Teoretyczne Podstawy kształcenia

Efekty uczenia się:

1. Wiadomości (wiedza deklaratywna) - wiedza typu „wiem że” - znajomość faktów, zdarzeń, zjawisk oraz powiązań istniejących między nimi.

2. Umiejętności (wiedza proceduralna) - wiedza typu „wiem jak” - znajomość sposobów działania

3. Nawyki - zautomatyzowana czynność, którą nabywa się w wyniku ćwiczenia (głownie poprzez powtarzanie).

4. Postawy - względnie stała skłonność człowieka do pozytywnego lub negatywnego ustosunkowania się do jakiejś osoby, obiektu, lub zdarzenia.

Drogi uczenia się:

1. Poznanie: postrzeganie, uwaga, zapamiętywanie, myślenie

2. Doświadczenie: aktywność psychoruchowa, emocjonalna i społeczna

3. Ćwiczenie: Powtarzanie, wzmacnianie, doskonalenie

Uczenie się - jest to proces w którym na drodze poznania, doświadczenie, i ćwiczenia powstają nowe struktury wiedzy, umiejętności, nawyki i postawy czyli dokonuję się pewna zmiana.

Nauczanie - jest to kierowanie procesem uczenia się. Edukacja poznawcza, działanie edukacyjne, zorientowane na zmiany poznawcze, ale pośrednio także na zmiany emocjonalne w uczniu.

Nauczanie Uczenie się

Wychowanie

Kształcenie

Kształcenie - wzajemnie powiązane procesy uczenia się i nauczania wraz z towarzyszącymi im procesem wychowania.

Wychowanie - edukacja emocjonalna, działanie edukacyjne, zorientowane na zmiany emocjonalne, ale pośrednio także na zmiany poznawcze w uczniu. „Jego wynikiem jest zdolność do regulowania emocji i motywacji według przyjętych wartości i form społecznych” NIEMIERKA

Ewolucja koncepcji roli zadań nauczyciela - oraz ucznia - zmiana akcentów i rys historyczny.

Kto jest ważniejszy - uczeń i nauczyciel

Jest równowaga?

Trzej wielcy dydaktycy:

Janamos Komeński (Czechy)

Johanny Friedrich Herbart (Niemcy)

John Dewey (Stany Zjednoczone)

Komeński Janomos (1592-1670) „Didactica magna” (Wielka dydaktyka)

Podstawowe tezy:

• Upowszechnienie oświaty

• Język ojczysty w szkole

• Poglądowość („Najpierw rzecz a pożniej słowo wszyscy poglądowo”)

Johann Friedrich Herbat (1776-1841)

• Dzieci w szkole siedzą w ławkach i uczą się biernie

• Szkoła Herbertowska encyklopedyczna

4 uniwersalne formalne stopnie uczenia się:

• Jasność - analizowanie poszczególnych elementów

• Kojarzenia - dołańczanie nowych elementów

• System - porządkowanie

• Metoda - zastosowanie wiedzy w praktyce

John Dewey (1859-1952)

Idea Nowego Wychowania Johna Deweya

• Uczeń w centrum oddziaływań edukacyjnych - wyznacza im kierunek

• Rozwijanie zdolności, zainteresowań, naturalnej aktywności dziecka, przez stworzenie w tym celu właściwego środowiska i atmosfery

Uczenie się poprzez działanie learning by doing i rozwiązywanie problemów

Fazy procesu rozwiązywania problemów:

1. Odczucie trudności

2. Wykreślenie i określenie problemu

3. Wytwarzanie pomysłów rozwiązanie

4. Wyprowadzenie logicznych wniosków z przypuszczalnego rozwiązywania

5. Przyjęcie lub odrzucenie przypuszczenia - wybór sposobu rozwiązania

Uczenie się w warunkach integracji

Struktury społecznie w procesie kształcenie.

System klasowo lekcyjny - zakłada podział uczniów na grupy (klasy) a programy nauczenia i czasu pracy na jednostki lekcyjne.

Klasa:

• grupa dzieci w szkole

• pomieszczenie

Grupa - dwie lub więcej osób mające poczucie wspólnej tożsamości, międzyktórymi zachodzą strukturalne, uporządkowane interakcje, oparte na wspólnym zestawie oczekiwań co do zachowania partnerów (Goodman N. 1997 „Wstęp do Socjologii”).

Tożsamość klasy szkolnej (wskaźniki):

• Indywidualna identyfikacja ze społecznością klasy (perspektywa psychologiczna)

• Podział na my i oni, któremu towarzyszy poczucie odrębności (perspektywa socjologiczna)

• Przypisanie do przestrzeni i miejsc (perspektywa geograficzna)

• Wspólnota gospodarowania, kooperacja, i konkurencja międzyklasowa (perspektywa ekonomiczna)

Struktura grupy - współzależna sieć ról i statusu w hierarchii

ROLE

Formalne nieformalne

Nauczyciel uczniowie figury socjometryczne gry uczniów

Socjometria - metoda badawcza w socjologii i psychologii społecznej polegająca na badaniu struktury władzy i komunikacji pomiędzy jednostkami w populacji.

Podstawowe figury socjometrii:

• Gwiazda socjometryczna (osoba najliczniej wybierana)

• Szara eminencja (włądza z za tronu) osoba wybierana przez gwiazdę socjometryczną

• Osoba izolowana - osoba przez nikogo nie wybierana

• Osoba odrzucona - osoba o najliczniejszych wyborach negatywnych

• Diady i triady - układ osób wzajemnie się wybierających

Technika socjometryczna J.L. Morena

Wybory pozytywne:

Wygrałeś wycieczkę do Paryża. Kogo z klasy zabrałbyś ze sobą.

