ZABURZONY ROZWOJ PSYCHORUCHOWY CZ. I
„Dziecko ryzyka" - ryzyko anamnestyczne (anamneza - wywiad)
Czynniki matczyne
Czynniki okoloporodowe
Mniej niz 50% dzieci z MPD ma nieobciazony wywiad okoloporodowy!! Ryzyko symptomatyczne - ( symptom - objaw)
Alarmujace objawy wyst^pujace u dziecka po urodzeniu i w pierwszych tygodniach zycia
Czynniki matczyne i okoloporodowe - ryzyko anamnestyczne
„DZIECKO RYZYKA"- dziecko z ciazy i porodu obciazonego, obarczone ryzykiem wystapienia zaburzen neurorozwojowych.
I. CZYNNIKI MATCZYNE:
ciaza wieloraka
wiek matki
choroby matki
cukrzyca
niewydolnosc krazenia, nadcisnienie
niedozywienie
choroby neurologiczne, padaczka anemia
EPH - gestoza - zatrucie ciazowe
uzywki, leki
infekje
UZYWKII LEKI
Mozg jest najwrazliwszy na dzialanie szkodliwych czynnikow w poczatkowym okresie ksztaltowania si?.
Leki - najlepiej nie przyjmowac zadnych w pierwszym trymestrze ciazy, pozniej konsultowac z lekarzem
Alkohol - ryzyko poronienia, FAS - zespolpoalkoholowego uszkodzenia plodu - duze ilosci alkoholu / 6 drinkow dziennie - 1 drink - 0,33 1 piwa, 150g wina, 50g wodki/
ale rowniez niewielkie ilosci alkoholu spozywane systematycznie - ryzyko poronienia, wyst. rozszczepu wargi, wady serca, zaburzen w rozwoju intelektualnym, emocjonalnym, niska waga urodzeniowa
3. Nikotyna
niska waga urodzeniowa
wi^ksze ryzyko zespolu naglej smierci lozeczkowej / SIDS / rozne dysfunkcje mozgu - zaburzenia koncentracji, ADHD, mniejsze zdolnosci intelektualne
4 . Narkotyki / zwykle rowniez inne czynniki /
wady mozgu, opoznienie rozwoju dziecka zespol odstawienia
Kofeina - w dawkach nie przekraczajacych 3 filizanek dziennie nie ma zadnego ujemnego wplywu na rozwoj mozgu
Glutaminian sodu- nie ma wiejcszego wplywu na plod / nie przenika przez lozysko/ natomiast jest szkodliwy w okresie wczesnodziecie_cym.
Podwyzszenie temperatury ciala - szczeg. w pierwszym trymestrze
INFEKCJE W OKRESIE CIAZY
1 .Rozyczka - w pierwszych trzech mies.
wady mozgu i narzadow zmyslow szczeg. narzadu sluchu. /50% w I i 10% w III m-cu/ Postepowanie: szczepienie przed zajsciem w ciaz?.
2. Cytomegalia / CMV / -10% zakazonych wewnatrzlonowo dzieci ma powazne zaburzenia:
neurologiczne / maloglowie, padaczka, opoznienie rozwoju umyslowego / wady wrodzone
narzadow wewnejxznych, wady sluchu, hypotrofia.
Postepowanie: higiena - wirus przenosi si? z wydzielinami.
3. Toksoplazmoza - wady mozgu / zwapnienia mozgu, wodoglowie / padaczka, wady
narzadu wzroku, utrata sluchu.
Postepowanie: badanie p-wcial przed i w czasie ciazy. Toxoplazmoz? mozna leczyc!
4. Ospa wietrzna - ok. 10% kobiet nie jest uodpornionych na osp?. Mozliwosc wystapienia
wad mozgu i narzadu wzroku.
Postepowanie: szczepienie!
