Anna Flens, kl. IIIa
Analizując dany fragment powieści, zwróć uwagę na prezentowane przez bohaterów racje. Wnioski z analizy wykorzystaj w pracy: ”Przedwiośnie” jako powieść- dyskusja nad kształtem odrodzonej Polski.
„Przedwiośnie” zostało napisane przez Stefana Żeromskiego w Warszawie w 1924 roku. „Przedwiośnie” jest powieścią prezentującą problemy Polski na tle politycznym i gospodarczym po odzyskaniu niepodległości. Głównym bohaterem lektury jest Cezary Baryka. Na początku lektury przedstawiony jest jako czternastoletni chłopiec, urodzony w Baku. Cezary jest wychowywany w rodzinie przepełnionej miłością i troską, w której ojciec jest gospodarzem domu. Bohater zna Polskę z opowieści rodziców jako nieskazitelnie piękny kraj. Gdy bohater przybywa do Warszawy, zdaje sobie sprawę, że opowieści ojca nie są zgodne z rzeczywistością. Baryka poznaje tam Szymona Gajowca, który daje mu pracę.
W przedstawionym fragmencie utworu występuję Cezary Baryka i Szymon Gajowiec, którzy spierają się o przyszły kształt odrodzonej Polski. Bohaterowie prezentują odmienne poglądy: Baryka- z punktu widzenia rewolucjonisty, a Gajowiec- ewolucjonisty. Cezary reprezentuje poglądy komunistyczne, a jednocześnie uważa, że cena niepodległości jest zbyt wysoka, ponieważ ginie wielu ludzi. Ukazane jest to we fragmencie: ”Ginąć będzie za was, mądralów, jak zawsze-młodzież. Ja przecie wiem, co mówię, bom również za piecem nie siedział, gdy młodzi szli ginąć”. Przekonuje Gajowca, że jego rodzice umarli z tęsknoty za ojczystym krajem. Cezary jest święcie przekonany, że gdyby nie spotkania komunistów, byłby „ciemny jak tabaka w rogu”. W wypowiedzi Baryki można zauważyć jak bardzo oddany jest ideom komunistycznym i jak głęboko wierzy we władzę komunistów.
Rozmowa przebiega w bardzo dynamiczny i emocjonalny sposób. Bohaterowie różnią się poglądami, a przez to wzajemnie atakują. Baryka zarzuca Gajowcowi, że przez jego rządy i niesprecyzowane idee Polacy cierpią w imię patriotyzmu, są katowani i torturowani w imię wolności. Kolejnymi zarzutami są: bieda w kraju, rasizm i antysemityzm oraz opłakany stan państwa. W rozmowie z Szymonem Cezary przekonuje: „ Dał wam los w ręce ojczyznę wolną, państwo wolne, królestwo Jagiellonów”. Bohater wypowiada się jak prawdziwy patriota i ukazuję swoją miłość do kraju. „Stolicę wolności dał wam w tym mieście”. Nawołuje do walki o kraj, o jego dobrobyt i polepszenie warunków życia. Utwierdza Gajowca w swoim przekonaniu, mówiąc, że siła Polski leży w stolicy. Baryka nie zgadza się z rządami Gajowca, ze względu na stosowany przez niego terror wobec Polaków. Nakłania ministra do działania, do stworzenia nowych idei. Na polepszenie sytuacji w kraju mogą wpłynąć przede wszystkim reformy agrarne i przemysłowe oraz zmiana dotychczasowego porządku społecznego.
Szymon Gajowiec przedstawia swoje poglądy, które w zasadniczy sposób różnią się od poglądów Cezarego. Reprezentant rządu wierzy w możliwość naprawy kraju poprzez reformy rolnicze, walutowe i szkolnictwa. Uważa również, że trzeba zwiększyć liczbę żołnierzy w armii, by Polska była silniejsza i w razie ataku była w stanie zabezpieczyć granicę polsko- rosyjską. Gajowiec jest przekonany o tym, że powinny zostać wprowadzone niskoprocentowe pożyczki dla
rolników na zakup ziem. Prezentuje poglądy ewolucjonistyczne, które można uznać za koncepcje pozytywistyczne. Uważa, że poprzez pracę u podstaw i pracę organiczną ubogie klasy mogą dostąpić awansu społecznego. Ukazane jest to we fragmencie: „ U nas będzie wyżej. W granicach tej Polski, które los dał naszemu pokoleniu, stworzone będą stany zjednoczone, wolne i równe. Wypracujemy wszystko. Zbudujemy dom wspólny”. Z drugiej strony Gajowiec wysuwa jedną, główną tezę: za wszelką cenę „obronić się przed straszną koalicją wrogów”. Dąży do ustalenia granic kraju, a także do społecznego ładu. Nie zgadza się ze zdaniem Cezarego, przez co prezentuje postawę antykomunistyczną. Gajowiec uważa, że idee Baryki nie mają szans na spełnienie w praktyce, mimo że dotyczą przyszłości kraju i nie pasują do rzeczywistości.
Bohaterowie przedstawionego fragmentu mają odmienne zdania na temat odrodzenia kraju. Jeden z nich wyznaje skrajne rewolucyjne poglądy (Baryka), a drugi skrajnie ewolucyjne (Gajowiec). Szymon odgrywa rolę mentora i nauczyciela. Jako doświadczony, starszy minister poucza go o ideach wolności w państwie polskim. Mimo długiej i emocjonującej rozmowy, bohaterowie nie mogą dojść do porozumienia.
Cezary początkowo popiera idee komunistyczne. Po wyjeździe ojca uczęszcza na spotkania komunistów i bierze udział w wiecach. Za racje, które głosi jest w stanie dać uciąć sobie rękę. Często kłóci się z matką, oddala się od rodziny. Dopiero, gdy zauważa brak ślubnej obrączki na palcu zmarłej matki wszystko dostrzega w innym świetle. Dochodzi do wniosku, że rewolucja bolszewicka nie przynosi nic dobrego. Bohater jest przeciwny rewolucji. Podczas wojny turecko-ormiańskiej zdaje sobie sprawę ile jest ofiar. W skutek przeżyć jego poglądy znacznie się zmieniają. Bohater pragnie zmienić Polskę na lepsze.
W „Przedwiośniu” został przedstawiony utopijny model kraju. Cezary jako rewolucjonista dąży do polepszenia warunków w Polsce poprzez wprowadzenie wielu reform, nawołuje do walki o polepszenie sytuacji Polski. Pragnie zmiany dotychczasowego stanu społecznego. Natomiast Gajowiec prezentuje postawę ewolucjonisty. Uważa, że trzeba zwiększyć liczebność polskiej armii i wprowadzić niskoprocentowe pożyczki dla rolników na zakup ziem. Wszystko, by ustalić granice i ład społeczny w kraju oraz wzmocnić się w razie ataku bolszewików.
Powieść Żeromskiego ukazuje skrajnie odmienne poglądy bohaterów, którzy prowadzą zaciekłą dyskusję na temat wolności Polski. Bohaterowie nie mogą załagodzić sporu, ponieważ każdy z nich ma inny pomysł na polepszenie sytuacji w kraju. Mimo propozycji Baryki, Gajowiec chce wprowadzić zmiany po swojemu, nie oglądając się wstecz. Ostatecznie sprawa nie zostaje rozstrzygnięta, a bohaterowie nie mogą polubownie rozwiązać sporu. Przyszłość Polski wciąż nie zostaje ustalona.