Teorie andragogiczne

Motywacja edukacyjna ludzi dorosłych (Mary Crowder & Kate Pupynin)

(jakie czynniki kształtują motywację ludzi do kształcenia się)

Warunki niezbędne aktywności edukacyjnej

1- przekonanie, że podejmowane starania doprowadzą do uczestnictwa oświatowego (że działanie w tym kierunku ma sens)

2- przekonanie, że uczestnictwo dostarczy wyników (nagród)

3- przekonanie, że nagrody zaspokoją jakąś potrzebę

Podstawę teorii należy odnieść do twierdzenia Vrooma:

n

Ti = Σ (PSij x Vj)

j=n

Gdzie: i- czynność

j- wynik czynności

Ti- Tendencja do wykonania czynności i,

PSij- wielkość oczekiwana, że czynność i doprowadzi do wyniku j

Vj- wartość oczekiwana wyniku j,

n- liczba wyników

Stawanie się dorosłym studentem- teoria Barry Cocklina (zderzenie oczekiwań szkoły i studenta, który jest dorosły- posiada jakiś ugruntowany status)

Psychiczno- moralny rozwój człowieka dorosłego (Helen L. Bee)

Etapy rozwojowe- rozwój odbywa się naprzemiennie od egoistycznej dezintegracji do coraz to większego poczucia jedności ze światem zewnętrznym

1.
niemowlęctwo- stopniowo nad skrajną indywidualnością nadbudowuje się ja społeczne

2.dzieciństwo- to okres przyswajania norm społecznych, oczekiwań społecznych, wymogów grup społ.- dominuje dążenie do zintegrowania wymogów społ. i podporządkowania/ ograniczenia własnej indywidualności

3.okres dorastania- człowiek odreagowuje poprzez powrót do indywidualizmu- następuje bunt wobec wszelkich nakazów i negacja ich racjonalności.

4.dostosowanie własnej indywidualności do wymagań społ. (ugoda/ integracja „wolnej osoby”)- kończy się przebudzeniem = zrozumieniem swojego miejsca w świecie. Przebudzeniu towarzyszy zdolność głębokiego wglądu w stany psychiczne innych, rozumienia ich doświadczeń oraz zdolność wczuwania się w ich emocje.

5.oczyszczenie- w porównaniu do innych człowiek dostrzega swoje niedoskonałości i zaczyna patrzeć krytycznie na samego siebie, ta samokrytyka prowadzi z kolei do oczyszczenia- człowiek dostrzega swoje niedoskonałości i próbuje coś z tym zrobić: podejmuje wysiłek samodoskonalenia, działania edukacyjne. W efekcie intensywnej pracy nad dobą pojawia się kolejny etap:

6.iluminacja- ODKRYCIE ZAGADKI BYTU, lub znalezienie sensu własnej egzystencji; dla różnych ludzi sytuuje się ono w różnych układach aksjologicznych (dobro, piękno, natura, bóg); po tym etapie następuje

7.powrót do ciemnej strony duszy celem analizy i ostatecznego wyrugowania egoistycznych identyfikacji właściwych izolowanej osobowości

8.w efekcie człowiek osiąga poczucie jedności ze wszechświatem- zjednoczenie to poczucie, że jest się jednym z elementów rzeczywistości- równorzędnym i równoprawnym z innymi elementami.

Paradygmat Wartości Oczekiwanej (teoria Kjella Rubensona)

Model łańcucha interakcji (teoria Patrycji Cross)

1. samoocena i postawy wobec kształcenia się wzajemnie wspomagają

2. okresy przejściowe- u podstaw, leży teoria, że życie człowieka to ciąg następujących po sobie faz, które są związane z pełnionymi rolami. Dla edukacji ważne są okresy przejściowe między tymi fazami. Są one zwykle burzliwe, dramatyczne i wymagają redefinicji swojego miejsca w społeczeństwie. Zwykle człowiek odczuwa wtedy braki i niedoskonałości, a dokształcanie pomaga mu zredukować te lęki i pozbyć się niedokształcenia, przykłady okresów przejściowych: pierwsza praca, małżeństwo, śmierć bliskiej osoby, utrata pracy, przewlekła choroba, nabycie niepełnosprawności

3. bariery- koszty, brak czasu, brak zainteresowań, trudności związane z dojazdem, rak opieki nad dziećmi.

4. informacja- może pomóc pokonać bariery lub je wspomagać (ważne jest tu poradnictwo zawodowe)

Koncepcja sił pola (teoria Harrego Millera)

Dlaczego jedni ludzie podejmują aktywność edukacyjną a inni nie? Przyczyna leży w przynależności do określonego środowiska lub raczej klasy społecznej

Usytuowanie w strukturze społecznej stwarza różne możliwości zaspokajania potrzeb.

