„Istnieje wiele zabawnych rzeczy na świecie. Wśród nich wyobrażenie
białego człowieka, że jest mniej dziki od innych dzikusów” MARK TWAIN
ANTROPOLOGIA SPOŁECZNA
2004/2005
WYKŁAD
Antropologia jest nauką zajmującą się kulturową różnorodnością człowieka, która zaprasza nas do poznania i zrozumienia innego/obcego. Poprzez perspektywę międzykulturowego porównania zachęca do odrzucenia zachodniego prowincjonalizmu i etnocentryzmu. Antropologię można pojmować jako wyraz fascynacji kulturową odmiennością. Oferuje nam też ona możność spojrzenia na naszą kulturę z perspektywy wiedzy o innych kulturach i w konsekwencji lepsze zrozumienie nas samych.
Celem kursu jest wprowadzenie do problematyki antropologii społecznej i kulturowej. W jego ramach uczestnicy zajęć zapoznają się z podstawowymi pojęciami, kategoriami i wybranymi zagadnieniami tej dyscypliny naukowej.
INFORMACJE O KURSIE
30 godzin wykładu w I semestrze 2004/2005
Prowadzący zajęcia - Krzysztof Olechnicki
Wymagania wstępne - zaliczenie I roku studiów
Forma zaliczenia - egzamin pisemny
Punkty ECTS za cały kurs (wykład i ćwiczenia) - 11 (2+4+1 + 2+2)
Godziny wykładu - środy: 11.00-12.30
Dyżury - środy 12.30-14.30, tel. 611 36 22; e-mail: ko@umk.pl
PROGRAM WYKŁADU
1. Spotkanie organizacyjne: omówienie problematyki zajęć oraz wymagań wobec studentów
2. Wstęp do antropologii społecznej
3. Pojęcie kultury i kłopoty z nim związane
4. Człowiek i jego rodowód
5. Pokrewieństwo, małżeństwo i rodzina
6. Grupy płci
7. Grupy wieku
8. Język i symboliczne systemy komunikacji
9. Kultura i jednostka
10. Religia i magia
11. Mity, legendy i symbole
12. Zmiana społeczno-kulturowa
13. Ruchy millenarystyczne i natywistyczne jako czynnik zmiany społeczno-kulturowej
14. Antropologia współczesności i antropologia codzienności
15. Egzamin końcowy.
REGUŁY GRY
Na ocenę końcową będą się składały trzy elementy:
a. wynik pisemnego egzaminu końcowego, który zostanie przeprowadzony w oparciu o treści wykładu oraz lektury z zestawu „A”.
b. wynik indywidualnej rozmowy z prowadzącym zajęcia, w trakcie której student będzie proszony o odpowiedzenie na kilka pytań dotyczących wybranej przez siebie klasycznej pracy antropologicznej (zestaw „B”) oraz zaprezentowanie krótkiej recenzji (10 minut) dowolnej książki antropologicznej, etnologicznej, etnograficznej lub z zakresu socjologii kultury (z WYŁĄCZENIEM tekstów klasycznych wymienionych w zestawie „B”). Przykłady takich pozycji zawiera zestaw „C”. Propozycje spoza tej listy muszą zostać uzgodnione z prowadzącym zajęcia (wystarczy konsultacja emailowa). Na rozmowy będzie się można zgłaszać w czasie dyżurów, w okresie od 13 października 2004 do 16 lutego 2005 (data nieprzekraczalna!).
c. ocena z ćwiczeń: dst - 1 pkt, dst+ - 3 pkt, db - 5 pkt, db+ - 8 pkt, bdb - 10 pkt (UWAGA: brak zaliczenia ćwiczeń oznacza brak zaliczenia całego kursu)
Maksymalnie można będzie uzyskać 100 punktów: egzamin (0-60 pkt); rozmowa (0-30 pkt), ćwiczenia (0-10 pkt).
Punktacja a oceny
0-60 -- ndst 61-68 -- dst 69-76 -- dst+
77-84 -- db 85-92 -- db+ 93-100 - bdb
(Student, któremu zabraknie JEDNEGO punktu do oceny bardzo dobrej, może ubiegać się o przydzielenie zadania specjalnego (np. pracy pisemnej), którego pomyślne zaliczenie będzie nagrodzone takim bonusem)
W przypadku uzyskania oceny niedostatecznej, w terminie nie późniejszym niż trzy tygodnie po egzaminie końcowym, można będzie przystąpić do pisemnego egzaminu poprawkowego. Na poprawce należy być przygotowanym nie tylko z treści wykładu oraz książek z zestawu „A”, ale również ze WSZYSTKICH lektur, które obowiązywały w trakcie ćwiczeń.
