Wykład 1 18.02.2008
dr Sylwia Wojtczak
dyżur: poniedziałek 10.15-11.15 - Katedra Teorii i Filozofii Prawa - ul. Uniwersytecka 3
ZALICZENIE
Wykład kończy się zaliczeniem - test jednokrotnego wyboru z 20 pytań
- zerówka na ostatnim wykładzie jednak tylko dla tych, którzy będą na losowo wybranym przez dr Wojczak wykładzie, na którym zrobi listę
- Literatura jest niepotrzebna a więc egzamin obejmuje materiał z wykładów
ZASADY TECHNIKI PRAWODAWCZEJ
Konstytucyjną zasadą obowiązującą w RP jest zasada państwa prawnego (tak jest w Konstytucji). Ta zasada zobowiązuje prawodawcę do tego żeby tworzyć prawo dobre.
WYMOGI WOBEC PRAWA
dobre prawo:
- precyzyjne i komunikatywne
- pozwala na osiągnięcie stanów rzeczy zamierzonych przez prawodawcę i pożądanych społecznie
- jest gwarantem wielu cenionych wartości takich jak stałość, pewność i bezpieczeństwo prawa
Jeśli prawo jest pełne luk, nieprecyzyjne, niespójne powoduje wielkie szkody społeczne a co więcej w gruncie rzeczy pozbawia prawodawcę wpływu na to co dzieje się w państwie. Jeśli prawo jest niedobre o treści prawa nie decyduje prawodawca lecz organy stosujące prawo (sądy, organy administracyjne) gdyż one rekonstruują normę prawną. Osiągnięcie precyzji prawa jest zadaniem szczególnie trudnym, pozostającym w konflikcie z innymi wymogami wobec prawa np. elastyczności.
prawo elastyczne - takie, które daje możliwość jego dostosowania do zmieniającej się rzeczywistości społecznej.
Zapewnieniu spełnienia wymogów stawianych wobec prawa służy technika legislacyjna (zasady techniki prawodawczej).
TECHNIKA PRAWODAWCZA
Dwa znaczenia techniki prawodawczej
1) umiejętność sporządzania poprawnych aktów normatywnych oraz poprawnego
kształtowania systemu takich aktów
2) zespół reguł, dyrektyw, zasad wskazujących jak poprawnie konstruować akty normatywne, jak je włączać do systemu prawa i jak je z systemu prawa eliminować
konkretny system prawa - system prawa obowiązujący w pewnym kraju w danym okresie
Dla różnych konkretnych systemów prawa technika prawodawcza nie jest taka sama.
technika prawna zależy od:
- kultury prawnej danego społeczeństwa
- tradycji prawnej danego systemu
- sposobu pojmowania prawa
Zachodzi bardzo ciekawe zjawisko korespondencji (odpowiedniości) reguł techniki prawodawczej i reguł wykładni czyli zachodzi odpowiedniość między zasadami pisania aktu prawnego i jego odczytywania.
Przykład
dyrektywa techniki prawodawczej- interpretatorowi nie można nadawać różnym zwrotom w tekście prawnym tego samego znaczenia.
dyrektywa wykładni - Dla oznaczania jednakowych pojęć prawodawca musi używać tych samych określeń a różnych pojęć nie oznacza się tymi samymi zwrotami.
Pierwsze powstały dyrektywy wykładni a stosunkowo późno ukształtowały się dyrektywy techniki prawodawczej (po raz pierwszy dyrektywy techniki prawodawczej w Polsce skodyfikowano w 1939r.)
funkcje dyrektyw techniki prawodawczej
- stanowią narzędzie dla redaktora tekstu prawnego pozwalające mu rozwiązywać różne problemy legislacyjne
- mogą być kryteriami oceny poprawności systemu prawa z formalnego punktu widzenia
- współkształtują reguły wykładni oraz te reguły, które pozwalają rozwiązywać problemy natury walidacyjnej (problemy związane z obowiązywaniem)
Na całym świecie istnieje tendencja aby reguły techniki prawodawczej ujmować w zbiory. Najczęściej zbiory te nie mają charakteru powszechnie wiążącego lecz wewnętrznie wiążący. Jeśli są to akty o charakterze powszechnie wiążącym to są to akty dość niskiej rangi. W Polsce mieliśmy już 5 zbiorów techniki prawodawczej. Obecnie obowiązujące w Polce zasady techniki prawodawczej stanowią załącznik do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 26.06.2002r. w sprawie zasad techniki prawodawczej. Ponieważ rozporządzenie jest aktem powszechnie obowiązującym Polska stanowi ten rzadki wyjątek gdy zbiory reguł techniki prawodawczej mają charakter powszechnie obowiązujący. Rozporządzenie stanowi więc jak powinna być tworzona ustawa (czyli akt wyższej rangi) ale ponieważ nie ma w nim określonych sankcji prawodawca w Polsce bezkarnie łamie to rozporządzenie.
WYBRANE ZASADY Z ZAŁĄCZNIKA DO ROZPORZĄDZENIA PREZESA RADY MINISTRÓW Z DNIA 26.06.2002R. W SPRAWIE ZASAD TECHNIKI PRAWODAWCZEJ
Ustawa powinna wyczerpująco regulować daną dziedzinę spraw nie pozostawiając poza zakresem swego unormowania istotnych fragmentów tej dziedziny.
Przygotowując projekt ustawy powinniśmy najpierw wybrać dziedzinę spraw jakiej ta ustawa będzie dotyczyła a więc dziedzinę spraw w której ma nastąpić unormowanie. Dziedzina ta powinna mieć wyraźnie określone granice.
