LITERACKIE STRUKTURY RODZAJOWE (epika, liryka, dramat)

Opracowanie na podstawie: Zarysu teorii literatury - H. Markiewicz

Wypowiedzi literackie dzielą się zwykle na trzy podstawowe rodzaje: epikę, lirykę, dramat. Kryterium podziału są podstawowe zjawiska strukturalne dzieła, stylistyczne i kompozycyjne.

Geneza teorii rodzajów związana jest ze świadomością rodzajową twórców i odbiorców. Początkowo nie miała ona charakteru naukowego, jej zadaniem nie była obiektywna klasyfikacja dzieł literackich, mająca ułatwić ich opis, lecz tylko uogólnienie mające wyraźne cele praktyczne. Miało ono oddziaływać na twórców, wskazywać, jakie środki są skuteczne w danej formie wypowiedzi, jakie mogą zapewnić dobry rezultat artystyczny. Zainteresowania ściśle teoretyczne znajdywały się na dalszym planie.

Pierwsze teorie gatunków i rodzajów („Poetyka” Arystotelesa) uogólniały doświadczenia literatury greckiej. Proponowany w nich podział był adekwatny wobec wzorców greckich. Ważność tego podziału dla całej europejskiej kultury literackiej wynika nie tylko z istotności zastosowanych w nim kryteriów (podstawowe właściwości strukturalne poszczególnych typów dzieł literackich). Wiązała się także z autorytetem filozoficznym Arystotelesa oraz ze znaczeniem literatury starogreckiej, która była przedmiotem jego analiz. Podział przyjęty ze starożytności odpowiadał w XVI i XVII wieku praktyce literackiej, która połączona była właśnie ze starożytnością. Trzeba jednak mieć na uwadze fakt, że od czasu Arystotelesa do współczesności podział na gatunki i rodzaje podlegał różnorakim przekształceniom, ewaluował, przybierał różne postacie, w różnych epokach wchodził w powiązania z rozmaitymi faktami literackimi, a więc za każdym razem miał nieco inne znaczenie.

Stopniowo narastał problem: czym są rodzaje i gatunki literackie, czy ich podział wypływający z tradycji starożytnych jest uzasadniony? Istniejący podział przestał odpowiadać doświadczeniu literackiemu. Można mówić o kulturowym ograniczeniu dotychczasowej teorii rodzajów i gatunków literackich (nie uwzględniała i nie klasyfikowała np. odkrytej i wprowadzonej przez romantyków do Europy literatury orientu).

Drugie ograniczenie można nazwać historycznym. Dynamiczny rozwój faktów literackich, powiązany z poznawaniem literatur należących do innych kręgów kulturalnych, przeczył słuszności mniemania, że uogólnione doświadczenia literatury antycznej oraz literatury własnej epoki tworzą prawa rządzące literaturą w ogóle.

Rodzaje i gatunki jako fakty świadomości literackiej to wiedza na ten temat, że istnieją różne formy wypowiedzi literackiej i że każda z nich cechuje coś szczególnego, różniącego ją od pozostałych.

CZYNNIKI WYRÓŻNIAJĄCE POSZCZEGÓLNE RODZAJE LITERACKIE

Podział na rodzaje pociąga za sobą podział na gatunki. Pojęcie rodzaju stało się nieodłączne od pojęcia gatunku. Klasycystyczni teoretycy znali ogólna kategorie dramatu , jednakże ich uwagę przyciągały przede wszystkim gatunkowe różnice wewnątrz dramatu, różnice między tragedią i komedią.

Podział na rodzaje i gatunki literackie dokonywany w poetykach klasycystycznych miał charakter normatywny, służył sformułowaniu reguł obowiązujących w poszczególnych typach wypowiedzi, w teorii literatury natomiast dokonuje się jako konstrukcja typu, konstrukcja obejmująca istotne cechy danego zespołu wypowiedzi. Przy podziale uwzględniamy trzy następujące zjawiska: 1) podmiot i jego postawę wobec świata przedstawionego, 2) konstrukcje stylistyczne, 3) budowę świata przedstawionego (kompozycję).

1. PODMIOT I JEGO POSTAWA WOBEC ŚWIATA PRZEDSTAWIONEGO

Podmiot literacki, jako wypowiadający, stanowi jeden z zasadniczych czynników organizujących dzieło, stanowi jego integralną część. Jest on tworem fikcyjnym, nawet wtedy, gdy przekazuje bezpośrednio mniemania i doświadczenia autora, czyli jest jego literackim odpowiednikiem. W powiązaniu z innymi elementami dzieła literackiego spełnia on funkcje organizujące. Sposób, w jaki to czyni, stanowi jedno z zasadniczych kryteriów podziału na rodzaje literackie.