5. Grypa - mniej grozna dla plodu, ale moze zwiekszyc prawdopodobienstwo wystapienia
zaburzen funkcjonowania mozgu / psychicznych, emocjonalnych, dysleksja /
CZYNNIKI RYZYKA OKOLOPORODOWE
Zespol niedotlenienia i niedokrvvienia noworodka w czasie porodu
przedluzajacy si? porod
porod zabiegowy
wada pepowiny / w?zel prawdziwy, owini?cie pepowina_/
odklejanie lozyska
porod przedwczesny
Skala Apgar - ocena stanu noworodka bezposrednio po urodzeniu Ocenia 5 parametrow: oddech, tetao, zabarwienie skory, napi?cie mieini, reakcje obronne 8-10 pkt. stan dobry 6-7 pkt. zm?czenie noworodka
5-4 pkt. zamartwica sredniego stopnia
3-1 pkt. ci?zka zamartwica - niepomyslne rokowanie
Noworodek przedwczesnie urodzony
im wi?kszy stopien wczesniactwa tym wiejcsze ryzyko uszkodzenia OUN
niedojrzalosc ukladu nerwowego
inne problemy zwiazane z okresem wczesniactwa / zabiegi resuscytacyjne, problemy oddechowe, anemia, problemy zywieniowe, infekcje /
Od 17 do ok. 40% dzieci ur. z wag^ponizej 1500g ma roznego stopnia uszkodzenie OUN i az 70% ze skrajnie niska_ masa^ ciala / 900 -600g/
Uszkodzenie OUN /wylewy do OUN, urazy / Choroby noworodka
choroba hemolityczna
infekcje, w szczeg. zapalne OUN
sepsa
wada serca
wady wrodzone
METODY DIAGNOSTYKI ZABURZEN NEUROLOGICZNYCH
1. Metody neuroobrazowe
- USG przezciemieniowe - wykrywanie duzych nieprawidlowosci / krwawienia do OUN, wodoglowie /
tomografia komputerowa / TK /
rezonans magnetyczny / MR /
2. Ocena stanu klinicznego - ocena rozwoju psychoruchowego
badanie neurologiczne
testy neurorozwojowe
TESTY NEUROROZWOJOWE
1. Metoda NDT-Bobath - / lata 40-te / neurofizjologiczna metoda usprawniania dzieci z
uszkodzeniami OUN majaca rozbudowana^ czeic diagnostyczna^.
Elementy diagnostyki opracowane przez M.Quinton i E.Kong.
- ocena jakosci wzorcow ruchowych
zmiennosc
stopniowe hamowanie odruchow prymitywnych
aktywnosc przeciwgrawitacyjna - aktywnosc ruchowa w roznych pozycjach - zwraca si? uwag? na kontrol? glowy, napi?cie osiowe, prac? obr?czy barkowej, biodrowej
- ocena jakosci napi?cia posturalnego - w trakcie oceny motoryki spontanicznej
2. Metoda Vojty / Vaclav Vojta czeski neurolog dzieciecy / neurokinezjologiczna metoda
diagnostyczna i terapeutyczna / lata 50-te /
ocena motoryki spontanicznej w pozycji pronacyjnej i supinacyjnej - doskonala znajomosc wzorcow ruchowych
ocena 7 reakcji posturalnych / ulozeniowych / wykonywanych w odpowiedniej sekwencji
ocena wybranych odruchow prymitywnych
3. Metoda Prechtla - ocena globalnych wzorcow ruchowych - metoda bardzo wczesnego
diagnozowania uszkodzen oun.
Opracowana w latach 80-tych przez Heinza Prechtla. Opiera si? na analizie jakosci prezentowanych przez dziecko wzorcow globalnych w pozycji supinacyjnej. Ruchy globalne pojawiajq. si? juz u 10 tyg. plodu i trwajq. do konca 6 miesia^ca zycia dziecka.
Globalne wzorce ruchowe / GMs/ sa^ charakterystyczne dla danego przedzialu wiekowego i musza^ bye oceniane w odniesieniu do konkretnego tygodnia zycia dziecka. Ruch globalny jest zlozony, sklada si? z odpowiedniej sekwencji ruchow, charakteryzuje si? odpowiednia^ amplitude.
Uszkodzenie OUN - ruchy ubogie, nieobecnosc oczekiwanych w danym okresie wzorcow ruchowych, patologiczne wzorce.
4. Metoda TIMP - Test of Infant Motor Performance
test do badania dzieci po 32 tyg. ciazy do 5 m.z.
sklada si? z 13 prob polegaja^cych tylko na obserwacji i 29 prob wykonywanych w roznych pozyejach / oceniamy takie funkeje jak pelzanie, podci^ganie do siadu, obracanie i inne/
kazda proba ma ocen? punktowq. w zaleznosci od jakosci wzorca ruchowego
Pozwala postawic diagnoz?, jest rowniez bardzo przydatny w monitorowaniu post?pow dziecka w trakcie rehabilitacji.
