Wykład 5 Wczesna dorosłość

Według psychologii współczesnej dorosłość dzieli się na: wczesną, średnią i późną

Wczesna dorosłość 20-23 do 35-40 r.ż

-zmiany obserwowane w toku życia człowieka dorosłego nie spełniają kryteriów wynikających z biologicznego modelu rozwoju.

-dojrzałość psychiczna nie musi być związana z dojrzałością biologiczną:

W społeczeństwach postfiguratywnych dorosłość jest zwykle związana z pełnionymi rolami i oddzielona od dzieciństwa tzw. rytuałami przejścia. W społeczeństwach prefiguratywnych dorosłość jest terminem wieloznacznym, a więc by uprościć sprawę przyjęto kryterium biologiczne

Psychologia rozwojowa wyróżnia 3 rodzaje kryteriów decydujących o początku dorosłości:

-zadania rozwojowe;

-zmiany w strukturze życia, związane z konkretnymi wydarzeniami;

-kryzysy życiowe;

-> wszystkie te warunki trzeba postrzegać jako definiowane przez środowisko społeczno- kulturowe

„Możemy przyjąć założenie, że w naszych warunkach między 23/25 a 35 r.ż. młody człowiek osiąga pełnię sił fizycznych oraz poziom sprawności intelektualnych, umożliwiające mu osiągnięcie niezależności ekonomicznej, samodzielne podjęcie i odpowiednie wypełnianie obowiązków związanych z nowymi rolami społecznymi jak: rola małżonka, rodzica, czy pracownika” (Gurba E., 2005).

Zadania rozwojowe okresu wczesnej dorosłości

R.J. Havighurst- koncepcja developmental tasks

Rozwój człowieka jest wynikiem rozwiązywania problemów typowych dla danego okresu życia.

„rozwiązanie problemu prowadzi jednostkę do zadowolenia i poczucia sukcesu w rozwiązywaniu następnych zadań, podczas gdy niepowodzenie czyni ją nieszczęśliwą, nie aprobowaną przez otoczenie i powoduje trudności w radzeniu sobie z dalszymi zadaniami”

Zadania rozwojowe wynikają z trzech źródeł:

Dojrzewania fizycznego, nacisków kulturowych, indywidualnych aspiracji i wartości.

Według Havighursta do najważniejszych zadań rozwojowych wczesnej dorosłości należą:

1.wybór małżonka

2. uczenie się współżycia w parze

3. założenie własnej rodziny

4. wychowywanie dzieci

5. prowadzenie domu

6. rozpoczęcie pracy zawodowej

7. podjęcie obowiązków obywatelskich

8. znalezienie pokrewnej grupy społecznej

Według E. Eriksona -> stadialna koncepcja rozwoju człowieka.

Stadia mają charakter uniwersalny, a rozwój człowieka następuje dzięki przezwyciężeniu kryzysów w poszczególnych okresach życia.

Z kryzysem mamy do czynienia, gdy człowiek „staje wobec zadania rozwojowego wymagającego reorganizacji struktury ego”

Między 20-35 r.ż człowiek staje wobec przeciwieństwa intymność- izolacja.

Podstawowym zadaniem rozwojowym tego okresu jest nabycie zdolności do budowania dojrzałego, odpowiedzialnego, partnerskiego związku.

Warunkiem nabycia tej zdolności jest wcześniejsze zintegrowanie osobowości i skrystalizowanie tożsamości. Inaczej nie można nawiązać bliskich relacji partnerskich.

Według Levinsona

Używa metafory pór roku i określenia struktury życia

Struktura życia to- charakterystyczne w danym momencie rozwojowym, różne obszary aktywności, relacje jednostki ze światem i społeczeństwem oraz odniesienia do samej siebie:

Wczesna dorosłość to okres między 22-45 r.ż. i dzieli się na kilka faz:

1. 17-22 faza przejścia do wczesnej dorosłości

2. 22-28 faza nowicjatu-> rozpoczyna się tworzenie nowej struktury życia

3. 28-33 faza pośrednia-> przystosowywanie się do nowej struktury

4. 33-40 faza kulminacji-> końcowe stabilizowanie się struktury życia

5. 40-45 faza przejścia do średniej dorosłości

W okresie wczesnej dorosłości człowiek osiąga szczyt sprawności fizycznej, ale jednocześnie wystawia się na duży stres związany z realizacją aspiracji, zakładaniem rodziny i uzyskiwaniu autonomii.

Aby z powodzeniem realizować zadania potrzebna jest dojrzałość psychiczna, która kształtuje się przez całe życie (Z. Chlewiński).

