Koncepcja duszy człowieka w filozofii Platona
Platon
Na początku chciałabym przybliżyć sylwetkę Platona. Filozof ten pochodził z arystokratycznego rodu. Jego prawdziwe imię to Arystokles, Platon to było jego przezwisko pod jakim wszedł do historii. Początkowo był uczniem Kratylosa ( heraklitejczyka) po czym w wieku ok. 20 lat został uczniem Sokratesa na 8 kolejnych lat. Po wydaniu wyroku na Sokratesa (wyrok za wypowiadanie się na tematy niepopularnych wówczas poglądów) Platon skutecznie zniechęcił się do demokratycznego systemu rządów. Filozof po śmierci Sokratesa opuścił Ateny i długo podróżował. Podczas tych podróży Arystokles poznał wiele poglądów w tym min. doktryny orfickie i pitagorejskie o duszy czy też o uwięzieniu duszy w ciele. Po 12 latach wędrówki wrócił do Aten i założył Szkołę Ateńską, kierował nią przez 42 lata a sama Akademia przetrwała ok. 900 lat. Sam filozof jest autorem wielu sławnych dialogów jak np.: Fedon. Filozofia Platona i jego nauka o duszy silnie oddziaływała na chrześcijaństwo. Obecnie nurt franciszkański ciągle odwołuje się do tradycji platońskiej.
Dusza
Dualistyczna koncepcja duszy
Tyle na temat samego Platona teraz chciałabym przejść dalej. Platon przedstawia złożoną wizję człowieka, pokazuje dualistyczna koncepcje duszy i ciała. Dusza czyli coś co jest nieśmiertelne i ciało które ma charakter materialny oraz przemijalny. Filozof uważał że dusza istnieje jeszcze przed narodzeniem człowieka, ma ponadto charakter niezniszczalny i będzie istnieć wiecznie, nawet po śmierci. Jednak to czy dusza ludzka po śmierci będzie się błąkać czy też powróci do krainy w której panuje szczęście to zależy tylko od człowieka. Jest to tzw. cnota sprawiedliwości.*
Podział duszy
Według Platona dusza ludzka składa się z trzech części:
a) z części rozumnej -woźnica ( dusza niematerialna, najważniejsza, odpowiedzialna za zdobycie cnoty mądrości)
b) z części zwanej popędliwość - biały koń (ginie razem z ciałem, musi ustąpić rozumowi, jej cnotą jest męstwo)
c) z części zwanej pożądliwość- czarny koń (ginie razem z ciałem, musi zostać opanowana przez rozum. Cnotą jej - panowanie nad sobą)
* czwartą cnotą jest sprawiedliwość wcześniej wymieniona która łączy wszystkie trzy cnoty ze sobą i trzymie określony ład aby każda wypełniała swoje zadanie.
W „Fajdrosie” Platon porównuje duszę do rydwanu zaprzęgniętego w dwa konie : białego (odpowiednik popędliwości) i czarnego ( odpowiednik pożądliwości) w którym siedzi woźnica (odpowiednik rozumu) który próbuje utrzymać konie w zaprzęgu. Czarny koń rwie cugle i wymaga on odpowiedniego potraktowania przez woźnicę. W przedstawionej sytuacji najlepszym wyjściem byłoby opanowanie koni przez woźnicę( czyli sytuacje gdzie człowiek powinien skupić się na części rozumnej, powinien zrezygnowac ze wszystkiego co materialne i przemijające na rzecz zdobycia wiedzy, mądrości i oczyszczenia..
Jednak z góry wiadomo jest że za sprawą pożądliwości rydwan ten się wykolei i dusza z niego spadnie co wiąże się z narodzinami duszy w ciele człowieka ( jest to tzw preegzystencja duszy czyli istnienie duszy nim wtrącona zostanie za karę w ciało człowieka).
Odrodzenie duszy. Anamneza -teoria przypominania
Wraz z narodzeniem się człowieka dusza również się odradza na nowo zapominając o tym co wcześniej przeżyła jednak istnieje prawdopodobieństwo że w czasie swego nowego życia przypomni sobie wcześniejsze przeżycia.
Platon uważał że ludzie ucząc się nie nabywają wiedzy na nowo bo jest to swego rodzaju przypomnienie wiedzy na temat jakiejś idei*, którą dusza miała przed narodzeniem. Filozof zaznaczył również, że wrodzone zdolności mogą być zaczerpnięte z wiedzy jaką człowiek zdobył w poprzednim życiu.
*(idee- czyli właściwości które charakteryzują pewien rodzaj bytu, są bytem niematerialnym)
Cel duszy
Dusza człowieka według Arystoklesa pozostaje w swojej cielesnej i zmysłowej postaci , dusza dąży do tego co idealne, jest niezniszczalna. Według Platona „duszy nie zgubi żadne zło, ani własne , ani cudze i wobec tego będzie ona trwać zawsze” oraz : „trzeba widzieć ją niepopsutą przez wspólnotę z ciałem przez inne zło tylko w stanie czystym trzeba ją należycie rozpatrzyć myślą”.
Problem śmierci
Jeśli chodzi o śmierć to w aspekcie duszy stanowi duży problem. Platon uważał że ciało to jest to kara, więzienie dla duszy a zatem śmierć jest wybawieniem i ucieczką od tego.
Ciało stanowi dla szczęścia, prawdy i mądrości ogromną przeszkodę. Dopiero po śmierci człowiek poznaje to co prawdziwe i dobre. Śmierć według Platona jest swego rodzaju przypomnieniem sobie tego co dusza zaznała w poprzednim życiu.
Podsumowanie
Podsumowując to co już wcześniej powiedziałam dusza według Platona jest nieśmiertelna, niezależna od ciała. Ponadto dusza dzieli się na trzy części tj.: duszę rozumną, popędliwą i pożądliwa, dusza jest szczęśliwsza gdy znajduje się poza ciałem, ciało jest dla niej więzieniem, dusza tym się różni od ciała że jest doskonalsza .Dusza istnieje przed urodzeniem. Poza tym istnieją trzy cnoty łączące się z trzema częściami duszy a czwarta wynika z ich połączenia.