Jednostki i grupy o niezaspokojonych potrzebach podstawowych, których położenie w strukturze klasowej społeczeństwa czyni je społecznie i ekonomicznie upośledzonymi, będą preferować stosunkowo proste i krótkotrwałe formy oświaty utylitarnej, na przykład oświatę zawodową. Z kolei członkowie zajmujący wysokie pozycje społeczne , mające stosunkowo dobrą sytuację społ- ekonomiczną i zaspokojone potrzeby podstawowe, będą podejmować zadania edukacyjne, służące samorealizacji i stymulujące samorozwój.

1.Przypadek niższej klasy niższej

NEGATYWNE SIŁY

Pozytywne siły

Opis:

pozytywne siły to: 1.niezaspokojone potrzeby podstawowe

2.zmieniające się technologie wytwarzania

3.niezaspokojona potrzeba bezpieczeństwa

4.polityka rządu zmierzająca do zmiany struktury zatrudnienia

Negatywne siły to: 5.orientacja działaniowa

6.niechęć do kształcenia się i do celów klasy średniej

7.względny brak szans zawodowych po ukończeniu kształcenia

8.ograniczone uczestnictwo w organizacjach

9. słabe więzi rodzinne

Przypadek niższej klasy średniej:

POZYTYWNE SIŁY

1.zaspokojone potrzeby podstawowe

2.zaspokojona potrzeba bezpieczeństwa

3.potrzeba wysokiej pozycji społecznej

4.zmieniające się technologie wytwarzania

5.uczestnictwo organizacyjne

6.akceptacja wzorów kariery życiowej, uznawanych przez klasę średnią

7. znajomość procesów oświatowych

Kulturowe scenariusze rozwoju ludzi dorosłych (teoria Petera Heymansa)

- jak kultura wpływa na rozwój człowieka

1. Osobowość człowieka nieustannie zmienia się i obrabia w interakcjach społecznych.

2. Ważne w kontaktach społecznych jest podejmowanie ról społecznych- to poprzez przydział ról społeczeństwo modeluje zachowania ludzi.

3. wszystkie proponowane przez społeczeństwo role można ułożyć w pewne grupy i sekwencje. Są to scenariusze/ propozycje w które każda jednostka może wpisać swoją biografię.

4. w kulturze zachodniej wyróżnić można 4 podstawowe zestawy ról, które proponują 4 scenariusze życia do zrealizowania (narracje, schematy, teksty):

-romans- życie jest formą ustawicznych poszukiwań, walki ze złem, potyczek, batalii, ale wszystko po to żeby zakończyć szczęśliwie, odniesione zwycięstwo zawdzięcza tylko samemu sobie i posiada wysokie poczucie kontroli- sam przeciw wszystkim

-komedia- niskie poczucie kontroli (życie to seria nie powiązanych zdarzeń) ale i wsparcie środowiska- występują czynniki sprzyjające realizacji scenariusz i przeszkadzające mu, ale udaje się pokonać najważniejsze przeszkody.

-tragedia-niskie poczucie kontroli- bohater jest ofiarą, walka z przeciwnościami jest bezowocna i prowadzi do przegranej

-ironia- człowiek jest świadomy względności wszystkich praw i ograniczonej ważności wszelkich życiowych wyborów. „Życie jest tylko próbą zapisania swojego losu na indywidualnej skali życiowych doświadczeń; jest to próba indywidualna pozbawiona uniwersalnego sensu.”

5. Te scenariusze są dane ludziom doświadczającym tekstów kulturowych (bajek, opowieści, powieści, filmów)

6. Na wybór określonego scenariusza mają wpływ: poczucie kontroli, bliższe środowisko, dalsze środowisko społeczne

7. Nieprzewidziane zdarzenia powodują, że indywidualny scenariusz trzeba ciągle korygować. W takiej sytuacji, kiedy ludzie muszą dokonać przewartościowań i zmienić realizowany scenariusz- dużej wagi nabiera edukacja, która pozwala na uzyskanie nowych informacji, które z kolei pomogą w określeniu nowego scenariusza.

Teoria uczenia się transformatywnego Jacka Mezirow

-czy edukacja jest środkiem uzależnienia człowieka od społeczeństwa, czy środkiem do wyzwolenia się

1. Istnieją 3 rodzaje uczenia się (koncepcja J. Habermasa): instrumentalne- wyrasta z interesu technicznego, podstawą uczenia się jest wiedza deskryptywna ujmująca przyczyny i skutki. W jego efekcie przyswajamy sprawdzone procedury działania; komunikacyjne- wyrasta z interesu praktycznego naszej potoczności- w interakcjach z innymi ludźmi uczymy się wzorów zachowań i norm społecznych; czasem wchodzimy w dyskurs z innymi opcjami, ale generalnie całe nasze doświadczenie powiela ciągle te same schematy- środkiem do tego jest metafora; emancypacyjne- „polega na wyzwalaniu się z lingwistycznych, epistemicznych, instytucjonalnych lub środowiskowych sił, które ograniczają naszą racjonalną kontrolę nad własnym życiem, a które przyjęliśmy milcząco, żyjąc w społeczeństwie. Środkiem do tego jest krytyczna samorefleksja.”