Punktacja egzaminu poprawkowego a oceny
0-16 --- ndst 17-19 --- dst 20-22 --- dst+
23-25 --- db 26-28 --- db+ 29-30 --- bdb
Zestaw "A": lektury egzaminacyjne
Burszta, Wojciech. 1998, ANTROPOLOGIA KULTURY, Poznań: Zysk i S-ka.
Kuper, Adam. 1987, MIĘDZY CHARYZMĄ A RUTYNĄ, Łódź: WŁ.
Nowicka, Ewa. 1991, ŚWIAT CZŁOWIEKA, ŚWIAT KULTURY, Warszawa: PWN.
Olszewska-Dyoniziak, Barbara. 1991, CZŁOWIEK, ˙KULTURA, OSOBOWOŚĆ. WSTĘP DO KLASYCZNEJ ANTROPOLOGII KULTURY, Kraków: Universitas.
Paluch, Andrzej.1991, MISTRZOWIE ANTROPOLOGII SPOŁECZNEJ, Warszawa: PWN.
Zestaw "B": teksty klasyczne
Benedict, Ruth. 1966, WZORY KULTURY, Warszawa: PWN.
----.1999, CHRYZANTEMA I MIECZ. WZORY KULTURY JAPOŃSKIEJ, Warszawa: PIW.
Bystroń, Jan Stanisław. 1980. TEMATY, KTÓRE MI ODRADZANO, Warszawa: PIW.
----. 1993. KOMIZM, Warszawa: TEXT.
Durkheim, Emile. 1990. ELEMENTARNE FORMY ŻYCIA RELIGIJNEGO. SYSTEM TOTEMICZNY W AUSTRALII, Warszawa: 1990.
Eliade, Mircea. 1970, SACRUM, MIT, HISTORIA, Warszawa: PIW.
----. 1993, KOWALE I ALCHEMICY, Warszawa: Aletheia.
----. 1993. TRAKTAT O HISTORII RELIGII, Łódź: OPUS.
----. 1994. MEFISTOFELES I ANDROGYN, Warszawa: Wydawnictwo KR.
----. 1994. MITY, SNY I MISTERIA. Warszawa: Wydawnictwo KR.
----. 1994, SZAMANIZM I ARCHAICZNE TECHNIKI EKSTAZY, Warszawa: PWN.
----. 1996, SACRUM I PROFANUM, Warszawa: KR.
----. 1997, INICJACJA, OBRZĘDY, STOWARZYSZENIA TAJEMNE, Kraków: ZNAK.
----. 1998. OBRAZY I SYMBOLE, Warszawa: Wydawnictwo KR.
Frazer, James Georgie. 1971, ZŁOTA GAŁĄŹ, Warszawa: PIW.
Hall, Edward T. 1978, UKRYTY WYMIAR, Warszawa: PIW.
----. 1984, POZA KULTURĄ, Warszawa: PWN.
----. 1987, BEZGŁOŚNY JĘZYK, Warszawa: PIW.
Kroeber, Alfred. 1973, ISTOTA KULTURY, Warszawa: PWN.
Leach, Edmund i Algirdas Julien Greimass. 1989, RYTUAŁ I NARRACJA, Warszawa: PWN.
Levi-Strauss, Claude. 1964, SMUTEK TROPIKÓW, Warszawa: PWN.
----. 1968, TOTEMIZM, Warszawa: PWN.
----. 1969, MYŚL NIEOSWOJONA, Warszawa: PWN.
----. 1985, DROGI MASEK, Łódź: WŁ.
----. 1993, SPOJRZENIE Z ODDALI, Warszawa: PIW.
----. 2000, ANTROPOLOGIA STRUKTURALNA, Warszawa: KR.
Linton, Ralph. 1975, KULTUROWE PODSTAWY OSOBOWOŚCI, Warszawa: PWN.
Malinowski, Bronisław. DZIEŁA, Warszawa: PWN (dowolny tom do wyboru).
----. 2002. DZIENNIK W ŚCISŁYM ZNACZENIU TEGO WYRAZU, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Mauss, Marcel. 1973, SOCJOLOGIA I ANTROPOLOGIA, Warszawa: PWN.
Mead, Margaret. 1978, KULTURA I TOŻSAMOŚĆ, Warszawa: PWN.
