Temat referatu: Państwowy Monitoring Środowiska;

Dostęp do informacji o Środowisku

Państwowy Monitoring Środowiska

Państwowy Monitoring Środowiska stanowi system pomiarów, ocen i prognoz stanu środowiska oraz gromadzenia, przetwarzania i rozpowszechniania informacji o środowisku.

Państwowy Monitoring Środowiska wspomaga działania na rzecz ochrony środowiska poprzez systematyczne informowanie organów administracji i społeczeństwa o:

• jakości elementów przyrodniczych, dotrzymywaniu standardów jakości środowiska określonych przepisami oraz obszarach występowania przekroczeń tych standardów,

• występujących zmianach jakości elementów przyrodniczych i przyczynach tych zmian, w tym powiązaniach przyczynowo-skutkowych występujących pomiędzy emisjami i stanem elementów przyrodniczych.

Do podstawowych zadań Państwowego Monitoringu Środowiskowego należy :

a) dostarczanie informacji o stanie środowiska w Polsce,

b) informowanie społeczeństwa o zagrożeniach ekologicznych w skali lokalnej,

regionalnej, krajowej i globalnej,

c)gromadzenie i dostarczanie informacji o aktualnym stanie i stopniu zanieczyszczenia

poszczególnych komponentów środowiska dla oceny skuteczności realizacji programów ochrony środowiska na każdym szczeblu zarządzania,

d)skuteczności realizowanych programów naprawczych,

e) występujących zmian jakości wszystkich elementów środowiska i ich przyczynach,

f) powiązaniach przyczynowo - skutkowych występujących pomiędzy emisją i imisją w celu określenia trendów zmian środowiska

g) analizowanie procesów i zjawisk zachodzących w środowisku,

h) dostarczanie informacji o przewidywanych skutkach użytkowania środowiska

(prognozowanie),

i) wspomaganie procesów decyzyjnych dotyczących środowiska.

Obecnie jeszcze obowiązuje czwarty program PMŚ na lata 2003 - 2005, zatwierdzony przez kierownictwo Ministerstwa Środowiska, obejmuje zadania wynikające z odrębnych ustaw, zobowiązań międzynarodowych oraz innych potrzeb wynikających z polityki ekologicznej państwa. Większość zadań PMŚ realizowanych w latach 2003 - 2005 ma status prac związanych z integracją Polski ze strukturami Wspólnot Europejskich i ma za zadanie ich dostosowanie do potrzeb operacyjnego zarządzania środowiskiem na poziomie

UE.

System PMŚ został podzielony na trzy bloki:

1)jakość środowiska,

2) emisja,

3) oceny i prognozy.

Podstawowym blokiem jest JAKOŚĆ ŚRODOWISKA, w ramach którego będą wytwarzane dane pierwotne, dotyczące stanu poszczególnych elementów środowiska. Programy pomiarowo-badawcze będą realizowane w ramach jedenastu podsystemów reprezentujących poszczególne media środowiskowe lub specyficzne oddziaływania.

W ramach bloku EMISJE będą gromadzone dane o ładunkach zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza, do wód lub ziemi, niezbędne do realizacji celów PMŚ. W bloku tym, na obecnym etapie, w większości przypadków nie przewiduje się wytwarzania danych pierwotnych lecz korzystanie ze źródeł danych, funkcjonujących poza systemem PMŚ, takich jak systemy administracyjne oraz system statystyki publicznej

Dane gromadzone w ramach bloku JAKOŚĆ ŚRODOWISKA oraz bloku EMISJA będą zasilały blok PROGNOZY i OCENY, w ramach którego wykonywane będą zintegrowane oceny i prognozy jakości środowiska, analizy przyczynowo-skutkowe wiążące istniejący stan środowiska z czynnikami kształtującymi ten stan, mającymi swoje źródło w społeczno-gospodarczej działalności człowieka.

