UKŁAD POKARMOWY

CZĘŚĆ GÓRNĄ PRZEWODU POKARMOWEGO OD CZĘŚĆI DOLNEJ ODDZIELA WIĘZADŁO TREITZA

1. Skład:

• jama ustna

• język

• zęby

• podniebienie

• przełyk

• żołądek

-----------------------------

• jelito cienkie

• jelito grube

2. Wielkie gruczoły trawienne:

• wątroba

• trzustka

3. Jama ustna:

• warga górna (fałdy skórno - mięśniowe wyścielone błoną śluzową)

• warga dolna (fałdy skórno - mięśniowe wyścielone błoną śluzową)

• przedsionek jamy ustnej

• jama ustna właściwa

• podniebienie twarde (przednia część jamy ustnej)

• podniebienie miękkie (tylna część jamy ustnej)

• sklepienie jamy ustnej właściwej (utworzone jest przez obie części jamy ustnej)

4. Język:

Budowa:

• koniec

• grzbiet

• trzon

• bruzda pośrodkowa

• nasada

• migdałek podniebienny

• nagłośnia

Brodawki językowe:

• nitkowate

• grzybowate

• okolone

• liściaste

Mięśnie języka:

• bródkowo-językowy

• rylcowo-językowy

• gnykowo-językowy

Gruczoły ślinowe:

• przyuszna

• podżuchwowa

• podjęzykowa

5. Zęby:

Podział:

• mleczne

• stałe

Budowa:

• korona

• komora (wypełniona miazgą zębową)

• kanał (wypełniony miazgą zębową)

• otwór szczytowy

• szyjka

• korzeń

• kostniwo (pokrywa korzeń)

• ozębna (łączy korzeń z zębodołem - silna błona łącznotkankowa)

• szkliwo

• trzon (zbudowany z zębiny)

Rodzaje:

• 2 sieczne

• 1 kieł

• 2 przedtrzonowe

• 3 trzonowe

6. Podniebienie:

• miękkie

• twarde

• języczek podniebienny

• migdałek podniebienny

• zatoka migdałkowa (zagłębienie)

• łuki podniebienne:

• językowy

• gardłowy

7. Przełyk:

• część szyjna

• część piersiowa

• przepona

• rozwór przełyku

• część brzuszna (poniżej przepony)

• aorta

• gruczoł tarczycy

• zwężenia przełyku:

• górne - krtaniowe

• środkowe - aortalne (rozwidlenie aorty)

• dolne - brzuszne (miejsce przejścia w żołądek)

• budowa ściany przełyku:

• błona śluzowa (nabłonek wielowarstwowy płaski)

• blaszka mięśniowa błony śluzowej (ochrania przewód pokarmowy)

• błona podśluzowa

• błona mięśniowa (warstwa okrężna i podłużna)

• błona zewnętrzna

• linia Z - znajduje się między nabłonkiem wyściełającym przełyk a nabłonkiem wyściełającym żołądek

8. Żołądek:

• wcięcie wpustowe

• wcięcie wypustowe

• wpust

• trzon żołądka

• krzywizna większa (dłuższy brzeg od wpustu)

• krzywizna mniejsza (krótszy brzeg od wpustu)

• dno żołądka (w pozycji leżącej jest najniżej)

• część odźwiernikowa (odźwiernik):

• wcięcie kątowe (granica między trzonem a częścią odźwiernikową)

• kolano żołądka

• kanał odźwiernika

• budowa ściany żołądka:

• błona śluzowa

• blaszka mięśniowa błony śluzowej

• błona podśluzowa

• błona mięśniowa (warstwa okrężna, podłużna, skośna)

• błona surowicza (otrzewna trzewna)

• więzadła żołądka:

• więzadło wątrobowo żołądkowe

• więzadło żołądkowo okrężnicze

• więzadło żołądkowo śledzionowe

• unaczynienie żołądka:

• aorta brzuszna

• pień trzewny

• tętnice żołądkowe (prawa i lewa)

• tętnice śledzionowe

• tętnice żołądkowo- sieciowe

• przy opróżnionym i skurczowym żołądku nadmiar błony śluzowej układa się w fałdy

• pole żołądkowe - drobne fałdki na fałdach żołądkowych, zawierają one dołeczki żołądkowe czyli ujścia gruczołów błony śluzowej żołądka

9. Jelito cienkie:

a) dwunastnica

b) jelito krezkowe:

- jelito czcze

- jelito kręte

Dwunastnica:

• opuszka

• zgięcie górne

• część zstępująca

• część pozioma

• część wstępująca

• zgięcie dwunastniczo-czcze

• zgięcie dolne

• brodawka większa

• brodawka mniejsza

Jelito krezkowe:

• jelito czcze 2/5 (odcinek bliższy)

• jelito kręte 3/5 (odcinek dalszy)

Błona ściany jelita:

• błona surowicza

• błona śluzowa (zawiera fałdy okrężne, kosmki jelitowe, gruczoły jelitowe)