----. 1986, TRZY STUDIA, Warszawa: PIW.
Sapir, Edward. 1978, KULTURA, JĘZYK, OSOBOWOŚĆ, Warszawa: PIW.
Whorf, Benjamin Lee. 1982, JĘZYK, MYŚL I RZECZYWISTOŚĆ, Warszawa: PIW.
Zestaw "C": przykładowe propozycje
AMERYKAŃSKA ANTROPOLOGIA POSTMODERNISTYCZNA, pod redakcją Michała Buchowskiego, 1999, Warszawa: Instytut Kultury.
ANTROPOLOGIA SPOŁECZNA BRONISŁAWA MALINOWSKIEGO, pod redakcją Marioli Flis i Andrzeja K. Palucha, 1985, Warszawa: PWN.
ANTROPOLOGIA WOBEC ZMIANY. ZMIANA SPOŁECZNA W PERSPEKTYWIE TEORETYCZNEJ, pod redakcją Elżbiety Tarkowskiej. 1995, Warszawa: IFiS PAN.
ANTROPOLOGICZNE WĘDRÓWKI PO KULTURZE, pod redakcją Wojciecha J. Burszty, 1996, Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
Aries, Phillipe. 1995, HISTORIA DZIECIŃSTWA, Gdańsk: Marabut.
BADANIE KULTURY. ELEMENTY TEORII ANTROPOLOGICZNEJ, por redakcją Mariana Kempnego i Ewy Nowickiej, 2003, Warszawa: PWN.
Barley, Nigel. 1998. PLAGA GĄSIENIC, Warszawa: Prószyński i S-ka.
----. 2000. BEZPIECZNY SPORT, Warszawa: Prószyński i S-ka.
Barthes, Rolad. 1999, IMPERIUM ZNAKÓW, Warszawa: KR.
----. 2000, MITOLOGIE, Warszawa: KR.
Benedyktowicz, Zbigniew. 2000, PORTRETY „OBCEGO”. OD STEREOTYPU DO SYMBOLU. Kraków: UJ.
Birket-Smith, Kaj. ŚCIEŻKI KULTURY, 1974, Warszawa: Wiedza Powszechna.
Buchowski, Michał. 1986, MAGIA. JEJ FUNKCJE I STRUKTURA, Poznań: UAM.
----. 1993, MAGIA I RYTUAŁ, Warszawa: Instytut Kultury.
---- i Wojciech Bursza. 1992, O ZAŁOŻENIACH INTERPRETACJI ANTROPOLOGICZNEJ, Warszawa: PWN.
Burszta, Wojciech. 1986, JĘZYK A KULTURA W MYŚLI ETNOLOGICZNEJ, Wrocław: PTL.
----. 1992, WYMIARY ANTROPOLOGICZNEGO POZNANIA KULTURY, Poznań: UAM.
---- i Waldemar Kuligowski. 1999, DLACZEGO KOŚCIOTRUP NIE WSTAJE. PONOWOCZESNE PEJZAŻE KULTURY. Warszawa: Sic!
---- i Krzysztof Piątkowski. 1994, O CZYM OPOWIADA ANTROPOLOGICZNA OPOWIEŚĆ, Warszawa: Instytut Kultury.
Campbell, Joseph. 1997. BOHATER O TYSIĄCU TWARZY, Poznań: Zysk i S-ka.
Carrithers, Michael. 1994. DLACZEGO LUDZIE MAJĄ KULTURY, Warszawa: PIW.
Castaneda, Carlos. 1991. NAUKI DON JUANA, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Chmielewski, Piotr. 1988, KULTURA I EWOLUCJA, Warszawa: PWN.
Clifford, James. 2000, KŁOPOTY Z KULTURĄ, Warszawa: KR.
Corbin, Alain. 1998. WE WŁADZY WSTRĘTU. SPOŁECZNA HISTORIA POZNANIA PRZEZ WĘCH, Waszawa: Volumen.
Czachowski, Hubert. 2003. CUDA, WIZJONERZY I PIELGRZYMI, Warszawa: Oficyna Naukowa.
CZAS W KULTURZE, pod redakcją Andrzeja Zajączkowskiego, 1988, Warszawa: PIW.
Czerwiński, Marcin. 1988. PRZYCZYNKI DO ANTROPOLOGII WSPÓŁCZESNOŚCI, Warszawa: PIW.
Eco, Umberto. 1996. SEMIOLOGIA ŻYCIA CODZIENNEGO, Warszawa: Czytelnik.