    Państwowy Monitoring Środowiska obejmuje, uzyskiwane na podstawie badań monitoringowych, informacje w zakresie:

• monitoring jakości powietrza

• monitoring jakości śródlądowych wód powierzchniowych:

• rzek

• jezior

• zbiorników zaporowych

• monitoring jakości śródlądowych wód podziemnych

• monitoring jakości Morza Bałtyckiego

• monitoring jakości gleby i ziemi

• monitoring hałasu

• monitoring pól elektromagnetycznych

• monitoring promieniowania jonizującego

• monitoring lasów

• monitoring przyrody

• zintegrowany monitoring środowiska przyrodniczego.

Badania monitoringowe przeprowadza się w sposób cykliczny, stosując ujednolicone metody zbierania, gromadzenia i przetwarzania danych.

Dostęp do informacji o środowisku

Wprowadzenie

Przez lata, nie tylko w Polsce, informacje na temat środowiska i działań wpływających na jego stan nie były jawne. Ta sytuacja jednak zmienia się. Publiczny dostęp do informacji jest coraz częściej uznawany na arenie międzynarodowej i w poszczególnych krajach za integralny element praw człowieka w demokratycznych społeczeństwach. 

Na wagę dostępu do informacji o środowisku wskazano po raz pierwszy w Polityce Ekologicznej Państwa przyjętej w 1991 roku, uznając, że dla wspomagania "samoorganizacji społeczeństwa w celu obrony i poprawy przyrodniczych warunków egzystencji konieczny jest pełny dostęp do informacji o środowisku i stanie zdrowia".

Powietrze, którym oddychamy, woda, którą pijemy, pobliskie wysypisko toksycznych odpadów są to elementy środowiska, które w zasadniczy sposób wpływają na jakość naszego życia. Dlatego informacja o nich powinna być własnością publiczną. Prawo do informacji o środowisku jest jednym z najpotężniejszych, o ile nie najpotężniejszym narzędziem w ochronie środowiska. Z pozoru trudno dostrzec, dlaczego tak jest. W końcu informacja to tylko informacja. Nie jest to działanie czy podejmowanie decyzji. Jednak działania decydentów czy są to rządy, urzędnicy publiczni czy dyrektorzy przedsiębiorstw nabierają innego wymiaru pod nadzorem opinii publicznej. Prawo do informacji o środowisku uznaje się obecnie za jeden z niezbędnych warunków realizacji zasady uspołecznienia, zapisanej w Polityce Ekologicznej Państwa. Bez łatwo dostępnej i wiarygodnej informacji nie jest możliwe aktywne uczestniczenie obywateli w procedurach podejmowania takich decyzji. Informacja o środowisku może być jednak samoistnym narzędziem ochrony środowiska. Ujawnianie niewygodnych informacji, nierzadko z udziałem środków masowego przekazu, uruchamia, bowiem proces krytyki społecznej. Jawność informacji dotyczących środowiska może mieć także wpływ na podmioty gospodarcze, korzystające ze środowiska, które z obawy przed utratą dobrego wizerunku w oczach klientów, zmieniają swoja politykę, technologię, czy strukturę sprzedaży lub dostaw, na mniej uciążliwą dla środowiska. Praktyka krajów, w których wprowadzono skuteczne prawo dostępu do informacji o środowisku, potwierdza te spostrzeżenia. Gdziekolwiek wprowadzono skuteczne prawo dostępu do informacji, tam następował gwałtowny postęp w walce o czystsze środowisko.

Dostęp do informacji o środowisku i jego ochronie jest konstytucyjnie gwarantowanym prawem.
Zgodnie z art.74 ust.3 Konstytucji RP każdy ma prawo do informacji o stanie środowiska i ochronie środowiska. 

Zakres informacji podlegających udostępnianiu między innymi:

- decyzje o wymiarze, odroczeniu terminu płatności i rozłożeniu na raty kar pieniężnych  za naruszanie wymagań ochrony środowiska z zakresu powietrza, hałasu, odpadów, odprowadzania ścieków, nadmiernego poboru wody,  

- wyniki prac badawczych i studialnych z zakresu ochrony środowiska

- inne informacje w postaci dokumentów, danych gromadzonych w szczególności w formie pisemnej, wizualnej i w bazach danych na innych nośnikach, dotyczące:

 a) stanu  stanu elementów przyrodniczych środowiska i ich wzajemnego oddziaływania 
 b) zanieczyszczeń wprowadzanych do środowiska oraz  działań  wpływających lub mogących wpływać negatywnie na środowisko

Tryb udostępniania:

Informacje o środowisku i jego ochronie udostępnia się każdemu na pisemny wniosek, z zastrzeżeniem, że informacje nie wymagające wyszukiwania, które mogą być przekazane w formie ustnej, udostępnia się bez pisemnego wniosku.

