KONCEPCJA PAŃSTWA I SYSTEM WYCHOWAWCZY PLATONA Platon (427-346) to uczeń Sokratesa. Platon podobnie jak sofiści jest zawodowym nauczycielem. W 387 zakłada szkołę zwana Akademią w Gaju Akademosa w Atenach. Punktem wyjścia rozważań Platona była wiara w istnienie świata idei, którego niewyraźnym odbiciem jest świat materialny. Zdaniem Platona człowiek oprócz ciała posiada nieśmiertelną duszę, która przed uwięzieniem w ciele przebywała w świecie idei.
W dziele „Państwo i Prawa” przedstawił koncepcję państwa idealnego - możliwego tylko dzięki odpowiedniemu wychowaniu obywateli . Społeczeństwo ludzi wolnych podzielił na 3 stany: żywicieli, obrońców i filozofów - ci ostatni powinni być klasą rządzącą. Każdy ze stanów powinien otrzymać wychowanie polegające na odkryciu prawdziwych możliwości wychowanków i wykorzystania ich dla dobra państwa poprzez rozwinięcie odpowiednio cnót umiarkowania, męstwa i mądrości. Wychowaniu podlegają tylko dzieci ze stanu obrońców i filozofów, ucząc się do 20 roku życia - jest to wychowanie wspólne i jednakowe. Potem zdolniejsi uczą się jeszcze 15 lat (10 lat teorii matematyki, arytmetyki, astronomii - bez nauk przyrodniczych, potem 5 lat filozofii), mniej zdolni idą do wojska. Kolejne 15 lat przyszłych rządców to ćwiczenia życia praktycznego poprzez pracę w wojsku i na urzędach. Dopiero około 50 roku życia człowiek tak wychowany może stanąć u sterów państwa. Platon uważał, że człowiek rodzi się z gotowym charakterem i skłonnościami . Samo wrodzone uzdolnienie nie wystarczy - przez wychowanie można słabości i wady złagodzić lub wzmocnić. Wychowanie nie jest po to, by zaspokoić indywidualne potrzeby człowieka, nie istnieje więc wychowanie indywidualne. Paideja - prawdziwa kultura, dostępna jest tylko dzięki wychowaniu w zbiorowości. Zasady wychowania winien określać prawodawca a rząd czuwa nad ich wykonaniem, wychowanie powinno więc być zorganizowane i egzekwowane. Należy zniszczyć wszystko, co dzieli obywateli: własność prywatną, rodzinę - dzieci należy odbierać rodzicom i oddawać pod opiekę rządu. / O wychowanie dziecka należy zadbać już przed jego urodzeniem poprzez odpowiednią opiekę nad matką. Po urodzeniu matka powinna karmić piersią a niańki odpowiednio dbać o dziecko. Do 6 roku życia chłopcy i dziewczynki wychowują się razem, potem osobno, lecz dziewczynki tak samo podlegają wychowaniu jak chłopcy, ponieważ mają takie same uzdolnienia jak mężczyźni, lecz w mniejszym stopniu. Do 10 roku życia nie powinno się dziecka niczego uczyć, lecz wyrabiać równowagę ciała i ducha przez ćwiczenia fizyczne (hartowanie, siła), moralne (oddziaływanie na duszę poprzez poezję, muzykę i zabawy) i estetyczne. Od 10 roku życia zaczyna się nauka:pierwsze 3 lata to nauka czytania i pisania, potem kształcenie literackie (poprzez pamięciowe przyswajanie literatury). Trzeba jednak zwracać uwagę na niemoralne treści w literaturze i odwracać je od dzieci. Należy też zapewnić podstawy matematyki i kosmografii, a także unikać fizycznego przymusu w nauce a dyscyplinować za pomocą poczucia wstydu i honoru. Baczną uwagę należy zwrócić na młodzież zdolną, gdyż zaniedbana wychowawczo może być niebezpieczna dla społeczeństwa.
Między 18 a 20 rokiem życia następuje czas poświęcony na ćwiczenie ciała.
Należycie byłoby teraz oznaczyć chronologiczną kolejność etapów, cursus studiów, które wyznaczył Platon. Pierwszym jest kindergarten (od 3-6), szkoła średnia (obejmuje 10-17/18). Dwa - trzy lata późniejsze przeznaczone są na „obowiązkową służbę gimnastyczną”.
