opracowała Aleksandra Gadomska

SCENARIUSZ LEKCJI MUZYKI

(klasa II gim.)

(czas trwania lekcji 45 min.)

TEMAT: Poemat symfoniczny na przykładzie utworu Paula Dukas' a

Uczeń czarnoksiężnika .

CEL GŁÓWNY LEKCJI:

Przedstawienie uczniom treści pozamuzycznych na przykładzie poematu symfonicznego Uczeń czarnoksiężnika Paul'a Dukas'a.

CELE OPERACYJNE LEKCJI:

Uczeń:

~ potrafi wyjaśnić co to jest muzyka programowa

~ wie jaką formą muzyczną jest poemat symfoniczny

~ zna sylwetkę kompozytora P. Dukas'a

~ zna utwór zaprezentowane na lekcji Uczeń czarnoksiężnika

~ potrafi określić charakter utworu

~ zna treść literacką poematu

~ potrafi określić nastrój słuchanego utworu

~ potrafi określić fakturę muzyczną w utworze

~ potrafi powiedzieć jakie instrumenty słyszy w danym utworze

~ umie wskazać środki wyrazu tworzące muzykę

~ umie pobudzić własną wyobraźnię

FORMY ORGANIZACJI PRACY UCZNIÓW:

~ zbiorowa

FORMY AKTYWNOŚCI MUZYCZNEJ:

~ słuchanie muzyki

METODY:

~ analityczno - percepcyjna

~ problemowo - twórcza

~ organizowania i rozwijania działalności muzycznej ucznia podczas lekcji

POMOCE DYDAKTYCZNE:

~ odtwarzacz CD i płyta z nagraniem: P. Dukas poemat symfoniczny Uczeń czarnoksiężnika

~ podręcznik

~ Encyklopedia muzyki

PRZEBIEG LEKCJI:

CZYNNOŚCI ORGANIZACYJNE:

Powitanie, sprawdzenie listy obecności

Podanie tematu lekcji

1. Wprowadzenie do tematu.

Nauczyciel wyjaśnia co to jest muzyka programowa oraz poemat symfoniczny:

Muzyka programowa, która w przeciwieństwie do muzyki absolutnej jest powiązana z programem literackim, ilustrującym zjawiskami przyrody lub inspirowana ilustracjami zjawisk przyrody. Może też być inspirowana dziełami malarskimi lub rzeźbami. Typowe formy muzyki programowej wykształciły się w XIX wieku, symfonia programowa, uwertura koncertowa, miniatury programowe i ich cykle.

POEMAT SYMFONICZNY, swobodna forma muz., której budowa w zasadzie zależna jest od idei pozamuzycznej - tzw. programu (→ programowa muzyka) - najczęściej przejętej z literatury, rzadziej ze sztuk plastycznych. Wczesne p.s. były z reguły jednoczęściowe, z czasem powstawały kilkuczęściowe tzw. symfonie programowe, np. Symfonii fantastycznej H. Berlioza , a w budowie wykazywały nawiązanie do formy sonatowej. Forma p.s. wywodzi się z Beethovenowskich uwertur o charakterze programowym.

Za twórcę formy uważa się Liszta, a za pierwszy p.s. jego utwór Co słychać w górach(Ce qu'on entend sur la montagne, 1848), oparty na tekście poetyckim V. Hugo pod tym samym tytułem. Także następne p.s. Liszta w większości opierają się na tekstach poematów romantycznych.

Typ poetyckiego p.s., w którym kompozytor starał się przede wszystkim oddać nastrój tekstu, przejęty został następnie m.in. przez P. Czajkowskiego, C. Saint-Saënsa.

W okresach szczególnego nasilenia tendencji nar. p.s. bywał apoteozą piękna ziemi ojczystej - jej przyrody, zabytków, obyczajów lud., baśni i historii, np. cykl 6 p.s. B. Smetany Moja Ojczyzna.