Zależnie od owego sposobu podmiot na różny stopień wyrazistości. Najwyższą rolę podmiot gra w LIRYCE, gdzie stanowi najistotniejszy czynnik organizujący, jest główną postacią, która w swej wypowiedzi pokazuje własne przeżycia, doznania i mniemania. Wszystko co się w wypowiedzi pojawia, zostaje sprowadzone do jego subiektywnej skali odczuwania i sposobu wyobrażania. Subiektywność sprawia, że w wypowiedziach podmiotu zasadniczą rolę pełni zazwyczaj funkcja ekspresywna. Podmiot w liryce, to podmiot liryczny.

Wyrazistość podmiotu jest mniejsza w utworach, w których relacjonuje on pewne zachodzące poza nim zdarzenia i stany rzeczy. Wypowiadający może nie określać bezpośrednio swego stosunku do odtwarzanych faktów i zdarzeń. Jego rola ogranicza się tylko do ich przekazywania. W tego typu utworach świat przedstawiony istnieje jakby samodzielnie, żyje własnym życiem, niezależnie od podmiotu, który o nim opowiada. Podmiot ów zawsze wpływa na wygląd i charakter świata przedstawionego, ale najczęściej pisarz dąży do ukrycia go poza faktami o których opowiada. Rolę czynnika pierwszoplanowego przejmuje tu świat przedstawiony, podmiot który występuje w utworach epickich to narrator.

W dramacie niknie podmiot, z jakim spotykaliśmy się w liryce i epice. W tym wypadku pisarz rezygnuje z wprowadzania do wnętrza dzieła jednego wypowiadającego się, który by je organizował jako całość. W dramacie pisarz tylko poprzez słowa i czyny bohaterów przedstawia zdarzenia bezpośrednio w procesie ich stawania się.

2. KONSTRUKCJE STYLISTYCZNE

Każdej z wymienionych sytuacji podmiotu literackiego odpowiada inny typ wypowiedzi. W liryce ośrodkiem wypowiedzi jest podmiot liryczny, który w sposób pośredni lub bezpośredni zwierza się ze swego intymnego stosunku do zjawisk. Powstaje w ten sposób sytuacja wyznania, której istotę stanowi to, że w jej centrum znajduje się tylko jedna osoba, tylko jedna osoba jest jej czynnym uczestnikiem. Drugi wyznacznik stanowi fakt, że owa osoba mówi o tym, co w momencie wypowiedzenia stanowi dla niej sprawę istotną, czyli aktualizuje przedmiot, o którym mówi. Podmiot liryczny może być sam nadawcą i odbiorcą swojego przekazu, może też swe wyznanie kierować do innej postaci, w obu jednak wypadkach on stanowi dominantę, język jego wypowiedzi nastawiony jest na jego „ja”. Sytuacji wyznania odpowiada w zakresie struktur stylistycznych monolog liryczny. Jest on formą sprawozdania na temat wewnętrznych przeżyć podmiotu, formą wyrazu jego subiektywnej wyobraźni. Kształt monologu określa funkcja ekspresywna. Nawet zdarzenia wcześniejsze traktowane są w liryce tak, jakby dokonywały się w czasie teraźniejszym, ważne są ze względu na aktualna sytuacje, w jakiej znajduje się podmiot.

Postawa epicka wiążę się bezpośrednio z sytuacją narracyjną. W utworze epickim nie jest niezbędna obecność słuchacza. Sytuację narracyjną w ramach utworu tego typu wyznacza przede wszystkim stosunek podmiotu do przedmiotu wypowiedzi. Narrator nie relacjonuje tego, co jest współczesne momentowi wypowiedzi. Między czasem opowiadania a czasem zdarzeń, o których się opowiada istnieć musi pewien dystans. Język narracji nie odnosi się do „ja” podmiotu wypowiadającego, zwraca się zaś ku przedmiotowi relacji. Narrator może kryć się za faktami, o których opowiada, może też występować w utworze jako konkretna osoba. Może on pojawiać się w otoczeniu innych osób, do nich kierować swą relację, ale odbiorca nie musi być wprowadzony na kartę utworu. Sytuacji narracyjnej odpowiada monologowa konstrukcja językowa: narracja. Jest ona komunikatem językowym, zawierającym zespół informacji o tym, co stało się w przeszłości. Celem narratora jest w zasadzie nie przedstawienie własnego stosunku do zdarzeń przeszłych ale ich obiektywne zarysowanie. Nie sprowadza on faktów minionych do współczesności w której się znajduje, lecz przedstawia je jako należące do przeszłości. Z tej racji w epice występuje czas przeszły.