2. Przyjmując punkty widzenia uczestników edukacyjnego dyskursu i testując w ich świetle nasze doświadczenia, stajemy się świadomi nie tylko jego głębokich treści, ale i warunków jego kształtowania się. W ten sposób zaczynamy dostrzegać związek między schematami i perspektywami znaczeniowymi, w których obrębie organizujemy nasz świat życia a instytucjonalnym porządkiem społecznym. Odkrycie kolonizujących wpływów, którym zostaliśmy poddani, jest warunkiem podmiotowej decyzji o wykroczeniu poza zakreślone nimi granice w kierunku autonomii i wolności.

3. Te trzy rodzaje uczenia się mogą występować w 4 formach: uczenie się przez schematy znaczeniowe (bierne nabywanie/ potwierdzanie schematów znaczeniowych); uczenie się nowych schematów znaczeniowych (nowe znaczenia są włączane w stare schematy i je poszerzają bez zmiany jakościowej, np. kiedy przejmujemy nowe role społeczne bez zmiany mentalności); transformacja schematów znaczeniowych- podmiot odkrywa dysfunkcjonalność i nieadekwatność starych sposobów działania; uczenie się poprzez zmianę perspektywy- następuje krytyczny ogląd, uprzednio nieuświadamianych założeń, które ograniczały perspektywę poznawczą, następuje demaskowanie ich ideowych/ społecznych źródeł a następnie odrzucanie starych założeń i przyjmowanie nowych.

Najczęściej dzieje się tak w starciu z nowym problemem, którego nie można rozwiązać przy użyciu starych schematów- trzeba wtedy szukać oparcia w doświadczeniu i dokonywać często prowizorycznej analizy.

Nabywana wiedza jest konfrontowana z istniejącą rzeczywistością a nie przyjmowana na wiarę, a więc dobry nauczyciel to taki, który pomaga uczniom konfrontować wiedzę z rzeczywistością- testować założenia (schemat s. 113)

7

Uprzednie doświadczenia edukacyjne

Lokalizacja kontroli

Poczucie skuteczności

Odczuwanie potrzeby

1

2

3

motywacja

Cele edukacyjne

Strategia realizacji

wysiłek

zachowanie

Z

D

O

L

N

O

Ś

C

I

Wpływ

Środowiska

Lokalnego

nagrody

Orientacja

Na

Nagrody

Zewnętrzne/

wewnętrzne

Zaspokojenie

potrzeb

Informacja

zwrotna

CZYNNIKI BIOGRAFICZNE

Zewn.: pochodzenie społ., doświadczenia, oczekiwania, ideologia, kapitał kult., cele

…………………………..

Wewn. Sytuacja domowa, zatrudnienie, sytuacja finansowa, aktywność społ. habitus pierwotny

CZYNNIKI INTERAKCYJNE

Zewn.: interakcje i relacje ról poza klasą szkolną: oczekiwania, traktowanie wynikające ze szkolnego statusu

……………………………………….

Wewn.: interakcje w klasie i relacje ról; oczekiwania, traktowanie wynikające ze statusu studenta

CZYNNIKI KONTEKSTUALNE

Zewn.: polityka szkoły, praktyki edukacyjne, pedagogia, ideologia edukacyjna, habitus wtórny, kapitał kulturowy, hierarchia

……………………………………………..

wewn.: struktura organizacyjna, warunki kształcenia, środowisko szkolne

INTEGRACJA ZRÓŻNICOWANIE

Negocjacje-przystosowanie-socjalizacja

SUBKULTURA DOROSŁYCH STUDENTÓW

Proces zmian osobowościowych

STAWANIE SIĘ STUDENTEM

decentracja

jedność

JA

niemowlęctwo

dzieciństwo

Ja społeczne

indywidualność

Integracja „wolnej osoby”

przebudzenie

oczyszczenie

iluminacja

Ciemna

Strona

duszy

zjednoczenie

Siła tendencji do uczestnictwa w oświacie

Oczekiwania: oczekiwanie, że uczestnictwo w kształceniu będzie miało swoje konsekwencje x oczekiwanie, że sprostam wymaganiom

Wartość

oświaty

Gotowość do działania

Postrzeganie, interpretacja środowiska

Doświadczenia związane z zaspokajaniem potrzeb

Uprzednie

doświadczenia

Odczuwane

potrzeby

Czynniki środowiskowe: hierarchiczne zróżnicowanie środowiska, wartości uznawane, grupy odniesienia normatywnego

samoocena

Okresy przejściowe

informacja

Postawy wobec kształcenia

Ważność celów i oczekiwanie że uczestnictwo oświatowe pozwoli je osiągnąć

bariery

partycypacja

1

2

3

4

5

6

7

8

9

Poziom motywacji edukacyjnej

1

2

3

4

5

6

7

Poziom motywacji edukacyjnej

---