Dojrzałość= autonomia+ zdolność rozpoznania własnych motywów+ stosunek do innych

Dojrzała autonomia polega na tym, że człowiek realizuje swoje koncepcje z uwzględnieniem ograniczeń zewnętrznych (zdolności negocjowania i konsekwencja w działaniu)

Wgląd we własne motywy. Liczne kontakty społeczne w tym czasie (wynikające z pełnienia ról społecznych) są ważnym źródłem informacji o samym sobie. Jednocześnie im więcej człowiek wie o samym sobie tym lepiej potrafi rozpoznawać motywy działania innych osób i jest zdolny do większej empatii. „Dane empiryczne wskazują na to, że opisując innych, jednostka bierze pod uwagę te wymiary osobowości, które obecne są w obrazie jej własnej osoby. Zatem im bogatsza wiedza o sobie, tym większe szanse poznania innych, a w konsekwencji możliwości podejmowania właściwych decyzji” (Gurba E., 2005).

Ważna jest tu kwestia dojrzałej samowiedzy, która może mieć strukturę wiązkową lub hierarchiczną:

-„Samowiedza wiązkowa składa się z układu wzajemnie uporządkowanych sądów, tworzących bardziej ogólne całości w postaci wiązek. W obrębie tej struktury relacje między wiązkami są niejasne lub w ogóle nieokreślone”.

-„Samowiedza o strukturze hierarchicznej jest zbiorem sądów i samoocen uporządkowanych pod względem stopnia ogólności

Dojrzały stosunek do innych. -> postawa odpowiedzialności i szacunku dla drugiej osoby.

-podstawę stanowi tu niezależność od innych (związek z teorią Helen Bee)

-uczenie się w kontaktach społecznych tolerancji wobec osób o odmiennych poglądach przy jednoczesnym zachowaniu własnych przekonań

-umiejętność uporządkowania i kontrolowania własnych emocji.

Rozwój fizyczny

-faza wzrostu kończy się u K ok. 17 r.ż. u M ok. 21 r.ż. (wyniki badań nie są jednoznaczne- niektóre wskazują na 25 r.ż.)

-maksymalny rozwój tkanek aktywnych metabolicznie K- 16-19, M- 20-25, później zaczynają się zmiany regresyjne, którym towarzyszy przyrost masy tłuszczowej;

-największy przyrost masy ciała- 25-35 r.ż -> osoby, które w tym wieku mają nadwagę, w kolejnych latach zwiększają swoją masę ciała; osoby szczupłe i muskularne utrzymują stałą wagę aż do emerytury

-wydolność organizmu mierzona maksymalnym zużyciem tlenu jest szczytowa K 22-30, M 27-35. , w związku z tym jest to okres największej wydajności pracy fizycznej

Znaczącą rolę odgrywa aktywność człowieka-> siedzący tryb życia spowoduje, że zmiany regresyjne mogą pojawić się już w 18 r.ż, a aktywność podwyższa kondycję nawet po 60 r.ż.

Zdolności prokreacyjne/ osiągniecie dojrzałości biologicznej nie jest jedynym warunkiem

Optymalne K 25-32 r.ż., M 30-35 r.ż.

-do 25 r.ż. ok. 40% cykli menstruacyjnych nie kończy się dojrzewaniem gamet

-najmniej noworodków o niskiej masie ciała rodzą kobiety 25-34

-optymalny rozwój człowieka między 14-20 r.ż zależał od wieku matki: 21-32

Wpływ stresu

- ok 50-80% chorób ma podłoże emocjonalne

-sam długotrwały stres prowadzi do nadciśnienia, wrzodów żołądka, arytmii, zapalenia okrężnicy, osłabienia systemu immunologicznego

Stres zależy nie tyle od właściwości obiektywnych stresora: czasu trwania, siły i natury stresora, co od interpretacji poddanych stresowi:

-dla osób o niskiej samoocenie stresujące i powodujące zwiększoną zachorowalność są zmiany zarówno negatywne jak i pozytywne-> wiąże się to z faktem, iż każda zmiana u takich osób osłabia i tak nadwątlone poczucie braku kontroli nad rzeczywistością.

-młodzi przeżywają stres intensywniej niż starsi (kwestia dystansu wobec zdarzeń życiowych, doświadczenia)

Rozwój poznawczy

-myślenie formalne/ standartowe testy inteligencji/ czysta logika- największa zdolność przyswajania i operowania wiedzą abstrakcyjną przypada na 16-20 r.ż., jest stabilna do 30 r.ż. po czym zaczyna się obniżać, a więc obniża się również zdolność rozwiązywania algorytmów

- w okresie wczesnej dorosłości zaczyna się intensywnie rozwijać myślenie postformalne (relatywistyczne, dialogiczne, odkrywanie problemów, metasystemowe) związane bardziej z życiem codziennym, zwiększa się zdolność do rozwiązywania heurystyk.