Sytuacja wypowiadania w utworze dramatycznym należy do świata przedstawionego i wynika ze stosunków pomiędzy występującymi postaciami. Pozostają one w jakimś kontakcie ze sobą, kształtuje się więc między nimi sytuacja rozmowy . Nie występuje tutaj podmiot, który te rozmowy organizuje i integruje. Sytuacja rozmowy jest niezależna od podmiotu jako organizatora dzieła, stylistycznym odpowiednikiem sytuacji rozmowy jest dialog , a także kierowany do widzów monolog. Uczestniczące w nim postacie należą do świata przedstawionego. Ich wypowiedzi, połączone z działaniem, dokonują się jakby w obecności odbiorców.

W liryce ze względu na zasadniczą rolę podmiotu lirycznego przekazującego sprawozdanie o swym życiu wewnętrznym, na pierwszy plan wysuwa się funkcja ekspresywna. W epice, w której czynnikiem zasadniczym są informacje o świecie znajdującym się poza podmiotem wypowiadającym, pozycję zasadniczą zajmuje funkcja poznawcza. W dramacie zaś wypowiedzi bohaterów stanowią element działania i są nieustannie kierowane w stronę współuczestnika sytuacji.

3. BUDOWA ŚWIATA PRZEDSTAWIONEGO (KOMPOZYCJA)

W każdym z trzech rodzajów literackich świat przedstawiony budowany jest na innych zasadach.

W liryce podporządkowany jest on podmiotowi litycznemu, toteż nie istnieje w niej samodzielnie. Układ jego elementów jest uzależniony od charakteru i kształtu przeżyć podmiotu lirycznego. To podporządkowanie świata przedstawionego podmiotowi najpełniej wyraża się w strukturze czasowej liryki, istnieje w niej bowiem tylko czas teraźniejszy czyli czas, w którym podmiot formułuje swą wypowiedz.

Inaczej układają się stosunki w zakresie epiki. Świat przedstawiony jest tu w mniejszym stopniu zależny od podmiotu, gdyż podmiot traktuje go jako pewną znajdującą się poza nim rzeczywistość, o której przekazuje informacje. Świat ów istnieje poza narratorem, który może weń od czasu do czasu ingerować. Występuje w epice zjawisko dwoistości czasowej: spotykamy tu czas narracji i uprzedni w stosunku do niego czas świata przedstawionego, rolę zasadniczą gra czas przeszły i realizująca się w nim konstrukcja fabularna.

Świat przedstawiony uzyskał w epice w porównaniu z liryką wyższy stopień samodzielności. Pełniejszą autonomię zdobywa on w dramacie, w którym nie występuje podmiot literacki. Świat przedstawiony jest tu zespołem aktualnych działań bohaterów, dokonywających się jakby w obecności odbiorcy, który jest jakby bezpośrednim światkiem rozgrywających się wypadków. W związku z tym występuje w dramacie tylko jeden czas: teraźniejszy. Dokonują się w nim wszystkie prezentowane w dramacie działania, składające się na akcje. Akcja tworzy w dramacie najczęściej dominantę kompozycyjną.

SYNKRETYCZNOŚĆ RODZAJOWA UTWORU LITERACKIEGO

Przedstawiony tu podział na rodzaje literackie nie uwzględnia wszystkich realnych właściwości utworów literackich należących do takiego czy innego rodzaju, opiera się na właściwościach najbardziej typowych na szczeblu ogólności, na którym nie wprowadza się kryterium zróżnicowania historycznego. Nie ma w zasadzie utworu, który byłby czystą realizacją rodzaju, z punktu widzenia swej przynależności rodzajowej dzieło literacki jest tworem synkretycznym. Traktuje się je jako reprezentanta rodzaju nie dlatego, że całkowicie spełnia jego warunki, ale z tej racji, że czynniki konstytuujące dany rodzaj pełnią w nim funkcje dominujące. Synkretyczność ta obejmuje wszystkie czynniki określające rodzaj literacki.