Przy ustalaniu dziedziny powinno się brać pod uwagę:
- tradycję wynikającą z dotychczasowych unormowań (np. tradycyjnie osobno regulowanym sprawami są sprawy ochrony środowiska, budownictwa, szkolnictwa wyższego)
- wskazania nauki bo nauka wyróżnia i opisuje określone dziedziny
Należy zdecydować czy ta dziedzina będzie regulowana jedną czy kilkoma ustawami. Najlepiej byłoby gdyby była to jedna ustawa ale czasami dziedzina jest tak obszerna, że nie da się tego zrobić. Jeśli zdecydujemy się aby było to kilka ustaw to każda z tych ustaw powinna regulować jakiś istotny i w pewien sposób zamknięty fragment, aspekt wybranej dziedziny.
Przykład
Tradycyjnie osobnie reguluje się sprawy związane z budownictwem ale są one tak obszerne, że mamy do ich uregulowania w Polsce dwie ustawy:
- prawo budowlane - kwestie związane z procesem budowlanym,
- prawo o wyrobach budowlanych - kwestie związane z wyrobami budowlanymi.
Ustawa powinna regulować przydzielony jej zakres praw w sposób wyczerpujący. Jeśli tak się nie stanie mogą się pojawić luki prawne, niespójności, powtórzenia. A powtórzenia prawne są gorsze od luk prawnych
Ustawa powinna być tak skonstruowana, aby od przyjętych w niej zasad regulacji nie trzeba było wprowadzać licznych wyjątków.
Na początku, przy przygotowywaniu projektu trzeba wypracować odpowiednio dobrany zespół pewnych wybranych idei, zasad przewodnich, wzorców i one powinny decydować o sposobie kształtowania wszystkich instytucji i norm zawartych w ustawie. Jeśli te idee, zasady zostaną dobrze dobrane to można uniknąć zbyt dużej ilości wyjątków a jeśli nawet wyjątki się pojawią to można je w sposób prosty sformułować.
W ustawie nie zamieszcza się przepisów, które regulowałyby sprawy wykraczające poza wyznaczony przez nią zakres podmiotowy i przedmiotowy. Ustawa nie może zmieniać lub uchylać przepisów regulujących sprawy, które nie należą do jej zakresu przedmiotowego lub podmiotowego albo które się z nimi nie wiążą.
Każdy akt normatywny, również ustawa, ma określony zakres przedmiotowy i podmiotowy.
zakres podmiotowy - krąg podmiotów od których akt normatywny się odnosi
zakres przedmiotowy - sprawy do których akt normatywny się odnosi
Jeśli prawodawca ustali zakres podmiotowy i przedmiotowy ustawy powinien być konsekwentny tzn. nie powinien wprowadzać ani do zespołu norm merytorycznych ani do zespołu norm uchylających czy zmieniających jakichkolwiek norm wykraczających poza ten wyznaczony zakres. Chodzi o to by nie wprowadzać w błąd użytkowników tekstu prawnego, by osoby szukające mogły łatwo znaleźć poszukiwane przez siebie przepisy.
Ta dyrektywa zakazuje również zmiany czy uchylania przepisów przy okazji. Odstępstwo od tego zakazu jest możliwe tylko wtedy jeśli spełnione są łącznie dwie przesłanki:
- zmiana czy uchylenie przepisów innej ustawy jest niezbędne do funkcjonowania ustawy przygotowywanej
- dziedziny spraw unormowane przygotowywaną ustawą i tą ustawą, której przepisy się zmienia lub uchyla są ze sobą powiązane.
Przepisy ustawy redaguje się zwięźle i syntetycznie unikając nadmiernej szczegółowości a zarazem w sposób w jaki opisuje się typowe sytuacje występujące w dziedzinie spraw regulowanych tą ustawą.
zwięźle - tak aby w jednym przepisie wyrazić elementy możliwie wielu norm postępowania.
syntetycznie unikając nadmiernej szczegółowości - bez nadmiernej kazuistyki.
kazuistyka - metoda formułowania przepisu oparta bardziej na przewidywaniu szczegółowych wypadków niż na wytyczaniu ogólnych zasad
w sposób w jaki opisuje się typowe sytuacje występujące w dziedzinie spraw regulowanych tą ustawą -
sytuacja takie wyrażać w języku potocznym (np. nie sprowadzenie pożaru tylko spowodowanie pożaru)
Przepisy ustawy formułuje się tak aby dokładnie i w sposób zrozumiały dla adresatów zawartych w nich norm wyrażały intencje prawodawcy. Zdania w ustawie redaguje się zgodnie z przyjętymi regułami składni języka polskiego unikając zdań wielokrotnie złożonych.
Na początku zdania powinno się umieszczać tak zwany temat czyli datum a na końcu zdania powinno się umieszczać remat czyli novum.
temat - ten fragment części zdania, który dotyczy czegoś o czym była już mowa w tekście albo czegoś co jest logicznie priorytetowe
remat - ten fragment części zdania, który zawiera nowość treściową
Przykład
par. 3. ust. 1. W skład wyprawki szkolnej wchodzi.
1. część obejmująca plecak, kostium gimnastyczny i przybory szkolne
2. część obejmująca podręczniki szkolne
ust. 2.
Powinno być: część wyprawki szkolnej, o której mowa w ust. 1 przyznaje kierownik ośrodka pomocy społecznej
Nie powinno być: Kierownik ośrodka pomocy społecznej przyznaje część wyprawki szkolnej o której mowa w ust. 1.
1