W okresie impresjonizmu punkt ciężkości w muzyce programowej przesunął się na tworzenie nastrojowych obrazów. Decydowało to w poważnej mierze o doborze tematyki (Obrazy i Morze C. Debussy'ego). Do najwybitniejszych p.s. tego okresu należą nadto Popołudnie fauna Debussy'ego (1895) i Uczeń czarnoksiężnika P. Dukasa (1897), przykłady wyważonej równowagi między formą muz. i realizacją programu.

2. Przedstawienie sylwetki kompozytora oraz utworu, który będzie prezentowany na lekcji.

Paul Dukas - francuski kompozytor, żyjący w latach 1865-1935; od 1910 prof. konserwatorium w Paryżu; twórczość D., wykazująca wpływ R. Wagnera, C. Francka, impresjonizmu, odznacza się znakomitą instrumentacją; scherzo symfoniczne Uczeń czarnoksiężnika (1897), symfonie, opera, utwory fortepianowe; działał też jako krytyk muz. i wydawca dzieł dawnych mistrzów.

Uczeń czarnoksiężnika (fr. L'Apprenti Sorcier) to utwór z 1897 roku napisany w formie sparafrazowanego scherza symfonicznego.

Dzieło, będące jednym z najwybitniejszych przykładów muzyki programowej, oparte jest na balladzie Goethego pod tym samym tytułem.

Dzieło, napisane lekko i z poczuciem humoru, jest bardzo czytelne w swej treści dzięki notatce, jaką kompozytor zamieścił nad partyturą:

Pierwszą frazę skrzypiec na tle altówek i wiolonczel można nazwać "motywem czarów". Motyw ten zawiera dwa elementy tematyczne, z których pierwszy pozostaje w dalszym przebiegu prawie niezmieniony, drugi zaś jest właściwym tworzywem całości (później intonuje go fagot jako "motyw miotły"). Drugi temat, bardzo ruchliwy i fantazyjny, charakteryzuje młodego ucznia. Wreszcie trzeci, energicznie skandowany i oparty na chromatycznych akordach, wyrażać ma "ideę panowania", zwłaszcza w postludium, które przywraca spokojny nastrój wstępu.

3. Nauczyciel prezentuje utwór Uczeń czarnoksiężnika , ale najpierw przedstawia jego treść literacką:

Treść utworu:
Uczeń czarnoksiężnika pod nieobecność mistrza pragnie sprawdzić siłę swej mocy. Zaklina miotłę, aby ta nosiła wodę. Kiedy wody jest już wystarczająco, okazuje się, że uczeń zapomniał zaklęcia. W przerażeniu rozłupuje miotłę siekierą, lecz zamiast położyć kres przybywaniu wody, teraz już dwie miotły ją noszą. Dom przed zalaniem ratuje powrót czarnoksiężnika.

Następnie zadaniem uczniów jest:

• po zapoznaniu się z balladą J. W. Goethego (podręcznik Słuchanie muzyki, str. 21) przedstawić ją własnymi słowami

• zapisanie w punktach przebiegu akcji na podstawie znanej już treści pozamuzycznej

• opisanie nastroju jaki wzbudził w nich usłyszany utwór

4. Podsumowanie

Po przeprowadzonej lekcji nauczyciel zadaje uczniom pytania dotyczące tematu:

1. Co to jest muzyka programowa?

2. Jaką formą muzyczną jest poemat symfoniczny?

3. Kto był twórcą poematu?

4. Z jakich treści składa się poemat symf. ?

5. Skąd P. Ducas zaczerpnął treść literacką do swojego dzieła?

6. Co to jest nastrój?

7. Jakie cechy przypisałbyś wysłuchanemu utworowi?

8. Jakie cechy posiada muzyka romantyczna?

ZAKOŃCZENIE LEKCJI:

Spakowanie przyborów i podręczników

Pożegnanie klasy

4

---