Opracowanie na podstawie Słownika terminów literackich

EPIKA (gr. epikos = epicki) - jeden z trzech podstawowych rodzajów literackich obejmujący utwory, w których:

1. świat przedstawiony na charakter fabularny (fabuła)

2. podmiot liryczny jest w zasadzie usytuowany na zewnątrz świata przedstawionego (narrator)

3. podstawową formę wypowiedzi stanowi narracja

U podłoża epiki jako samodzielnego rodzaju literackiego znajdowały się różnorodne formy ludowej narracji oralnej na temat legendarnej i historycznej przeszłości poszczególnych skupisk etnicznych. Za najbardziej pierwotne uznaje się mity, podania, baśnie. Wykrystalizowane gatunki epiki literackiej grupowane są wedle rozmaitych kryteriów, z których trzy zwłaszcza są szerzej stosowane:

• ze względu na kryterium formy przekazu rozróżnia się:

*epikę wierszowaną (epos, poemat epicki, poemat heroikomiczny, powieść poetycka, poemat dygresyjny)

*epikę prozaiczną (nowela, powieść, opowiadania i in.)

• ze względu na rozmiar utworów rozróżnia się:

*duże formy epicki (epos, powieść)

*krótkie formy epickie (anegdota, opowiadanie, nowela, ballada, powieść poetycka)

• ze względu na stosunek świata przedstawionego dzieła do czasu, który został w nim zobrazowany, rozróżnia się:

*epikę współczesną, gdy świat przedstawiony odsyła do zjawisk pozostających w polu bezpośredniego doświadczenia społecznego pisarza, egzystujących w tym samym co i on czasie (powieść społeczno-obyczajowa)

*epikę historyczną, gdy świat przedstawiony zbudowany jest z elementów pochodzących z rzeczywistości historycznej, którą twórca mógł znać tylko z pośrednich świadectw: zabytków, źródeł pisanych, podań żyjących w tradycji (powieść historyczna)

*epikę fantastyczną, gdy świat przedstawiony ulokowany jest w czasie nie mającym historycznych odpowiedników: w legendarnej przeszłości lub w wyobrażonej przyszłości (baśń, powieść science fiction)

Utwór epicki jest strukturą dwupłaszczyznową, co różni go od utworu lirycznego i dramatycznego. Jedną jego płaszczyznę tworzy sytuacja narracyjna, mniej lub bardziej uwidoczniona, której ośrodek stanowi narrator, drugą - opowiadana fabuła obejmująca dzieje przedstawionych postaci. W klasycznych typach epiki płaszczyzny te nie przechodziły jedna w drugą: norma był stały rozdział między podmiotem narracji, a światem bohaterów, ujmowany jako opozycja „ja” i „oni”; kanonizowanym w tradycji odchyleniem od tej normy jest narracja w pierwszej osobie (czyli pamiętnikarska) implikująca tożsamość opowiadającego i bohatera. Obydwie płaszczyzny egzystują w odrębnych porządkach czasowych: pierwsza w czasie narracji, druga w czasie fabuły. W stosunku do sytuacji narracyjnej fabuła jest z reguły przeszłością: opowiadane zdarzenia dokonały się już przed rozpoczęciem narracji, opowiadacz odtwarza swoimi słowami ich dawniejszy, w chwili mówienia już zamknięty przebieg. Fabuła epicka ukazuje życie postaci działających w określonym środowisku społecznym, na tle wydarzeń historycznych, pośród realiów obyczajowych, a zarazem prezentuje ich przeżycia, postawy, myśli, konflikty psychologiczne. Epika dopuszcza niezmiernie zróżnicowane typy ukształtowania fabularnego, zarówno pod względem rozległości zasobu wykorzystanych motywów (od jednozdarzeniowej anegdoty, do wielowątkowej powieści), jak i pod względem zawartości kompozycji (od zrygoryzowanej noweli do luźnego poematu dygresyjnego). W dużych formach epickich na fabułę składają się hierarchicznie uporządkowane wątki oraz epizody, a towarzyszy im rozbudowane tło wydarzeń. Sieć postaci literackich jest rozwinięta i wewnętrznie zróżnicowana: postaci główne występują w otoczeniu licznych postaci ubocznych i epizodycznych. Krótkie formy epickie wykorzystują na ogół wyraziste schematy fabuły jednowątkowej, charakteryzujące się niewielką liczbą występujących postaci i znacznym zagęszczeniem zdarzeń w małym odcinku.

