ANTYK |
|
FILOZOFIA + RELIGIA |
LITERATURA |
1. Założenia religii antycznej: - politeizm (wielobóstwo) - hierarchizm ( uszeregowanie społeczeństwa: bogowie olimpijscy - bogowie ziemscy - herosi - ludzie) - antropomorfizm (przypisywanie bóstwom wyglądu i cech ludzkich) - fatalizm ( wiara w przeznaczenie) - animizm ( wszystkie przedmioty i zjawiska mają duszę) - fetyszyzm (kult przedmiotów uważanych za wcielenie bóstwa) - Nemezis (karząca sprawiedliwość) - Hybris (łączenie, mieszanie) - Mojra (fatum)
2. Filozofia dzieli się na: A. ontologię ( naukę o bycie) - kosmologia (nauka o przyrodzie) - teologia (nauka o Bogu) - psychologia (nauka o duszy) B. epistemologię ( naukę o poznaniu) - krytyka poznania - teoria poznania ( poznanie: intuicyjne, empiryczne, racjonalne) C. aksjologię ( naukę o wartościach) - etyka - estetyka - filozofia społeczna ( dotycząca organizacji życia społ.)
3. Filozofowie (główne założenia) A. SOKRATES - „Wiem, że nic nie wiem” - wiedza jest podstawą cnoty - DOBRO = SZCZĘŚCIE + CNOTA (szczęście wynika z czynienia dobra; cnota to czynienie dobra) - położnicza metoda filozofowania (wydobywanie z człowieka wszystkich myśli) - wolność słowa i myśli B. PLATON - dwoistość bytu [ materialny ( rzecz zmienna) i idealny ( rzecz niezmienna)] - idealizm obiektywny - poznanie nie sięga rzeczywistości, jest tylko odbiciem idei - triada wartości: piękno, dobro, prawda (miłość jest ich pragnieniem) - funkcja poety: naśladuje tego, który jest w świecie rzeczywistym; jest pośrednikiem między Bogiem, a ludźmi C. ARYSTOTELES - racjonalista - „złoty środek” aurea mediocritas - mimesis ( istotą sztuki jest naśladowanie rzeczywistości) - katharsis ( widz ma oczyścić swoją duszę) D. STOICY - beznamiętne poznawanie świata - apatia ( opanować namiętności) - DOBRO = SZCZĘŚCIE + NIEZALEŻNOŚĆ - dobro jednostki = dobro społeczeństwa E. EPIKUR - wstrzemięźliwość dawała spokój duszy - unikanie cierpień - DOBRO = SZCZĘŚCIE + DOZNAWANIE PRZYJEMNOŚCI DUCHOWYCH F. HEDONIZM - DOBRO = SZCZĘŚCIE + DOZNAWANIE PRZYJEMNOŚCI ZMYSŁOWYCH G. SOFIŚCI - manipulowanie poglądami - sprytne udowadnianie fałszywych twierdzeń - mądrzy obywatele |
1. Mity A. Rodzaje mitów: - teologiczne - kosmogeniczne ( NARODZINY ŚWIATA) - antropogeniczne ( MIT O LABDAKIDACH) - genealogiczne B. Cechy mitów: - wieloznaczność ( zawierają naukę religijną, światopogląd wyznawców, objaśniają rzeczywistość, mówią wiele o człowieku) - archetypiczność (postawy, zdarzenia, które pojawiają się w następnych epokach, motywy -> topika) C. Funkcje mitów: - zaspokojenie potrzeb wiedzy człowieka na temat pochodzenia istnienia - próba wyjaśnienia nieznanych zjawisk przyrody - zorganizowanie społeczności ludzkiej ( odrębność etniczna) - tworzenie symbolicznych historii (archetypy) - oddzielenie sacrum od profanom - wzbogacenie literatury o trwałe toposy D. Toposy w mitach: - poświęcenia i buntu - wędrówki - miłości - matczynej (Niobe i dzieci), braterskiej (Antygona), miłość do ojczyzny (Odyseusz), małżeńska (Odyseusz), erotyczna ( Orfeusz i Eurydyka) - wierności ( Odyseusz i Penelopa) - śmierci ( męczeńskiej, bohaterskiej) - rodziny (Labdakidów) E. Pojęcia: - mitologizacja - wykorzystywanie elementów mitologicznych w dziełach; przekształcanie czegoś w mit - demitologizacja - nadanie rzeczywistości zwyczajnego charakteru ( Spiderman)