Czym jest myślenie postformalne?

1. myślenie postformalne to myślenie relatywistyczne= pojmowanie wiedzy jako zależnej od subiektywnych doświadczeń i punktu widzenia jednostki. Szczególnie ważne w relacjach interpersonalnych- pozwala na uwzględnianie różnych punktów odniesień i różnych perspektyw a w efekcie na wszechstronne rozwiązywanie sytuacji konfliktowych.

2. myślenie postformalne to myślenie dialektyczne- pojmowanie sprzeczności i płynności; gdy człowiek włącza wiedzę o zmienności i sprzecznościach w szerszy kontekst wiedzy

3. myślenie postformalne to odkrywanie problemów- przydaje się, gdy problemy są niedookreślone lub słabo ustrukturyzowane

4. myślenie postformalne jest kolejnym etapem w koncepcji Piageta- są to operacje systemowe (operacje na klasach i relacjach miedzy nimi) , metasystemowe (relacje między systemami) i paradygmatyczne (porządkują systemy systemów, w wyniku czego tworzy się spójna całość )-> wyniki badań nie są jednoznaczne

5. koncepcja G. Labouvie- Vief w życiu człowieka istnieją 4 typy autoregulacji, które odpowiadają 4 poziomom rozwoju osobowości człowieka: presystemowy, intrasystemowy, intersystemowy, autonomiczny. Pierwsze dwa odpowiadają stadiom rozwoju inteligencji formalnej Piageta.

-poziom regulacji intersystemowych- operacje umysłowe pozwalają na ujmowanie rzeczywistości i logiki jako dwóch oddzielnych, równoważnych systemów, oraz zintegrować w obrębie nadrzędnego systemu teoretyczną wiedzę z ograniczeniami konkretnej rzeczywistości. /Przejście od logicznego absolutyzmu do logicznego relatywizmu- dualistyczne rozumienie prawdy: w zależności od kontekstu ten sam sąd może być rozumiany jako prawdziwy bądź nie. /Zachwianie pewności w stosunku do posiadanej wiedzy/ to odnoszenie problemu do kontekstu powoduje, że zwykle dorośli wybierają rozwiązania optymalnie dostosowane do sytuacji. Odnoszenie do kontekstu i widzenie relatywizmu prawdy pomaga w budowaniu relacji społecznych- potrafią pogodzić sprzeczności i nie doświadczają młodzieńczych rozterek

-poziom regulacji autonomicznych- struktura ja spełnia rolę metasystemu, integrującego trzy sfery: myślenia, emocji i działania. Autonomia polega na tym, że człowiek jest zdolny do wyznaczania sobie celów i wartości. Dzięki temu „ujawnia siebie” i przekazuje twórczy aspekt swojej osobowości społeczeństwu.

Rozwój społeczny

Zakładanie rodziny

Podstawą do wejścia w głębokie relacje interpersonalne jest ukształtowanie własnej autonomicznej osobowości i skrystalizowanie tożsamości

Czas konfliktów w małżeństwie według Chmielnickiego: po ślubie, po urodzeniu pierwszego dziecka, po urodzeniu drugiego dziecka, kiedy dziecko osiąga 13-14 lat, kiedy dziecko osiąga 17-18 lat, kiedy dziecko usamodzielnia się

Wybór współmałżonka-> narzeczeni często mają mgliste oczekiwania co do obowiązków; znaczenie okresu kohabitacji

Na ogół badacze opisują dynamikę związku poprzez trzy elementy charakterystyczne dla miłości między partnerami: namiętność, intymność i zaangażowanie (Sternberg, 1986). B. Wojciszke wyróżnił następujące fazy: 1. zakochanie (dominuje namiętność) 2. romantyczne początki (namiętność+ intymność) 3. związek kompletny (obecne wszystkie trzy elementy) 4. związek przyjacielski (intymność + zaangażowanie) 5. związek pusty (tylko zaangażowanie) 6. rozpad (gdy znika zaangażowanie)

I. Reiss 1. porażenie emocjami, 2. dążenie do podtrzymania 3. zależność 4. pogłębianie się wzajemnych relacji i spełnienie osobowe

Skomplikowana zależność miedzy satysfakcją z małżeństwa a satysfakcją seksualną.

Rozwód-

1. odejście jednego z rodziców jest dla dziecka wydarzeniem bardziej stresogennym niż śmierć

2. większość rozwiedzionych zawiera małżeństwo powtórnie, ale zmieniają się ich oczekiwania- wcześniej chciały realizacji i spełnienia się, a w drugim przypadku- stabilizacji i bezpieczeństwa

---