ESTETYCZNE PRZESTRZENIE WSPÓŁCZESNOŚCI, pod redakcją Anny Zeidler-Janiszewskiej, 1996, Warszawa: Instytut Kultury.
ETNOLOGIA POLSKA MIĘDZY LUDOZNAWSTWEM A ANTROPOLOGIĄ, pod redakcją Aleksandra Posern-Zielińskiego. 1995, Warszawa: KNE PAN.
Firth, Raymond. 1965, SPOŁECZNOŚCI LUDZKIE, Warszawa: PWN.
Flis, Mariola. 1988, TEORIE STRUKTURY SPOŁECZNEJ W ANTROPOLOGII FUNKCJONALNEJ, Wrocław i inne: Ossolineum.
----. 2000, ANTROPOLOGIA SPOŁECZNA RADCLIFFE'A-BROWNA. Z WYBOREM PISM. Kraków: NOMOS.
FORMY ESTETYZACJI PRZESTRZENI PUBLICZNEJ, pod redakcją Jana Stanisława Wojciechowskiego i Anny Zeidler-Janiszewskiej, 1998, Warszawa: Instytut Kultury.
Fuller Torrey, Erving. 1981. CZAROWNICY I PSYCHIATRZY, Warszawa: PIW.
Geertz, Clifford. 2000, DZIEŁO I ŻYCIE. ANTROPOLOG JAKO AUTOR, Warszawa: KR.
Gellner, Ernest. 1989, MIĘDZY FILOZOFIĄ A ANTROPOLOGIĄ, pod redakcją Andrzeja Flisa, Lublin: UMCS.
----. 1991, NARODY I NACJONALIZM, Warszawa: PIW.
----. 1997, POSTMODERNIZM, ROZUM I RELIGIA, Warszawa: PIW.
Girard, Rene. 1991. KOZIOŁ OFIARNY, Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.
Godzic, Wiesław. 1996. OGLĄDANIE I INNE PRZYJEMNOŚCI KULTURY POPULARNEJ. Kraków: Universitas.
Halbwachs, Maurice. 1969, SPOŁECZNE RAMY PAMIĘCI, Warszawa: PWN.
Harris, Marvin. 1985. KROWY, ŚWINIE, WOJNY I CZAROWNICE, Warszawa: PIW.
Hopfinger, Maryla. 1985. KULTURA WSPÓŁCZESNA - AUDIOWIZUALNOŚĆ. Warszawa: PIW.
Horodecka, Amelia. 2002. MITOLOGICZNY ŚWIAT REKLAM. Kraków: NOMOS.
Huizinga, Johan. 1985. HOMO LUDENS, Warszawa: Czytelnik.
Jacobson, Roman. 1989, W POSZUKIWANIU ISTOTY JĘZYKA, Warszawa: PIW.
Jarecka, Urszula. 1999. ŚWIAT WIDEOKLIPU, Warszawa: Oficyna Naukowa.
Jerzak-Gierszewska Teresa. 1995, RELIGIA A MAGIA, Poznań: Humaniora.
Jung, Carl Gustav. 1993. ARCHETYPY I SYMBOLE, Warszawa: Czytelnik.
Kempny, Marian. 1994, Antropologia bez dogmatów - teoria społeczna bez iluzji, Warszawa: IFiS PAN.
Kuligowski, Waldemar. 2001, ANTROPOLOGIA REFLEKSYJNA. O RZECZYWISTOŚCI TEKSTU. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
KULTURA DOMINUJĄCA JAKO KULTURA OBCA, pod redakcją Janusza Muchy, 1999, Warszawa: Oficyna Naukowa.
KULTUROWY WYMIAR PRZEMIAN ˙SPOŁECZNYCH, pod redakcją AldonyJawłowskiej, Mariana Kempnego i Elżbiety Tarkowskiej, 1993, Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Lubaś, Marcin. 2003. ROZUM I ETNOGRAFIA. PRZYCZYNEK DO KRYTYKI ANTROPOLOGII POSTMODERNISTYCZNEJ. Kraków: NOMOS.
Lurker, Manfred. 1994. PRZESŁANIE SYMBOLI W MITACH, KULTURACH I RELIGIACH, Kraków: Znak.
Mach, Zdzisław. 1989, KULTURA I OSOBOWOŚĆ W ANTROPOLOGII AMERYKAŃSKIEJ, Kraków-Warszawa: PWN.
MITOLOGIE ˙POPULARNE. SZKICE Z ANTROPOLOGII WSPÓŁCZESNOŚCI, pod redakcją Dariusza Czai, 1994, Kraków: Universitas.