2. Literatura antyczna A. Cechy literatury: - zasada prawdopodobieństwa zdarzeń, postaw ludzkich (mimesis) realizuje się poprzez naśladownictwo natury i świata realnego. Są trzy typy naśladownictwa - realistyczne, idealizujące, karykaturalne. - zasada DECORUM (stosowności) - harmonizacja poszczególnych elementów dzieła - język odpowiedni do treści utworu B. Funkcja literatury: - ma zadowalać gusty estetyczne (delectore) - ma poruszać umysły i serca, wzruszać (movere) - winna uczyć (docere) 3. Liryczne gatunki ANTYKU: - epigramat(krótki utwór poetycki zakończony puentą) np.: „Wiadomość o śmierci przyjaciela” Kallimach z Cyreny - sielanka dzieli się na bukoliki, georgiki (poezja ukazująca spokojne i radosne życie pasterzy) np.: „Serenada pasterska III” Teokryt - liryka tyrtejska (poezja zagrzewająca do walki z wrogiem) np.: „Wezwanie do walki” Tyrteusz - elegia (smutny utwór o treści żałobnej, refleksyjnej) np.: „Odwet” Teognis z Megary - tren (lamentacyjna pieśń żałobna) - bajka zwierzęca (Ezop, Fedus) - język ezopowy - oda (utwór stroficzny, o charakterze pochwalnym, dziękczynnym) np.: „Do Afrodyty” Safona - oda horacjańska ( charakter prywatny, refleksyjny) - pieśń ( najstarszy gatunek poezji - jej odmianą są hymny i psalmy) np.: „Aequam memento” Horacy - anakreontyk (pieśń Anakreonta) „Przynieś nam tu czarę chłopcze”
4. Motywy horacjańskie - carpe diem (chwytaj dzień) - exegi monumentum ( pomnik trwalszy niż ze spiżu) - nil desperandum (nie trać nadziei)
|
SZTUKA + ZWIĄZKI FRAZEOLOGICZNE |
TEATR + TRAGEDIA |
1. Związki frazeologiczne (przykładowe!!) - „puszka Pandory” - nieszczęście - „koń trojański” - podstęp - „pięta Achillesa” - słaby punkt - „koszula Dejaniry” - okrutne tortury, męki
2. Sztuka A. Zadania sztuki: - stawianie człowieka wobec wyzwań filozoficznych i moralnych - uspokajanie, dawanie ukojenia B. Zasady estetyki: - naśladownictwo - symetria - harmonia - piękno i dobro - kalos kagatos (dostosowanie do norm etycznych) C. Sztuka dzieli się na: - APOLIŃSKĄ (racjonalizm, optymizm, harmonia, umiłowanie piękna, zdrowie, szacunek dla przemyślanych form, statyczność) - DIONIZYJSKĄ (namiętność, pesymizm, irracjonalizm, poczucie chaosu, instynkt śmierci, dynamizm) |
1. Teatr antyczny Budowa teatru: - orchestra ( miejsce dla chóru, scena) - skene ( garderoby aktorów, pierwotnie świątynia) - ekkylema ( wytocznia, wózek z nieboszczykiem) - proscenion ( podium dla aktorów) - parodosy ( wyjścia i wejścia dla chóru) - theatrou ( widownia) - deus ex machina ( dźwignia wynosząca aktorów)
2. Tragedia antyczna Jej celem jest oczyszczenie duszy widza (katharsis) A. Budowa: - prologos (wstęp) - parodos ( wejście chóru) - epejsodion ( partie dialogowe aktorów) - stasimon ( komentarze chóru) - exodos ( końcowa pieśń i wyjście chóru) B. Zasady: - brak krwawych scen - zasada 3 jedności (miejsca, czasu i akcji) - zasada DECORUM (jedności stylu) - styl wysoki (patos) - temat poważny (temat o kontekście moralnym) - gatunek „poważny” (bohaterowie pochodzenia królewskiego) C. Tragizm (uwikłanie bohaterów) - konflikt tragiczny ( między bohaterem, a siłą wyższą {losem}) - zbłądzenie tragiczne ( nieświadome dokonywanie złych wyborów, popełnienie zbrodni) - ironia tragiczna ( każda decyzja jest zła) |
„Antygona” i „Król Edyp” Sofoklesa
- istota tragizmu bohaterów
- klęska bohaterów
- katharsis, kommos, perypetia ( wydarzenia, które je ilustrują)
- katharsis
- ironia tragiczna
- konflikt tragiczny