USZKODZENIA OSRODKOWEGO UKLADU NERWOWEGO
Wczesne - w okresie dojrzewania OUN / okres zycia plodowego i po urodzeniu do ok. 1 r.z. /
przedporodowe
okoloporodowe
poporodowe /10 -12% /
Wi?kszosc przypadkow uszkodzen OUN powstaje w zyciu plodowym i w okresie
okoloporodowym.
Pozne - po 1 r.z.
Urazy czszkowo-mozgowe
Choroby zapalne OUN
zapalenie opon mozgowo-rdzeniowych
zapalenie mozgu ( wirusowe, bakteryjne: szczeg. grozne meningokokowe, pneumokokowe - szczepienia! Na razie w kalendarzu szczepien jako dodatkowe nieobowiazkowe.)
Uszkodzenia wczesne - wady wrodzone oun
Wady wrodzone OUN wyst?puja^z cz?stoscia^5 na 1000 ur. dzieci genetycznie uwarunkowane lub wywolane czynnikami szkodliwymi
z. Dandy - Walkera - agenezja mozdzku
bezmozgowie
niedorozwoj jednej polkuli mozgu
brak kory mozgowej
niedorozwoj zakr?tow kory mozgowej
brak ciala modzelowatego
dziurowatosc mozgu - porencefalia
maloglowie
wodoglowie wrodzone
choroby metaboliczne
i inne
Uszkodzenia wczesne - krwawienia srodczaszkowe
1. Krwawienia srodczaszkowe
dokomorowe i okolokomorowe / najczeiciej wyst?pujace / - klasyfikacja :
I stopien - 10% swiatla komory
stopien - 10 do 50% swiatla komory
stopien - powyzej 50% z poszerzeniem ukladu komorowego
IV stopien z wylewem do tkanki mozgowej
Nast?pstwa neurologiczne krwawiefi:
Krwawienia I i II st. 5 do 15% przypadkow zaburzen OUN
Krwawienia III - 35%
Krwawienia IV st. nawet do 90% przypadkow Najcze_sciej wystejnrjq. u wczesniakow.
Krwiaki podtwardowkowe - najczeiciej jako nastej>stwo urazu okoloporodowego u noworodkow donoszonych
Wylew srodczaszkowy u noworodkow donoszonych - powiklanie ci?zkiego porodu, niedotlenienia okoloporodowego.
Zwykle bardzo powazne nast?pstwa, nierzadko konczace si? zgonem.
4. Krwiaki podokostnowe / wylew pomi?dzy okostnq. a koscia^ czaszki / bez powiklah
mozgowych
Leukomalacja
Leukomalacja - martwica w obr?bie istoty bialej. To nast?pna po krwawieniach srodmozgowych przyczyna patologii mozgowej glownie u
przedwczesnie urodzonych dzieci.
Martwica, a nast?pnie zanik tkanki mozgowej - powstanie jam leukomalacyjnych.
Najcz?stsza lokalizacja - okolokomorowa -
efekt diplegia spastyczna typowa postac MPD u wczesniakow.
Wodoglowie wrodzone
Def. - zwiekszona obj?tosc plynu mozgowo-rdzeniowego.
Dysproporcja pomi?dzy wytwarzaniem w splotach naczyniowych i wchlanianiem w przestrzeniach podpaj ?czyno wko wych
Przyczyny:
Pierwotne - wady wrodzone OUN
Wtorne - nast?pstwo uszkodzenia OUN
a. pozapalne
b. pokrwotoczne
c. po stanach niedotlenienia i niedokrwienia mozgu / jamy poleukomalacyjne /
d. guz tylnego dolu czaszki
Wodoglowie aktywne - narastajace, wymaga zalozenia drenazu czyli zastawki Wodoglowie nieaktywne - stacjonarne, cz?sto nie wymaga leczenia chirurgicznego
Wodoglowie - objawy:
najcz?sciej powi?kszanie obwodu glowy, ale nie zawsze / w wodoglowiu zanikowym plyn wypelnia jamy powstajace po martwicy tkanki mozgowej/
duze t?tniace ciemi?
rozstQp szwow czaszkowych
objaw zachodzacego slorica
zaburzenia neurologiczne zalezne od stopnia uszkodzenia mozgu i podj?cia leczenia
Obecnosc wodoglowia nie wyklucza prawidlowego rozwoju dziecka!!!
Wodoglowie wolno narastajace stwarza mozliwosci dostosowania si? do uszkodzenia -
plastycznosc ukladu nerwowego!