnie. Główną ideą przewijającą się przez teksty publicystyczne jest hasło: „sztuki uspołecznionej” . Kwadryganci odniesień do swoich założeń szukali w romantyzmie, w powierzchownych nawiązaniach do S. Brzozowskiego i Norwida lub też w literaturze proletariackiej. W „Nowej Kwadrydze” pojawia się jeszcze jeden wzorzec: Jakub Jasieński.

- o zbiorowej, immanentnej poetyce Kwadrygi można mówić tylko w ograniczonym zakresie: niemal wyłącznie na poziomie idei i tematów publikowanych utworów. Dają siew wyodrębnić takie zagadnienia jak: swoisty moralizm, dramatyzm życia, krzywdy społecznej i nędzy, plebejskość, przerażenie wielkomiejską cywilizacja, zaprzeczona arkadyjskość, „poezja pracy”, pacyfizm, nuty katastrofizujące, tematyczne echa „Trzech salw”, oskarżenia stosunków społecznych. Ale i: franciszkanizm, tony sielskie i rustykalne, erudycyjne wiersze poświęcon esztuce i artyście, sentymentalne erotyki. Generalnie w Kwadrydze ilu poetów tyle poetyk: od klasycyzującego stylu wysokiego po psotsymboliczny antyestetyzm, od lirycznego impresjonizmu i nastrojowej metafory po wizje realistyczne/naturalistyczne, od głosu intymnie ściszonego po lirykę apelu i krzyku, od harmonijnego ładu formy wierszowej po futurystyczną anarchię.

(przykład) Władysław Sebyła "Nokturny"

      8
      Wali się noc sinym kamieniem
      na rozdeptane strzechy chat.
      Skroś pomroczniałych wód przestrzenie
      świsnął świetlisty bat.

      Zaludnić czym? jakimi snami
      bezsennej pustki mus?
      za dymiącymi zagonami
      widma samotnych brzóz....

Nazwa odwołuje się do głośnego wtedy Skamandra, pozostaje w tym samym kręgu kulturowych aluzji, ale przede wszytskim odnosi się do liczby redaktorów, których było 4: S. R. Dobrowolski, M. Bibrowski, W. Wernic, B. Kornblum.

O tym, że atak na S. Miał strategiczny, a nie programowy charakter świadczą także późniejsze alianse kwadrygantów z „Wiadomościami Literackimi” i z „Skamandrem”. Poza tym na twórczość K. duży wpływ miała poetyka Tuwima, który tak często był atakowany.

1

---