Mrozek-Dumanowska, Anna. 1990. CZŁOWIEK W LABIRYNCIE MAGII, Warszawa: Wiedza Powszechna.
Myerhoff, Barbara G. 1997. PEJOTLOWE ŁOWY, Kraków: Znak.
Nowicka, Ewa. BUNT I UCIECZKA. ZDERZENIE KULTUR I RUCHY SPOŁECZNE, 1972: Warszawa: PWN.
OBRAZY ŚWIATA BIAŁYCH, pod redakcją Andrzeja Zajączkowskiego, 1973, Warszawa: PIW.
Paluch, Andrzej K. 1983. MALINOWSKI, Warszawa: Wiedza Powszechna.
Piątkowski, Krzysztof. 1993. SEMIOTYCZNE BADANIA NAD KULTURĄ W ETNOLOGII, Toruń: UMK.
Rega, Artur. 2001. CZŁOWIEK W ŚWIECIE SYMBOLI. ANTROPOLOGIA FILOZOFICZNA MIRCEI ELIADEGO. Kraków; NOMOS.
Reichholf, Josef H. 1992, ZAGADKA RODOWODU CZŁOWIEKA. NARODZINY CZŁOWIEKA W GRZE SIŁ Z PRZYRODĄ, Warszawa: PWN.
Said, Edward W. 1991, ORIENTALIZM, Warszawa: PIW.
Smith, John Maynard i Eors Szathmary. 2000. TAJEMNICE PRZEŁOMÓW EWOLUCJI. OD NARODZIN ŻYCIA DO POWSTANIA MOWY LUDZKIEJ. Warszawa: PWN.
SOCJOLOGIA I ANTROPOLOGIA. STANOWISKA I KONTROWERSJE, pod redakcją Elżbiety Tarkowskiej, 1992, Wrocław: Wiedza o Kulturze.
Stomma, Ludwik. 1986, ANTROPOLOGIA KULTURY WSI POLSKIEJ XIX W., Warszawa: Pax.
Stringer Christopher i Robin McKie. 1999, AFRYKAŃSKI EXODUS. POCHODZENIE CZŁOWIEKA WSPÓŁCZESNEGO. Warszawa: Prószyński i S-ka.
Sulima, Roch. 2000, ANTROPOLOGIA CODZIENNOŚCI. Kraków: UJ.
SYMBOLE I SYMBOLIKA, pod redakcją Michała Głowińskiego, 1991, Warszawa: Czytelnik.
Szlendak, Tomasz. 2002. ARCHITEKTONIKA ROMANSU. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Szyjewski, Andrzej. 2001. ETNOLOGIA RELIGII. Kraków: NOMOS.
Szynkiewicz, Sławoj. 1984. HEROSI TAJGI. MITY, LEGENDY, OBYCZAJE JAKUTÓW, Warszawa: Iskry.
----. 1992, POKREWIEŃSTWO. STUDIUM ETNOLOGICZNE, Warszawa: UW.
Tarkowska, Elżbieta. 1974. CIĄGŁOŚĆ I ZMIANA SOCJOLOGII FRANCUSKIEJ: DURKHEIM, MAUSS, LEVI-STRAUSS, Warszawa: PWN.
Thomas, Louis-Vincent. 1991. TRUP, Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.
Tokarska-Bakir, Joanna. 2000. OBRAZ OSOBLIWY. HERMENEUTYCZNA LEKTURA ŹRÓDEŁ ETNOGRAFICZNYCH. WIELKIE OPOWIEŚCI. Kraków: Universitas.
Turnbull, Colin M. 1967. LEŚNI LUDZIE, Warszawa: Iskry.
----. 1980. IKOWIE, LUDZIE GÓR, Warszawa: PIW.
Waligórski, Andrzej. 1973. ANTROPOLOGICZNA KONCEPCJA CZŁOWIEKA, Warszawa: PWN.
Wasilewski, Jerzy Sławomir. 1979. PODRÓŻE DO PIEKIEŁ. RZECZ O SZAMAŃSKICH MISTERIACH, Warszawa: LSW.
Wierciński, Andrzej. 1994, MAGIA ˙I ˙RELIGIA. SZKICE ˙Z ˙ANTROPOLOGII RELIGII, Kraków: NOMOS.
Wittgenstein, Ludwig. 1998. UWAGI O ZŁOTEJ GAŁĘZI FRAZERA, Warszawa: Instytut Kultury.