TEORIA NAUCZANIA I WYCHOWANIA ARYSTOTELESA: Arystoteles (384-322) - uczeń Platona, wszechstronny uczony, filozof, twórca szkoły filozoficznej w Atenach - Liceum (334) Stworzył podstawy naukowej pedagogiki europejskiej. Na temat wychowania wypowiadał się w „Polityce” i „Etyce Nikomachejskiej”. Był mentorem i wychowawcą Aleksandra Wielkiego. W „Metafizyce” twierdzi, że dobry wykładowca dostosowuje sposób prowadzenia wykładu do zapotrzebowania słuchaczy. Zadaniem człowieka było uczestnictwo w życiu społecznym, gdyż tylko byt społeczny jest trwały i wartościowy. Obywatele stanowią trzon państwa, które jest żywym, rozwijającym się o własnych siłach tworem. Aby ten rozwój był prawidłowy, należy zadbać o odpowiednie wychowanie obywateli. Podstawą jest więc ich staranne wychowanie. Wychowanie powinno być takie samo dla wszystkich i nie powinno zostawać w rękach prywatnych, lecz być regulowane publicznie i przymusowe. / Rodzina i tworzona przez nią serdeczna atmosfera uszlachetnia jednostkę, nie należy więc zrywać więzów między rodziną a dzieckiem, lecz do 7 roku życia, do czasu szkoły publicznej dziecko powinno wychowywać się na łonie rodziny. Arystoteles dba jednak także o dobro jednostki i zwraca uwagę na jej osobisty rozwój, charakter, indywidualność. Uważał, inaczej niż Sokrates, ze charakter i wola jest czymś odrębnym od inteligencji i nie wystarczy wiedzieć, co jest dobre, by być dobrym. Charakter człowieka tworzą natura, przyzwyczajenie i rozum. Przyzwyczajenie, czyli ćwiczenia, to wprawianie się do pewnych czynności.
Dusza składa się z 2 części: rozumnej i nierozumnej - ta druga odpowiedzialna jest za pożądliwość, popędy i gniew. Najpierw musi wytworzyć się nieświadomy popęd ku temu, co szlachetne, a dopiero potem dochodzi do głosu rozum, należy więc kształtować popędy skierowane ku cnocie, a owe popędy ujawniają się wcześniej niż rozum. Popędami trzeba zająć się już we wczesnym dzieciństwie, równolegle z kształceniem ciała. Ponieważ na dziecko w tym wieku nie działają argumenty, należy używać nacisku by skierować popędy w odpowiednią stronę, tworząc w ten sposób przyzwyczajenie do kierowania się ku odpowiedniemu celowi. W ten sposób tworzy się u człowieka postawę wewnętrzną i przyzwyczajenie staje się drugą naturą. By stworzyć w pełni dojrzały charakter przyzwyczajenia potrzebują pomocy rozumu.
Kształtowanie umysłu - proces uczenia się:
1.postrzeganie przy pomocy zmysłów (mowa, słuch) wrażeń z otoczenia
2.zapamiętywanie -, co powoduje bogacenie się w doświadczenia
3.wchłanianie, przyswajanie wiadomości, by nimi władać
Proces dydaktyczny 1.przedstawienie - pokazywanie materiału
2.wpajanie w pamięć - musi być zachowany porządek w podawaniu dziecku tego, co powinno zapamiętać,
3.wprawianie ucznia w posługiwaniu się wiedzą
Wskazówki wychowawcze: 1.troska o dziecko powinna zacząć się jeszcze przed jego przyjściem na świat, przyszli rodzice powinni unikać wszystkiego, co może na dziecko źle wpłynąć. Potem należy w sposób staranny otoczyć je troską poprzez odżywianie, pobudzanie wyobraźni, zabawę - tak powinno być do 5 roku życia, Od 5 do 7 roku życia dziecko może zacząć przysłuchiwać się naukom starszych.
2.Od 7 roku życia rozpoczyna się 14 letni okres nauki pod kierownictwem państwa, w publicznej szkole. Obejmuje on: nauki elementarne i muzyczne, rysunek, ćwiczenia fizyczne (ale nie równocześnie wysiłek fizyczny i umysłowy).
Słabą stroną poglądów Arystotelesa jest jego przekonanie, że podmiotem wychowania może być tylko wolny obywatel, zaś niewolnikowi się ono nie należy. Ponadto Arystoteles uważał, ze obywatel nie może zajmować się żadnymi naukami, które mogą przynieść praktyczne korzyści. Praca w celach zarobkowych upadla umysł, a kto się jej podejmuje, staje się rzemieślnikiem niezdolnym do osiągnięcia cnoty.