Poprzez fabułę, sposoby prezentacji i charakterystyki bohatera oraz założenia motywacyjne wyraża się w dziele epickim zamiar poznawczy twórcy. Epice właściwa jest zdolność spełniania funkcji poznawczej w stopniu wyższym niż dzieje się to w innych rodzajach literackich. Gatunkiem szczególnie nośnym poznawczo jest powieść w jej rozmaitych odmianach. Poprzez układ świata przedstawionego w dziele epickim wyraża się ideologia pisarza; fabuła i postacie są w tej perspektywie wykładnikami wartości , które twórca propaguje lub zwalcza, np. powieść tendencyjna (pełne ujednolicenie fabuły i ideologii). Świat przedstawiony dzieła epickiego jest zrelatywizowany względem narratora, który prezentuje go z jakiegoś punktu widzenia, zajmując wobec wydarzeń i postaci mniej lub bardziej określone stanowisko, na które składają się dystans czasowy, perspektywa epistemologiczna oraz przyjęte zasady wartościowania. Stanowisko to jest najczęściej odpowiednikiem postawy pisarza względem tej sfery zjawisk rzeczywistości, do której nawiązuje utwór poprzez spożytkowany w nim materiał tematyczny. Klasyczne formy epiki (epos, powieść realistyczna) preferowały narratora ukrytego za światem przedstawionym, zachowującego stały, obiektywny dystans wobec postaci i zdarzeń, wstrzemięźliwego w ujawnianiu własnego stanowiska. W innych typach epiki narrator wprowadza zmiany dystansu, nie kryje się ze swoimi opiniami, uzewnętrznia zajmowaną pozycję (utwory o charakterze satyrycznym). Epika dopuszcza rozmaite formy i stopnie napięcia między światem opowiadanym, a sytuacją narracyjną. Dwupłaszczyznowość dzieła epickiego realizuje się przez jego dwoiste ukształtowanie językowe: w dziele takim występują zwykle obok narracji wypowiedzi postaci, są one jednak strukturalnie podrzędne. Narracja będąca zasadniczą formą mowy epickiej występuje w dwóch podstawowych odmianach: opowiadania i opisu, które tworzyć mogą rozmaite połączenia i kombinacje. Mowa postaci jest dopuszczana jako przytoczenie mniej lub bardziej składniowo niezawisłe od wypowiedzi narratora - mowa niezależna, mowa pozornie zależna, mowa niezależna.

DRAMAT (gr. drama = działanie( - to jeden z trzech podstawowych rodzajów literackich obejmujący utwory przeznaczone zasadniczo do realizacji scenicznej, mające najczęściej charakter fabularny, w płaszczyźnie językowej odznaczające się zdecydowaną dominacją dialogu. Dzieło dramatyczne należy do literatury jako twór słowny porównywalny z tekstem epickim i lirycznym, natomiast w swoim urzeczywistnieniu widowiskowym należy do sztuki teatru. Z jego dwoistości zdają sprawę dwie konkurencyjne teorie dramatu:

1. literacka teoria dramatu - działo dramatyczne jako twór językowy jest układem kompletnym i samowystarczalnym, pozostaje w obrębie zainteresowań genologii literackiej,

2. teatralna teoria dramatu - dzieło dramatyczne jako twór językowy stanowi ono zaledwie jeden ze składników wielotworzywowej całości, jaką jest widowisko teatralne, pozostaje w obrębie zainteresowań teatrologii.

Przeznaczenie teatralne określa w dużej mierze strukturę dzieła dramatycznego, zarówno jego kompozycję jak i słowne ukształtowanie. Widowisko teatralne jest dostępne bezpośredniej obserwacji widza, zatem już w założeniu swej struktury utwór dramatyczny eliminuje filtr podmiotu literackiego, uzewnętrzniając bezpośrednio swój świat przedstawiony. Nieobecność nadrzędnego podmiotu wypowiadającego i pełne usamodzielnienie wypowiedzi oraz działań postaci jest wyróżnikiem dramatu, a zarazem czynnikiem umożliwiającym przekształcenie świata przedstawionego w rzeczywistość sceniczną.