Masz ogromny kłopot. Do kogo z klasy zwrócisz się o pomoc.

Do nauki przed najbliższą klasówką najlepiej jest się uczyć w zespołach trzy osobowych. Wybierz dwie osoby z którymi chciałbyś się uczyć?

Kto powinien być przewodniczącym klasy?

Wybory negatywne:

Z kim z klasy nie chcesz siedzieć w jeden ławce.

Gra - to powtarzający się wzór transakcji (wymiany komunikatów) pozornie racjonalnych zawierających ukryte motywacje.

Przykłady gier uczniów:

• Błazen - błaznuje, ma niską samoocenę

• Niezdara - osoba, która rozlewa, rozrzuca a wszystko robi po to by zwrócić na siebie uwagę.

• Przymilny - szczególnie do nauczyciela.

• Potakiwacz

• Powalczcie trochę ze sobą (pomiędzy uczniami).

Przywództwo

„teoria wielkiej osobowości” Przywódzcy są bardziej inteligentni, pewni siebie, dominujący, towarzyscy, zorientowani na osiągnięcia

„teoria funkcjonalnych wymogów sytuacji” Przywódzca jest osobą najlepiej przygotowaną do pomocy w grupie w realizowaniu jej celów

Działanie nauczyciela:

• Struktury zadaniowe, które pozwalają na demokratyzację ról.

• Konstruowanie działań dydaktycznych w których rola przywódcy i związany z nią status jest ruchoma

Formy pracy uczniów (kształcenia):

• praca jednostkowa (indywidualna)

• Praca zbiorowa (frontalna)

• Praca grupowa

Efekty uczenia się w grupie:

• Akceptacja różnic indywidualnych

• Rozwój umiejętności społecznych

• Wzajemna stymulacja intelektualna

• Zmniejszenie poczucia wyobcowania i samotności

1. Wpływ społeczny - zmiana wywołana bądź wyobrażona społecznością innych ludzi (Strelan 2000)

2. Facylitacja społeczna - efekt wzrostu poziomu wykonania zadań wywołany samą obecnością innych ludzi

3. Hamowanie społeczne - spowolnienie uczenia się w obecności innych

4. Konformizm - podporządkowanie się wartościom, pogładom, zasadom i normom postępowania obowiązującym w danej grupie społecznej

5. Eksperyment Salomona Asha

6. Czynniki nasilające konformizm:

1. mała liczebność grupy (3-4 osoby).

2. Opinie dotyczące faktów.

3. Atrakcyjność grupy.

4. Wpływ większości na mniejszość.

7. Przyczyny konformizmu:

1. mechanizm wpływu informacyjnego (kryterium poprawności stanowią w wielu sprawach opinie innych).

2. Mechanizm wpływu normatywnego (spełnienie oczekiwań innych jest drogą do uzyskania ich akceptacji)

8. Mechanizm wpływu społecznego:

1. Polaryzacja grupowa - to tendencja do uskrajniania wyniku dyskusji, opinii, postaw oraz podejmowanych decyzji

2. Rozproszenie odpowiedzialności - przenoszenie odpowiedzialności za podjęte decyzje na wszystkich członków grupy

3. Nie podejmowanie działania

4. Próżniactwo społeczne - spadek wydajności w grupie

5. Myślenie grupowe - uleganie ograniczającej sugestii i naciskowi grupy której jest się członkiem

9. Zasady pracy z grupą:

1. Klimat grupy i normy grupowe

2. Motywowanie

3. Identyfikacja indywidualnego wkładu jednostki

4. Skoordynowane zadania poszczególnych osób

5. Nauczyciel - badający rozkład opinii, postaw i ról w grupie, stymulujący kierunek działania grupy

6. Struktura zespołowa zadania, celu, nagród, uczestnictwa

7. Poznanie struktury samej grupy (typy osobowości, role społeczne, rodzaje stosunków interpersonalnych)

8. Rola przywódcy i związany z nią status - ruchoma

1. Styl nauczania - to ogólne podejście do pracy z uczniem wynikające z wiedzy naukowej i potocznej nauczyciela, jego przekonań, i postaw ukształtowanych na bazie doświadczeń edukacyjnych, uzależnionych od warunków społecznych, materialnych szkoły.

2. Wymiary stylów nauczania:

1. Formalny i nieformalny.

Styl formalny - zamknięty:

Zorientowany na treści kształcenia

Mało interaktywny

Styl nieformalny - ramowy:

Zorientowany na ucznia

Interaktywny - uczenie się przez doświadczenie

2. Dyrektywność i niedyrektywność

Nauczyciel niedyrektywny:

Akceptuje uczucia i pomysły uczniów

Zorientowany na ucznia

Nauczyciel dyrektywny

Ma tendencje do dawania poleceń, krytykowania uczniów

Zorientowany na siebie

3. Dużo i mała inicjatywa

3. Trzy typy nauczycieli:

1. Autokratyczny (despotyczny):

Surowa dyscyplina oparta na strachu przez karą

Narzucenie uczniom zadań do wykonania, norm grupowych a nawet opinii i przekonań.

2. Liberalny:

Atmosfera chaosu, brak dyscypliny

Nie reagowanie na zachowania zakłócające prawidłowy przebieg lekcji

Eskalacja zachowań negatywnych uczniów

3. Demokratyczny:

Atmosfera współdziałania opiera się na wzajemnym szacunku

Wspólnie ustalone są zasady, normy grupowe

5

---