Forma udostępniania informacji

- ustnie
- umożliwienie zapoznania się z posiadanymi dokumentami w siedzibie WIOŚ 

- możliwość kopiowania  dokumentów albo ich wydruk 
- wyszukanie i przygotowanie informacji wg wniosku

Generalnie, informacje o środowisku udostępniane są na pisemny wniosek. Wniosek jednak nie jest konieczny, o ile informacji nie trzeba wyszukać i może być udzielona w formie ustnej.

Udostępnieniu podlegają dokumenty, wyszczególnione w art. 19 ust. 2 - są to np. wnioski o wydanie różnych decyzji oraz decyzje, raporty oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, wyniki prac badawczych i studialnych z zakresu środowiska, wnioski o wydanie zezwolenia oraz zezwolenia na usunięcie drzew lub krzewów, rejestry poważnych awarii i inne, oraz w art. 19 ust. 3; są to np. informacje w postaci dokumentów lub baz danych dotyczące np. wpływu środowiska na zdrowie i warunki życia ludzi oraz na dobra kultury i inne.

Odmowa udostępnienia informacji

Organ administracji może, w drodze decyzji odmówić dostępu do informacji gdy:

- dane są w trakcie opracowywania,

- informacje przeznaczone są do wewnętrznego komunikowania,

- wniosek jest w sposób oczywisty niemożliwy do zrealizowania,

- wniosek sformułowany jest zbyt ogólnie.

Odmowa udostępnienia może także dotyczyć informacji stanowiących dane handlowe, zwłaszcza technologiczne podmiotu korzystającego ze środowiska, a ich ujawnienie mogłoby pogorszyć jego pozycję konkurencyjną. Dany podmiot musi jednak zwrócić się do urzędu (organu) z uzasadnionym wnioskiem i zastrzec ich wyłączenie z udostępniania.

Ponadto nie udostępnia się informacji, gdy:

- objęte są przepisami o ochronie informacji niejawnych, a tym samym oznaczone odpowiednią klauzulą,

- naruszone byłyby przepisy o danych jednostkowych w rozumieniu ustawy o statystyce publicznej (chodzi o dane dające się powiązać z konkretną osoba fizyczną, lub podmiotem gospodarki narodowej, lub inną osoba prawną, lub jednostka organizacyjną nie mającą osobowości prawnej),

- informacja dotyczy spraw objętych toczącym się postępowaniem sądowym, dyscyplinarnych lub karnym, a ich ujawnienie mogłoby zakłócić postępowanie, informacje takie mogą być udostępnione po zakończeniu postępowania),

- skutkiem ich udostępnienia byłoby naruszenie praw autorskich lub patentowych,

- jeżeli dokumenty (informacje) zostały przekazane dobrowolnie i zostało złożone uzasadnione zastrzeżenie o wyłączeniu ich z udostępnienia,

- ujawnienie mogłoby spowodować zagrożenie środowiska (chodzi o dane dotyczące np. miejsc lęgowych czy żerowisk rzadkich gatunków zwierząt).

Jeżeli jednak wniosek dotyczy udostępnienia różnych informacji, z których fragment, z uwagi na przytoczone wcześniej uwarunkowania nie podlega udostępnieniu lub kwalifikuje się do wydania decyzji odmownej, pozostała część danych podlega udostępnieniu.

Bibliogrfia;

1. Ochrona Środowiska J.Boć, K. Nowacki Kolonia 2000

2. Ustawa o ochronie środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r.

3. www.mos.gov.pl

4. www.ekoportal.pl

---