• błona podśluzowa

• błonka mięśniowa błony śluzowej

Tkanka chłonna jelita cienkiego:

• grudki chłonne skupione (odpływ chłonki do przewodu piersiowego)

Unaczynienie jelita cienkiego:

• tętnica krezkowa górna

• żyła krezkowa górna (spływa do żyły wrotnej)

• tętnica jelita czczego i krętego

• żyła jelita czczego i krętego

Unerwienie jelita cienkiego:

• nerw błędny

• pień współczulny

Charakterystyka jelita cienkiego:

• długość 5 metrów

• leży wewnątrzotrzewnowo

• zawieszone jest na krezce (powstaje ona z połączenia otrzewnej trzewnej z otrzewną ścienną)

• u około 2% ludzi występuje uchyłek Meckela

10. Jelito grube:

Podział:

• kątnica wraz z wyrostkiem robaczkowym

• okrężnica wstępująca

• zgięcie wątrobowe okrężnicy

• okrężnica poprzeczna

• zgięcie śledzionowe okrężnicy

• okrężnica zstępująca

• okrężnica esowata

• odbytnica

• odbyt

Kątnica:

• taśma krezkowa

• taśma sieciowa

• wypuklenia (haustry)

• fałd półksiężycowaty

• wiązadełko zastawki

• zastawka półksiężycowata

• zastawka krętniczo-kątnicza (zapobiega cofaniu się treści od jelita grubego do jelita cienkiego - zastawka Bauchina, jest miejscem przejścia jelita cienkiego w jelito grube)

• ujście wyrostka robaczkowego

• wyrostek robaczkowy

Wyrostek robaczkowy:

• położony jest w jamie otrzewnowej

• długość 8 cm

• średnica 1 cm

• posiada krezkę

• punkt Mac Burneya - leży na linii łączącej pępek z kolcem biodrowym przednim górnym prawym w miejscu połączenia 1/3 bocznej części linii z pozostałymi dwiema częściami

• punkt Lanza - leży na lini łączącej kolce biodrowe przednie górne w miejscu połączenia 1/3 prawej tej linii z pozostałymi dwiema częściami

• występuje określenie rzutu podstawy wyrostka robaczkowego na przednią ścianę jamy brzusznej

Jelito ślepe:

• 3 cm powyżej dna kątnicy jelito kręte i ujście krętniczo-kątnicze (zastawka ujścia krętniczo-kątniczego)

• od podstawy jelita ślepego uchodzi wyrostek robaczkowy

Budowa ściany jelita grubego:

• błona śluzowa - krypa jelitowa (nabłonek wielowarstwowy sześcienny - śluzówka, wytwarza fałdy poprzeczne i podłużne, dobrze wykształcony trzeci fałd poprzeczny, który jest zwieraczem; fałd podłużny wytwarza słupy odbytnicze a między nimi zagłębienia - tzw. zatoki odbytnicze)

• błona podśluzowa

• błona mięśniowa (warstwa okrężna i podłużna)

• błona surowicza

Unaczynienie jelita grubego:

• t. brzeżna

• t. okrężnica prawa

• t. okrężnica środkowa

• t. okrężnica lewa

• tt. esowate

• t. krętniczo-kątnicza

• t. krezkowa górna

• t. krezkowa dolna

• spływ żylny do żyły wrotnej

Unerwienie jelita grubego:

• współczulne

• przywspółczulne

Charakterystyka jelita grubego:

• długość 1,5-1,8 cm

• średnica 9 cm

• przyczepki sieciowe

• taśmy okrężnicy

• uwypuklenia (haustracje)

11. Odbytnica:

Budowa:

• bańka odbytnicza (część górna)

• zgięcie krzyżowe

• zgięcie kroczowe

• słupy odbytnicze

• fałd poprzeczny odbytu (zastawka Houstona)

• fałd środkowy

• fałd górny

• kanał odbytu

• odbyt

• zatoka Morganiego

• kresa łukowata - znajduje ujście gruczołów odbytniczych w zatoce Morganiego

Warstwa podłużna mięśni odbytu:

• m. dźwigający odbytu

• m. zwieracz wewnętrzny odbytu (aparat zwieraczowy - m. gładkie - niezależny)

• m. zwieracz zewnętrzny odbytu (aparat zwieraczowy - zależny)

• mm. łonowo-odbytnicze (aparat zwieraczowy - zależne)

Położenie:

• część górna położona wewnątrzotrzewnowo (bańka odbytnicy)

• część dolna położona zewnątrzotrzewnowo (kanał odbytnicy)

• znajduje się powyżej linii grzebieniastej kanału odbytniczego, gdzie nabłonek wielowarstwowy płaski przechodzi w nabłonek walcowaty

Unaczynienie odbytu:

• t. krezkowa dolna

• t. odbytnicza górna

• t. odbytnicza środkowa

• t. odbytnicza dolna

• t. biodrowa wewnętrzna

• t. sromowa wewnętrzna

12. Wątroba (waży ok. 1,5 kg):

Podział na płaty i segmenty:

a) dzieli się na cztery płaty i cztery segmenty:

• powierzchnia przeponowa - płat lewy (segment boczny i przyśrodkowy), płat prawy (segment przedni i tylny)

• powierzchnia trzewna - płat ogoniasty i płat czworoboczny

• płaty dzielą się na segmenty a segmenty na zraziki

• powierzchnia - płat - segment - zrazik

b) dzieli się na dwa płaty i osiem segmentów:

• cztery segmenty na lewym płacie

• cztery segmenty na prawym płacie

• pierwszy segment to ogoniasty

• czwarty segment to czworoboczny

Powierzchnie wątroby:

a) przeponowa:

• więzadło trójkątne lewe

• więzadło trójkątne prawe

• więzadło sierpowate (oddziela płat prawy od lewego)

• więzadło obłe

• więzadło wieńcowe

• pole nagie

• płat ogoniasty

• żyła wątrobowa

• żyła główna dolna

b) trzewna:

• szczelina więzadła obłego

• szczelina więzadła żylnego

• wrota wątroby (pomiędzy bruzdami)

• dół pęcherzyka żółciowego

• bruzda żyły głównej

Komórki wątrobowe:

• tworzą zraziki

• składają się z blaszki wątrobowej i tworzą muralium

• podłużny przekrój blaszki to beleczka wątrobowa

• pomiędzy blaszkami znajdują się szczeliny tworzący labirynt wątroby

• beleczki tworzą ścianę kanalików żółciowych

• w labiryncie znajdują się zatoki żylne

• w przestrzeni znajduje się zrazik i przewodziki żółciowe

Zraziki:

• zbudowane są z komórek wątrobowych

• najmniejsza jednostka morfologiczno - czynnościowa (0,7-2 mm)

• w przestrzeniach między zrazikami znajdują się zatoki żylne i kanaliki żółciowe

Unaczynienie wątroby:

a) krążenie czynnościowe:

• żyły wątrobowe (odprowadzają krew)

• żyła wrotna (odprowadza krew)

• pień trzewny:

• t. wątrobowa

• t. śledzionowa

• t. krezkowa górna

• t. krezkowa dolna

b) krążenie odżywcze:

• t. wątrobowa właściwa (doprowadza krew)

• zespolenia na poziomie zrazików z układem żył wątrobowych, które odprowadzają krew

Elementy wnęki wątroby:

• żyła wrotna - gałąź prawa i lewa

• przewód wątrobowy - prawy i lewy

• t. wątrobowa właściwa - prawa i lewa

• te wszystkie elementy łączą się ze sobą i biegną w więzadle wątrobowo - dwunastniczym

Wrota wątroby:

• wpadają do - żyła wrotna, żyła wątrobowa (prawa i lewa)

• wypadają z - przewód wątrobowy lewy i prawy które łączą się w przewód wątrobowy wspólny (przewód pęcherzykowy wpada do przewodu wątrobowego wspólnego)

Pęcherzyk żółciowy:

• pojemność 30-50 ml

• magazynuje i zagęszcza żółć

• wydziela ją zgodnie z zapotrzebowaniem do przewodu trawiennego

• znajduje się na powierzchni trzewnej wątroby w dole pęcherzyka żółciowego

• składa się z dna, trzonu i szyi

Drogi żółciowe:

• przewód pęcherzykowy

• przewód wątrobowy prawy

• przewód wątrobowy wspólny

• przewód żółciowy wspólny

• bańka wątrobowo - trzustkowa

-------------------------------------

• żółć z wątroby płynie do dwunastnicy

• cholecystocholangiografia - uwidocznienie dróg żółciowych z użyciem barwnika

Dorzecze żyły wrotnej:

• wszystko co spływa do wątroby od odbytnicy górnej do pnia trzewnego

• wszystkie produkty wchłonięte przez jelita muszą przejść przez wątrobę

13. Trzustka:

Budowa:

• głowa

• trzon

• ogon

• wcięcie

• wyrostek haczykowaty

• przewód trzustkowy

• przewód trzustkowy dodatkowy

Położenie:

• leży pozaotrzewnowo na tylnej ścianie brzucha na wysokości L2

Waga:

• ok. 100 gram

Długość:

• ok. 18 cm

Część wewnątrzwydzielnicza:

• wysepki trzustkowe (Langenhansa) - średnica ok. 1,25 mm, liczba ok. 360 tysięcy, zbudowane z komórek nabłonkowych

Część zewnątrzwydzielnicza:

• płaciki trzustkowe - przewód trzustkowy odprowadza wydzielinę z płacików trzustkowych; przewód trzustkowy dodatkowy (skupienia płacików trzustkowych mogą występować ektopowo, np. na ścianie żołądka lud dwunastnicy)

• przewody międzypłacikowe - zbudowane z odcinków wydzielniczych i przewodzików wyprowadzających

• przewodziki trzustkowe

• przewód trzustkowy

Unaczynienie trzustki:

• Pień trzewny:

• t. śledzionowa

• t. wątrobowa wspólna

• t. żołądkowa lewa

---