Odrębną sytuację stwarza dramat niesceniczny, który mieści się całkowicie w porządku literatury. Świat przedstawiony dzieła dramatycznego koncentruje się zazwyczaj wokół wyraziście zarysowanej akcji; w tradycyjnych gatunkach dramatycznych ma ona ustalone fazy przebiegu od ekspozycji poprzez rozwinięcie akcji, punkt kulminacyjny, perypetię, do rozwiązania. Zewnętrznym wykładnikiem podziału strumienia zdarzeń składających się na akcję jest segmentacja utworu dramatycznego na akty, sceny i odsłony. Szczególną rolę w utworach dramatycznych grają ujęcia dynamizujące akcję, przede wszystkim dobitnie zarysowany konflikt, a poza tym wszelkie chwyty wprowadzające napięcie i nagłe zmiany sytuacji - intryga, anagnoryzm, suspensja; przewadze motywów dynamicznych i spoistych towarzyszy tu surowa selekcja motyw statycznych i luźnych. Za wzór akcji dramatycznej uznawany bywa jednowątkowy przebieg zdarzeń pozbawiony epizodów nie mających bezpośredniego wpływu na jego docelowy rozwój i nie powiązanych wprost z centralnym konfliktem.

Do rysów znamiennych świata przedstawionego dramatu należą:

• silna kondensacja czasu fabuły

• rozwijanie się zdarzeń we wciąż aktualizującej się teraźniejszości

• ograniczenia w przestrzennym przemieszczaniu się akcji - najbardziej rygorystyczna w tym względzie była dramaturgia klasycyzmu z jej zasadą trzech jedności (akcji, miejsca i czasu).

Postaci przedstawione w utworze dramatycznym podlegają wyłącznie charakterystyce pośredniej; to kim każda z nich jest, ujawnia się tylko przez jej działania i wypowiedzi. O wzajemnych stosunkach postaci decyduje udział każdej z nich w głównym konflikcie organizującym akcję; ponadto wyraźne jest zhierarchizowanie postaci jako elementów konstrukcyjnych świata przedstawionego.

W konstrukcji bohatera dramatycznego istotne znaczenie ma jego umiejscowienie pomiędzy przeciwstawnymi kategoriami typu i charakteru oraz podporządkowanie określonym rodzajom motywacji.

Świat przedstawiony utworu dramatycznego to nie tylko obraz pewnej rzeczywistości ludzkiej, ale też wykładnik ideologii, systemu moralnego czy światopoglądu autora. W pewnych typach dramatu świat przedstawiony traktowany jest jako ilustracja tez światopoglądowych czy dydaktycznych (np. w sztuce z tezą); obowiązek głoszenia takich tez spada na ogół na określona postać reprezentującą w utworze stanowisko ideowe twórcy (porte-parole, rezoner).

Na strukturę językową utworu dramatycznego składają się dwie warstwy o nierównym znaczeniu:

• tekst główny (dialogi i monologi)

• tekst poboczny (informacje, wskazówki i charakterystyki wypowiadane przez autora)

Wypowiedzi postaci spełniają dwojaką funkcję:

1. stanowią w obrębie świata przedstawionego sposób porozumiewania się postaci między sobą,

2. są skierowane poza rzeczywistość dramatyczną, do odbiorców.

Dominującą formą są dialogi, przez które rozwija się akcja, w dialogach zarysowuje się charakter postaci, ich odmienne punkty widzenia, konfrontacje stanowisk i skłócone racje. Na przeciwległym krańcu znajdują się rozbudowane monologi, które nie posuwają akcji naprzód, są natomiast sposobem autocharakterystyki postaci; oddzielny typ monologu dramatycznego stanowią wypowiedzi chóru, które mogą mieć charakter liryczny, narracyjny lub moralistyczny.

Dramat, jako samodzielny rodzaj literacki wyrósł z obrzędów o charakterze religijnym; jego genezę upatruje się przede wszystkim w starogreckich obrzędach ku czci Dionizosa, ubocznie także w misteriach eleuzyńskich i kulcie zmarłych. Za Arystotelesem przyjmuje się, że bezpośrednim źródłem dramatu była liryka chóralna, w szczególności dytyramb, którego stopniowe przekształcanie w ramach uroczystości dionizyjskich doprowadziło w VI w. p.n.e. do krystalizacji formy dramatycznej. W starożytności ukształtowała się też tragedia (Ajschylos, Sofokles, Eurypides, Seneka) i komedia (Arystofanes, Menander, Terencjusz). Z czasem pojawiły się nowe gatunki, jak tez nowe wersje gatunków już ukształtowanych, np. tragikomedia, commedia dell`arte, dramat angielski itp. Od XIX wieku uległy zatarciu granice między tradycyjnie wyodrębnionymi gatunkami dramatycznymi, już nie kwalifikacja genologiczna, lecz przynależność do określonej poetyki i związane z nią nacechowanie stylowe zaczęły odgrywać zasadniczą rolę przy różnicowaniu form dramatycznych (d. symboliczny, ekspresjonistyczny i in.)

7

---